Салафи солиҳлар дегани Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссалом тарафларидан мақталган, илк ҳижрий уч аср авлодларидир. Шу  даврда яшаб ўтган саҳоба, тобеъин ва табаъа тобеинлардан иборат олиму фузалолар, мужтаҳидларни “салафи солиҳлар” атамаси мутлақ ўз ичига олади. Пайғамбаримиз алайҳиссалом шундай марҳамат қилганлар:

Яъни: “Инсонларнинг энг яхшиси менинг асрдошларим. Сўнгра уларга яқин бўлган (тобеъин) лар. Сўнгра, уларга яқин бўлган (табаъа тобеъин) лардир. Улардан кейин ёлғончилик тарқалиб кетади. Ҳатто бирор кишики, ундан гувоҳлик сўралмасада (ёлғондан) гувоҳлик бераверади, ундан қасам ичиш сўралмасада (ноўрин) қасам ичаверади”.

Шу ҳадисга асосан Ислом динининг дастлабки уч асрига мансуб авлодлари энг яхши солиҳ инсонлар, деб эътироф этилади. Бугунги кунда машҳур тўрт фиқҳий мазҳаб—Ҳанафий, Моликий, Шофеъий ва Ҳанбалий мазҳаби муассислари ва уларнинг асҳоблари айни юқоридаги ҳадисда мақтаб ўтилган авлод вакилларидан ҳисобланадилар. Улардан кейинги давр—ҳижрий тўртинчи асрдан кейинги барча давр вакилларидан иборат халаф олимлари, фозил-у авлиёларга ҳам “салафи солиҳ”, “салафий”, деган атамани ишлатилмайди.

Хозирги кунда ўзларини Салафи солиҳлар деётганлар еса —ҳижрий еттинчи асрнинг охирларида Аҳмад ибн Таймия ал-Ҳарраний (661-728 ҳ.) бошчилигида, асосан аҳли сунна имоми—имом Ашъарий раҳматуллоҳи алайҳ томондан талқин қилинган ақоидий ислоҳотларни рад қилиш билан ўртага чиққан тоифадир. Аҳмад ибн Таймия ва унинг яқинларидан иборат саноқли шахсларнинг фикрича, имом Ашъарий раҳматуллоҳи алайҳ таълимотида аҳли ҳадислар ақоидига зид бўлган мафкура ва қарашлар мавжуд бўлган. Ибн Таймия имом Ашъарий ўз таълимотида, Аллоҳнинг исм ва сифатлари масаласида зарурат юзасидан қўллаган таъвил услубини инкор этади, оят ва ҳадисларнинг зоҳирига биноъан ҳукм қилиш лозимлигини таъкидлаб, насслардаги мажозни рад этади. Шу йўл билан у гўёки, аҳли ҳадислар  ақоидини қайта  жонлантирмоқчи, таҳриф ва табдилларни йўқ қилмоқчи эканини иддао қилади.

Ибн Таймия тарафдан “Исломни қайта жонлантириш, салафлар йўлига қайтиш” шиорлари остида, унга қадар бутун мусулмон умматида бўлмаган янги фикрлар, мужтаҳидлар ижмоъсига хилоф қарашлар, тўрт мазҳаб уламоларининг на фиқҳий ва на ақидавий асосларига мос бўлган ҳукмлар ошкор қилина бошлади. Тарихчиларга кўра, Ибн Таймиянинг ақидавий ва фиқҳий масалаларда мужтаҳидлар кенгаши—ижмоъга хилоф назариётлари умумий ҳисобда олтмишга яқин масалада бўлган. (Ижмоъга хилоф фикр билдириш—бу ҳаракат аҳли сунна уламолари томондан баъзи ўринларда куфр, баъзи ўринларда бидъат-залолат, деб баҳоланади ва исломда қаттиқ қораланади).

Унинг илмий мансаб-мавқеи ва шуҳрати шу даражага етган эдики, у томондан айтилган ҳар бир фикр унинг ихлосмандлари тарафдан сўссиз қабул қилинар, далили суриштирилмас эди. Унинг ана шу шуҳрати кейинги хилофли фикрларини атрофга ёйилишига омил бўлди, мусулмонлар жамоъатига қарши фикрларини безаб, зийнатлаб қўйди. Натижада унинг адашувини кўпчилик пайқамай қолди. Унинг янгича фатволари мухлислари томондан бош устига қабул этилар ва алалоқибат уни “мужаддид” (динни янгиловчи), “шайхул-ислом”, деган “шарафли” лақаблар билан атай бошладилар. Аслида эса, Ибн Таймия мужаддид ҳам, мужтаҳид ҳам, асл салафий ҳам бўлмаган! Унинг кейинги пайдо қилган “салафийлик” мазҳаби ҳеч қандай салафи-солиҳларнинг йўлига мос келмаган! Балки, мусулмонлар жамоъасидан ажраб чиққан адашувдаги бир кичик оқим бўлган холос!

Маъруфжон Алоходжаев, Наманган шаҳар

"Абдулқодир қори" жоме масжиди имом-хатиби

Ислом санъати ўзининг ноёб, гўзал ва нафис ўсимлик, геометрик ва ҳаттотлик нақшлари билан бутун дунёга машҳур. У архитектура, ҳаттотлик, рангтасвир, шиша, кулолчилик ва тўқимачилик каби санъат турларининг кенг доирасини қамраб олади. Унинг ривожланишини асрлар давомида кузатиш ва масжидлар ва саройларнинг безакларида топиш мумкин.

Яқинда Жидда шаҳрида Ислом санъати тарихига оид уйи музейи иш бошлади. Унда турли мамлакатлардан мингдан ортиқ қимматбаҳо тарихий экспонатлар мавжуд бўлиб, улар турли даврлардаги ислом санъатининг ранг-баранглигини акс эттиради.

Музей саудиялик тадбиркор Солиҳ бин Ҳамза Серафий томонидан асос солинган. Унинг сўзларига кўра, янги музей ахборот ва илмий тадқиқотлар маркази, шунингдек, дунёнинг турли бурчакларидан ташриф буюрувчиларни ўзига тортадиган мулоқот ва маданий алмашув маёқчаси бўлиши кўзда тутилган.

Уй музейининг Ислом валютасига бағишланган кўргазма залида 500 га яқин тангалар хронологик тартибда жойлаштирилган. Улар Умавийлар ва Aббосийлар халифаликларидан ҳозирги Саудия Aрабистонигача бўлган даврга тўғри келади. Сосонийлар ва Византия империяларининг тангаларилан то Муҳаммад пайғамбар саллолоҳу алайҳи ва саллам даврида ишлатилганларигача мавжуд.

Қўлёзмалар залида араб ҳаттотлигининг ўндан ортиқ турларини ифодаловчи кўплаб экстравагант ва бой безатилган китоблар тақдим этилган. Унда ислом оламининг энг машҳур ҳаттотларидан бири Исмоил Aз-Зуҳрий томонидан яратилган, тахминан 300 йиллик, Усмонлилар даврига оид Қуръоннинг нодир нусхаси ҳам намойиш этилмоқда.

Туркиянинг Aнталия вилоятидаги мармар конида “Бисмиллаҳ” ёки “Худо номи билан” дея ёзилган тош топилди. Кончилар тошни қайта ишлаш пайтида бу фигура уларнинг эътиборини тортган. Улар тошни чангдан тозалаш чоғида унинг араб ҳарфлари билан ёзилган “Бисмиллаҳ”га ўхшаб қолганини пайқашган. Плита таҳлил учун Туркиянинг жануби-ғарбидаги Сулаймон Демирел университетига юборилган.

Физули Яғмурлу, Расит Олтиндаг ва Назми Сенгун сингари олимлар ўз таҳлилларида қизиқарли маълумотни илгари суришди. Мармар таркибидан 195 миллион йиллик қолдиқлар топилган бўлса-да, бу ёзув табиий равишда пайдо бўлгани аниқланди. Пластинани ҳосил қилган доломитик оҳактошда 195 миллион йил аввал юра даврида яшаган денгиз жонзотларига тегишли биокластик қолдиқлар топилган.

Олимлар “Бисмиллоҳ” тошидаги фигуралар мутлақо “табиий” шаклланишда пайдо бўлгани, ёзувлар эса юрак шаклидаги моллюскалар қолдиқларининг парчаланиши, деформацияси ва жойлашиши натижасида ҳосил бўлганлигини таъкидлашди.

Aкдениз университети илоҳиёт факултети декани Aҳмет Огке томонидан тақдим этилган илмий ҳисоботга кўра, тош устида шаклланган фигура ҳақиқатда арабча “Бисмиллаҳ” ёзувидир.

Бу ҳақда islam.ru сайти маълум қилган.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Матбуот хизмати

Сирож Солиҳ масжиди

Ҳомиджон домла Ишматбеков

Шу йил 16 февраль куни Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Нуриддин домла ҳазратлари Буюк Британиянинг Ислом молияси бўйича консалтинг фирмаси (IFAAS) бош директори Фаррух Раза бошчилигидаги делегацияни қабул қилдилар.
Муфтий ҳазратлари кейинги йилларда мамлакатимизда Ислом молияси хизматларини йўлга қўйиш бўйича саъй-ҳаракатлар олиб борилаётгани, юртимиз фуқароларининг исломий молиявий хизматларга бўлган қизиқишларини инобатга олган ҳолда мана шундай хизматларни кўрсатишни ташкил этиш борасида қатор ишлар амалга ошириб келинаётгани ҳақида сўзладилар.
Шунингдек, учрашувда Фатво бўлими мудири ўринбосари Саиджамол Масаитов Ислом тараққиёт банки каби ислом молиявий ташкилотлар билан ҳамкорликни кенгайтириш ишлари олиб борилаётгани, ислом молияси бўйича бир қанча тренинглар ўтказилаётгани, тижорат банкларида ислом молиявий хизматлари кўрсатувчи шохобча очиш бўйича ишлар олиб борилаётгани ҳақида маълумот берди. Мана шундай ишларда Ўзбекистон мусулмонлари идораси фаол қатнашаётганини алоҳида қайд этди.
Ислом молияси бўйича консалтинг фирма раҳбари Фаррух Раза Буюк Британияда Ислом молия хизматлари ривожлангани, халқаро фирма ушбу йўналишни йўлга қўйиш, унинг норматив-ҳуқуқий базасини яратиш бўйича катта тажрибага эга экани ҳақида маълумот берди. Шу боис, ушбу йўналишда Ўзбекистонга яқиндан ёрдам бериш истагида эканини билдирди.
Делегацияси аъзоси Нажиб ал-Асвад Ўзбекистонда Ислом молия хизматларини жорий этиш бўйича норматив-ҳуқуқий базани шакллантириш, норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни такомиллаштириш мақсадида, Ўзбекистонда ўрганишлар олиб бориб, мутасадди вазирлик ва идоралар билан учрашувлар ўтказилаётганини маълум қилди.
Мулоқот давомида соҳага тегишли масалалар юзасидан савол-жавоблар бўлди.
Учрашув якунида меҳмонларга эсдалик совғалари ҳадя қилинди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати