«Бирор мусибатни пайдо қилмасимиздан олдин у Китобда битилган бўлур, акс ҳолда, Ер юзида ва ўз шахсларингизда сизга бирор мусибат етмас. Албатта, бу иш Аллоҳ учун осондир. Токи кетган нарсага қайғуриб, келган нарсадан хурсанд бўлмаслигингиз учун. Аллоҳ барча димоғдор ва мақтанчоқларни суймас. Улар бахилдирлар ва кишиларни ҳам бахилликка буюрурлар. Ким юз ўгирса, Аллоҳ ҳеч бир нарсага муҳтож бўлмаган, мақталган Зотдир» (Ҳадид сураси, 22–24-оятлар).
“Бирор мусибатни пайдо қилмасимиздан олдин Ер юзида...” Муқотил раҳимаҳуллоҳ оятни: “Ер юзига тушувчи мусибат: қаҳатчилик, ўсимлик ва меваларнинг озайиб кетиши”, деб тафсир қилган.
“У Китобда битилган бўлур”. Яна ушбу мусибатлар Лавҳул маҳфузда битилгандир.
Ибн Аббос розийаллоҳу анҳумо “Пайдо қилмасимиздан олдин” оятини: “Мусибатни пайдо қилмасимиздан олдин”, деб тафсир қилган. Саид ибн Жубайр раҳимаҳуллоҳ: “Ер юзи ва жонни пайдо қилмасимиздан олдин”, деган.
“Ва ўз шахсларингизда сизга бирор мусибат етмас”. Шахсга етадиган мусибатдан мурод турли касаллик ва қийинчиликлардир.
“Албатта, бу иш Аллоҳ учун осондир”. Рабиъ ибн Солиҳ айтади: «Саид ибн Жубайр розийаллоҳу анҳуга мусибат етганида йиғладим. У мендан: “Нега йиғлаяпсан?” деб сўради. Мен: “Сенга етган ва сендан кетган нарсани кўриб йиғлаяпман”, дедим. У: “Йиғлама, Парвардигорнинг ушбу сўзини эшитмаганмисан, деб: “Бирор мусибатни пайдо қилмасимиздан олдин у Китобда битилган бўлур, акс ҳолда, Ер юзида ва ўз шахсларингизда сизга бирор мусибат етмас” оятини сўнгигача ўқиди».
Ибн Аббос розийаллоҳу анҳумо бундай дейди: «Аллоҳ таоло қаламни яратганидан сўнг, унга: “Ёз”, деди. У қиёмат кунигача бўладиган нарсаларни ёзди. Аллоҳ бандаларнинг касаллик кунлари ва соғлик кунларини белгилаб қўйган. Агар одамлар уларни камайтириш ёки кўпайтиришга ҳаракат қилсалар, уддасидан чиқолмайдилар.
“Токи кетган нарсага қайғуриб...” Қўлларидан кетган моллари сабабли хафа бўлмасинлар. Агар улар буни билганларида эди, қўлларидан кетган ризқ сабаб тушкунликка тушишмасди. Ибн Масъуд розийаллоҳу анҳу ривоят қилган ҳадисда Набий алайҳиссалом: “Сизга етган нарса етмаган бўлмаслигини, етмаган нарса сизга етган бўлмаслигини билмагунингизча бирортангиз иймоннинг ҳаловатини топмассиз”, дедилар. Сўнг: “Токи кетган нарсага қайғуриб” оятини ўқидилар. Яъни дунёда қўлингиздан кетган нарса учун қайғурманг. Чунки у сизларга тақдир қилинмаган эди. Тақдир қилинганида, уни қўлдан чиқармаган бўлардингиз.
“Келган нарсадан хурсанд бўлмаслигингиз учун”. Ибн Аббос розийаллоҳу анҳумо оятни: “Дунёдан келган нарсадан”, деб тафсир қилган. Саид ибн Жубайр: “Соғлик ва ҳосилдорликдан”, деб тафсир қилган. Икрима ибн Аббосдан ривоят қилинади: “Хафа бўлмайдиган ва хурсанд бўлмайдиган бирор киши йўқ. Фақат мўмингина етган мусибатга сабр қилади. Қўлга киритган насибаси учун шукр қилади”.
“Аллоҳ барча димоғдор ва мақтанчоқларни суймас”. Димоғдор ва мақтанчоқлар дунёда уларга берилган насиба сабаб мутакаббирлик қиладилар ва одамлар орасида фахрланадилар.
Жаъфар ибн Муҳаммад Содиқ: “Эй Одам боласи, нима учун қўлингдан кетган нарсага қайғурасан? Сенга қайтариб бермайдиган нарса учун қайғурмоқдасан ёки ўлим йўқ қиладиган нарса билан фахрланмоқдасан”, деган. Бузругмеҳрдан: “Эй Ҳаким, нима учун йўқотган нарсангизга хафа, келган нарсага хурсанд бўлмаяпсиз?” деб сўрашди. У бундай жавоб қилди: “Боиси йўқотилган нарсани кўз ёши билан қайтариб бўлмайди, келган нарсани кетказиб бўлмайди”. Фузайл ибн Иёз бундай деган: “Дунё йўқ бўлувчидир. Йўқ қилганини қайтариб бўлмайди. Фойда берганига эса қайтишига изн берилади”.
Димоғдор ўзидан фахрланади. Мақтанчоқ эса одамларга паст назар билан қарайди. Иккисининг амали ҳам яширин ширкдир.
“Улар бахилдирлар”. Аллоҳ мақтанчоқларни яхши кўрмайди. Улар бахилдирлар. Аллоҳ таоло бирор нарсага муҳтож эмас.
Уламолар бахил билан сахийнинг орасидаги иккита фарқни ажратиб бундай дейишади: “Бахил нарсани ушлаб туриш билан, сахий эса уни бериб юбориш билан лаззат олади”. “Бахил фақат сўралганда беради, сахий эса сўралмасидан олдин беради”.
“Ким юз ўгирса”, яъни имондан юз ўгирса, “Аллоҳ ҳеч бир нарсага муҳтож бўлмаган, мақталган Зотдир”.
“Тафсири Қуртубий” асосида
Дилфуза РАҲИМОВА
тайёрлади.
Hidoyat.uz – http://Hidoyatuz.taplink.ws;
Muminalar.uz – https://t.me/muminalaruzb
Online obuna bo’ling! – https://obunahidoyat.taplink.ws
