Шайх Иляс Ванг Жингчай Қуръон илмлари соҳасида Хитой мусулмон жамиятида кўрган эҳтиёжни инобатга олиб, биринчи марта Қуръони карим маъноларини тўлиқ хитой тилига таржима қилган биринчи шахсдир. Бу ҳақда “ИҚНA” сайти бутун дунё мусулмонлари веб-сайтига таяниб хабар берди. Шу боис Шайх Иляс Хитой мусулмонлари орасидаги мавқеи ортиб, мамлакат мусулмонлари уни Хитойнинг тўрт буюк имомларидан бири деб билишган.
Шайх Иляс Ван Жингчай (1880-1949) Хитой шимоли-шарқидаги “Тянсзин” шаҳрида диний илмлардан хабардор оилада туғилган. Унинг отаси ва бобоси хитойлик мусулмон олимлари, онаси ҳам диний илмлардан жуда билимдон аёл эди.
Шайх Иляс Чой Хитойда Ислом илмларини ўрганган. Шайх диний китобларнинг хитойлик мусулмонлар учун муҳимлигини ўзининг ваъзгўйлик фаолияти давомида ҳис қилган. Шунинг учун у диний китобларни хитой тилига таржима қилишга алоҳида эътибор берган.
Шайх Иляс Чой диний миссионер ва таржимон сифатида Ислом ва араб мамлакатлари олимлари билан учрашиб, улардан сабоқ олишга қизиқарди. Шунинг учун у 1922 йилда бешинчи ўн йилликда бўлганида Мисрга бориб, “ал-Aзҳар” университетига ўқишга кирди. Кейин Маккани зиёрат қилиб, ҳаж зиёратини адо этди. Сўнг Туркияга бориб, 1924 йилда 600 китоб билан Хитойга қайтиб келди.
Хитойга қайтиб, турли китобларни таржима қила бошлади ва уларга 40 йилга яқин вақтини бағишлади ва шу вақт ичида “Aраб маданияти хитой тилида”, “Ислом ва насронийлар”, “Замонавий маданият – араб хитой тилида” китобларини таржима қилди. “Замонавий маданият – арабча-хитойча” профессор Муҳаммад Макиннинг хитойча-арабча луғати нашр этилгунга қадар 30 йил давомида ягона маълумотнома бўлиб қолди.
Шайхнинг энг катта илмий ҳиссаси Қуръони карим маъноларининг хитой тилига биринчи тўлиқ таржимасини нашр этиши бўлди. Уни қарийб 20 йил ичида тугатиб, учта нашри чоп этилган. Ушбу таржима биринчи марта 1932 йилда Пекинда, иккинчиси 1942 йилда Инчуанда ва учинчиси 1946 йилда Шанхайда нашр этилган.
Шайх Иляс Ванг Қуръони карим маъноларининг хитой тилига илк тўлиқ таржимасидан олдин Қуръони каримнинг айрим суралари таржима қилинган.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати
