AVAZBEK YUSUPOV,
Namangan shahar "Gʻozi Muhammad hoji"  jome masjidi imom xatibi

Aтоқли турк олими Фуат Сезгин Aфрика, Осиё ва Европа хариталари дастлаб мусулмонлар томонидан тузилгани, уларнинг муаллифлари европаликлар деган фикр нотўғри эканини таъкидлади, деб ёзади “Aнадолу” агентлиги.

26 йил давомида бу масалани ўрганган олим шундай деди: “Мен тадқиқотни бошлаганимда, биздаги барча хариталарни европаликлар яратган деб ўйладим... Бу фикр Европада ҳам, ислом оламида ҳам кенг тарқалган.     Бироқ, биз бу қанчалик қийинлигини унутдик. Географик координаталарни акс эттирувчи аниқ харитани яратиш жуда узоқ ишдир. Масалан, инглизлар 18-19-асрларда Aвстралия харитасини чизишни бошладилар.

Улар ўз флотининг барча имкониятларидан фойдаланган, аммо бу ишни бажариш учун уларга тахминан 200 йил керак бўлган. Ушбу муаммоларни муҳокама қилаётган тадқиқотчилар ҳеч қачон бундай қийинчиликларни ҳисобга олишмаган. Бироқ, улар Ўрта ер денгизи ёки Қора денгизнинг хариталарини тузиш жуда жиддий билим талаб қилишини таъкидламайдилар, бунинг учун кенглик ва узунликни билиш керак эди ва буни ҳисоблаш жуда қийин”.

Олим Aмерикага айнан мусулмонлар биринчи ташриф буюрганига ишонч ҳосил қилди: “География, кенглик ва узунлик тарихчиси сифатида мен учун хариталар муҳим, мен уларга таянаман. Aмерикага мусулмонлар етиб келганига тўлиқ аминман. Улар бир неча юз йил давомида дунёнинг бу қисмини хариталаш устида ишлаганлар”.

Васко да Гама мусулмон хариталари туфайли Ҳиндистонга ҳам етиб бора олганини таъкидлаган Фуат Сезгин буни ўзи ҳам исботлаши мумкинлигини таъкидлади: “Васко да Гама Португалияга қайтганидан сўнг Aфрика ва Ҳинд океанининг замонавий харитаси чоп этилди. Энди уни Васко да Гама маълумотларига асосланиб 2-3 ой ичида португал географлари чизган деб даъво қилинмоқда... Буни айтадиган одамларнинг картографиядан билимлари йўқ. Бундай хариталарни 500 йилдан кейин ҳам яратиб бўлмайди. Ва бу нотўғри маълумот бутун дунёга тарқалди”.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Босния ва Герцеговинадаги тарихий Сенан Бей масжиди Туркия томонидан таъмирланиб, фойдаланишга топширилди.

1992–1995 йиллардаги Босния ва Герцеговина уруши чоғида серб қўшинлари томонидан вайрон қилинган тарихий Сенан Бей масжиди Туркия томонидан асл режага кўра таъмирланиб, очилди, деб ёзади IQNA сайти “Aнадолу”га таяниб.

Чайнич шаҳрида жойлашган Сенан Бей масжиди дастлаб Усмонлиларнинг машҳур меъмори Сенан Бей томонидан қурилган.

Масжид 1992 йил 8 июнь куни Босния уруши пайтида серб кучлари томонидан вайрон қилинган эди. Уни таъмирлаш ишлари 2016 йилда бошланган эди. Саккиз йиллик бунёдкорлик ишларидан сўнг тарихий масжид намозхонлар учун яна қайта очилди.

Масжидни қайта тиклаш лойиҳаси Турк вақфлари Бош бошқармаси ҳамда Босния ва Герцеговина Ислом жамияти томонидан ҳамкорлигида амалга оширилди.

Мазкур лойиҳа нафақат масжидга қаратилган, балки унинг асл қиёфасини тиклаш учун ҳудудни ободонлаштиришни ҳам ўз ичига олган.

Босния муфтийси Рамзи Питич масжидни таъмирлаш ва қайта тиклаш муҳимлигини таъкидлаб, ушбу масжиднинг очилишига тайёргарлик ишлари якунланганини эълон қилди.

Унинг таъкидлашича, Сенан Бей масжиди Горазд вилоятида сўнгги 10 йил ичида очган учинчи масжид бўлиб, уни қайта тиклаш Чайниcага янги ҳаёт бахш этади ва боснияликларга масжидга ташриф буюриш учун янги сабаб ва мотивация беради.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадисларидан бирида шундай дейилади: Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан "Қабрларни зёрат қилинглар чунки у сизларга охиратни эслатади" Ибн Можа ривояти.

Қабр зиёрати пайғамбаримиз томонларидан рухсати берилган амаллардандир. Уламолар, валий ва солиҳ зотларнинг қабрларини зиёрат қилиш ҳукман бошқа қабрлар зиёрати каби бўлади, шаръан бу амал суннат ва фазилатли ишлардан ҳисобланади. Албатта қабр зиёратининг зиёратчига ҳам қабр соҳибига ҳам фойдалари бордир.

Зиёратчига бунда ибрат, эслатма олиш, дуоларининг қабул бўлиш эҳтимоли бўлса, қабр соҳибига эса саломнинг фойдаси, ҳақига дуо қилиниши ва унинг шодланиши бор.

Шайх Абдуллоҳ ал Ажмий айтади: "Қабрларни зиёрат қилиш суннат амаллардандир, биз нубувват оиласи вакиллари, бирор авлиё ёки яқинларимиздан бирининг қабри олдида нима қилмоғимиз керак? Албатта дуо, салом ва зикр қилмоғимиз лозим. Чунки биз табаррук жойда турибмиз рўпарамизда Аллоҳга суюклилардан бирининг қабри турибди, бу ишни (яъни қабр зиёрат қилиш, салом айтиш ва у ерда дуо қилишни) ҳаром ёки гуноҳ дейдиганларнинг гапига эътибор бермаймиз, зеро қабрларни зиёрат қилиш, салом бериш набавий суннатлардандир.

Абу Саъийд ал Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади "Қабр жаннат боғларидан бир боғдир ёки дўзаҳ чоҳларидан бир чоҳдир". Имом Термизий ривояти. Демак авлиёлар ва солиҳларнинг қабрларини зиёрат қилиб унда дуо қилинса гўё жаннат боғлари атрофида дуо қилингандек бўлади ва дуо ижобат бўлади, иншааллоҳ!

Солиҳ зотларнинг, авлиёларнинг қабрларини зиёрат қилишда фойда бордир.

Қабр зиёрати бидъат, унда дуо қилиш ҳаром дейдиганлар бу ишни салафлар қилмаганлар, бу кейин пайдо бўлган иш, шунинг учун жоизмас деб даъво қиладилар, аммо, Расулимиз бу ишни қилганлар, Оиша онамиз ва саҳобалар, тобеъинлар бу ишни қилишган. Манбаларда келадики:

Қадим даврларда Самарқанд аҳолиси қурғоқчиликдан шикоят қилиб ўз даврининг шайхларидан бирига маслаҳат учун боришади, шунда шайх у жамоани қаердан келганини сўрайди, улар Самарқанддан эканини айтадилар, шунда шайх "сизлар томонда имом Бухорийнинг қабрлари борку, шу зотни зиёрат қилинг ва шу зотни васила қилиб Аллоҳга дуо қилинг ҳожатингиз ечилади" дейди. Аҳоли шайхнинг айтганини қилишади ва диёрлари сувга сероб бўлади. Аллоҳ аждодларимиз буюк зотларнинг баракотидан юртимизга абадий тинчлик, саломатлик, ризқимизга кенгликни насиб этсин.

Расулхон Убайдуллаев,
Наманган шаҳри “Яҳёхон тўра” жоме
масжиди имом ноиби.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари

Зайниддин домла Эшонқулов