Оламнинг пайдо бўлиши борасида бир қанча фалсафий қарашлар мавжуд бўлиб шу қарашларнинг бири “Олам дастлаб, газ ҳолатда бўлиб, кейин ҳарорат пасайиши натижасида бирлашиб, бир бутун яхлит ҳолатга келган” деган фалсафий қарашдир. Хўш сизнингча олам газ ҳолатида бўлганми?

Бу ҳақда астроном олим Сэр Жеймс Жинс қарашлари қуйидагича: «Борлиқ яралишидан аввал ундаги моддалар газдан иборат бўлган ва шу газларнинг ўзаро бирикиши натижасида сайёралар келиб чиққан» .

Доктор Жаму ҳам бу борада ўз фикрини шундай билдиради: «Дунё вужудга келаётган вақтда, у тартибли тарқоқ газдан иборат бўлган. Унинг қалинлигини ва ҳароратини тасаввур қилиб бўлмайди ва шу газда турли моддаларнинг аралашуви натижасида атом парчаланиши вужудга келди. Мана шу ҳаддан ташқари иссиқ газга қаттиқ босимнинг таъсири натижасида борлиқ вужудга кела бошлади».

Энди айрим муфассир алломаларимизнинг фикрларини баён этсак.

Абул Барокат Насафий ўзининг «Мадорик ат танзил» номли тафсирларида ибн Аббос (р.а.) дан қуйидаги ривоятни келтиради. «Аллоҳ Таоло аввал бир жавҳарни яратди. Унинг узунлиги минг йиллик, кенглиги 10 минг йиллик масофага тенг бўлган. Сўнгра Аллоҳ Таоло унга ҳайбат билан назар ташлади. Жавҳар титраб, эрий бошлади. Сўнгра у аланга олиб, ундан тутун қўзғалди. Тутун юқорига кўтарилиб, унинг ўрнига кўпик йиғилиб қолди. Шунда Аллоҳ Таоло кўпикни Ер, тутунни осмон қилди».

Шайх Азизиддин Насафий (1226 – 1306) ҳазратлари «Зубдатул ҳақойиқ» номли китобларида ёзишларича Аллоҳ таоло мулк ва малакут оламини яратишни ирода этди ва илк дафъа бир жавҳарни яратди. Унга нигоҳ ташлаши билан у қайнаб кўпириб, газ ҳолатга келган. Шаффоф қисмидан малакут оламини, қуйқасидан мулк, жисм оламини яратди.

Демак борлиқ аввалда яхлит бир жавҳар кўринишда бўлиб, сўнгра газ ҳолатда бўлган экан.

Аллоҳ таоло бу ёруғ дунёни қандай яратганлиги ҳақида муборак китобининг “Фуссилат”сурасида шундай баён қилади:

9. Сен: «Сизлар ҳақиқатан ҳам ерни икки кунда яратган зотга куфр келтиряпсизми ва Унга тенгдошлар қўшяпсизми?! Ахир У зот оламларнинг Робби-ку!
10. У зот ўша(ер)нинг устида тоғларни қилди, уни баракотли қилди ва унинг (аҳли) ризқини тўрт кунда ўлчовли этиб тақдир қилди. Бу сўровчилар учундир», деб айт.

Кофирлар Аллоҳга иймон келтирмаётганлари билан қандай зотга куфр келтираётганларини, Аллоҳни инкор этиш билан қандай зотга исён қилаётганларини идрок этармиканлар? Ушбу икки оятда ва улардан кейинги оятларда кофирлар куфр келтираётган Аллоҳ қандай зот эканлиги баён қилинади. Оятда Пайғамбаримиз соллалоҳу алайҳи васалламга қуйидаги савол ва баёнларни хитоб қилиш топширилади:

«Сизлар ҳақиқатан ҳам ерни икки кунда яратган зотга куфр келтиряпсизми...»

Шундай улкан сайёра-ерни икки кунда яратган  Аллоҳга куфр келтириб бўладими?! Унинг қудратидан, ҳар ишга қодирлигидан қўрқмайсизларми?! Ердек буюк жисмни атиги икки кунда яратган зот сизларни ҳалок қила олмасмиди?!

«...ва Унга тенгдошлар қўшяпсизми?!»

Эй кофирлар, сиз Аллоҳга ширк келтиряпсизларми?! Ширк келтиришингиз туфайли Унинг ғазабига қолишдан қўрқмадингизми?!

«Ахир У зот оламларнинг Робби-ку!»

Ахир ўша сиз куфр ва ширк келтираётган  Аллоҳ барча оламларнинг Робби–Холиқи, Розиқи, тадаббурини қилувчиси, тарбиякунандаси-ку! Қандай қилиб шундай улуғ зотга куфр келтирасиз?! Қандай қилиб шундай буюк зотга ширк келтирасиз?!

«У зот ўша(ер)нинг устида тоғларни қилди...»

Инсон кўзига тоғлар ер юзида энг салобатли, собит, улкан ва қудратли бўлиб кўринади. Собит, улуғворлик, виқор каби васфларга тоғлар мисол қилиб келтирилади. Ернинг устида ўша тоғларни яратган зот Аллоҳдир. Шундай зотга қандай ҳам куфр келтириб бўлади?! Шундай зотга қандай ҳам ширк келтириб бўлади?

«...уни баракотли қилди...»

Яъни, Аллоҳ таоло ерни баракотли қилди. Ҳамма томонда баракот кўринди. Ернинг усти ҳам барака, ичи ҳам барака. Ердаги барака инсон учундир. Бу баракани Аллоҳдан бошқа ҳеч ким қила олмади. Шундай зотга куфр келтириб бўладими?! Шундай зотга ширк келтириб бўладими?!

«...ва унинг (аҳли) ризқини тўрт кунда ўлчовли этиб тақдир қилди».

Ернинг ризқи, яъни ер, аҳлининг ризқи ўлчовли, белгили қилиб қўйилган. Каттаю кичик, кучлигу кучсиз ҳамма-ҳаммаси  ризқини топиб еяверади. Филга ҳам ўзига яраша ризқ бор, чумолига ҳам. Ҳаммаси ўлчовли, ҳаммаси тақдир қилинган. Бу ишни фақат Аллоҳ таологина қила олади. Бошқа ҳеч бир зотнинг қўлидан келмайди. Бирорта чумолига ризқ берадиган зот ҳалигача чиққани йўқ. Чиқмайди ҳам. Ана шундай улуғ зотга куфр келтириб бўладими?! Ана шундай буюк зотга ширк келтириб бўладими?!

11. Сўнгра тутун ҳолидаги осмонга юзланиб, унга ва ерга: «Икковингиз ихтиёр қилган ҳолингизда ёки мажбур бўлган ҳолингизда келинг!» деди. Икковлари: «Ихтиёр қилган ҳолимизда келдик», дедилар.

Юқоридаги ишлардан сўнг, Аллоҳ таоло осмонни қасд қилди, унга иродаси кетди. Ўша вақтда осмон тутун-газ ҳолида эди. (Дунёнинг яратилиши юзасидан илмий изланиш олиб борган олимлар ҳам шу натижани такрорламоқдалар).

Аллоҳ таоло осмонга ва ерга қараб:

«Икковингиз ихтиёр қилган ҳолингизда ёки мажбур бўлган ҳолингизда келинг!» деди».

Яъни, хоҳласангиз, итоат қилган ҳолингизда келинг, хоҳласангиз, мажбур бўлиб келинг, деди.

«Икковлари: «Ихтиёр қилган ҳолимизда келдик», дедилар».

Шунчалар улкан, мустаҳкам, кучли бўлишларига қарамай, Аллоҳнинг иродаси кетиши билан  итоаткорликларини дарҳол изҳор этдилар. Ҳа, Аллоҳ таолога ҳамма нарса чун-чаросиз бутунлай, ўз ихтиёри билан итоат этади. Фақат ожиз инсонгина, ўзидаги кибру ҳаво туфайли итоатсизлик қилади. Ақлли одам осмону ер ўз ихтиёри ила бўйсуниб турган Аллоҳга буйсунмай қолмайди. Ана шундай Аллоҳга куфр келтириб бўлармиди?! Ана шундай Аллоҳга ширк келтириб бўлармиди?!

