Ислом дини тарихи давомида ақида, шариат ва амалларни бажариш каби масалаларда турли ихтилофлар авж олган даврларни бошидан кечирган.

Имом Абу Лайс Самарқандий, Имом Мотуридий, Имом Насафий каби ўз даврининг етук алломалари бўлган аждодларимиз ўзларининг ақидавий мавзулардаги беқиёс илмий асарлари билан суннийлик эътиқодига зид бузғунчи ғояларга қарши туриб, “Аҳли сунна вал жамоа” ақидасини ҳимоя қилишган ва унинг ривожланишига улкан ҳисса қўшганлар.

Афсуски, бугунги кунда ҳам мусулмонлар бирлигига раҳна солувчи бузғунчи ғояларни тарғиб қилаётган тоифалар мавжуд эканини гувоҳи бўлмоқдамиз. Таассуф билан таъкидлаш жоизки, Интернетнинг ўзбек тилидаги майдонида Ўрта асрлардан бери Ислом динини ёт ғоялардан сақлашга хизмат қилиб келаётган Мотуридия таълимотига тош отаётган, муборак динимиз таълимотини сохта талқин этиш орқали низо, тортишув ва ихтилоф чиқаришга уринаётганлар кузатилмоқда.

 Юқоридаги қайд этилганларни, шунингдек, диний масалалардаги ихтилофлар ўта ҳассос эканини эътиборга олсак, диндошларимиз, айниқса, ёш диндорларимизни ҳанафийлик мазҳаби ва мотуридия ақидаси таълимоти, аксар уламоларимизнинг илмий қарашлари асосида диний ихтилофлардан огоҳлантириш ва  улардан асраб-авайлаш борган сари долзарб аҳамият касб этаётганидан далолат қилади.

Умуман, ихтилоф ижтимоий ҳодиса сифатида муайян масалада ёндашув ва мақсадлари (фикрлари, баҳо беришлари ва ҳ.к.) бир-бирига мос тушмайдиган икки ёки ундан ортиқ томонлар (одамлар ва гуруҳлар) ўртасидаги муносабатни англатади.

Ҳар қандай ихтилоф ўзида бунёдкорлик ва вайрон қилувчи хусусиятга эга. Кўп уламоларимиз саҳобалар, олим тобеинлар, барча мусулмонларнинг эҳтиромига сазовор бўлган тўрт фиқҳий мазҳаб ихтилофи мисолларида табиий ихтилофлар яхши ният ва уриниш оқибатида келиб чиқиши ҳамда яхшилик билан тугашини таъкидлайдилар.

Аммо бузғунчи мақсадларда, сунъий равишда келтириб чиқарилган ихтилофларни ҳал этиш учун вақтида чора кўрилмаса, томонларнинг тажовузкорлигига сабаб бўлиши ва тўғридан тўғри зўравонлик даражасига етиши мумкин.

Диний асосдаги ихтилофларни шартли равишда муайян динга эътиқод қилувчи шахс ёки гуруҳлар ўртасида ақида, шариат, амалларни бажариш, муқаддас манбалардаги кўрсатмаларга таяниш ва бошқа масалаларда кескин мунозарали ҳолатларнинг юзага келиши деб таснифлаш мумкин.

Ислом динида ихтилоф чиқариш ўзларидан бошқа мусулмонларни хатокорликда, бидъат ва залолатда, Қуръон ва суннатни тарк этишда айблашда акс этмоқда. Жумҳур уламолар ихтилоф чиқараётган тоифаларнинг кўзга яққол ташланадиган белгиси бемазҳаблик эканини қайд этадилар. Уламолар ихтилоф  чиқараётганлар Абу Сулаймон ал-Асбаҳоний аз-Зоҳирий (883 й. в.э.) томонидан таъсис этилган, “Зоҳирия мазҳаби” номини олган ҳуқуқий мактаб тарафдорлари сингари Қуръон ва ҳадисларининг фақат зоҳирига (юзаки маъноларига) амал қилишларига эътибор қаратмоқда.

“Зоҳирийлар” ҳуқуқий амалиётда Қуръон ва суннатни айнан тушуниш ва талқин қилишни тан олганлар. Улар Қуръон матнидаги яширин (мажозий) маънони рад этиб, уни мажозий талқин этиб бўлмайди, деб ҳисоблаганлар. “Зоҳирийлар” усулул-фиқҳ (ҳуқуқ асослари) илмига оид масалаларда мантиқий усуллар (раъй, истиҳсон ва б.)дан фойдаланишга кескин қарши эдилар.

Юқоридаги сабабларга кўра, уламолар бугунги замонда ихтилоф чиқараётганларни “янги зоҳирийлар” деб ҳам аташади. Ихтилофчиларга хос асосий ҳусусиятлар қаторида қуйидагиларни кўрсатиш мумкин:

- Қуръонда мажозий маъноларда келган оятларни қандай бўлса, шундай тушуниш ва риоя этиш, Қуръондаги умумий кўрсатма маъносида келган оятлар билан буйруқ сифатида келган оятларни бузиб талқин этиш, оят ва ҳадисларни тушунишда сиртқи маъноларига ёпишиб, ҳарфма-ҳарф таҳлил қилиш ҳамда матнларнинг ортидаги мақсад ва ҳикматларни эътиборга олмаслик;

- маънавий камолот, ота-онага ҳурмат, фарзанд тарбияси, билим олиш, муҳтожларга ёрдам бериш, олим-уламоларни ҳурмат қилиш каби асл исломий қадриятларга эътиборсизлик қилиш ва риоя этмаслик, асосий эътиборни шаклга, масалан, тартибсиз соқол қўйиш ва ўз наздларида гўёки исломий ҳисобланадиган либос кийишга, шунингдек суратга тушиш, телевизор кўриш, давлат ва халқ байрамларинини нишонлашни ман этиш кабиларга қаратиш;

- ўз фикрини ягона тўғри деб ҳисоблаб ғулувга кетиш ҳамда фикрларига қўшилмаганларга нисбатан ўзларининг “бидъат-залолат”, “залолат-дўзах” қоидалари асосида кескин муросасиз муносабатда бўлиш;

- ўзларидан бошқа барча мусулмонларни “фосиқ”, “бидъатчи” ёки “кофир”га чиқариш, дин, мазҳаб ва бошқа масалаларда бепарво бўлиш ҳамда ихтилоф, фитна чиқаришни ўзига касб қилиб олиш;

- ўтган улуғ уламоларни танқид қилиш орқали ўзларини уларнинг ўрнига қўйишга ҳаракат қилиш;

- бугунги кун воқелиги, тарихий ва объектив қонуниятларни тушунмаслик ва тан олмаслик, масалан, барча мусулмонларни бирлаштирувчи ягона халифалик қуриш каби хомхаёлни мутаассиблик билан илгари суриш.

Ихтилоф чиқараётганларнинг Марказий Осиё, хоссатан, Ўзбекистонда бузғунчилик ишлари қаторида қуйидагиларни келтириш мумкин:

- Имом Абу Ҳанифа ва Имом Мотуридий ҳақида танқидий фикрлар тарқатиш, расмий диний идора ва масжидларда ишлайдиган уламоларни “сарой муллалари” деб масхара қилишга ҳаракат қилиш;

- ҳанафийлик мазҳаби таълимотига зид равишда намозда “омин” лафзини овоз чиқариб айтиш, оёқларни кериб туриш, намозда рукуга бораётганда ва ундан қайтаётганда икки қўлни кўтариш орқали тафриқа чиқариш, суннат намозларни масжидда ўқимаслик, намоздан кейин жамоат билан дуо қилишни, қабристонда ёки ўтганларга атаб тиловат қилишни “бидъат” деб эълон қилиш;

- дунёвий ҳаёт кечираётган фуқароларни, айниқса, давлат бошқарув органи ходимларини оммавий равишда “куфр”да айблаш ва шу кабилар.

Исломда динни одамларга қийин қилиб тушунтириш ва оғир талаблар билан чеклаш, мазкур масалада ихтилоф чиқариш ман этилган. Анас ибн Моликдан ривоят қилинган ҳадиси шарифда айтилишича:”Жаноб Расулуллоҳ (с.а.в.): “Осонлаштиринглар, қийинлаштирманглар, хотиржам қилинглар, бездирманганлар”, дедилар” (Имом Бухорий, 6125-ҳадис)

Имом Таҳовий мусулмонлар орасидаги ихтилоф чиқарувчи тажовузкор шахсларни қоралаб, улар борасида Аҳли сунна вал-жамоани муносабатини қуйидагича баён қилган: “Ғайритабиий одатлар, хилоф, тафриқадан қочамиз. Адолатли, омонатли кишиларни дўст тутамиз. Зулм ва хиёнат аҳлини ёмон кўрамиз”.

Жумҳур уламоларнинг илмий манбаларида, жумладан, марҳум Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуфнинг асарларида  (“Ихтилофлар, сабаблар, ечимлар”, 38-64, 227-293 бетлар) ихтилоф чиқараётганларнинг намоз ва бошқа масалалардаги даъволари ислом таълимотига зид экани муқаддас манбалар, “Аҳли сунна вал жамоа” ақидаси ҳамда ҳанафийлик таълимоти асосида мустаҳкам ҳужжат ва далиллар билан исботлаб берилган.

Ҳозирги замон уламоларимиз динда ихтилоф чиқараётганлардан сақланиш учун суннийлик ва ҳанафийлик мазҳаби аҳкомларида маҳкам туриш, мутаассиб ва экстремистик ғояларга берилмаслик зарурлигини таъкидлайдилар. Олим ва уламоларимиз  мусулмонларга ихтилофчиларнинг жамиятга бузғунчи таъсирининг олдини олишда қуйидагиларни тавсия қиладилар:

- ҳар бир мусулмон аҳли-суннат вал-жамоада бўлиши;

- динни ўрганишда солиҳ мусулмон авлодлар изидан бориш;

- уламоларни ҳурмат қилиш ва уларга эргашиш;

- фарзанд тарбиясига алоҳида эътибор қаратиш;

- турли тоифа, фирқа ва гуруҳлардан эҳтиёт бўлиш;

- кишилар ўртасида аҳил-иноқлик ва дўстликни мустаҳкамлаш;

- дин, Ватан ва халқ фойдаси учун хизмат қилиш;

- ихтилофлардан четда бўлиш.

Бугунги кунда ислом оламида кенг тарқалган, 20 дан зиёд мусулмон мамлакатлардаги диндошларимиз эътиқод билан риоя этиб келаётган мотуридийлик таълимотида тўғри йўлнинг калити илм экани эътироф этилади, алломанинг таъбирича, “динни илм билан ҳимоя қилиш” лозим ҳисобланади.

Тарихдан маълумки, қайси халқ ёки жамиятда ихтилоф ва ўзаро низолар авж олса, улар катта фитналарни келтириб чиқарган ҳамда ушбу ўлка заифлашиб, охир-оқибат муқаррар таназзулга йўл тутган. Аксинча, ошкора ва ботиний фитна ва ихтилофларга қарши илм, адолат ва бирдамлик билан қарши турган юртлар барқарор ривожланиб, дунё ҳамжамиятида ўзининг муносиб ўрнини эгаллаган.

Шу нуқтаи-назардан, мусулмонларимиз ақида, шариат ва диний амалларни бажариш масалаларида уламоларимизга эргашишлари, жамоадан ажралмаслиги, ўзларини бузғунчи тоифалар таъсирига тушиб, диний мавзуларда низо ва тортишув чиқаришдан асрашлари, ихтилофли масалаларнинг ечимини жумҳур олим-уламоларнинг Қуръон ва суннат, мотуридия ақидаси ва тўрт мўътабар фиқҳий мазҳаблар асосида ёзилган асарлардаги таҳлил ва ҳужжат-далиллардан топишлари уларни ҳидоятга бошловчи йўл ҳисобланади.

Ўткир Ҳасанбаев,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Манбалар:

1. Абу Абдуллоҳ Муҳаммад ибн Исмоил ал-Бухорий. Саҳиҳи Бухорий: Ал-жомиъ ас-саҳиҳ (Ишонарли тўплам). 2-китоб. 6125-ҳадис. – Т.: “Ўзбекистон миллий энциклопедияси” Давлат илмий нашриёти, 2008. – 393 б.
2. Имом Таҳовий. Ал-Ақидатут-таҳовия. Ақоид матнлари. А. Мансуров таржимаси. – Т.: Тошкент ислом университети, 2011. – 38 б.
3. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. Васатия – ҳаёт йўли. – Т.: “Hilol-Nashr”, 2019. – 87, 116, 117, 319, 333, 341-343 б.
4. Абдулҳаким Шаръий Жузжоний. Ислом ҳуқуқшунослиги, ҳанафий мазҳаби ва Ўрта Осиё фақиҳлари (масъул муҳарирлар: А.С.Саидов, А.Мансур. – Т.: “Тошкент ислом университети”, 2002. – 88 б.
5. Э.Даминов. Ҳидоятга бошловчи олим эътирофи. “SurhonMuslimuz” сайти, 20.08.2020 й.
6. “QOMUS.INFO” сайти, qomus.info/encyclopedia/cat-z/zohiriylar-uz/.

? Машғулотларни Тошкент Ислом институтининг қироат устозлари олиб боради.

?Бугун, 24 февраль, пайшанба куни,
соат ⏰14:00 да (Тошкент вақти билан) онлайн-тажвид дарсларининг амалий машғулотларини қуйидаги ижтимоий тармоқларимиз орқали тўғридан-тўғри кузатинг ва бевосита иштирокчисига айланинг!

Youtube: https://www.youtube.com/c/Muslimuzz

Facebook: www.facebook.com/muslimuzportal

Instagram: www.instagram.com/muslimuzportali

? Ўз қироатларини текширмоқчи бўлганлар ❗️жонли эфир вақтида 97- 760-70-49 рақамли телефонга қўнғироқ қилишлари мумкин.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати
@muslimuzportal | @mp3muslim | @diniysavollar

Куннинг иккинчи ярмида Муфтий Нуриддин домла ҳазратлари ва Дин ишлари бўйича қўмита раиси Содиқ Тошбоев Қорақалпоғистон қозиёти қозиси Шамсуддин Бауатдинов ҳамрохлигида Нукус шаҳридаги Кўзи ожизлар мактаб-интернатига ташриф буюриб, у ерда таълим олаётган болалар ва жамият ходимлари билан дилдан суҳбат қурдилар ва ҳадялар ила қалбларига қувонч улашдилар.

Зеро, Ислом динида кўнгли ўксик, бемор, жисмоний имконияти чекланган болаларнинг ҳолидан хабар олиш, уларга ёрдам қўлини чўзишнинг савоби катта, ажри бисёр. Бу борада Давлатимиз раҳбари томонларидан амалга оширилаётган хайрли ишлар динимиз таълимотига ва инсонийлик мезонларига жуда ҳам ҳамоҳангдир.

Шу маънода муфтий Нуриддин домла ҳазратлари ва Дин ишлари бўйича қўмита раиси Оролбўйи минтақасига ташрифларининг учинчи кунида ана шундай ёрдамга муҳтожлар ҳолидан хабар олиб, улар билан самимий мулоқотда бўлдилар.
Улар билан суҳбатда ҳукуматимиз томонидан ногиронларга қаратилаётган эътибор, уларни қўллаб-қувватлаш, ижтимоий ҳимоя қилиш бўйича амалга оширилаётган ишлар ҳақида сўз юритдилар. Ташриф асносида кўзи ожизлар жамиятига газ плита, сув иситиш аристони каби маиший жиҳозлар ҳадя этилди.

Шунингдек, соҳа раҳбарлари Республика ихтисослаштирилган Онкология илмий-амалий тиббиёт маркази Қорақалпоғистон Республикаси ҳудудий филиали шифохонасида ҳам бўлиб, у ерда даволанаётган 16 нафар болалар ҳолидан хабар олиб, уларга ўйинчоқлар ва ширинликлар тортиқ этдилар.

Ҳар икки ташриф чоғида муассасаларга молиявий ёрдамлар ҳам қилинди.

Якунда Муфтий ҳазратлари жаннат райҳонлари бўлган болалар ҳаққига Аллоҳ таолодан шифои комил сўраб, дуою-илтижолар қилдилар.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Айни кунларда минглаб юртдошларимиз муқаддас заминда Умра зиёратини адо этишмоқда. Уларга ҳавас қилган яна кўплаб юртимиз мўмин-мусулмонлари муборак сафар орзусида.

Аллоҳга шукрки, юртимиз аҳлининг талаб ва истакларини инобатга олган ҳолда Ўзбекистон мусулмонлари идораси ва бир қатор ҳамкор ташкилотлар томонидан Умра сафари учун қулай шарт-шароитларни ҳозирлаш ишлари амалга оширилди. Жумладан, сафар рейсларни ошириш бўйича амалий чора-тадбирлар кўрилиб, натижада, шу йилнинг 10 февралидан бошлаб, муборак заминга умра ибодати учун рейслар ҳафтанинг ҳар сешанба ва шанба кунлари 3 марта, қолган 5 кунида 2 тадан рейс йўлга қўйилди. Шунда бир ҳафта давомида жами 16 марта авиапарвоз амалга оширилмоқда.

Яна бир қувончли хабар, Ўзбекистон мусулмонлари идораси томонидан “Умра қўлланмаси” мобил иловаси ишлаб чиқилди. “Умра қўлланмаси”да Умра сафари давомида лозим бўладиган зарур барча маълумотлар тафсилотларигача қисқа, содда ва лўнда баён этилган.

