Хабар берганимиздек, шу кунларда юртимизда ўтказилаётган “Декларациялар мулоқоти” халқаро форумида қатнашиш учун кўплаб хориж мамлакатларидан мартабали меҳмонлар ташриф буюришган.

Нуфузли форум доирасида хорижлик меҳмонлар пойтахтимизнинг диққатга сазовор жойларини айланишмоқда.

Бугун, 17 май куннинг биринчи ярмида Нигерия Аргуну штати амири Элҳаж Самоил Муҳаммад Мера жаноблари Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази қурилиш жараёнларини кўздан кечириш учун ташриф буюрди.

Меҳмонга Марказ директори Шоазим Миноваров ва Диний идора раиси ўринбосари Ҳомиджон домла Ишматбековлар ҳамроҳлик қилишди.

Меҳмон муҳташам бинонинг ташқи ва ички безаклари, уларга Қуръон оятлари ва ҳадислар билан ёзилган равоқ, эшиклар ва дарвозалар, музей қисмидаги намуна ҳудуд билан танишиб, қуйидаги фикрларни чуқур ҳаяжон ила билдирди:

– Ушбу салобатли бинога Ислом дини нима эканини билмаётганларни, албатта, олиб келиш керак. Мен Ўзбекистон Раҳбарининг Ислом цивилизацияси марказини барпо этиш ҳақидаги фикрини қўллаб-қувватлайман. Марказ ишга тушгач, у бутун дунё мусулмонлари учун маърифий зиёратгоҳга айланади. Марказ очилиш жараёнига, албатта, Нигерия султони билан келамиз, иншоаллоҳ. Олам ривожига шунча ҳисса қўшган аждодлар билан ҳар қанча фахрлансангиз арзийди”, деди нигериялик меҳмон.

Бугун куннинг иккинчи ярмида Марказга Гана Республикаси собиқ бош имоми, элчи Умар Санда Аҳмад ҳам ташриф буюрди. У кишига Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази директори ўринбосари Фирдавс ... ҳамда Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари Иброҳимжон домла Иномов ҳамрохлик қилишди.

Меҳмоннинг айтишича, муқаддам Ўзбекистон ҳақида деярли ҳеч нарса билмаган. Икки кун давомида Ўзбекистон тарихи, маданияти, салоҳияти, айниқса, охирги йиллардаги ўзгаришлар тўғрисида чуқур маълумотга эга бўлгани ва бундан жуда ҳайратдалигини яширмади.

Ташриф давомида Элчи Умар Сандага Марказ фаолияти, улуғ аждодларимиз қолдирган бой илмий мерос ҳақида батафсил маълумот берилди. Меҳмон катта орзу ва ҳавас билан шундай бой илмий салоҳиятли Марказ билан ҳамкорлик қилишдан боши осмонга этишини айтиб, қабул ва эҳтиром учун ташаккур билдирди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

16-20 май кунлари Тошкент, Самарқанд ва Бухоро шаҳарларида «Декларациялар мулоқоти» халқаро форуми ўтказилади, деб хабар бермоқда «Дунё» АА.

Ушбу форум Ўзбекистон Президенти ҳузуридаги Стратегик ва минтақалараро тадқиқотлар институти (СМТИ) томонидан Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита, Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети, Халқаро ислом академияси, Давлат бошқаруви академияси, Самарқанд ва Бухоро вилоятлари ҳокимликлари кўмаги ҳамда Глобал ҳамкорлик институти (АҚШ) билан ҳамкорликда ташкил этилмоқда.

«Дунё» ахборот агентлиги мухбири бўлажак форумнинг аҳамияти ҳақида батафсил маълумот олиш учун СМТИ директори ўринбосари Шафоат Нуруллаевага мурожаат қилди.

– Шафоат Файзуллаевна, илтимос, форумни ўтказиш ғояси қандай пайдо бўлгани тўғрисида сўзлаб берсангиз?

– «Декларациялар мулоқоти» халқаро форуми Ўзбекистон Президенти Президент Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан БМТ Бош Ассамблеясининг 2018 йил қабул қилинган “Маърифат ва диний бағрикенглик” Махсус резолюциясида мустаҳкамланган тамойил ва қоидаларни ҳаётга татбиқ этиш бўйича мамлакатимиз олиб бораётган тизимли ва изчил саъй-ҳаракатларнинг бир қисмидир.

2018 йилда СМТИ ва Америка Глобал ҳамкорлик институти ўртасида ўзаро англашув меморандумининг имзоланиши ушбу йўналишдаги амалий қадамлардан бири бўлди.

Америкалик шериклар бутун дунё ҳамжамияти учун муҳим бўлган динлараро муносабатларни мустаҳкамлаш ва турли динларга эътиқод қилувчилар ўртасида ўзаро англашув муҳитини яратиш масаласини муҳокама қилиш учун таниқли сиёсатчилар, экспертлар ва диний соҳа вакилларини жалб қилган ҳолда мулоқот майдончасини ташкил этиш ғоясини қўллаб-қувватлади.

Ҳамкорлик доирасида ва ушбу масалаларни муҳокама қилиш мақсадида 2019 йилда Тошкент ва Самарқанд шаҳарларида Глобал ҳамкорлик институти экспертлари, таҳлилчилар, ижтимоий-сиёсий доиралар ва турли хил дин вакиллари, шунингдек ўнлаб хорижий мамлакатлардан келган диний уламолар иштирокида дастлабки йирик форум ўтказилди.

– Жорий форумнинг асосий мақсади нимадан иборат ва тадбир иштирокчилари қандай вазифаларни ҳал қилишни режалаштирмоқда?

– Аввало шуни таъкидлаш керакки, «Декларациялар мулоқоти» халқаро форуми жаҳон ҳамжамиятига ўзбек халқининг бой маданий, тарихий, диний ва фалсафий мероси, шунингдек, Ўзбекистоннинг динлараро тотувлик ва диний бағрикенгликни мустаҳкамлаш, жамиятда дўстлик ва ўзаро ҳамжиҳатлик муҳитини таъминлаш соҳасида тўплаган ижтимоий-сиёсий ва сиёсий-ҳуқуқий тажрибаси билан танишиш имкониятини берувчи муҳим воқеа бўлади.
Ушбу форум диний бағрикенглик бўйича фикр алмашиш учун илмий, маърифий ва мулоқот майдонидир. Унда 10 га яқин мамлакатдан, жумладан, АҚШ, Саудия Арабистони, Индонезия, Бирлашган Араб Амирликлари, Австрия, Покистон, Гана, Нигерия ва бошқа давлатлардан 40 нафарга яқин таниқли диний уламолар, мутахассислар ва ҳуқуқшунослар иштирок этади.

Форумнинг асосий вазифалари қаторида қуйидагиларни алоҳида таъкидлаш мумкин.

Биринчидан, Ўзбекистон давлат сиёсатининг устувор йўналишларидан бири сифатида динлараро бағрикенглик ва миллатлараро тотувликни мустаҳкамлаш соҳасида мамлакатимизда амалга оширилаётган ислоҳотлар тўғрисида халқаро ҳамжамиятга маълумот етказиш.

Маълумки, бугунги кунда мамлакатимизда жамият ва давлат ҳаётининг барча соҳаларида кенг кўламли ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Дин соҳасида ҳам сезиларли ижобий ўзгаришлар рўй бермоқда. Президентимиз раҳнамолигида дин соҳасини эркинлаштириш борасида изчил сиёсат олиб борилмоқда, аҳолининг диний эҳтиёжларини тўғри қондириш, бағрикенглик ва инсонпарварлик маданиятини ривожлантириш учун зарур шарт-шароитлар яратилмоқда.

Иккинчидан, жамиятда динлар ва миллатлараро тотувлик ҳамда бағрикенгликни таъминлаш бўйича Ўзбекистон тажрибасини тарғиб қилиш муҳим вазифа ҳисобланади. Ўзбекистон бу соҳада кўп асрлик ижобий тажрибага эга бўлиб, у доимо хорижий олимлар ва сиёсий доираларнинг эътиборини ўзига жалб этиб келган. Шу билан бирга, турли хил дин тарафдорларининг диний эҳтиёжларини қондириш учун имкониятлар доимий равишда кенгайиб борди. Бугунги кунда дунёнинг айрим минтақаларида динлараро зиддиятлар кучайиб бораётган бир вазиятда кўплаб хорижий экспертлар халқаро муносабатларда диний бағрикенглик ва миллатлараро тотувликни таъминлашга асосланган ўзбек моделини ўрганишга фойдали ва ўрнак олса арзийдиган омил сифатида қарамоқда.

Учинчидан, форум доирасида кўп миллатли жамиятларда диний эркинликлар ва динлараро тотувликни таъминлаш бўйича фикр алмашиш ва халқаро тажрибани муҳокама қилиш ҳам кутилмоқда.

Шу ўринда Ўзбекистонда динга муносабатидан қатъий назар, мамлакатнинг ҳар бир фуқаросининг виждон ва дин эркинлигига, тенг ҳуқуқлилигини таъминлашга қаратилган мукаммал қонунчилик базаси мавжудлигини алоҳида таъкидлаш жоиз. Ўзбекистоннинг конституциявий нормалари фуқароларнинг бирон динга эътиқод қилиш ёки қилмаслик ҳуқуқини кафолатлайди. Шу билан бирга, бир дин ёки мазҳабнинг бошқаларга нисбатан ҳар қандай кўринишдаги устуворлиги ёки чекловларини ўрнатишга йўл қўйилмайди.

Тўртинчидан, Форум натижасида маърифат ва бағрикенглик маданияти ғояларини тарғиб қилиш, турли дин тарафдорларининг миллий анъаналарига ҳурмат ва уларнинг ҳуқуқларини таъминлашга қаратилган «Бухоро декларацияси» қабул қилиниши кутилмоқда.

– Ушбу халқаро форумнинг шакли ҳақида қисқача маълумот бера оласизми?

- Халқаро форум доирасида қатор тадбирлар ўтказилади. Тошкентда учта параллел илмий-тематик семинар уюштирилади. Ушбу семинарларда кўп миллатли жамиятда динлараро мулоқот ва дин эркинлигини таъминлашда қонун устуворлигини мустаҳкамлаш, шунингдек, турли диний конфессиялар вакиллари ўртасида ўзаро ишонч ва ҳурмат муҳитини яратиш масалалари муҳокама қилинади.

Шу ўринда эътиборингизни 19-20 май кунлари Бухоро шаҳрида бўлиб ўтадиган “Декларациялар мулоқоти” форумининг якуний ва энг муҳим қисмига қаратмоқчиман. У ерда илмий-амалий семинарнинг натижалари сарҳисоб қилинади, шунингдек, дин ва динлараро мулоқотни таъминлаш масалалари юзасидан фикр алмашилади, бу борада келгусидаги ҳамкорлик истиқболлари белгиланади. Форумнинг асосий натижаси “Бухоро декларацияси”нинг қабул қилиниши бўлади.

Форум доирасида хорижий иштирокчилар учун Самарқанд шаҳрига танишув сафари ҳам ташкил этилади.

– Шафоат Файзуллаевна, суҳбатимиз давомида «Бухоро Декларацияси»ни бир неча бор тилга олдингиз. Айтинг-чи, ушбу декларация ўзаро ҳамжиҳатликни мустаҳкамлаш ва халқаро ҳамжамиятнинг дунёда диний эркинликларни таъминлаш борасидаги саъй-ҳаракатларини бирлаштириш учун қандай аҳамиятга эга бўлади?

– Бухоро дунёнинг энг қўҳна шаҳарларидан бири эканлиги ҳаммага маълум. У бир неча тамаддунлар, диний жамоалар, маданиятлар ва эътиқод тизимларининг чорраҳасида жойлашган. Бухоро, шунингдек, минг йиллар давомида атоқли олиму уламоларнинг ватани бўлиб келган. Бухоро мадрасаларининг битирувчилари Ислом илоҳиёти ривожига беназир ҳисса қўшган. Бу табаррук заминда Ислом динининг салмоқли интеллектуал салоҳияти яратилган.

Шуни инобатга олган ҳолда, форум иштирокчилари халқаро ҳамжамиятни дунёнинг барча минтақаларида миллатлараро ва фуқаролар тотувлигининг муҳим шарти сифатида динлараро мулоқотни кенгайтиришга янада кўпроқ эътибор қаратишга чақириш мақсадида ушбу шаҳарда тегишли декларацияни қабул қилади.
Қабул қилиниши кутилаётган “Бухоро Декларацияси” илгари Марокаш (2016 йил), Жакарта (2017 йил), Потомак (2018 йил), Пунто-дел-Эсте (2018 йил), Макка (2019 йил)да қабул қилинган декларацияларнинг мантиқий давоми ва уларга қўшимча бўлиши ҳамда Ўзбекистоннинг диний бағрикенглик ва миллатлараро тотувлик ғояларини халқаро миқёсда қарор топтиришга қўшадиган муҳим ҳиссаси бўлади.

Шуни алоҳида таъкидлашни истардимки, «Бухоро декларацияси» олдинги декларацияларнинг асосий тамойилларини ривожлантириши баробарида уларга янада кўпроқ аҳамият беради. Уларнинг асосий ғоялари қаторида «диний озчиликларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш», «диний таълим зўравон экстремизмга қарши курашнинг энг муҳим манбаи», «диний эркинликнинг умумбашарий ҳуқуқ сифатида аҳамияти», «инсон қадр-қиммати, унинг дин ва эътиқод эркинлиги билан боғлиқлиги», «диний ва маданий фарқларидан қатъи назар барча инсонларнинг тенглиги» кабиларни мисол сифатида келтириш мумкин.

Шу билан бирга, бўлажак форумда лейтмотив сифатида қабул қилинган «Бухоро декларацияси» динларнинг тинчликсевар табиати, динлараро мулоқот ва бағрикенгликнинг муҳимлиги, диний маърифатнинг аҳамияти ҳақидаги ғояни эътиқод эркинлиги ва инсонлар ўртасида ўзаро англашувни таъминлашнинг муҳим омиллари сифатида тарғиб қилади.

Мухтасар қилиб айтганда, бўлажак «Декларациялар мулоқоти» халқаро форуми мисолида шуни комил ишонч билан айтиш мумкинки, Ўзбекистон асосий мақсади бағрикенглик маданиятини мустаҳкамлаш, бутун дунёда тинчлик ва барқарорликни таъминлашдан иборат бўлган йирик яратувчанлик тадбирлари марказига айланиб бормоқда.
«Декларациялар мулоқоти» форуми иштирокчиларининг эътиқод эркинлиги, динлараро мулоқот ва жамиятда миллатлараро тотувликни таъминлаш, турли миллат вакиллари ва хар хил дин тарафдорларини турли маданият ва анъаналарни ҳурмат қилиш ҳамда диний бағрикенглик ғояларини қарор топтиришга қаратилган чақириғини жаҳон ҳамжамиятини қўллаб-қувватлашига умид қиламиз.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Мисрнинг инглиз тилидаги «Сада ал-Билад» газетасида “Тошкент, Самарқанд ва Бухоро шаҳарларида «Декларациялар мулоқоти» халқаро форуми ўтказилади” деб номланган мақола чоп этилди, деб хабар бермоқда «Дунё» АА.

Мақолада айтилишича, тадбир Ўзбекистон Президенти ҳузуридаги Стратегик ва минтақалараро тадқиқотлар институти, АҚШ Глобал жалб қилиш институти, Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита, Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети, Халқаро ислом академияси, Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Давлат бошқаруви академияси ҳамда Самарқанд ва Бухоро вилоятлари ҳокимиятлари томонидан ташкил этилмоқда.

Нашрда таъкидланишича, «Декларациялар мулоқоти» халқаро форуми Президент Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан БМТ Бош Ассамблеясининг 2018 йил қабул қилинган «Маърифат ва диний бағрикенглик» Махсус резолюциясида мустаҳкамланган тамойил ва қоидаларни ҳаётга татбиқ этиш бўйича Ўзбекистон Республикаси олиб бораётган изчил ишларнинг бир қисми бўлиб, 2020 йилда давлатимиз раҳбари томонидан тасдиқланган Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Миллий стратегияси мақсадларига эришишга хизмат қилади.

Бўлажак форумда 2019 йилда бўлгани каби Европа, Осиё, Яқин Шарқ, Африка мамлакатлари ва АҚШ етакчи дин уламолари, илоҳиётшунослари, ҳуқуқшунослари, расмийлари тўпланади.

Халқаро учрашувнинг якунида Бухоро декларацияси қабул қилинади. Илгари Марокаш, Макка, Жакарта, Потомак ва Пунто-дел-Эстеда қабул қилинган декларацияларни тўлдирадиган ушбу ҳужжат Ўзбекистоннинг диний бағрикенглик ва миллатлараро тотувлик ғояларини халқаро даражада қарор топтиришга қўшадиган муҳим ҳисса бўлади, деб хулоса қилади «Сада ал-Билад» газетаси.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Тафсир

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ

يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلًا سَدِيدًا. يُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمَالَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ فَازَ فَوْزًا عَظِيمًا. إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا

«Эй мўминлар! Аллоҳдан қўрқингиз ва тўғри сўзлангиз! (Шунда Аллоҳ) ишларингизни ўнглар ва гуноҳларингизни мағфират этар. Кимки Аллоҳга ва Унинг пайғамбарига итоат этса, бас, у улуғ ютуққа эришибди. Биз (бу) омонатни (чин бандалик омонатини) осмонларга, Ерга ва тоғларга таклиф этдик, улар уни кўтаришдан бош тортдилар ва ундан қўрқдилар. Инсон эса уни ўз зиммасига олди. Дарҳақиқат, у (ўзига) зулм қилувчи ва нодондир» (Аҳзоб сураси, 69–71-оятлар).

Аллоҳ таоло мўмин бандаларига тақводор бўлишни, худди У зотни кўриб тургандек ибодат қилишни буюрди. Аллоҳдан қўрққан ва У зотни кўриб тургандек ибодат қилувчи киши тўғрисўз бўлади.

Оятдаги “...тўғри сўзлангиз”дан мурод истиқоматда бўлиш, қинғир-қийшиқ йўлларга юрмаслик ва ўзгармасликдир. Агар бандалар шундай қилсалар, Аллоҳ таоло уларнинг амаларини ислоҳ этишни ваъда қилмоқда. Яъни, биз тўғри йўлда юрсак, Раббимиз бизни солиҳ амалларга муваффақ қилади ҳамда гуноҳларимизни афв этади.

 Икрима розийаллоҳу анҳу оятдаги “тўғри сўз”ни “Лаа илаҳа иллаллоҳ” деган. Айрим олимлар барча ҳақ ва ишончли сўз “тўғри сўз” эканини таъкидлашган. 

Имом Замахшарий раҳматуллоҳи алайҳ “Кашшоф” асарида: “Тилни ёлғондан тийиш ва ҳар доим тўғри сўзлаш ҳар бир яхшиликнинг бошидир”, деган. Аждодларимиз буюк муфассирнинг ана шу гапига асосланиб: “Бошингга қилич келса ҳам, рост сўзла”, деган ва бу гап кўп ишлатилгани боис мақол даражасига етган.

“Кимки Аллоҳга ва Унинг пайғамбарига итоат этса, бас, у улуғ ютуққа эришибди”. Раббисига итоатли ва Пайғамбарининг суннатларига сўзсиз бўйсунган киши дўзахдан озод бўлиб, жаннатга кириши баён этиляпти.

Ибн Абу Ҳотим Абу Ҳурайра ва Абу Мусо Ашъарий розийаллоҳу анҳумодан ривоят қилинган ҳадисни келтиради: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бизга пешин намозини ўқиб бердилар. Намоз тугагач, қўллари билан ишора қилдилар, биз ўтирдик. У зот: “Менга Аллоҳ таоло сизларга Аллоҳдан қўрқиш ва тўғри сўзлашни буюришимни амр этди”, дедилар. Сўнгра аёлларнинг олдига келиб: “Менга Аллоҳ таоло сизларга Аллоҳдан қўрқиш ва тўғри сўзлашни буюришимни амр этди”, дедилар» (Имом Аҳмад ривояти).

Ибн Абу Дунё “Тақво” китобида Ойша онамиздан ривоят қилинган ҳадисни келтиради. Ойша розийаллоҳу анҳо айтади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам минбарга чиққанларида у зот: “Эй мўминлар! Аллоҳдан қўрқингиз ва тўғри сўзлангиз!” оятини кўп ўқир эдилар».

Ибн Аббос розийаллоҳу анҳумо: “Кимни инсонларнинг энг улуғи бўлиш хурсанд этса, Аллоҳдан қўрқсин”, деган.

Ибн Аббос розийаллоҳу анҳумо айтади: «Аллоҳ таоло Одам алайҳиссаломга айтди: “Мен омонат (фарзлар)ни осмонлару Ерга ҳамда тоғларга таклиф қилдим. Улар: “Эй Раббимиз, у нималардан иборат?” дейишди. Мен: “Агар яхшилик қилсангиз, мукофотини кўрасиз, ёмонлик қилсангиз, жазоланасиз”, дедим. Улар: “Эй Раббимиз, биз бунга тоқат қила олмаймиз. Борди-ю, уни бизга юкласанг, жидду жаҳд қиламиз”, дейишди.

Аллоҳ таоло Одам алайҳиссаломга: “Сен уларни ўз зиммангга оласанми?” деди. Одам алайҳиссалом: “Эй Раббим, улар нималар?” деди. Аллоҳ таоло: “Агар яхшилик қилсанг, мукофотини кўрасан, агар ёмонлик қилсанг, жазоланасан”, деди. Шунда Одам алайҳиссалом омонатни зиммасига олди.

Имом Термизий раҳматуллоҳи алайҳ ривоят қилган ҳадисда: “Одам алайҳиссалом омонатни қабул қилиб олгач, кўп ўтмай жаннатда уни кўтара олмасдан тақиқланган дарахт мевасидан еб қўйди”, дейилган.

Имом Молик Зайд ибн Асламдан ривоят қилади: “Омонат уч хил: 1) намоз; 2) рўза; 3) жанобатдан покланишдир”.

Бу сўзлар асло бир-бирига зид эмас, балки таклиф ҳамда буйруқлар ва қайтариқларни қабул қилиш жиҳатидан тўғридир. Чунки мукаллаф киши зиммасидаги буйруқларни бажарса, мукофот олади, бажармаса, жазоланади.

Ибн Абу Ҳотим Ҳасан Басрийдан ривоят қилади. Ҳасан Басрий “Биз (бу) омонатни (чин бандалик омонатини) осмонларга, Ерга ва тоғларга таклиф этдик” оятини тиловат қилгач, деди: «Юлдузлар билан безатилган етти қават осмонга омонат таклиф қилиниб: “Бу омонатни зиммангизга оласизми?” дейилганида, улар бош тортди. Сўнгра тоғлар қозиқ қилиб мустаҳкамланган етти қават ерга таклиф қилинганида, Ер ҳам, тоғлар ҳам бош тортди».

Муқотил ибн Ҳайён раҳматуллоҳи алайҳ айтади: «Аллоҳ таоло махлуқотларини яратгач, инсонлар ва жинларни, осмонлар ва Ерни, тоғни бир Ерга жамлади. Уларга омонат (тоат)ни таклиф қилди ва ким бу таклифни қабул қилса, унга жаннатда фазл, улуғлик ва савоб кўп берилишини айтди. Осмонлар “тоқатимиз етмайди”, ерлар “сабримиз етмайди”, лекин: “Эй Раббим, асло Сенга осий бўлмаймиз, итоат этамиз”, дейишди.

Одам алайҳиссалом бу омонатни зиммасига олди. Одамнинг бошқа махлуқотлардан афзал ва мукаррам қилиниши боиси ҳам шундадир: у Раббисининг таклифига сўзсиз итоат этиб, улуғ фазлга эришди».

Ҳа, азизлар, бизга отамиз Одам алайҳиссаломдан Аллоҳ таолога итоат этиш гўзал мерос бўлиб қолган. Ана шу меросга риоя қилиб, Раббимиз буйруқларига лаббай деб жавоб бериш, қайтариқларидан қайтиш, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саламнинг суннатларига риоя қилиш орқали омонатни адо этган бўламиз, иншоаллоҳ.

“Ибн Касир”, “Баҳрул улум”, “Кашшоф” тафсирлари асосида

Толибжон НИЗОМ тайёрлади.

Бугун, 16 май куни «Декларациялар мулоқоти» халқаро форуми ўз ишини бошлади. 20 майга қадар давом этадиган форумда нуфузли халқаро ташкилотлар вакиллари, таниқли уламолар, имом-домлалар, мударрислар ҳамда соҳа экспертлари иштирок этмоқда.

Тадбир доирасида турли мамлакатлар диншунос олимлари, амалиётчи мутахассисларига жамиятда тинчлик ва тотувликни сақлаб туришнинг муҳим шарти сифатида деклациялараро самарали мулоқот ўрнатиш соҳасидаги энг яхши халқаро амалиёт, илғор хорижий тажриба намойиш этилмоқда.

ЎзА хабарига кўра, пойтахтимизда бошланган “Декларациялар мулоқоти” форумининг очилиш маросимида мамлакатимиз ва хорижий давлатлардан мутахассислар мазкур анжуманнинг долзарблиги хусусида ўз фикрларини билдирди.
Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати Раисининг биринчи ўринбосари, Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети ректори Содиқ Сафоев бугунги кунда халқаро миқёсда турли хавф-хатар, таҳдидлар авж олган даврда мазкур форум ўта муҳим аҳамият касб этишини таъкидлади.

АҚШ Глобал жалб қилиш институти вице-президенти Жеймс Чен тадбир иштирокчиларини қутларкан, ўз навбатида жаҳон ҳамжамиятининг дин, эътиқод йўналишида фаолият олиб бораётган илғор фикрли экспертларининг Тошкентда тўпланиши, юзага чиқаётган муаммоларни бартараф этишда мавжуд куч, имкониятларни бирлаштиришга хизмат қилишини қайд этди. Шу билан бирга кейинги йилларда Ўзбекистоннинг айни йўналишда олиб бораётган амалий саъй-ҳаракатлари дунё миқёсида эътироф этилаётганини ҳам қўшимча қилди.

Форум кун тартиби бир неча босқичдан иборат. Дастурнинг биринчи қисмига кўра, 16-17 май кунлари Тошкентда кўп миллатли жамиятда конфессиялараро мулоқотни ривожлантириш соҳасида тажриба алмашиш, диний эркинлик масаласида қонун устуворлигини таъминлаш, турли дин вакиллари ўртасида ўзаро ишонч ва ҳурматни мустаҳкамлаш бўйича илғор амалиёт билан танишиш юзасидан илмий-амалий семинарлар ўтказилади.

18 май куни Самарқанд шаҳрига танишув саёҳатини ташкил этиш кўзда тутилган иккинчи қисмда хорижий делегациялар мамлакатимиздаги энг қадимий шаҳарлардан бирининг маданий мероси билан танишадилар, турли конфессиялар диний масканларига ташриф буюриб, юртимизнинг тарихий пойтахти бўлмиш Самарқанддаги диний ҳамжамият вакиллари билан учрашадилар.

Форум 19 май куни Бухоро шаҳрида “Декларациялар мулоқоти” мавзусидаги халқаро конференция билан ўз ишини якунлайди. Тадбирда илмий-амалий семинарлар сарҳисоб қилинади, эътиқод эркинлиги ва динлараро мулоқотни таъминлаш масаласи бўйича фикр алмашилади, келгуси ҳамкорлик истиқболи белгиланади.

Халқаро учрашувнинг асосий натижаси сифатида “Бухоро декларацияси” қабул қилинади. Илгари Марокаш, Макка, Жакарта, Потомак ва Пунто-дел-Эстеда қабул қилинган декларацияларни тўлдирадиган ушбу ҳужжат Ўзбекистоннинг диний бағрикенглик ва миллатлараро тотувлик ғояларини халқаро даражада қарор топтиришга қўшадиган муҳим ҳиссаси бўлади.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати