Бу воқеани заргарлик дўконларидан бирида ишлайдиган танишим ҳикоя қилиб берган эди. Ҳайит байрами куни чиройли кийинган бир йигит дўконимга хотини билан кириб келди. Уларнинг ортидан гўдак болани қўлида кўтариб олган кекса онахон кўринди. У дўкон остонасидан ичкарига бир – икки қадам киргач, ундан уёғига ўтмасдан пойгакда туриб қолди. Билсам, бу онахон мазкур йигитнинг онаси, қўлидаги бола эса унинг набираси экан.
Ҳалиги одамнинг аёли тилла ва жавоҳир буюмлар териб қўйилган ойнали пештахталар ичига гўёки шўнғиб кетиб, улардан бошини кўтаролмай қолди. Кўзига яхши кўринган ҳамма нарсани қўлига олиб, бўйнига, қўлларига тақиб кўрар, эрига ҳам “қалай” дегандек кўрсатарди. Шу тариқа, у нархига парво ҳам қилмасдан анча нарсани хариб қилиб қўйди.
Танлайдиганини танлаб бўлгач, эрига имо қилган эди, у: “неча пул бўлди?” дея олдимга югуриб келди. Ҳисобни кўриб, қўрқиб кетади деб ўйлаган эдим.
– Жами йигирма беш миллион бирюз етмиш минг, сўм бўлди...
– “бир юз етмиш минг”и қаердан келди, ака? – деди у пешонаси тиришиб... – ҳисобни тўғри қилинг...
– Ҳа-а-а, ҳалиги,.. онангиз бир юз етмиш минг сўмлик кичкина узук олгандилар...
Шу пайт кўз ўнгимда ғалати ҳодиса юз берди. Бояги одам қани ўша узук дея, харид қилинган бир талай тилла буюмлар ичидан мазкур узукни олиб, олдимга ташлади ва “кампирларга нима бор экан, тилла тақиб(!)”, деди. Бу гапдан титраб кетдим.
Онаси унинг сўзларини эшитиб қолди ва кўзлари ёшланиб, дўкондан чиқиб кетди. Дўконнинг ойнаванд деворидан уни кузата бошладим. У ўғлининг машинасига бориб, маъюс ҳолда ўтирди. Бўғзимга бир нарса қадалгандек бўлди. Унга раҳмим келди. Қаршимда гўёки, ўз онам беҳурмат қилингандек эди.
Шу пайт бояги бойваччанинг ҳоним афандиси қўлларини пахса қилиб, эрини койий кетди.
– Нима қилардиз-а шунақа қилиб?.. Уфф, шу етми турувди. Шу қиганизга энди, ўғлизга қарамай қўйсалар нима бўлади, а?!.. Ким кўтариб юради, энди болани?.. Ман кўтармиман - у ахир!!!
Субҳаналлоҳ... Анави кекса аёл қайнонамиди ўзи, ёки хизматкор?.. Ҳайратдан ёқамни ушлай дедим.
Охири, сабрим чидамасдан ҳалиги одамга танбеҳ беришга мажбур бўлдим. Жуда ҳам хунук иш қилдиз - да, биродар, – дедим. Шунча пул сарфлаганда, биттагина арзон узук нима эди,.. шунинг учун бунчалик пасткашликка бориш керакмиди? Энди, бориб, ойингизни кўнглини олинг, – дея насиҳат қилдим.
Йигит машинада ўтирган онасининг олдига бориб:
– Хоҳласангиз ўша узукни ола қолинг, ойи – и!.. деди. Онаси эса:
– Йўқ!.. ҳеч нарса керакмас, – деди. Шунчаки, ҳамма каби мен ҳам байрам сабабли хурсанд бўлишни хоҳлагандим...
Бу манзарадан кўзларимдан олдин қалбим йиғларди. Нуроний, муштипар онаизорнинг чил-чил синган дилига малҳам топишга ожиз эдим.
Бу воқеани эшитиб, менинг ҳам кўзларим ёшланди. Наҳотки, одамлар ўз ота-оналарига нисбатан бу қадар бемеҳр бўлиб кетишган бўлса!.. Ота-онани хор қилиш шунчалик бўладими? Мурғак гўдаклик чоғимиздан бошлаб то улағайиб, ўзимизни эплайдиган бўлгунимизга қадар емай едириб, киймай кийдирган, бизнинг роҳатимиз учун неча уйқуларини ҳаром қилган, бутун умрини, соғлигини бизларга бахшида қилган ота-оналаримизга ташаккуримиз, муносабатимиз шуми? Яхшиликнинг жавоби наҳот шундай бўлса?.. Ота-онасини бошидаги тож, бирисини ой, бирисини қуёш деб билган олийжаноб халқимизнинг асл қадриятлари қайларда қоляпти?..
Наҳотки, келинларимиз ҳам биттагина қайноналарини Аллоҳ учун, ёки бундай тушунча уларга бегона бўлса, ҳеч бўлмаганда ўз эрларининг ҳурмати учун кўнглини олишни, ҳурматларини жойига қўйишни ўзларига эп кўролмайдилар?!.. Агар эр ўз ота-онасига бепарво бўлса, уни тўғри йўлга солиш аёл кишидан вожиб эмасми?!..
Қайтар дунё, дейдилар. Эрта бириси кун улар ҳам ўғил уйлантириб, қайнона бўлганларида, ўзларига нисбатан шундай муомала қилинса, чидай олармиканлар?!.. Охиратдачи, охиратда ота-онасига бемеҳр ва бепарво фарзанднинг оқибати не бўларкин?!...
Ота-онага яхшилик қилиш фарз, уларни ранжитиш, дилларини оғритиш эса гуноҳи кабирадир. Ота-онани йиғлатиш, гуноҳга буюрмаган ҳолатда итоат қилмаслик, дилларини оғритиш, кексайганларида яхшилик қилмай, ёрдам бермай ташлаб қўйиш, уларга қарашдан қочиб қариялар уйига олиб бориб қўйиш, дўстни отадан, хотинни эса онадан устун қўйиш ҳам ота-онага оқ бўлиш жумласидан ҳисобланади. Аллоҳ таоло барчамизни ота-онасига яхшилик қилувчи солиҳ бандаларидан қилсин! Ҳеч кимни кексайиб қолганда меҳрга зор қилмасин!
Одилхон қори Юнусхон ўғли
