Бугунги кунда замонавий кир ювиш машиналарида ювилган нажас кийимларнинг ҳукми борасида саволлар кўпайиб бораётганлиги ва уларга берилаётган жавоблар турли хил бўлаётгани учун бу борада ҳанафий мазҳабига кўра олиб борилган тадқиқотлардан бирини мухтасар тарзда келтириб ўтишни лозим топдик.

Уламоларимиздан имом Ғунаймий “Лубоб” китобида “Ҳидоя”дан нақл қилиб қуйидагиларни айтади: 

“Ювиш вожиб бўлган нажосат (ўрнини) поклаш икки тариқада бўлади. (Чунки нажосат ўзи кўринадиган ёки ўзи кўринмайдиган бўлади). (Қон каби) ўзи кўринадиган (нажосат)ларнинг пок бўлиши унинг ўзини кетказиш биландир... Агар (ранг ёки ҳид каби) унинг асоратларидан кетказиш машаққатли бўлганлари қолса (бунинг зарари йўқдир ва кучли гапга кўра сув тиниқ бўлгунча ювади. Машаққат бу уни кетказишда тоза сувдан ташқари ишқор, совун ёки қайноқ сув каби нарсаларга эҳтиёж тушиши билан вужудга келади).[1]

Ўзи кўринмайдиган (бавл каби) нажосатларнинг пок бўлиши (нажосат теккан жойни) юваётган шахснинг гумонига ўша жойнинг пок бўлгани ғолиб келгунча ювиш билан бўлади. (Чунки нажосатни чиқариб олиш учун такроран ювиш лозимдир. Нажосатнинг кетганига қатъиян ишонч йўқ. Шу боис қибла масаласидаги каби гумоннинг ғолиб келиши эътиборга олинади.

Албатта машойихлар бу ўринда уч марта ювишни таъйин қилдилар. Чунки шунда гумоннинг ғолиб келиши ҳосил бўлади. Зоҳир сабаб осонлик яратиш учун гумоннинг ғолиб келиши мақомига қўйилди. Бу ҳукм “уйқудан турувчи” ҳақидаги ҳадис билан ҳам қувват топади. Сўнгра “Зоҳирур ривоя”да “Ҳар ювганда сиқиш (ҳам) керак”, дейилган. Чунки у нажосатни чиқариб ташловчидир.[2]

Ғунаймий келтирган ушбу дақиқ иборалар биз кўриб чиқмоқчи бўлган масалага асос  бўлиб хизмат қилади. У нажосатларни иккига бўлади: Ўзи кўринадиган ва ўзи кўринмайдиган.

1. (Қон каби) ўзи кўринадиган (нажосат)ларнинг пок бўлиши унинг ўзини кетказиш биландир... Агар (ранг ёки ҳид каби) унинг асоратларидан кетказиш машаққатли бўлганлари қолса (бунинг зарари йўқдир ва кучлироқ гапга кўра сув тиниқ бўлгунча ювади. Машаққат бу уни кетказишда тоза сувдан ташқари ишқор, совун ёки қайноқ сув каби нарсаларга эҳтиёж тушиши билан вужудга келади).
2. Ўзи кўринмайдиган (бавл каби) нажосатларнинг пок бўлиши (нажосат теккан жойни) юваётган шахснинг гумонига ўша жойнинг пок бўлгани ғолиб келгунча ювиш билан бўлади.

Бу тафсилотларда кир ювиш машиналарининг дастури билан қиёслаш мумкин бўладиган учта асосни кузатишимиз мумкин.

1. Ўзи кўринадиган нажосатларни ўзини ва асоратини кетказиш.
2. Машаққат ва унинг чегараси.
3. Юваётган шахснинг гумони ғолиб бўлгунга қадар такроран ювиш. (Бу ўзи кўринмайдиган нажосатларга тегишли шарт).

