— Бугун баъзи бировлар eган-ичган овқатларини расмга олиб, уларни ижтимоий тармоқларга жойлаштиради. Бу мақтанчоқлик ва кибрга кирган бўлиб қолмайди-ми?

— Киши ҳар бир қилган ишини ва ҳар бир гапирган гапини қиёматда ҳисоб қилиниши аниқ бўлган амалларидан деб билса, беҳуда нарсалардан ўзини тияди. Айниқса, кишини жойлаштирадиган расмлари неъматлардан маҳрум бўлганларнинг қалбига озор бериши мумкин бўлса, мутлақо одобсизлик бўлади. Бу иш бошқа тарафдан риё ва манманликка ҳам сабаб бўлади. Ҳасан Басрий: “...таоми билан мақтанадиганлар бизни мажлисларимизга яқинлашмасин”, деганлар.

Муҳаммад Айюб ҲОМИДОВ

13 январь куни Имом Бухорий халқаро тадқиқот маркази Буюк Британиянинг «Ал-Фурқон» фонди билан ҳамкорлокда ислом қўлёзмалари кодикологиясига бағишланган онлайн-семинар ташкил этди, деб хабар бермоқда “Дунё” АА.

Ўзбекистоннинг Лондондаги элчихонаси кўмагида уюштирилган тадбирда Ўзбекистон Дин ишлари бўйича қўмитаси, Ислом цивилизацияси маркази, Маданий қадриятларни ўрганиш маркази, Халқаро ислом академияси, Имом Термизий ва Имом Мотуридий халқаро тадқиқотлар марказлари вакиллари ва бошқалар иштирок этдилар.

Анжуманда «Ал-Фурқон» фонди ижрочи директори Сали Шаҳсиварий «Ўзбекистоннинг бой илмий мероси «Жаҳон ислом қўлёзмалари шарҳида» мавзусидаги тақдимот ўтказди. Унда Ўзбекистоннинг ёзма илмий мероси, исломий қўлёзмалар сақланадиган шаҳарлар ва кутубхоналар, уларнинг сони, йўналиши, ўрганилганлик даражаси, каталоглаштириш ва рақамлаштириш ҳақидаги маълумотлар ўз ифодасини топди. Сали Шаҳсиварий Ўзбекистоннинг бой илмий мероси мамлакат ҳудудининг маърифатли ислом марказларидан бири бўлганидан далолат беришини алоҳида таъкидлади.

Тадбир якунлари бўйича «Ал-Фурқон» фонди ва Ўзбекистон илмий-тадқиқот муассасалари ўртасида қўлёзмалар каталогларини ўзаро алмашиш, янги каталоглар тузиш ва уларни таржима қилиш, Ўзбекистондаги тўпламлар ҳақидаги маълумотларни фонд томонидан яратилган ислом қўлёзмаларининг жаҳон маълумотлар базасига киритиш, биргаликда тадқиқот ва тадбирлар ўтказиш, шунингдек, кодикология соҳасида тренинглар ташкил этиш бўйича келишувларга эришилди.

Маълумот ўрнида қайд этиш жоизки, «Ал-Фурқон» фонди 1988 йилда Лондонда ташкил топган бўлиб, бутун дунёда ислом меросига оид қўлёзмаларни ўрганиш, каталоглаштириш ва сақланишини таъминлаш ушбу жамғарма фаолиятининг асосий мақсади ҳисобланади. «Ал-Фурқон» мутахассислари дунёнинг турли минтақаларида илмий-тадқиқот ишларини олиб боради. Фонд томонидан 60 дан ортиқ нашр чоп этилган. Улар, асосан, каталоглардан, шу жумладан, «Ислом қўлёзмаларининг жаҳон шарҳи» кўп жилдли китобидан иборат.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Устоз Исҳоқжон домла Бегматов

Ҳайдарободдаги машҳур Салар Юнг музейи дунёдаги энг катта антиқа буюмлар ва бир кишига тегишли санъат асарлари коллекциясига эга бўлиб, ислом санъатининг эксклюзив галереясини очади.

Islam.ru портали хабарига кўра, ушбу галерея музейнинг турли қисмларида намойиш этиладиган 2 500 ноёб исломий артефактлардан ташқари, ҳеч қачон омма олдида намойиш этилмаганлари учун ҳам жой топади. Ҳозирги кунда ислом санъатининг бу хазиналари ҳинд, Яқин Шарқ, Европа ва Узоқ Шарқ санъати коллекциялари билан турли галереяларда тарқалган.
Ислом санъатининг эксклюзив галереяси ислом санъатининг барча шаклларини бир жойда тақдим этади.

Ислом санъати галереяси анча олдин очилиши керак эди, лекин Covid-19 бу ишга ўз таъсирини ўтказди. Бироқ энди иш тезлашди ва 2022 йилнинг охирига келиб галерея очишга тайёр бўлади.
Салар Юнг музейидаги санъат асарларининг коллекцияси жуда катта ва турли хил бўлиб, дунёдаги учта музей — Виктория ва Альберт музейи, Британия музейи (Британияда жойлашган) ва Нью-Йоркдаги Метрополитен музейи билан рақобатлаша олади.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Ашъарийлик ва мотуридийлик (аҳли сунна)нинг ашаддий танқидчиси Юсуф Даврон бир видеочиқишида “Фиқҳ ал-акбар” китоби имом Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳга мансублигини инкор этиб, бунга мантиқий далил сифатида қуйидаги фикрини келтирган: “Фиқҳ ал-акбар китобида “Қуръон махлуқ эмас (азалий, яратилган эмас – деган маънода)” гап бор. Ва ҳолбуки Абу Ҳанифанинг даврида бу масала йўқ эди. Бу мавзу мусулмонлар орасида биринчи бўлиб икки юзинчи йилдан кейин имом Аҳмад даврида пайдо бўлган. Имом Абу Ҳанифа 150-йилда вафот этган бўлса, қандай қилиб унинг китобида у даврда бўлмаган масала ёзилиши мумкин?!

Бу Юсуф Давроннинг фалсафий иддаоси. Энди камина ходимингиз Юсуфжоннинг шу видеочиқишидан таъсирланиб қуйидаги мақолани ёзишга азму-қарор айладим. Мақолани кўриб турганингиздек “ЮСУФ ДАВРОНГА БИТТА РАДДИЯ, БИТТА САВОЛ ВА БИТТА НАСИҲАТ” деб номладим. Чунки бу мақолам учта банддан иборат бўлиб, унда Юсуф Давронга битта раддия, битта савол ва хотимамда битта насиҳат ҳам илинганман.

Мақолада Юсуф Давронжонга ёши мендан кичик бўлгани учун “ука” деб мурожаат қилдим. Чунки мен учун қибла аҳли, мўминлар ака-укадек гап. Қалбидаги иймонининг ҳурмати бор ахир. Энди гапни чўзмасдан мақсадга ўтсам:

Юсуф Давроннинг Фиқҳ ал-акбар асарини имом Абу ҳанифадан инкор этиб келтирган фалсафий хулосасига битта нақлий раддия

Юсуфжон, ука! Яхшилаб уқиб олинг! Имом Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳнинг даврида мусулмонлар орасида “Қуръон махлуқми ё қадимми” деган масала бўлган. Бу аниқ. Аксинча, у даврда сизнинг ўзингиз бўлмагансиз! Сиз ўзингиз бўлмаган даврдаги ҳақиқатларни сизга номаълум бўлгани учун тарихдан ўчириб, атрофингиздаги соддадил талабаларни алдашдан энди тийилинг! Шунчаси етар!

Юсуф Даврон ука, қуйидаги ҳужжатга қаранг:

Шофеъий мазҳабининг кўзга кўринган олимларидан Ҳофиз Жалолуддин Суютий раҳимаҳуллоҳ ўзининг “ад-Дурр ал-мансур фит-тафсир бил-маъсур” номли Аллоҳнинг каломини асар билан тафсир қилишга мўлжалланган тафсирида қуйидаги воқеани келтиради:

و أخرج نصر فى الحجة عن ابى هريرة قال كنا عند عمر إبن الخطاب إذ جاءه رجل يسأله عن القرأن امخلوق هو او غير مخلوق فقام عمر فأخذ بمجامع ثوبه حتى قاده إلى على إبن ابى طالب فقال يا ابا الحسن اما تسمع ما يقول هذا قال و ما يقول قال جأنى يسألنى عن القرأن امخلوق هو او غير مخلوق فقال على هذه كلمة و سيكون لها ثمرة لو وليت من الأمر ما وليت ضربت عنقه

Наср ал-Мақдисий “ал-Ҳужжа”да Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилади, у киши деди: “Умар ибн Хаттобнинг хузурида эдик, бир одам келиб Умардан Қуръон махлуқми ё ғайри махлуқми? – деб сўради. Умар ўрнидан турдида ҳалиги одамнинг кийимидан ушлаб Али ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳунинг олдига судраб келди ва “Эй Абу Ҳасан, манави одам айтаётган гапни эшитмайсанми?!” – деди. Али: “Нима деяпти?” – деди. Умар: “мендан Қуръон махлуқми ё махлуқ эмасми? – деб сўраяпти” – деди. Шунда Али: Бу шундай (ёмон) сўзки, ҳали тезда (салбий) самараси атрофга ёйилади. Агар сен бошлиқ бўлган ишга мен бошлиқ бўлсам буни бўйнига қилич солардим” – деди”. (Қаранг: ад-Дурр ал-мансур фит-тафсир бил-маъсурю 2 – Ж. 154 – Б).

Юсуф Даврон ука, худди шу ривоятни Доктор Абдураҳмон Умайра Аллома Тафтазонийнинг “Шарҳ ал-Мақосид” асарининг таҳқиқига ёзган муқаддимасида ҳам келтириб ўтган.

Юсуф Даврон ука, имом Жалолуддин Суютий келтирган шу ривоятга кўра, “Қуръон махлуқми ё махлуқ эмасми” деган тема, сиз иддао қилгандек икки юзинчи йилдан кейин имом Аҳмаднинг даврида эмас, балки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан кейин, биринчи юз йилликнинг ўзида, саҳобаларнинг, ҳатто дастлабки рошид халифаларнинг давридаёқ пайдо бўлиб улгурган экан. Умар ибн Хаттобнинг халифалик даврида пайдо бўлган бу мавзуни ҳазрати Али “бу тез тарқаладиган гап” деб бежизга айтмаган бўлса керак, ниманидир сезган, фаҳмлаган шунинг учун айтган. Ҳазрати Али тахмин қилганларидек бу мавзу тез тарқаган ва ҳато имом Абу Ҳанифанинг даврида ҳам баъзи бидъатчилар бу гапни кўтариб юришган. Имомимиз шунинг учун ҳам бу мавзуга Фиқҳ ал-акбарда алоҳида тўхталиб ўтганлар. Тушундингизми?! Сиз бўлса бу ривоятдан хабариз йўқ ўзизча имом Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳга туҳмат қилиб ўтирибсиз… Уят эмасми ука?!

Юсуф Давронга битта савол

Савол: Юсуф Даврон ука, айтингчи сизнинг “Қуръон махлуқми ё махлуқ эмасми” деган мавзу имом Абу Ҳанифанинг даврида бўлмаган, бу мавзу иккинчи юз йилликдан кейин имом Аҳмад ибн Ҳанбалнинг даврида пайдо бўлган деган фикрингиз ҳақиқатми, ё Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳунинг ривоятида тасвирланган воқеа ҳақиқатми? Ҳарқалай, Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳуга, ёинки имом Суютийга бу ривоятни ўзлари тўқиб чиқаришган деб туҳматқ илишдан уялсангиз керак…Тағин билмадим…

Юсуф Давронга битта насиҳат

Юсуф Даврон ука, биласизми Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам муҳаббатда ҳам нафратда ҳам меъёрдан ошмасликни тавсия қилганлар. Чунки ҳар иккиси ҳам меъёридан ўтиб кетса кишини кўр ва кар қилиб қўяди. Ортиқча яхши кўрса маҳбубининг айбларини кўрмайди, ортиқча нафратланганда эса мабғузининг ижобий тарафларини кўрмайди. Сизнинг имом Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳ ва у кишининг издошларига нисбатан қалбингизда уфуриб аланга сочиб ётган нафратингиз кўр ва кар қилиб қўйган чоғи. Акс ҳолда мен юқорида келтирган ҳақиқатни кўрмай ё эшитмай қолишингиз мумкин эмасди. Ахир сиз салафийларнинг катта унвонли доктор домлаларидан бирисиз. Мен сизга ҳанафийларни, мотуридийларни ёмон кўришда инсофли бўлишга, ҳаддан ошмасликка чақираман. Агар насиҳатимни олсангиз тез орада ҳақни топишингизга умидворман, деб акангиз ҳанафий мотуридий Ботиржон домла ТОЖИБОЕВ

Андижон шаҳар “Ғиштли” жоме масжид имом хатиби