Маълумки, ҳамма ҳам Умра зиёрати одоблари, бу суннат амални бажариш тартиб-қоидалари, унинг дуолар ҳақида тўлиқ хабардор эмас. Умрани ният қилган айрим кишилар у ҳақда китобдан ўқиса, кимдир зиёратга бориб келганлардан суриштиради. Бошқа биров эса интернету YouTube тармоқларидан маълумотлар излаб, мустақил билим олиш пайида бўлади. Лекин буларнинг барчаси кишида тўлиқ тасаввур уйғотмаслиги мумкин.

Пандемия шароитида Саудия Арабистонида жорий этилган янги тартиб-қоидалар, аэропорт, меҳмоналарда нималарга эътиборли бўлиш кераклиги, Умра зиёратида қаерларга борилиши, зиёратгоҳларнинг тарихи ҳақида ҳам қисқача маълумотлар берилган. Мобил иловада муборак сафар давомида зарур бўладиган барча дуолар аудио шаклида берилгани зиёратни мукаммал адо этишда муҳим аҳамият касб этади.

Иловага батафсил тўхталадиган бўлсак, унда “Умра қўлланмаси”, “Умра дуолари”, “Сафарга тайёргарлик” ва “Ислом тарихига оид жойлар” номли бўлимлари мавжуд.

“Умра қўлланмаси” бўлимида Умра ибодатига оид барча масалалар келтирилган: “умра” сўзининг маъносидан то унинг амаллари-ю суннатларигача. Шу билан бирга, зиёрат қилиш одоблари, муборак шаҳар ва масжидларнинг фазилатлари, муборак сафар тартиб-қоидалари каби бир қатор рукнларда зарур маълумотлар тақдим этилган.

Шунингдек, “Умра дуолари” бобида муборак сафарда муҳим бўлган дуолар батафсил баён этилган. Сафарга тайёргарлик кўришда, сафар давомида, муборак шаҳарга киришдаги дуолар, тавоф асносида, зам-зам суви ичганда, табаррук жойларда, ватанга қайтишда ўқиладиган дуолар каби элликдан ошиқ дуолар берилган. Яна бир муҳим жиҳат, бу бўлимда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бир қаторда Абу Бакр ва Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳумога салом бериш одоб ва тартиблари баён этилган. Бу дуоларни мукаммал билиш зиёрату ибодатларни тўла-тўкис бўлишига омил бўлади.

Мазкур боблардан яна бири Ислом тарихига оиддир. Бунда сафар давомида бориладиган муқаддас жойлар ҳақида қизиқ ва тарихий манбалар берилган. Уларни ўқиган киши муқаддас қадамжоларга оид кенг тушунчага эга бўлади.
Яна бир муҳим бўлим – сафарга тайёргарлик бўлимидир. Унда муборак сафарга чиқмоқчи бўлган ҳар бир кишига муҳим тавсиялар, ман этилган тартиб-қоидалар, зиёратчилар эътибор қаратиш лозим бўлган масалалар баён этилган.
Шунингдек, иловада бир қатор эслатма ва хизматлар бор. Жумладан, пандемия шароитида Саудия Арабистонидаги тартиблар, қайси вакциналар олиш зарурлиги ҳамда об-ҳаво маълумотлари бериб борилмоқда. Қолаверса, муқаддас сафарга энг сўнгги рейслар қачон учиши ва қайтиши ҳақида ҳам аниқ хабарлар жойланган. Бундай замонавий хизматлар муборак сафарга отланганлар учун қулайдир.

Қисқаси, илова билан танишган киши Умра зиёрати хусусида тўлиқ маълумотга эга бўлади. Бу эса муборак зиёратга олдиндан тайёргарлик кўриш ва уни мукаммал адо этишда ўта муҳим қадамдир.

Кези келганда айтиш керакки, умра сафарига бориб келаётган ҳамюртларимиз муборак зиёратга бориш йўлга қўйилгани, ҳозирланган шароит ва хизмат кўрсатиш сифатининг юқорилигидан жуда ҳам миннатдор бўлишмоқда. Бунинг учун Ҳақ таолога шукроналар айтмоқдалар, Давлатимиз раҳбари ва бу савобли ишга мутасадди бўлганлар ҳаққига хайрли дуолар қилиб, юртимиз тинчлиги ва халқимиз фаровонлигини сўраб илтижолар қилмоқдалар. Мана шу шукрона ва дуолар шарофати ила юртимизда хурсандчиликлар бардавом бўлмоқда. Аллоҳ таоло неъматларини бундан-да зиёда этсин!

Аллоҳ таоло барчамизни умра зиёратини насиб этсин!

Umra qo'llanmasi – https://play.google.com/store/apps/details?id=uz.devteam.hajjumrahguide 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати