Тиббиёт ходимлари ҳомиладор аёлларга ҳомила яхши ривожланиб, соғлом ҳолатда дунёга келиши учун ҳам кўпроқ ҳаракат қилишларини тавсия этадилар. Аёллар ҳомиладор ва боласини эмизадиган пайтларда авалгиданда кўпроқ эътиборга муҳтож. Чунки, бу вақтда оналарнинг жисмоний ва руҳий жиҳатдан тез толиқиб, саломатлиги олдинги ҳолатидан ўзгаради. Муқаддас динимизда ушбу ҳолатларда оналарнинг саломатликларига алоҳида эътибор қаратилган.
Қуръони Каримда оналарнинг ҳомиладорлик пайтидаги машаққатлрини зикр қилиб шундай марҳамат қилинади:
( وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَى وَهْنٍ )
Биз инсонга ота-онасини (рози қилишни) буюрдик. Онаси уни заифлик устига заифлик билан (қорнида) кўтариб юрди[1].
Яна бир ояти каримада Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:
(وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ إِحْسَانًا حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهًا وَوَضَعَتْهُ كُرْهًا )
Биз инсонни ота-онасига яхшилик қилишга буюрдик. Онаси уни (қорнида) қийналиб кўтариб юрган ва уни қийналиб туққандир[2].
Ушбу оятларда оналарнинг ҳомиладорлик пайтда қанчалик машаққатга тушишини зикр қилиняпти. Аёллар агар юқорида айтилганидек, ҳомиладор ёки эмизикли бўлса, динимизда уларнинг ва фарзандларининг саломатлигига зиён етмаслиги учун ибодатларда енгиллик қилинган.
قال النبي صلى الله عليه وسلم إن الله تعالى وضع عن المسافر شطر الصلاة و عن المسافر و الحامل و المرضع الصوم أو الصيام
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Албатта, Аллоҳ таоло мусофирдан намознинг ярмини, мусофир, ҳомиладор ва эмизикли аёлдан рўза ёки рўзаларни кечиктирди (орқага сурди)[3].
Ушбу ҳадисда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳомиладор ва эмизикли аёлларга рўза тутадиган бўлса, ўзи ва фарзандига зарар етадиган бўлса, уларнинг саломатлигини сақлаш мақсадида тутмай туриши жоиз эканини айтиб ўтмоқдалар.
Рўзадан киши чанқайди, оч қолади, толиқади. Ҳомиладор она турли қийинчиликлар билан тўққиз ой ҳомиласини кўтаради. Бу машаққатларни оғриниб эмас, она бўлаётганидан хурсанд бўлиб ўтказади. Ҳомиладор она туққандан кейинги эмизиш даврида ўзига хос қийинчиликни бошидан ўтказади. Рўза тутишда машаққат борлиги учун ўзига ёки гўдак боласига зарар етишидан қўрқади. Эмизувчи аёлнинг ҳам ўзига ёки боласига зарар етиши хавфи бўлади. Мана шу ўринда Ислом динининг енгиллик устига барпо қилинган дин экани намоён бўлади. Ислом рукни бўлган ибодатни адо этиш жараёнида ҳам она ва боланинг соғлигига эътибор қаратилади. Зарар етиши аниқ бўлмасада, эҳтимоли бўлгани туфайли, ўша зарарнинг олдини олиш чораларини кўради.
Бу борада “Ҳидоя” китобида шундай келтирилади: “Ҳомиладор ва эмизувчи аёл ўзига ёки гўдагига зарар етишидан қўрқсалар рўзаларни (харажни даф қилиш учун) очаверадилар ва қазосини тутадилар. Зиммаларига каффорат лозим бўлмайди. Чунки у узр туфайли очилди. Уларга фидя ҳам вожиб эмас”[4].
Ушбу ҳолатда рўзадаги рухсат исломда оналарнинг саломатлигига қанчалик юксак эътибор берилганининг бир кўринишидир.
Аллоҳ таоло Қуръони Каримда оналарга фарзандларни эмизишга буюриб шундай марҳамат қилади:
{ وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْن }
Оналар болаларини тўла икки йил эмизадилар[5]...
Аллоҳ таоло ушбу ояти карима орқали чақалоқни икки ёшгача эмизиш болага ва онанинг саломатлигига нақадар фойдали эканига ишора қилиб, оналарга эмизиш таълимини ўргатмоқда.
Оятнинг маъноси хабар, яъни, дарак гап маъносида бўлсада, аслида амр(буйруқ)ни ифода қилади. Чунки, эмизишлик гўдакнинг онадаги ҳаққидир[6].
Аллоҳ таоло Ҳакимдир. У буюрган ишларнинг ҳар бирида кўплаб ҳикматлар ва бандаларининг дунёю-охиратлари учун манфаатлар бор. Ушбу оятда оналарни фарзандларини эмизишга бўлган буйруқда она саломатлиги учун кўплаб манфаатлар бор. Бу борада тиббиёт мутахасислари ҳам кўплаб илмий изланишлар олиб бориб, эмизишлик она ва бола саломатлигига қанчалик фойдали эканини эътироф этмоқдалар.
Халқимизнинг ўзига хос бир гўзал фазилати ва хусусияти – бор ҳеч бир она боласини сабабсиз, узрсиз эмизишдан бош тортмайди. Дарҳақиқат, зарурат бўлмаган тақдирда муддатидан олдин она сутидан бошқа сут ёки маҳсулот билан боқишга ўтиш боланинг соғлом, баркамол ўсишига салбий таъсир этишини замонавий тиббиёт таъкидлайди[7].
Мутахасислар тадқиқотлар натижасида қуйидагиларни келтириб ўтадилар:
- она фарзандини эмизиши билан руҳий хотиржамликни ҳис қилади;
- эмизиш даврида она организми туғишдан олдинги ҳолатига ва табиий вазнига тезроқ ва осонроқ қайтади;
- эмизиш туфайли қандли диабет (сахар) ва кўплаб касалликлардан ҳимояланади;
- эмизиш туфайли она кўкрак бези саратонидан ҳимояланади; Иқтисодий ривожланган давлатларда бу касаллик ўрта ёшли аёллар орасида асосий ўлим сабабларидан бири бўлиб келмоқда. МДҲ давлатларида ҳам аёллар орасида кўкрак бези саратони касаллиги онкологик касалликлар ичида ҳозирга қадар тарқалиш жиҳатдан биринчи ўринда туради[8].
Демак, ҳар бир киши ўзининг келажакда она бўлмиш қизалоғи, синглиси, жуфти ҳалолининг жисмоний саломатлиги борасида алоҳида қайғурмоғи лозим. Бу борада динимиз кўрсатмаларига мувофиқ улуғ зотлар, буюк аждодларимиз йўлларини тутмоқ керак.
Бобохон Бобохонов, ТИИ Модуль таълим шакли талабаси, Самарқанд шаҳар Хўжа Нисбатдор жоме масжиди имом-хатиби
[1] Қуръони Карим оятларининг маъно ва таржимаси қуйидаги манба бўйича берилади: Қуръони Карим маъноларининг таржимаси ва тафсири. Таржима ва тафсир муаллифи: Шайх Абдулазиз Мансур. –Тошкент: “Тошкент ислом университети” нашриёт матбаа бирлашмаси, 2012. Луқмон сураси. 14 оят. Барча ўринларда сура номи ва оят рақами қавс ичида келтирилади.
[2] Аҳқоф сураси. 15 оят.
[3] Абу Абдуллоҳ Муҳаммад ибн Язид ал-Қазвиний, Ибн Можжа. Сунан. Дарул фикр. – Байрут: 2 китоб. – Б. 279. 1353 ҳадис.
[4] Бурҳониддин Марғиноний. Ал ҳидояту фи шарҳи бидоятил мубтадий. – Байрут: Дару иҳяит туросил арабий, 2004. 1-жуз. – Б. 124.
[5] Бақара сураси 233-оят.
[6] А. Собуний. Роваиъул баён тафсиру аятил аҳками минал Қуръан. – Байрут: Ал мактабатул асрийя, 2012. – Б. 330.
[7] Усмонхон Алимов. Оилада фарзанд тарбияси. –Тошкент: Мовароуннаҳр, 2014. – Б. 40.
[8] Жалолиддин Холмўминов. Соғлом бола озуқаси. Тошкент: Мовароуннаҳр, 2014. – Б. 38.
