Бугун, 6 декабрь куни Ўзбекистон халқаро ислом академиясида Конституциямиз қабул қилинганининг 30 йиллиги муносабати билан “Бош қомусимиз – адолат мезони” номли маърифий тадбир бўлиб ўтди.

Маросимда сўзга чиққан Президент маслаҳатчиси, Ўзбекистон халқаро ислом академияси ректори Музаффар Комилов иштирокчиларни байрам билан муборакбод этиб, Ўзбекистон – турли маданият ва цивилизациялар туташган муборак замин ҳисобланиши, шу сабабли асрлар давомида юртимизда истиқомат қилиб келаётган турли миллат ва диний эътиқод вакиллари ягона оиладек аҳил-иноқ яшаб келишаётгани, меҳмондўстлик, ўзаро ҳурмат, барчага эзгулик соғиниш, умуман, бағрикенглик бизнинг халқимизга хос фазилат саналиши, Ўзбекистон фуқароларининг миллати, ирқи, дини ва ижтимоий мавқеидан қатъий назар давлат ҳимоясида экани ва қонун олдида тенглиги ҳамда уларнинг дин соҳасидаги ҳуқуқ ва эркинликлари тўлиқ таъминлангани масаласи ҳам Конституцияда ўз аксини топганини таъкидлади.

Шунингдек, тадбирда сўзга чиққанлар Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг қабул қилиниш тарихи, унинг халқаро ҳамжамиятда тутган ўрни ва юртимиз ривожи ва бугунги кундаги ислоҳотларга бош мезон бўлиб хизмат қилаётганини сўзлаб берди.

Тадбир асносида асосий қисм – Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 30 йиллиги муносабати билан таъсис этилган эсдалик нишони соҳибларини тақдирлаш маросими бўлиб ўтди. Унда турли диний-маърифий соҳа вакиллари билан бир қаторда Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Нуриддин домла ҳазратлари ҳам ушбу нуфузли эсдалик нишони билан тақдирландилар. Шунингдек, Диний идора раисининг биринчи ўринбосари Ҳомиджон домла Ишматбеков, Матбуот хизмати бўлими раҳбари Комилжон Бурхонов, Хотин-қизлар бўлими мутахассиси Мунира Абубакироваларга ҳам тақдим этилди.

Маълумки, Aсосий қомусимиз қабул қилинганининг 30 йиллиги муносабати билан давлатимиз раҳбари томонидан “Ўзбекистон Конституциясининг 30 йиллиги” эсдалик нишонини таъсис етиш тўғрисида”ги Фармони қабул қилинган еди. Мазкур эсдалик нишони билан мамлакатимиз мустақиллигини мустаҳкамлаш, унинг иқтисодий, сиёсий, ижтимоий, илмий, маънавий салоҳиятини юксалтириш, тинчлик ва барқарорлик, миллатлараро дўстлик ва тотувликни асраш, Янги Ўзбекистонда демократик ислоҳотларни чуқурлаштириш, ёш авлодни қонунга ҳурмат, Ватанга меҳр ва садоқат руҳида тарбиялаш ишларига муносиб ҳисса қўшиб келаётган бир гуруҳ юртдошларимиз тақдирланди.

Қувонарлиси, уларнинг сафида Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг бир гуруҳ уламо ва ходимлари ҳам бор. Тадбирда мукофотланганларга эсдалик нишони тантанали тарзда топширилди.

Мана шундай юксак нишон билан Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳрида самарали меҳнат қилаётган бир гуруҳ диний соҳа ходимлари ҳам тақдирланди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Кувайт университетида «Ўзбекистон – буюк алломалар юрти» мавзусига бағишланган халқаро илмий-амалий конференция бўлиб ўтди, деб хабар бермоқда «Дунё» АА мухбири.
Илмий анжуман Ўзбекистон Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлар бўйича қўмита, Халқаро ислом академияси, Кувайт университети ва мамлакатимиз элчихонаси томонидан ташкил этилди. Унда Кувайтдаги расмий ҳамда илмий доиралар вакиллари, тадқиқотчи олимлар, тарих, адабиёт ва санъат йўналишида таҳсил олаётган талабалар иштирок этдилар.
Уч сессиядан иборат ушбу конференция ишида Ўзбекистон ва Кувайт олимларининг Ўзбекистон заминининг буюк мутафаккир алломалари ҳамда Самарқанд, Бухоро, Хива шаҳарларининг ислом цивилизациясига қўшган улкан ҳиссаси тўғрисидаги маърузалари тингланди.
Форс кўрфазидаги араб давлатлари ҳамкорлик кенгаши ҳузуридаги маданият ва асори-атиқалар бўйича қўмита раиси, Кувайт университети адабиёт факультетининг декани профессор Абдулҳоди ал-Ажми ўзининг Ўзбекистонга сафари мобайнида ислом дини, илм ва маданияти дурдоналари бўлмиш қадимий шаҳарларни зиёрат этгани ва республикамизнинг ҳозирги куни билан яқиндан танишиш имкониятига эга бўлганини сўзлаб берди.
Абдулҳоди ал-Ажми яқинда Форс кўрфазидаги араб давлатлари ҳамкорлик кенгаши (ФКАДҲК) ҳузуридаги маданият ва асори-атиқалар бўйича қўмита раиси лавозимига тайинлангани боис, 2023 йилнинг май ойида Самарқандда ФКАДҲКга аъзо давлатлар (Саудия, БАА, Кувайт, Қатар, Баҳрайн, Ўмон) ва Ўзбекистондаги шарқшунос олимлар иштирокида халқаро илмий конференция ўтказиш ташаббуси билан чиқди.
Унинг айтишича, мазкур тадбирни Шарқ тамаддуни пойтахти бўлмиш Самарқандда ўтказилиши чуқур рамзий маънога эга бўлиб, ислом ва араб дунёсига Ўзбекистондаги буюк илмий-маданий мерос асосида асос солинаётган Учинчи Ренессанс ҳақида яқиндан танишишга хизмат қилади.
Анжуман ишида иштирок қилган кувайтлик ҳамда саудиялик олимлар тадбир юқори савияда ўтказилгани учун Ўзбекистон томонига миннатдорлик изҳор этиб, илмий доиралар вакиллари ўртасидаги бу каби мулоқотларни мунтазам ташкил этиш истагини билдирдилар.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

…Амаким шунақа тўй бериб элга,
Эртанги овоза гаштини сурар.
Топган-тутганини совуриб елга,
Эшик панасида бўзрайиб турар (Анвар Обиджон).

Тўй ҳам ўтди.  Уй соҳиби хоҳлаганидек довруғи достон бўлди.  Кетма-кет уч кунлик шов-шувлардан “Бечора, бой бўлмаса ҳам емай-ичмай тўплаган экан-да?” дегувчилар кўп бўлди.  Аммо унинг ичидан ўтаётганлари ўзигагина аён. Таниқли шоир Анвар Обиджон таърифлаганидек, бўзрайиб қолганди. Аёлининг у дугонам бундай қилганди, буниси ундай деган харҳашалари кўпга тушди. Тўйдан кейин  рўзғорга ярар, деб тишининг  ковагида сақлаганлари ҳам тугади. Энди яна урфга кирган алламбало одатлари бормиш, уларни қандай амаллайди? Хаёлида тўхтовсиз саволлар айланарди:

– 40 кунлаб “мазар” ташиш шартмикан? Бу ҳали холваси дейдими, байрамликларга нима бор экан?  Отам раҳматли онамга “Кампир, гап сарпо-суруғу, хотин-халажнинг сўзида эмас, аввало, бахтини берсин. Келинчак ҳам бизга қўшилиб қаттиқ нон бўлса ҳам, ош бўлсаям ейверади-да, тили қисиқ бўлишдан Худо асрасин”, деб кўп айтарди. Мана бугун шу гапларнинг мағзини чақяпман”.

Табиатан меҳмондўст, қўли очиқ халқмиз. Элга ош бериш, кўпнинг дуосини олиш ўзлигимизнинг бир бўлагига айланган. Тўйларга етказсин, ҳар кунинг тўй бўлсин, деган дуою тилакларимиз бор. Албатта, тўй шундай. Аммо унинг динимизда ўзига хос қонун-қоидалари, ота-боболардан мерос урфлари бисёр. Афсуски, бугунги маросимлар отчопарда от сураётган чавандозлар пойгасини эслатади. Шунча дабдабадан сўнг ҳам қанча-қанчаси арзимаган “қилди – қилмади”, деган гап-сўзлар билан бузилиб кетаётгани ташвишли ҳол.

Бир куни автоуловдаги ҳамроҳларимдан бири қиз чиқарганига икки ой бўлганини айтиб қолди. Қўлида бир дунё нарса. “Кўрмайсизми, қиз бериб қутулдим, десам тутилганга ўхшайман. Ака-ука, овсинлар қолиб, ҳали йўлга кирмаган жиянларига ҳам байрамлик олишим керак экан.

– Шунча ҳашам нимага керак, – дея гапга қўшилди олд ўриндиқда ўтирган отахон. – Эҳҳ, сизларни шу майда-чуйдаларингиздан ўргилдим.  Кўнглингиз бўлмаса, битта тўртни олиб укасими, акасими йўқлаб келсин, бўлади-да. Сингилларни ҳолидан хабар олиш йигит кишига фарз.

– Бермай десам, қўни-қўшни янги келинга нима келди, деб пойлаб турармиш.  Қизимнинг юзидан ўтолмайман, дея куюниб гапида давом этаркан аёл.

Онахон ортиниб, тошинганидан эмас, уялганидан қилаётгани кўриниб турарди.

Назаримда тўй бошлашдан аввал оиланинг кексалари билан кенгашишлар камайиб кетяпти. Бобою момоларимиз  исроф нима,  эҳсон нима яхши билишади. Ихчамгина, қуда-андаларнинг бир-бирига солиқларсиз ўтказган ўзбекона тўйга нима етсин. Исроф баракани йўқотади, дея улар бежиз кўп такрорлашмайди.

Аллоҳ таоло Қуръони каримда бандаларни исроф қилмасликка буюриб: “...Исрофгарчиликка мутлақо йўл қўйманг! Чунки, исрофгарлар шайтонларнинг биродарларидир. Шайтон эса, Парвардигорига нисбатан ўта ношукур эди” (Исро сураси, 26-27-оятлари).

Молини ҳасислик ва исрофга йўл қўймасдан хайр эҳсон қилган бандасига Аллоҳ таоло кутмаган жойидан нематлар ато этади. Бу борада Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай таълим берадилар: “Аллоҳнинг нозу неъматларидан хоҳлаганча еб-ичинглар, хайру эҳсон қилингар, кийиниб ясанинглар, лекин исрофгарчилик ва манманликка йўл қўймангизлар” (Имом Аҳмад ва Ибн Можжа ривояти).

Агар мўмин киши марака маросимида кетадиган маблағнинг бир қисмини ўша фарзандининг ҳақиқий эҳтиёжи, уларнинг келажаги,  оила юмушларини енгиллаштиришга сарф этса янада манфаатли бўларди.

Жамиятимизнинг мазкур муаммоси давлат сиёсати даражасига кўтарилди. 2019 йилнинг 14 сентябрь куни Олий Мажлис Сенати ва Қонунчилик палатасининг “Тўй-ҳашамлар, оилавий тантаналар, маърака ва маросимлар, марҳумларнинг хотирасига бағишланган тадбирлар ўтказилишини тартибга солиш тизимини такомиллаштириш тўғрисида”ги қарори  қабул қилинди.

Унга кўра миллий анъаналарга ёт, одоб-ахлоқ қоидаларига зид бўлган турли шоуларни, ортиқча вақт ва харажат талаб қиладиган оилавий тадбирлардан олдинги, тадбир давомидаги ва ундан кейинги қўшимча расм-русумларни (“келин навкари”, “чорлар”, “ота кўрди”, “сеп ёйди”, “қуда чақирди”, “куёв чақирди”, “келин чақирди”, “тоғора юбориш” ва ҳоказоларни) ўтказишга йўл қўйилмайди.

Пандемия даврида ихчамгина тўйлар ҳам бўлди. Кўпчилик бўларкан-ку, деганди ўшанда. Бироқ кўп ўтмай, яна ўша ҳолат... Гўё айрим “тўйчи”лар учун тўй эмас, ундаги шоҳона расм-русумлару ўзини кўз-кўз этиш муҳимдек. Шу ўринда машҳур “Учрашув” интермедияси ёдга тушади: “Ҳаво керак эмасми?”.

Ён-атрофдан муаммоларнинг олдини олиш учун маҳалла раислари, уларнинг маслаҳатчилари, имом-хатиб ва отинойилар тарғибот-ташвиқот ишларини олиб бориши керак деган фикрларни кўп эшитамиз. Аввало, ўша тўй эгаларининг дунёқарашини тўғрилашимиз керак. Шунда эл орасида дабдабабозлик камайиб, тўйлар қарз, етишмовчилик, ғурбат келтирувчи ташвишга эмас, қариндошлар, қўни-қўшнилар ўртасидаги меҳр-оқибатни мустаҳкамловчи, хурсандчилик келтирувчи маросимга айланади. Буни яхши тушунган киши ўзи, оиласи, халқи ва юртига манфаат келтирадиган режа асосида қувончли кунини ўтказади. Ана шу ­хислати унинг маънавиятини кўрсатиш баробарида жамиятни ортидан эргаштиришга ҳам хизмат қилади.

Ҳувайдо ХЎЖАМҚУЛОВА,

журналист

Ўзбекистон масжидлари туркумидан

“Шоҳи зинда” масжиди Самарқанд шаҳрининг энг тарихий обидаларидан бўлган “Шоҳи зинда” меъморий мажмуаси таркибидаги жомедир. Шарқ меъморчилик санъатининг дурдонаси, тарихий обидалар гултожи бўлган “Шоҳи зинда” мажмуасида 40 дан ортиқ мақбаралар мавжуд. Юқори қисм мақбаралари Соҳибқирон Амир Темур ҳазратлари томонидан XIV аср ва XV асрнинг бошларида барпо қилинган. Пастки қисм мақбаралари асосан Соҳибқирон набиралари Улуғбек Муҳаммад Мирзо томонидан XV асрда қурилган. Масжид-мажмуа – “Шоҳи зинда” (Қусам ибн Аббос) номи билан номланган. Бу зот Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг амакизодалари, хулқлари ва шакл-шамойил жиҳатдан у зотга жуда ўхшаган қариндошларидир. Ҳазрати Қусам ибн Аббоснинг “Шоҳи зинда” (“Тирик шоҳ”) деб аталиши Қуръони каримнинг шаҳидлар ҳақидаги ояти карималарига мувофиқдир. (Бақара сураси, 154-ояти ҳамда Оли Имрон сураси, 169-оятларида Аллоҳ йўлида ўлдирилган зотларни асло ўликлар деб санамаслик, улар Роббиси ҳузурида тирик эканлиги баён қилинган).

Ушбу мажмуадаги мақбаралар мустақиллик йилларигача жуда ҳароба ҳолатда бўлиб, 2004 йил 16 июнда Ўзбекистоннинг Биринчи президенти И.Каримов ташаббуси билан “Шоҳи зинда” (Қусам ибн Аббос) ёдгорлик мажмуасини қайта тиклаш ва ободонлантириш тўғрисида қарор қабул қилинди. Икки йил давом этган таъмир ишлари жараёнида барча мақбаралар қайта тикланди ва мажмуада улкан ҳажмдаги таъмир ишлари бажарилди.
Таъмир жараёнида мажмуанинг ичида XI-XII асрларда қурилган, Қорахонийлар даврига мансуб мақбара пойдеворлари топилди ва консервация (тарихий объектни узоқ муддат сақланиши учун зарур бўлган чора, амалиёт) ишлари амалга оширилган.

“ШоҳиЗинда” мажмуасида бир қатор номаълум мақбаралар мавжуд, ушбу мақбаралар таъмир жараёнида пойдеворидан бошлаб тикланган. Мажмуада мавжуд бўлган деворий ва пештоқ безаклари ҳам тикланди, шунингдек, арабий ҳуснихатлар, жумладан, Қуръон оятлари, ҳадислар ва улуғ ўтган мутафаккир олимларимизнинг ҳикматлари битилган битикларнинг аксари топилди ва тикланди.

Мажмуада 2 та масжид бор. Пастки қисмдаги масжидда 5 вақт, жума ва ҳайит намозлари адо этилади. Юқори қисмдаги масжид зиёратчилар учун ҳозирлаб қўйилган.

2007 йилдан бошлаб “Шоҳи зинда” мажмуаси тўлалигича Президент фармони билан Ўзбекистон мусулмонлари идораси тасарруфига ўтди. “Шоҳи зинда” мажмуасига, айниқса, таъмирдан кейин келаётган хорижий сайёҳ ва маҳаллий зиёратчилар сони кўпайиб бормоқда.

ЎМИ Масжидлар билан ишлаш бўлими