12. Бас, икки кунда етти осмонни барпо этди ва ҳар бир осмонга ишини ваҳий қилди. Биз, дунё осмонни чироқлар-ла зийнатладик ва қўридик. Бу азизу ўта илмли зотнинг ўлчовидир.

Кейин Аллоҳ таоло ўша тутун-газдан:

«Бас, икки кунда етти осмонни барпо этди...»

Бу ишларни Аллоҳнинг Ўзи билади. Инсонга эса ерга яқин турган осмондан баъзи нарсаларни билдириб қўйган, холос. Шундай қилиб, осмонлару ер олти кунда барпо қилинди. У кунлар қандай кунлар эканини Аллоҳнинг Ўзигина билади. Уламоларимиз, агар Аллоҳ таоло хоҳласа, буларни кўз очиб юмгунча яратар эди, лекин бандаларига пухталикни ўргатиш учун шошилгани йўқ, дерлар

Икки кунда етти осмонни яратган зотга куфр ёки ширк келтириб бўладими?!

«...ва ҳар бир осмонга ишини ваҳий қилди».

Ҳар бир осмонда барча иш Бизнинг ваҳийимиз асосида, ўша ваҳийга биноан бўлади.

Ё Аллоҳ! Бу нақадар ажойиб! Нақадар ибратли! Инсон умуман тасаввур ҳам қила олмайдиган етти осмоннинг барчасида ҳамма ишлар Аллоҳнинг ваҳийи бўйича бўлса-ю, ҳеч нарсага арзимайдиган инсон, Аллоҳ томонидан ўзига махсус юборилган ваҳийни инкор этса! Етти осмондаги бутун мавжудот Аллоҳнинг ваҳийи билан иш кўрса-ю, яқин осмондаги ер деб аталмиш бир заррада яшовчи инсон аталмиш ҳеч нарсага арзимаган нарса Аллоҳнинг ваҳийини инкор этиб, ўзича турли йўллар билан иш кўриб юрса! Инсон дегани нақадар жиноятчи махлуқ! Инсон дегани нақадар ношукр махлуқ! Инсон дегани нақадар ўзидан кетган, кибру ҳавога берилган махлуқ!

Ахир ҳажмини, ичларидаги нарсаларни тасаввур ҳам қилиб бўлмайдиган даражада кўп ва катта бўлган етти осмоннинг ҳар бирида Аллоҳнинг ваҳийси асосида иш кўрилсада инсон Аллоҳга куфр келтириб ўтирса, шу тўғри бўладими?!  Аллоҳга ширк келтирса, жоизми? Ўзига келган ваҳийни афсона, ёлғон, сеҳр, тўқилган уйдирма дейиши ақлданми?! Бу ваҳийни эскириб қолди, замонга тўғри келмайди, дейиши тўғрими?! Аллоҳ ваҳий қилган дастурни қўйиб, ўзи тўқиб чиқарган дастур асосида яшаши жоизми?!

«Биз, дунё осмонни чироқлар-ла зийнатладик ва қўридик».

Яъни, инсонга яқин осмонга юлдузларни зийнат қилиб яратдик. Ўша юлдузлар ила осмонни қўрийдиган ҳам қилиб қўйдик. Ўша юлдузлар осмонни жину шайтонлардан қўриб турадилар.

Инсон боши устидаги бепоён осмоннинг бир қисмидан жиндай хабардор, холос. Бу осмон, баъзи уламолар айтишларича, шунчалик каттаки, ундаги қуёш системасининг диаметри юз милярд ёруғлик йилига тенгдир. Ёруғлик эса, бир сония-секундда бир юз саксон олти минг мил тезлик билан ҳаракат қилади. У тезликни дақиқага, соатга, кунга, ой ва йилга кўпайтирсак ва сўнгра натижани юз милярдга кўпайтирсак,  бизга яқин осмондаги қуёш системасининг диаметри қанча эканини билиб оламиз. Ана шу осмонни Аллоҳ таоло юлдузлар ила безаб қўйибди. Бу юлдуз-чироқларнинг сони ҳалигача аниқ эмас. Айримларининг катталигини баъзи уламолар тахмин қилганлари маълум. Бу нарсаларни яратган зотни ўйлаб, Унинг қудратига қоил қоламиз, холос. Шундай қудратли зотга куфр ва ширк келтираётган, Унинг ваҳийи асосида яшамаётган инсонлар ҳақида ўйлаб эса, инсон нақадар жоҳил, нақадар инсофсиз, нақадар нонкўр эканини тан олмасдан  илож қолмайди.

«Бу азизу ўта илмли зотнинг ўлчовидир».

Юқоридаги нарсаларнинг барчаси  ҳаммадан устун ва ғолиб бўлган зот  Аллоҳнинг ўлчовидир, қилган тақдиридир. Аллоҳ азиз  (ҳаммадан кучли, ғолиб ва устун) бўлгани учун ҳам ўша нарсаларни яратди, ўлчовли қилиб қўйди. Аммо Аллоҳ яратиб қўйган нарсаларни, Аллоҳ берган ақл билан ҳисобига ета олмай юрган инсон эса, кибру ҳаво ила Аллоҳга куфр келтиради. Уни инкор этади. Динини инкор этади. Шариатини инкор этади. Ваҳийини инкор этади. Ахир шундай Аллоҳга куфр келтириб бўладими?! Ахир шундай Аллоҳга ширк келтириб бўладими?!

Аллоҳ Субҳанаҳу ва Таоло ушбу ояти карималари орқали биз яшаб турган ерни икки кунда яратганлигини, тўртинчи кунгача эса барча мавжудот, махлуқот, ўсимликлар-у паррандаларни, ҳашоратлар-у қурт қумусқаларни ризқ рўзисини тақсимлаб, тоғларни ҳам барпо этганини, ниҳоят икки кунда эса етти қават осмонни яратиб, бизнинг дунё осмонимизни юлдузлар билан безаб қуйганлигини баён этмоқда. Аллоҳ шу тариқа бу оламни йўқдан бор этган экан. Мана билиб қуйинг, мулоҳаза юритинг, тафаккур қилинг дунё қандай яралган экан?

Шу ерда ушбу «Сўнгра тутун ҳолидаги осмонга юзланиб,» - деб марҳамат қилинаётган ояти каримага эътибор берсак.

Аллоҳ Таоло пайғамбаримиз замонидаги одамлар тушунишлиги осон бўлишлиги учун тутун демоқда. Замонамиз олимлари эса газ деб номлашди. Аслида тутун ҳам, газ ҳам, физик жиҳатдан бир ҳолатни англатади.

Имом Бухорий номли Тошкент ислом институти

4-босқич талабаси Сетирзаев Шайхулмуҳаммад

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

Қуръони Карим Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи вассалламга Аллоҳ таоло томонидан ато этилган мўъжизаларнинг энг буюги бўлиши билан бирга, уни ўқиб, сўнгра уқиб, унга амал қилганларни икки дунё саодатига етакловчи манбадир. Унда ҳалол билан ҳаром, ҳақ билан ноҳақ очиқ-равшан баён этилиб, Аллоҳ таоло марҳамат қилганидек: “Бу китобда шак-шубҳа йўқ, у тақводорларга ҳидоятдир ” (Бақара сураси, 2-оят).

Қуръони Карим ҳидоят раҳбаридир. Ҳар бир инсон унга амал қилса, маънан ва моддий жиҳатдан юксакликка эришади. Ундан бехабар қолиш эса қоронғу зулматда йўлидан адашиб қолиш демакдир.

Яхшиликларнинг энг аълосини Қуръони Карим амр этади, ёмонликдан қайтаради. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам «Хайрлиларингиз Қуръонни ўрганувчи ва ўргатувчиларингиздир», деб марҳамат қилганлар. Хуллас, дарахтни ўстирувчи ва уни озиқлантирувчи тупроқ бўлганидек, инсонни улғайтирувчи ҳамда озиқлантирувчи Қуръони Каримдир. Унга эътиқод ва амал қилганлар икки дунё саодати ва бахтга эришади.

Қуръон қалблар шифосидир. Қуръон ўқиган, Каломуллоҳни имон, ихлос билан эшитган одамнинг қалби иллатлардан покланади. Инсоннинг гавҳари бўлмиш қалб тузалдими, бошқа ҳамма аъзолар фаолияти жойида бўлади. Қалби пок инсон ҳаромдан ҳазар қилади, эзгу амалларга мойил бўлади.

Қалбни поклашда биз учун асосий манба Қуръони Каримдир. Қуръон қалбимизга аниқ ташхис қўяди, қалбни иллатлардан халос этиш йўлларини кўрсатади, инсонни асл фитратига мос ҳолда яшашга ундайди.

Қуръон шифо манбаидир. Бу мўъжизавий Калом эътиқодимизни тўғрилайди, қалбимизни нурга тўлдиради, дилимизни равшан қилади, тасаввуримизни бойитади, дунёқарашимизни кенгайтиради. Қуръон тиловати билан хонадонимизга файз киради, умримиз баракали бўлади. Бир сўз билан айтганда, Аллоҳнинг мўъжизавий Каломи бизни икки дунё саодатига бошлайди.

Қуръони Карим тиловати деганда уни ҳарфларини жойига қўйиб аниқ ва тажвид қоидаларига мувофиқ қилиб шошилмасдан ўқиш тушунилади.

Қуръони Каримда унинг тиловати ҳақида олтмиш еттита оят келган. Қуръони Карим тиловати жуда ҳам фазилатли амал ҳисобланади.

Аллоҳнинг Китобини тиловат қилиш унга кўз югуртириб чиқиш ёки ёдлаб олган жойини шуурсиз такрорлаш эмас. Қуръон тиловати уни бутун вужуд билан ҳис этган ҳолда тадаббур ила ўқиб, унга амал қилишдир.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай марҳамат қилганлар: “Қуръон бойликдир. Ундан кейин фақирлик йўқ, Ундан ўзга бойлик йўқ ”.

Қуръон ўқиган мўминнинг қалби бойийди, илми зиёда бўлади, маънавияти юксалади, фикр доираси кенгаяди.

Бойлик деганда, мусулмон одам фақат дабдабали ҳаётни, ҳисобсиз мол-дунёни кўз олдига келтирмайди. Зеро, Пайғамбаримиз алайҳиссалом: “Ҳақиқий бойлик нафс тўқлигидир”, деганлар. Мана шу ҳадисдан келиб чиқиб айтиш мумкин, Қуръон ўқиган одамнинг кўзи тўқ бўлади. Қуръон ўқиган инсон дунёнинг ўткинчи матоҳлари ортидан ҳаллослаб югурмайди, турмуш ташвишлари деб ўзини ўтга-чўққа урмайди, хотиржам яшайди, қаноатли бўлади, борига шукр, йўғига сабр қилади. Ана ҳақиқий бойлик, ҳузур-ҳаловат қаерда!

Қуръон муфассири Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳу айтади: “Ким Қуръон ўқиса, (кўп нарсани) билганидан кейин ҳеч нарсани билмай қолиши учун энг тубан умрга қайтарилмайди. Бу Аллоҳ азза ва жалланинг қуйидаги оятида айтилган: “Сўнг уни асфаласофилинга қайтардик. Фақат имон келтирган…” яъни, Қуръон ўқиганларгина (бундан саломат бўладилар)”.

Маълумки, ёш ўтганидан кейин одамнинг кўзи хиралашади, қулоғи яхши эшитмайди, бўғимлари заифлашади, белидан қувват кетади, хотираси сусаяди. Бироқ Қуръон ўқиганлар кексайган чоғларида ҳам эс-ҳушларини, куч-қувватларини йўқотишмас экан. Қизиқ, бунинг сабаби нимада?

Илмий тажрибаларда аниқланишича, Қуръон ўқиш, эшитиш мия фаолиятига ижобий таъсир кўрсатади, кексаликда юз берадиган паришонхотирлик, хотира сусайиши каби нохуш ҳолатлардан сақлайди.

Умр бўйи Қуръонга ошно бўлган қори боболар ҳаётига ибрат назари билан қарасак, бу гап қанчалик тўғрилигига амин бўламиз. Юз ёшни қоралай деб қолганларига қарамай, таналари бақувват, хотиралари яхши, кўзлари равшанлигини кўрамиз. Зеро Аллоҳ Қуръон ҳақларини адо этган бандасини соғлом тана, кучли хотира неъмати билан сийлайди. Қуръон ўқийдиган инсон икки дунёда ҳурмат эҳтиромга сазовор бўлади.

Олимларнинг аниқлашича, доим Қуръон ўқийдиган одам руҳий безовталикдан юқори даражада ҳимояланади. Бундан ташқари:

– Қуръон ўқийдиган одам ҳузур-ҳаловат топади, хотиржамликка эришади;

– Қуръон ўқиш иммунитетни кучайтиради;

– Қуръон ўқийдиган одам руҳан, жисмонан соғлом бўлади;

– Қуръон ўқийдиган инсон учун юрак хасталиги бегонадир;

– Мусҳафга қараб Қуръон ўқиш кўзни равшан қилади;

– Хотирани мустаҳкамлайди, мия фаолиятини ривожлантиради;

– Кишининг фикрлаш қобилиятини ўстиради, дунёқарашини кенгайтиради;

– Инсоннинг ўзига ишончини орттиради;

– Тўғри қарор қабул қилиш қобилиятини ривожлантиради;

– Дунёга ҳирс қўйиш, тама, ҳасад, ғийбат каби иллатлар оқибатида келиб чиқадиган моддий касалликлардан асрайди;

– Қуръонни тажвид қоидаларига мувофиқ ўқиш нутқни ривожлантиради, кишини сўзга чечан қилади;

– Қуръон ўқиш томоқ оғриғига даво бўлади;

– Қуръон ўқиган киши васваса, ҳадиксираш, беҳуда хавотирланишдан йироқ бўлади;

– Қироат бош оғриғини самарали даволайди…

Муфассирлар Аллоҳ таолонинг “Биз мўминлар учун шифо ва раҳмат бўлган Қуръон оятларини нозил қиламиз” ояти тафсирида: “Қуръонда айтилган шифо умумийдир: ҳам қалбдаги иллатларга, ҳам танадаги касалликларга даво бўлади”, дейишган.

Қуръон моддий касалликларни бартараф этишига етарли ҳужжатдир. Буни исботи ўлароқ, Фотиҳа сураси жуда кўп касалликларга шифо бўлади. Зеро, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Фотиҳа сураси ҳар қандай дардга шифодир”, деганлар .

Фотиҳа сураси қалбдаги иллатларни даволайди. Қолаверса, танадаги касалликларга ҳам малҳам бўлади.

Хуллас, Қуръони Карим маънавий-руҳий, моддий иллатларнинг барчасига даво бўлади. Лекин бу улуғ Каломни фақат танадаги дардларни даволаш воситаси қилиб олинмайди. Қуръон биринчи галда қалбимизга шифо. Аллоҳнинг Каломини ўқисак, қалбимиз покланади. Дили пок инсоннинг танасига гард юқмайди. Агар биз қалбимизни даволасак, танамиз ҳам соғлом бўлади.

 Тошкент ислом институти талабаси Толибжон Хурсанмуродов 

Манба: https://islom.uz

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

Маълумки, 1 июнь куни “Халқаро болаларни ҳимоя қилиш куни” сифатида нишонланади. Ушбу байрам кўпчилик давлатларда “Халқаро болалар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш куни” сифатида ҳам эътироф этилади. Бола ҳуқуқларига илк бора эътибор қаратган ва уларни ҳимоя қилишга буюрган дин айнан Исломдир. “Бола ҳуқуқи” тушунчасини ҳам биринчи бўлиб Расули Акрам соллаллоҳу алайҳи васаллам қўллаганлар. На юнон-рим цивилизациясида, на Ғарбда яқин-яқингача бола ҳуқуқлари ҳақида сўз ҳам бўлмаган. Ғарбда XIX асрда 8-12 ёшли жиноят содир этган бола ўлим жазосига ҳукм қилиниши мумкин эди. XIX-XX асрларга келибгина болаларга нисбатан қонунчилик юмшатилиб, муайян ёшгача болаларга суд жазоси тайинланмаган. 1959 йил БМТ томонидан “Бола ҳуқуқлари декларацияси” қабул қилинди. Унда ҳеч қандай фарқ ва таҳқирловларсиз бола ҳуқуқлари тан олиниши; боланинг жисмоний, ақлий, маънавий ва ижтимоий ривожланиши учун зарур бўлган шарт-шароитлар таъминланиши лозимлиги; ҳар бир бола туғилиши билан исм ва фуқаролик ҳуқуқига эга бўлиши; бола ижтимоий таъминотдан: озиқ-овқат, турар жой, тиббий хизматдан фойдаланиши; жисмоний, руҳий ва ижтимоий жиҳатдан нуқсонли болаларга махсус шароит яратиб берилиши; болалар ота-оналари билан биргаликда яшашлари, фақатгина айрим истисноли ҳолатларда улар ота-оналаридан ажратилиши мумкинлиги, жамият кам таъминланганларга ғамхўрлик қилиши лозимлиги, кўп болали оилаларга давлат томонидан таъминот ажратилиши; болалар текин ва мажбурий таълим олиш ҳуқуқига эга эканлиги; муайян ёшга етмагунича бола меҳнатидан фойдаланишга йўл қўйилмаслиги; бола ўзаро биродарлик, бағрикенглик, халқаро дўстлик ва тинчликсеварлик руҳида тарбияланиши лозимлиги каби тамойиллар ўз аксини топган.

Шу ўринда, болаларга бир қанча ҳуқуқларни берувчи жуда кўплаб Қуръони Карим оятлари ва ҳадиси шарифлар борки, уларнинг баъзиларини қуйида келтириб ўтсак:

Ўғил болалар қизлардан устун эмас. Шўро сураси 49-оятда шундай марҳамат қилинади: “Осмонлар ва Ернинг ҳукмронлиги Аллоҳга (хос)дир. (У) хоҳлаган нарсани яратур. Хоҳлаган кишисига қизларни ҳадя этур ва хоҳлаган кишисига ўғилларни ҳадя этур”. Ўғил боланинг ҳам, қизнинг ҳам туғилишига хурсанд бўлиб, ақиқа қилиш Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларидандир.

Яшаш ҳуқуқи. Болаларни ўлдириш мумкин эмаслиги баён қилинган жуда кўп оятлар бор. Масалан:

“Ўз болаларини билмасдан жоҳилона ўлдирган ва Аллоҳга туҳмат қилиб, улар учун Аллоҳ ризқ қилиб берган (ҳайвонлар)ни ҳаромга чиқарганлар, албатта, (ўзларига) зиён қилдилар. (Улар) ҳақиқатан адашдилар ва тўғри йўлга юрувчи бўлмадилар” (Анъом сураси 140-оят);

“Айтинг: «Келингиз, Раббингиз сизларга ҳаром қилган нарсаларни ўқиб берай: Унга бирор нарсани шерик қилмангиз, ота-онага яхшилик қилингиз, болаларингизни қашшоқликдан (қўрқиб) ўлдирмангиз – Биз сизларни ҳам, уларни ҳам ризқлантирурмиз – фаҳш ишларнинг ошкорасига ҳам, пинҳонасига ҳам яқинлашмангиз, Аллоҳ тақиқлаган жонни ноҳақ қатл қилмангиз! Ақл юритишингиз учун (Аллоҳнинг) ҳукм қилгани шу(лар)дир” (Анъом сураси 151-оят);

“(Эй, инсонлар!) Болаларингизни қашшоқликдан қўрқиб ўлдирмангиз – уларга ҳам, сизларга ҳам Биз ризқ берурмиз. Уларни ўлдириш, шубҳасиз, катта хатодир” (Исро сураси 31-оят);

“Сизларни (Мусо қавмини) оғир азоблар билан қийнаган, қизларингизни тирик қолдириб, ўғилларингизни қатл этаётган Фиръавн навкарларидан қутқарганимизни ҳам эслангиз. Бунда Раббингиздан сизларга улкан синов бордир” (Бақара сураси 49-оят).

Таъминот олиш ҳуқуқи. Фарзандларни озиқ-овқат, кийим-кечак, турар жой билан таъмин этиш отанинг муқаддас бурчидир. Дини Исломда бу таъминот ҳалол-пок бўлиши талаб этилади.

Ёш болаларнинг нафақаси отасининг зиммасидадир. Бу ҳақда Каломуллоҳда шундай марҳамат қилинади: “Оналар болаларини тўла икки йил эмизадилар. (Бу муддат) эмизишни камолига етказишни истовчилар учундир. Уларни (оналарни) меъёрида озиқлантириш ва кийинтириш отанинг (эрнинг) зиммасидадир…” (Бақара сураси 233-оят).
Фарзанднинг онасига нафақа бериш вожиб бўлганидан кейин боланинг ўзига ҳам нафақа бериш вожибдир.

Ойша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинган ҳадисда шундай дейилади:
Ҳинд бинти Утба: “Ё Расулуллоҳ, Абу Суфён ўта бахил одам, менга ва боламга етадиган нарса бермайди. Фақат унга билдирмай олсам бўладими”, деди. “Ўзингга ва болангга етарлисини тўғриликча ол”, дедилар У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам.
Икки Шайх ривоят қилишган.

Яна бир ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Аллоҳ таолодан қўрқинглар ва болаларингизга адолат қилинглар», деганлар.
Муслим ривояти.

Таълим-тарбия олиш ҳуқуқи. Ислом фарзандларга чиройли тарбия бериш, уларга дин арконларини ўргатиш лозимлигини уқтиради. Ҳар бир ота-онага солиҳ фарзанд тарбия қилгани учун юксак мартабаю ажр-савоблар ваъда қилинган. Хусусан, ҳадиси шарифда: «Кимнинг учта (бошқа бир ривоятда: иккита) қизи бўлиб, уларни тарбиялаб катта қилса ва уларга марҳамат назари билан қараса, жаннатга кириши муқаррардир», дейилади.
 Бухорий ривояти.

Ибн Умардан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳ таоло Қуръони каримда яхши бандаларни “аброр” деб мақтади, чунки улар оталарига яхшилик қилганларидек, болаларига ҳам яхшилик қилган эдилар. Сенинг бўйнингда отангнинг ҳаққи бўлганидек, болангнинг ҳам ҳаққи бор”, дедилар.
Имом Бухорий ривояти.

«Ким кичикларга раҳм-шафқат қилмаса, катталарга иззат-ҳурмат кўрсатмаса, у биздан эмас» (Термизий ривояти), дейилади яна бир ҳадисда.

«Ё Расулуллоҳ! Биз ота-онанинг ҳаққини билдик. Аммо фарзанднинг ҳаққи нимадан иборат?» деган саволга Пайғамбаримиз алайҳиссалом: «Унга чиройли исм қўйиб, гўзал одоб бериш», дедилар.
Байҳақий ривояти.

Бошқа бир ҳадисда ривоят қилинишича, Расули Акрам соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Фарзандларингизни ҳурматланглар ва уларнинг одобини гўзал қилинглар», дея марҳамат қилганлар.
Ибн Можа ривояти.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан бундай ҳадис марҳамат қилинади: “Кишининг ўз фарзандини чиройли одоб-ахлоқ билан тарбиялаши кўп миқдордаги нафл садақа беришидан яхшироқдир”. 
Имом Термизий ривояти. 
Бошқа бир ҳадисда: «Ота ўз фарзандига чиройли тарбиядан яхшироқ мерос қолдиролмайди», дейилади.
Термизий ривояти.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Фарзандларингизга сузиш ва камон отишни, қизларга касб-ҳунарни ўргатинглар”, деганлар.
Байҳақий ривояти.

Аллоҳ таоло фарзандларимизни кўзларимизнинг қувончи, аҳли солиҳлардан қилсин! Ота-оналарга зурриётларига чиройли тарбия бера оладиган салоҳият ато айласин!

Бекобод тумани “Амир Ҳамза” жоме масжиди

имом-хатиби Абдулаҳад Саиджахонов

Манба: Islom.uz