muslim.uz
Бухорони “Қуббатул ислом” қилган зот
Имом Абу Ҳафси Кабир
Бисмиллаҳир рохманир рохийм.
Абу Ҳафс Аҳмад ибн Ҳафс ибн Зибарқон ибн Абдуллоҳ ибн Баҳр ал-Кабир ал-Ижлий ал-Бухорий ал-Фақиҳ ал-Ҳанафий ҳижрий 150 (милодий 767) йили Бухоронинг Фагсодара маҳалласида таваллуд топиб ҳижрий 217 (милодий 832) йилнинг муҳаррам ойида шу ерда вафот этганлар .
Қуръони каримни ёдлаб ҳадис ва фиқҳ илмларини ўрганиб илмлари мукаммал бўлиши учун Боғдодга бориб ҳанафий мазҳабининг асосчиси мужтаҳид Абу Ҳанифа Нўъмон ибн Собит - Имом Аъзам (699-767) роҳимаҳуллоҳнинг таниқли шогирди Имом Мухаммад ибн Ҳасан аш-Шайбоний (ваф. м.804) роҳимаҳуллоҳга шогирд тушган.
Ҳазрат Абу Ҳафси Кабир Боғдоддан Бухорога қайтиб фиқҳ ва ҳадис илмини шу даражада ривожлантирдиларким уларнинг шогирдлари юз минг кишидан кўпроқ эди. Ҳазрат Абу Ҳафс Кабир роҳимаҳуллоҳ келганларида Бухорода оташпарастлар ҳали кўп бўлган ва бу зот шарофатларидан Бухородаги оташпарастлар ҳам ислом динини қабул қилган. Бухорои Шариф шу зот баракотлари сабабли Қуббатул Ислом (ислом дининг маркази) деб аталди. Имом Ал-Бухорийдек зот шу кишидан таълим олганлар. Катта шогирдлари ва илмларининг меросхўри буюк олим Абу Ҳафси Кабирнинг ўғиллари Абдуллоҳ ибн Аҳмад роҳимаҳуллоҳ (ҳижрий 264, м. 877 йилда вафот этган) бўлиб, у кишини Абу Ҳафси Сағир деб аташган. Яна бир катта шогирдлари Абдуллоҳ Супадмуний роҳимаҳуллоҳ бўлиб у кишининг қабрлари ҳам Абу Ҳафс Кабир ҳазратларининг ёнида жойлашган.
“Фатовои Абу Ҳафси Кабир”, “Китоб ул Имон”, “Ал-Аҳвоъ вал ихтилоф” (Ҳавойи гаплар ва келишмовчиликлар), “Ар-Радду алал Лафзия” (Юзаки қаровчиларга раддия) ва бошқа асарларида Абу Ҳафс Кабир роҳимаҳуллоҳнинг кўплаб фатволари келтирилган.
Бухородаги илк мадрасани ҳам шу зот очганлар. У киши ва шогирдларининг ҳаракатлари билан ўша даврда бир нечта масжид ва мадрасалар очилган.
X аср тарихчиси Муҳаммад Наршахийнинг “Бухоро тарихи” китобида: “Имом Абу Ҳафс Кабир ўз даврининг фақиҳларидан биридир, зоҳид ва ҳам олим бўлган”, - дейилади. Абдулкарим ас-Самъонийнинг айтишича, Абу Ҳафс Кабир кўпгина фақиҳларни тарбиялаб, камолга етиштирган.
Абу Ҳафс Кабирнинг шарофатларидан Бухорода фиқҳ шу даражада ривожланадики, Бухоро фақиҳлари ислом оламининг асосий шаҳри Бағдод фақихларидан устун бўлганлар. Наршахийнинг таъкидлашича, одамлар Бағдоддан қайтган пайтларида Имом Абу Ҳафс ал-Кабир ал-Бухорийдан бирор масалани сўраш учун ҳам келардилар. Имом Абу Ҳафс ал-Кабир улардан ажабланиб сўрарди: “Нима учун Ироқ олимларидан сўрамадингиз?” Унга жавобан: “Улардан сўрадик, лекин улар жавоб беролмадилар, Ироқ олимлари “Бухорога бориб, Имом Абу Ҳафс ал-Кабир ё ўғиллари Абу Ҳафс ас-Сағирдан сўранглар, деб айтишди”.
Абу Ҳафс Кабир уйи яқинидаги янги дарвозага кираверишда ўнг томонда Қурайшийлар масжиди жойлашган бўлган. Мазкур масжидни Қурайш қабиласига мансуб пайғамбарзодалардан Муқотил ибн Сулаймон ал-Қурайший қурган. Бу масжидда Арабистондан Абу Ҳафс Кабир роҳимаҳуллоҳдан таълим олиш учун келган толиби илмлар истиқомат қилишган ва ўқишган.
Зиёратгоҳ халқимизнинг Бухоро шаҳридаги энг серқатнов ва гавжум зиёратгоҳларидан бири сифатида эъзозланади, бухороликлар мазкур мозорда дафн қилинишни ўзларига фахр деб билишади.
Камолиддин Ниёзов
Мир Араб мадрасаси мударриси
Уламоларнинг Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга муҳаббатлари
Мусъаб ибн Абдуллоҳдан ривоят қилинади: “Молик Набий соллаллоҳу алайҳи васалламни зикр қилса ранги ўзгарар ва эгилиб кетар эди. Ҳатто бу бирга ўтиганларга қийинчилик туғдирар эди. Бир куни бунинг сабабини сўрашди. Шунда: “Агар сизлар мен кўрган нарсани кўрганингизда, кўриб турган нарсангизда мени инкор қилмаган бўлар эдингиз” деди.
Мен Муҳаммад ибн Мункадирни кўрганман, у қорилар саййиди эди. Ундан доим бир ҳадис сўраб улгурмасимиздан йиғлар, ҳатто унга раҳимимиз келар эди.
Мен Жаъфар ибн Муҳаммад Содиқни кўрганман. У ҳазилкаш ва кўп табассумли эди. Агар унинг олдида Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам зикр қилинса, ранги сарғайиб кетар эди.
Мен унинг фақат таҳорат билангина Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ҳадис айтганини кўрганман. Мен у билан кўп вақт аралашиб (бирга) юрдим. (Шу вақт мобайнида) уни учта хислат устида кўрдим: ё намоз ўқир ё сукут қилар ёки Қуръон ўқир эди. Ўзига алоқаси бўлмаган нарсани гапирмас, Аллоҳ азза ва жалладан қўрқадиган уламо ва обидлардан эди.
Абдурраҳмон ибн Қосим Набий соллаллоҳу алайҳи васалламни зикр қилаётганида унинг рангига қарадим, гўё ундан қон оқиб чиқаётганди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳайбатларидан тили оғзида қуриб қолар эди.
Мен Омир ибн Абдуллоҳ ибн Зубайрнинг олдига борардим. Унинг олдида Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам зикр қилинса, кўзида ёш қолмагунча йиғлар эди. Имом Зуҳрийни ҳам кўрганман, у инсонларнинг энг кўп меҳмонга таом берадиган ва уларга яқини эди. Ҳузурида Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам зикр қилинса, гўё у сизни танимас ва сиз ҳам уни танимай қолар эдингиз.
Мен Сафвон ибн Сулаймнинг олдига борар эдим. У ибодатгўй ва мужтаҳидлардан эди. Агар Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам зикр қилинса, йиғлар, одамлар туриб, унинг ўзини қолдириб кетгунча йиғлашдан тўхтамас эди”.[1]
Қобилхон Ахунжанов
“Ҳидоя” ўрта махсус ислом билим юрти ўқитувчиси
[1] Тартиб ал-мадорик. 2/51-52. Аш-Шифо. 2/597-598.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳақларида сўзлаб беринг
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бўйлари қандай эди?
У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам новча ҳам эмас, пакана ҳам эмас, ўрта бўй эдилар.
Ҳазрат Али розияллоҳу анҳу айтадилар: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам новча ҳам эмас, пакана ҳам эмас эдилар...”.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак тана ва юзларининг ранги қандай эди?
Ранглари оқ-қизил, юзлари буғдойранг эди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг тана аъзолари қандай эди?
Тана аъзолари бир-бирига мутаносиб, хушбичим, баданлари туксиз эди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак пешоналари, киприклари, қошлари қандай эди?
Пешоналари кенг, киприклари узун, қошлари қўшилмаган, эгик эди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак бурунлари ва соқоллари қандай эди?
Бурунлари бироз баланд, қиррали, соқоллари қалин эди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак тишлари қандай эди?
Тишлари майда, ялтироқ, олдинги тишлари бир-биридан алоҳида кўринар эди. Агар сўзласалар, тишларининг ораларидан гўё нур каби бир нарса чиқарди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қадам ташлари қандай эди?
У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам олдинга мойил бўлиб юрардилар.
Абу Туфайл розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни кўрдим. У зот худди пастликка тушаётганга ўхшаб юрар эдилар”, деди (Имом Муслим ривояти).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак елкалари, кафтлари, қадамлари қандай эди?
Икки елкаларининг ораси кенг эди. Икки елкалари ўртасида пайғамбарлик муҳри бор. Муҳри нубувват каптар тухумидек келадиган қизғиш гўшт, усти тукли эди. Кафт ва қадамлари тўла, гўштдор эди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак бошлари, юзлари, кўзлари қандай эди?
Бошлари катта, юзлари думалоқроқ, кўзлари қора, суякларининг қўшилган ери йўғон эди.
Баро розияллоҳу анҳудан: “Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг юзлари қиличга ўхшармиди?” деб сўрашди. Шунда Баро розияллоҳу анҳу: “Йўқ. Тўлин ойга ўхшар эди”, деб жавоб берди (Имом Бухорий, Имом Термизий ривояти).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак кўкраклари ва билаклари қандай эди?
Кўкраклари кенг, билаклари узун эди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак сочлари қандай эди?
Сочлари икки қулоқларининг ярмига тушарди. Сочларини тараб, фарқ очардилар. Сочга ёғ суртардилар.
Қатода розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Анас розияллоҳу анҳудан: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сочлари қандай эди?” деб сўрадим. У: “Сочлари тўлқин сифат: жуда жингалак ҳам, жуда юмшоқ ҳам эмас эди. Икки қулоқлари билан елкалари ўртасида турарди”, деди (Имом Бухорий, Имом Муслим, Имом Термизий ривояти).
Имом Термизий раҳимаҳуллоҳнинг
“Шамоили Муҳаммадия” асари асосида
Даврон НУРМУҲАММАД
тайёрлади.
Раҳимберди домла Раҳмонов: Онанинг дуоси ижобат
ЎМИ Матбуот хизмати
Ўзингиз ҳақингизда биласизми?
Уламолар “Ким ўзини таниса, Роббисини танийди” дейишган. Зеро, дунёда инсоннинг танасидан-да мўъжизакор хилқат йўқ. Қуйида инсон танаси ҳақида олимлар томонидан аниқланган баъзи маълумотларни тақдим этамиз.
- Сиз шу жумлаларни ўқияпсиз-у, танангизда 50 минг ҳужайра ўлиб, ўрнига янгилари пайдо бўляпти.
- Битта инсон миясидан тарқалувчи электр сигналлар дунёдаги барча мобил телефонлар тарқатадиган тўлқинлардан кўпроқдир.
- Ажали яқинлашган одам тахминан 150 триллион маълумотни эслай олади.
- Инсон танасидаги энг кучли мускул тилида жойлашган.
- Одамнинг юраги умри давомида ўртача 182 миллион литр қонни ҳайдайди.
- Инсон танасидаги барча қон томирларининг узунлиги 100 минг километрга етади.
- Чарльз Осборн деган кимса 68 йил давомида ҳиқичоқдан қийналган.
- Ўнг қўлини ишлатадиганлар чап қўлини ишлатадиганлардан тахминан 9 йил кўпроқ яшашлари тажрибада кузатилган.
- Орқаси билан ётиб ухлайдиган ягона жонзот – инсондир.
- Инсон танасида 900 дона қалам ишлаб чиқаришга етадиган углерод, 50 литрли қозонни тўлдиришга етадиган сув, 7 дона совун ишлаб чиқаришга етадиган ёғ, ўртача катталикдаги итнинг танасидаги барча бургаларни ўлдиришга етадиган олтингугурт бор.
- Инсон танасидаги қон томирларига эга бўлмаган ягона аъзо – мугуз парда (кўзнинг энг устки тиниқ пардаси)дир. Бу аъзо кислородни тўғридан-тўғри ҳаводан олади.
- Янги туғилган гўдак етти ойгача бир вақтнинг ўзида ҳам нафас олиб, ҳам нафас чиқариши мумкин.
- 4 ёшли болакай бир кунда ўртача 450 та савол бериши мумкин.
- Миянинг асаб пульслари соатига 274 километр тезликда ҳаракатланади.
- Инсондан ташқари фақат коала айиғида бармоқ излари бор.
- Агар инсон умр бўйи сочларини олдирмаса, унинг узунлиги ўртача 725 километрга етади.
- Айрим эгизакларнинг қон таҳлиллари ҳам, қон гуруҳлари ҳам бир хил бўлиб, баъзан улар бир кунда вафот этишади.
- Инсон туғилганда унинг миясида тахминан 14 миллиард ҳужайра бўлади. 25 йилдан кейин бу ҳужайраларнинг сони кунига 100 мингтадан камайиб боради. 40 ёшдан кейин бу камайиш шиддат билан юз бериб, 50 ёшдан кейин миянинг ҳажми ҳам қисқариб боради.
- Инсоннинг оғзида тахминан 40 мингта бактерия бўлади.
- Кўзнинг тўрпардасида ёруғликни сезувчи 137 миллион ҳужайра бор бўлиб, булар 650 квадрат миллиметрда жойлашган. Бу ҳужайраларнинг 130 миллионтаси оқ-қора рангларни ажратишга, қолган 7 миллионтаси эса бошқа рангларни ажратишга хизмат қилади.
- Агар сен кўзларингнинг ҳар бир ҳаракатига мос равишда қадам ташлаб борсанг, бир кунда 80 километр масофани босиб ўтасан. Чунки мушаклар ёрдамида кўз кун давомида тахминан 100 минг марта ҳаракатланади.
- Инсон очликдан кўра уйқусизликдан тезроқ вафот этади. Чунки очлик сабабли бир неча ҳафта яшаши мумкин, аммо уйқусизликка ўн кундан ортиқ бардош бера олмайди.
- Инсон скелети 29 та турли бириккан йирик суяклардан ташкил топган.
- Ҳомиланинг бармоқ излари туғилганидан сўнг 3 ой ўтиб шаклланади.
- Аёллар юраги эркакларникидан кўра тезроқ уради.
- Германиялик олимларнинг тадқиқотларига кўра, инсонларда юрак хуружи асосан душанба кунида содир бўлар экан.
- Баҳор фаслида инсонларнинг нафас олиши кузга нисбатан икки баробарга ортади.
- Инсон танасидаги иссиқликнинг 80 фоизи бош (бурун, оғиз, тер) орқали ташқарига чиқарилади.
- Инсон уялганда ва қаттиқ хижолат бўлганда (ёлғони фош бўлганда) юзи қизаради. Олимларнинг аниқлашича, худди шу пайт ошқозон ҳам қизаради.
- Инсон чанқоқликни ҳис қилиши учун танадаги сувнинг 1 фоизга камайиши кифоя. Агар танадаги сув 5 фоизга камайса, ҳолсизлик туфайли ҳушдан кетиш мумкин. Бордию сув миқдори 10 фоизга камайса, тана сувсизликдан қурийди. Бу эса ҳалокатга олиб келади.
- Инсон танаси камида 700 хил фойдали фермент ишлаб чиқариш хусусиятига эга.
- Инсон танасидаги баъзи суяклар (сон суяги) пўлатдан 5 марта мустаҳкамроқдир.
- Аксарият инсонлар кўрган тушининг ярмидан кўпроғини уйғонганда унутиб юборади.
- Инсон танасига тушадиган зарарли бактерияларнинг энг кам миқдори ҳам касал бўлишга кифоя қилади.
- Инсон танасида ўзини қайта тикламайдиган ва тузалиши мураккаб бўлган аъзо – тишларидир.
- Инсон ухлаши учун одатда етти дақиқа етарлидир.
- Чапақайлар аксарият ишлар каби таом чайнашни ҳам чап жағлари билан амалга оширадилар.
- Дунё аҳолисининг тахминан 7 фоизи чапақайлардир.
- Олимларнинг таъкидлашича, олма ва банан меваларини ҳидлаш ҳам инсон вазнининг камайишига ҳисса қўшар экан.
- Дунёдаги барча жонзотлар орасида фақат инсонгина тўғри геометрик чизиқ чиза олади.
- Инсон танасидаги бактерияларнинг умумий вазни 2 килограмни ташкил этади.
- Инсон танасидаги кальций миқдорининг 99 фоизи тишларга тегишли.
- Инсон лабларининг сезувчанлиги бармоқлар сезгирлигидан 100 марта кучлироқдир.
- Одамдаги жағ мускулларининг ҳар бири 195 килограмгача оғирликни кўтара олади.
- Инсон танасидаги темир моддаси тўпланса, бир дона мих ишлаб чиқаришга етади.
- Инсон организмида шамоллашга олиб борувчи 100 га яқин вируслар мавжуд.
- Инсон танаси ҳаёти давомида тахминан 1000 марта тўлиқ янгиланади.
- Кунига бир дона сигарет чекадиган одамнинг захарланиши бир йил давомида ярим коса смола (нефть) ичган билан тенг.
- Инсон кун давомида камида 23 марта чуқур нафас олади.
- Аёллар эркакларга нисбатан икки марта кўпроқ киприк қоқади.
- Инсон, кўзи очиқ ҳолатда акса уролмайди.
- Инсоннинг қўлидаги тирноқлари оёғидаги тирноқларига қараганда тўрт маротаба тезроқ ўсади.
- Инсон миясида ҳар сонияда тахминан 100 минг кимёвий ҳодиса содир бўлар экан.
- Кўзлари кўк бўлган инсонлар оғриқни бошқалардан кўра кўпроқ ҳис этади.
- Одам ўпкасининг ёйилган шакли теннис майдонига тенг келар экан.
- Қондаги оқ қон таначалари ҳар 2-4 кунда янгиланиб боради. Қизил қон таначаларининг умри эса 3-4 ойни ташкил этади.
- Инсон юрагининг ҳажми ўзининг қўл мушти ҳажмига тенг. Вазни эса 220-260 граммни ташкил этади (ёши катталарда).
- Янги туғилган чақалоқнинг суяклари тахминан 300 тани ташкил этади. Улғайиш жараёнида эса суяклар бирикиб, 206 тага камаяди.
- Ўнг ўпка чап ўпкага нисбатан ҳавони кўпроқ қабул қилади.
- Сперматозоидлар (маний) эркак танасидаги энг кичик ҳужайралардир.
- Инсонда 2000 дан ортиқ таъм билиш рецепторлари мавжуд.
- Одамнинг кўзлари тахминан миллион хил рангни ажратиш хусусиятига эга.
- Юрак қонни томирлар орқали танага ҳайдайдиган кучнинг тезлиги тўрт қаватли бинонинг баландлигига тенгдир.
- Ухлаётганингизда танангиз сарфлаган калория телевизор кўрганингиздагидан кўпроқни ташкил этади.
- Болаларнинг улғайиши баҳор фаслида бошқа фасллардагига нисбатан тезлашади.
- Табассум қилаётганингизда юз ва бошингиздаги 17 та мушак фаол ҳаракат қилади. Қовоғингизни уйганингизда эса 43 та мушакларингиз мажбурий ҳаракатланади.
- Одам олтмиш ёшида таъм билиш хусусиятининг 50 фоизини йўқотади.
- Олимларнинг таъкидлашича, ер юзида 1 фоиз одамларгина ультрабинафша ва инфрақизил нурларни кўра олади.
- Инсон кислород етишмаслигидан эмас, балки карбонат ангидриднинг танада ортиб кетишидан ҳалок бўлади.
- Тадқиқотлар натижасига кўра, ҳар икки миллиард инсондан биттаси 116 йил яшар экан.
- Ҳар бир одам кун давомида ўртача 4 минг 800 та сўз талаффуз қилади.
- Одамнинг кўзлари туғилганидан то вафот этгунича бир хил ҳажмда бўлади. Бурун ва қулоқ эса умри давомида ўсишдан тўхтамайди.
- Одамнинг танаси кечқурунгига нисбатан эрталаб 8 миллиметр узунроқ бўлади. Сабаби инсон ухлаганда танасидаги умуртқа ва мушаклар ёйилади.
- Одам йўталаётганда бўғзидан чиқаётган ҳавонинг тезлиги соатига 96 километрга етади.
Интернет маълумотлари асосида Нозимжон Иминжонов,
Саидаброр Умаров тайёрлади