Кир ювиш машиналарининг нарсаларни тозалаш борасидаги ўзига хос дастурида биринчи асосга риоя қилинишини кузатиш мумкин. Уларнинг дастурида кўрсатилган нарсаларни уч марта ювиш амалиёти имкон қадар нажосатнинг ўзини йўқотиш учун белгилангандир. У нажосатнинг ўзини ва асоратини тубдан йўқ қилишга қаратилган. Лекин гоҳида нажосатнинг ўзи кетса ҳам унинг асорати қолиши мумкин. Бундай ҳолатда биз,  Ғунаймий айтиб ўтган иккинчи асосга дуч келамиз.

Кир ювиш машинасининг дастурида белгиланган нарсаларни тозалаш технологиясида бу асосга ҳам риоя қилинганини кузатишимиз мумкин. Кир ювиш машинаси сувга нажосат ва унинг асоратини тубдан йўқотиб ташлайдиган даражадаги ҳароратни тақдим қилади. Шу билан у бу мақсад йўлида кир ювиш порошокларини ишлатади. Бу икки нарса кир ювиш машинаси дастурининг асосий нарсаларидан ҳисобланади.

Нарсаларни поклашдаги учинчи асос яъни юваётган шахснинг гумонига нарса пок бўлгани ғолиб келгунга қадар ювишни такрорлаш кир ювиш машинасида ҳам топилишини кузатишимиз мумкин. Чунки у нарсаларни ювишда уч марта сув қуйиб, уч марта ювади. Бу ҳолатда унинг пок бўлгани гумонга ғолиб келади.

Фуқаҳоларимиздан яна бири Ибн Нужайм роҳимаҳуллоҳнинг “Баҳрур роиқ” китобидаги иборалар ҳам “Лубоб” муаллифининг сўзларига яқин келади. Лекин Ибн Нужайм кўринмайдиган нажосатлардан кийимларни поклашда юқорида айтилган нарсалардан бошқа яна икки тариқа борлигини айтади.

Биринчи тариқа сиқиладиган кийимларни ювиш баробарича сиқиш. Иккинчи тариқа кийимга нажосатни чиқариб юборадиган даражада сув қуйиш.

Биринчи тариқа кир ювиш машинасида белгиланган кийим ювиш технологиясида ҳам топилади. Чунки кир ювиш машинаси кийимлар ювилган уч босқичда ишлатилган сувларни қайтариб олади ва сўриб олгач ташқарига тўкиб ташлайди. Шу тарзда уч марта ювгандан сўнг кийимлар жойлашган ҳовузчани ўта юқори тезликда айлантириш орқали қуритиш яъни сиқиш амалиётини бошлайди.

Бунинг оқибатида кийимдаги намлик деярли қолмайдиган даражага келади. Эҳтимол Ибн Нужайм (ва бошқа фуқаҳоларимиз) сиқиладиган кийимларни сиқишни шарт қилганларида улардаги нажосат ва унинг асоратини кетказишни мақсад қилган бўлсалар керак.

Бу нарса кир ювиш машинасининг кир ювишдаги охирги босқичи яъни сиқиш босқичида тамоман топилади. Иккинчи тариқа ҳам кир ювиш машиналарида кузатиладиган амалиётдир. Чунки кир ювиш машинаси ташқаридан керакли сувни тортиб олиб кийимлар турган ҳовузчага қуяди ва ҳовузча ундаги кийимлар ҳажмига мувофиқ тарзда тўлдирилади. Бу амалиёт юқорида айтилганидек уч марта такрорланади.

Лекин бу ўринда бир нарсани айтиб ўтиш лозим. Кир машинаси ташқаридан сувни олиб қуяётганда фуқаҳолар васф қилган яъни нажосатни йўқотиб ташлайдиган даражада қуйиш ҳосил бўлмайди. Бироқ бу нарса кирни ювиш жараёнида ўз жойига тушиб кетади. Чунки кир машинаси сув ва кийимни қўшиб узоқ вақт давомида айлантиради. Бу сув ва кийим жойлашган ҳовузчанинг ҳаракатини турли томонларга буриш билан содир этилади. Бу нарса сувга биз хоҳлаган даражадаги қуйиш қувватини беради ёки бир неча марта такроран сув оқизиб ювиш ҳолатини юзага чиқаради.

Фуқаҳолар шарт қилган нажас кийим устига сувни қуйиш ва оқизиш амалиётидан асосий мақсад ундаги нажосат ва унинг асоратини тубдан йўқотиш эканлиги ва бу такроран ювиш мақомида бўлиши барчамизга маълум. Кир ювиш машинасининг бу борадаги технологияси яъни кийимларга сув қуйиш жараёни айни шу мақсадни ҳосил қилади.

Юқоридаги сўзлардан шуни хулоса қилиш мумкинки кийимларни нажосатнинг икки тури яъни кўринадиган ва кўринмайдиган нажосатлардан поклаш борасида қўйган шартлари кир ювиш машиналарида у ёки бу шаклда мавжуддир.

Унинг дастурида белгиланган автоматик услублар фуқаҳолар қўйган шартларга мувофиқ келади. Шундан келиб чиқиб, замонавий кир ювиш машиналарида ювилган кийимларни нажосатдан пок бўлади деб ҳукм қилиш жоиз бўлади.

Лекин баъзи уламолар эҳтиёт юзасидан нажосат кийимни кир машинага солишдан олдин уч марта ювиб пок қилиб олиш тақво юзасидан яхши бир иш эканлигини таъкидлайдилар.

Кир ювиш Автомат машиналарида шахсий тарзда 2 хил машина устида тажриба ўтказдик. Икки тажриба натижасига кўра қуйдаги хулосалар келиб чиқди:

• Машинанинг ишлачи учун йўриқ номада белгиланган электр токи билан таминланиши.
• Сув етиб келишини таминлаш, яъни йўриқномада берилган кўрсатмага мувофиқ келадиган босм етарли бўлиши.
• Муносиб кир ювиш воситасини танлаш.
• Кейин ювилаётган кийимнинг кирланиш даражасини ҳисобга олис кераклиги алоҳида такидланади.

Яна шуни қўшимча қилиб айтамизки, кир машиналар: “Манй[3], мазй[4], вадй[5]” каби ажралмаларини яхши кетказа олмаслигини ўргандик. Муаммо шундаки, барча жараёнда кирлар ажралиб кийим тоза ҳолга келсада лекин мазкур нарсалар кийим қаватига сингиб қолгани учун чиқиб кетмас экан. Бу асосан қалин, юнгсимон кийимларда кузатилади. Шортвий – яъни силлиқ матриалларда бу ҳолат кузатилмади.

Муаммонинг ечими қийин эмас, мазкур ажралмалар теккан жойни кир ювиш машинасига солишдан олдин яхшилаб сув билан ишқалаб қўйилса бўлди. Уёғини машина ҳал қилади. Шунингдек, бу нарсаларни ишқалаб ювишда шаръий поклаш[6] шарт эмас, чунки машинага солинганда юқорида айтганимиздек машина уч марта ювиб тозалаб беради.

Интернет манбаларига асосида Тошкент ислом институти

 4-босқич талабаси Қурбонов Салоҳиддин

[1] Шиҳобуддин ибн Ҳажар Асқалоний. “Ад-дироя фий тахрижи аҳадийсил Ҳидая”, Дорул маʼрифа, Байрут. 159-бет.

[2] Камолуддин ибн Ҳумом. “Фатҳул Қадийр”, Дорул фикр, Байрут. 68-бет.

[3] Эркак кишидан ажраб чиқадиган қўйиқ оқиш суюқлик (яъни фан тилида сперматазоит)

[4]Шаҳват қўзғаганида ажралиб чиқадиган тиниқ рангда, ёпишқоқ суюқлик.

[5] Бавлдан кейин ажраб чиқадиган дағал хира суюқлик.

[6] Мазкур нажосатлар кўзга кўринадиган бўлгани учун асли ва асарини кетказиш кифоя.

Тарихий манбаларда келтирилишича улуғ бобокалонимиз Соҳибқирон Амир Темурнинг марказлашган салтанат барпо этишида дўстлари ва яқинларининг, айниқса шижоатли, ватанпарвар саркардаларининг ўрни беқиёс бўлган.

Жумладан, ҳазрат Соҳибқирон билан сиёсат саҳнасига чиққан вақтдан умрининг сўнгги онларигача унга садоқат ва вафо билан ҳамфикр, ҳамнафас бўлган амир Сулаймон барлос, амир Жаку барлос, амир Ҳожи Сайфуддин нукуз, амир Аббос баҳодир қипчоқ, амир Довуд дуғлат, амир Шайх Али баҳодир сардорлар, лашкарбошиларни, шунингдек дўстлари, ўғиллари ва яқинларини мисол келтириш мумкин.

Ўша даврларда Соҳибқирон қўшинида хизмат қилиш ҳар бир йигитнинг орзуси бўлган. Шу сабаб аскарлар доимо ўзларида фахр ва ифтихор туйғуларини ҳис этиб ватанига хизмат қилган.

Ривоятларга кўра ҳазрат Темур бобомиз вақти-вақти билан мусофир, саёҳатчи ёхуд савдогар қиёфасида шаҳар ва қишлоқларни айланиб, оддий инсонлар билан мулоқот қилар экан. Шу орқали халқнинг дард-у истаклари, ўй-хаёллари ва фикрлари билан ошно бўлар экан.

Навбатдаги ташрифларнинг бирида ҳунарманд, темирчи, косиб ва толиби илмлар истиқомат қиладиган даҳага борибди. Кўпчилик билан суҳбатлашиб охирида этик чандитиш баҳонасида бир косибнинг гапини олибди. Косиб унга гўзал муомала қилиб, ҳаётидан, турмушидан, ҳунаридан мамнун эканлигини билдирибди. Бироқ, бироз ҳомуш кўриниб, ҳазрат Соҳибқирон сабабини сўраса, Амир Темур лашкари сафида хизмат қила олмаётганидан, мулозимлар уни аскарликка олмаганидан хафалигини, ватанига, Амир ҳазратларига хизмат қилишни жуда ҳам хоҳлашини айтиб хўрсинибди. Темур бобомиз бироз сукутдан сўнг унга шундай жавоб қайтарибди: Эй косиб йигит, сен улуғ ният устидасан ва ниятинга яраша икки дунё ажр-у мукофот олурсан. Аммо, ўйламаки ватанга хизмат фақатгина аскарлик, жанг-у жадалда иштирок этиш билан белгиланмайди. Сенингча ватанга хизмат фақат жангда бўладими? Асло. Тўғри қилич кўтариб от чоптираётган аскар ватани озодлиги ва ободлиги учун курашади. Аммо, ватаннинг қадри, қиймати ва энг катта бойлиги бу халқ яни сизлар ҳисобланасизлар. Халқсиз, миллатсиз ватан қуруқ тупроқдан бўлак ҳеч нарса эмас. Билингки, сиз каби косиб, темирчи, дурадгор, илм бераётган олим ва уни олаётган толиби илм, деҳқон, боғбон ва наинки аскарликдан бошқа, ҳалол ва сидқидилдан хизмат қилаётган барча инсонлар, элининг ҳаққига дуо қилаётган кексалар, боласига Ҳақни танитаётган оталар ва ҳатто чақалоғига алла айтиб бешик тебратаётган оналар ҳам ватанига улкан хизмат қилмоқда. Унутманг, сизларнинг ҳарбларда қон кечиб жон бераётган лашкардан кўра хизматингиз ортиқ бўлса ортиқ, заррача кам эмас. Чунки, бу ватан сизлар билан гуллаб яшнайди, сизлаб билан обод бўлади. Шунинг учун ортиқ ғам чекма. Сен ҳам то ҳалол ва самимият ила халқнинг  хизматида экансан демак Темурнинг лашкари сафидасан. Сенга айтадиганларим, ҳеч қачон одамларнинг кўнглига озор берма, ўткинчи дунё ишларини деб, кишиларни дилини оғритма. Ўзингни ўзгалардан устун кўрма, атрофингдагилар ва қўл остингдагиларга ширин сўзли ва тўғри кўнгилли бўл. Сени доимо кузатиб турувчи борлигини унутма. Агар эшитганларингга амал қилсанг, Инша Аллоҳ мартабанг икки дунёда улуғ бўлади.

Дарҳақиқат, бугун ҳам чегарада турган ёки ўз хизмат бурчини сидқидилдан, халқ учун ватан учун адо этаётганларнинг ҳар бири эътирофга лойиқ. Айниқса шу кунларда, мусибат чоғларида уларнинг масъулиятли вазифалари янада ортган. Аммо, улар билан баробар, халқнинг оғир кунларида, эҳтиёжларини қондириш учун фаолият олиб бораётган ҳар бир касб ва ҳунар эгаси Ватан хизматидадир. Фақатгина ҳалол, холис ва самимийлик билан ишлаш энг асосий мезон бўлиши лозим.

Шунда, юртбошимиз таъкидлаганларидек “Худо хоҳласа ҳар қандай тўсиқни, муаммони, мусибатни жонажон ва меҳнаткаш халқимиз билан биргаликда енгиб ўтамиз!”

Саидаброр Умаров тайёрлади

Ҳар доим ўтмишга назар ташлаб, ундан тегишли хулосалар чиқариш ва шунга мувофиқ иш тутиш хайрлидир. Қуръони каримнинг қарийб учдан бир қисми аввалги ўтган пайғамбарлар ва умматларнинг ҳаётларини баён қилувчи оятлардан иборатдир. Бу – жамият келажагини бунёд қилишда тарихнинг муҳим аҳамият касб этишига далилдир.

Аллоҳ таоло ўзи билган ҳикматлар туфайли кимгадир узун, кимгадир қисқа умр ато этар экан. Лекин кимдир инсонлар аср бўйи бажара олмайдиган ишларни қисқагина умри ичида уддасидан чиқа олади. Инсонларга, ватанига, жамиятга фойдали инсонлар бўлгани учун уларни ҳамма яхши кўради ва узоқ йиллар яхшилик билан ёдга олади.

Мана шундай улуғ инсонлардан бири, шогирдлари қалбида фахр ва ифтихор билан эсланиб, мангу яшаётган устоз  Элмурод ҳожи Ачиловдир. Элмурод домла Қашқадарё вилояти Китоб тумани Янгиобод қишлоғида 1961 йил 31 май куни туғилдилар. 1992 - йилгача Китоб тумани "Хожа Бухорий" жоме масжидида имом ноиби, сўнгра умрларининг охирига қадар "Хожа Бухорий" ўрта махсус ислом билим юрти мудири лавозимида ишладилар.

Ақлини таниганидан то сўнгги куни, сўнгги нафасигача илм ўрганди, илм ўргатди. Элмурод домла кўп шогирд тарбиялаганига қарамай ўзи ҳам илм олишдан асло тўхтамади. 1998 йил Имом Бухорий номли Тошкент ислом институтини битирди. Ўзбекистон Миллий университети тарих факултети бешинчи босқичида сиртдан ўқиётган эди... Ҳаётининг сўнгги кунида ҳам вафотидан бир неча соат олдин билим юртида ўзи ташкил қилган дарсда билим юрти устозлари билан бирга иштирок этган эди.

     Домла шогирдларига доимо илм олишдан мақсадинг Аллоҳнинг ризолиги, кўз очган она диёринг ободлиги, инсонларнинг маърифат топиши бўлсин, ким билан гаплашсанг  ҳам, бой бўладими ёки камбағал доимо табассум билан муомала қилгин деб насиҳат қилар эдилар. Мақсадинг Аллоҳнинг розилиги бўлса Аллоҳ сенга мададкордир, дер эдилар.

  Устоз ниҳоятда тадбиркор, ишбилармон ва эҳтиёткор киши эдилар. У зотнинг бевосита ташаббуси ва ҳашар йўли билан 5 йил ичида билим юртининг 140 ўринли янги ўқув биноси қуриб битказилди. Яна, у киши туғилиб ўсган “Макрид” жамоа хўжалиги марказида ҳам устознинг саъй-ҳаракатлари билан катта бир жомеъ масжид бино қилинди.

Элмурод домла билим юрти учун  замонавий 2 қаватли ётоқхона қурилишини жуда ҳам орзу қилардилар. Ётоқхонанинг лойиҳалари тайёр бўлган, лекин маблағ муаммоси туфайли ишлар тўхтаб турган эди. У зот: “Менинг бир армоним ётоқхонани қуриб битказиш” - дер эдилар. Ҳақиқатан ҳам бу иш кейинчалик амалга ошган бўлсада ўша пайтда у кишига армон бўлиб қолган эди.

Камтар устоз, ҳаммани бир назарда кўрар, чақирилган жойга борар ва ҳеч кимнинг кўнглини қолдирмасдилар. Савоб ишларга шамолдан ҳам тез эдилар. Тозаликни ниҳоятда севар, ён атрофдагиларга меҳрибон, энг керакли панд - насиҳатларни берар, ҳам моддий, ҳам маънавий ёрдамларини аямас эдилар. Инсонларни доим яхшиликка бошлар эдилар.

Талабаларга насиҳатлар қилиб чарчамас эдилар. Илғор ўқувчилар билан алоҳида, ўзлаштриши суст ўқувчилар билан алоҳида шуғулланишни ташкил этардилар. Мана шу саъй - ҳаракатлари натижасида билим юрти мударрислари ва талабалари мунтазам фан олимпиадаларида, спорт мусобақаларида фахрли ўринларни эгаллашар, билим юрти Республикада мавжуд бўлган ислом билим юртлари ўртасида ўзининг юқори нуфузи ва ўрнига эга эди.

1992 йилдан 2005 йилгача 1000 га яқин ёшларнинг таълим олишига сабабчи бўлдилар. Билим юртини битирган юзлаб шогирдлари  бугунги кунда Ватанимиз тараққиёти йўлида хизмат қилиб келмоқдалар ва соф ислом динини тарғиб  қилишда ўзларининг муносиб ҳиссаларини қўшмоқдалар.

Жамоат ишларида фаол бўлиш билан бирга баракали ижод ҳам қилдилар. Имом Абул Муъин Насафийнинг "Ат-Тамҳид ли қовоид ат-Тавҳид" асарини таржима қилдилар, матбуотда юзга яқин илмий оммабоп мақолалари чиқди.

Юртимиз равнақи, ёшларимизнинг таълим-тарбия олишлари ва соф Ислом ақидасини тушуниб етишлари йўлида кўрсатган хизматлари учун Ҳожи Элмурод Ачилов "Мустақил Ўзбекистонимизнинг 10 йиллиги муносабати билан кўкрак нишони", Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита томонидан намунали хизматлари учун "Мақтов ёрлиқлари", Қашқадарё вилояти ҳокимлигининг бир неча бор ташаккурномаси ва бошқа мақтов ёрлиқлари билан мукофотланган эди.

Устоз Элмурод Ачиловдан бизга ибрат бўладиган кўп хислатлар қолди. У киши ишга бораётганда ҳам, қайтаётиб ҳам доим ота-оналари зиё­ратига шошарди. Оталари вафот этганидан кейин оналарига ёлғизлик билинмасин учун олдингидан ҳам кўпроқ хабар олганлар.

2005 йилнинг 21 декабрь куни Хожа Бухорий номли ислом билим юртининг асосчиси ва умрининг охиригача шу зиё масканига раҳбар бўлган устоз Ҳожи Элмурод домла Ачилов 44 ёшларида вафот этдилар.

Жаноза маросимида иштирок этиб, нутқ сўзлаган муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари устознинг вафотини, олимнинг ўлими – оламнинг ўлими, деб таърифладилар. Шунингдек таниқли олим, марҳум шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратлари эса домланинг вафоти оддий мусибат эмас, балки динимизнинг мусибати эканини таъкидлаб, таъзия изҳор этдилар. Устознинг қадрдон дўстларидан бири Абдулҳаким қори Матқулов дафн маросимида нутқ сўзлаб: “Устозимиз бир инсон асрлар бўйи қила олмайдиган ишни қисқа умрлари мобайнида бажара олдилар. У киши ҳар бир қадамларини Аллоҳ таолонинг розилиги, ислом динининг равнақи, ватанимиз фаровонлиги учун босганлар. У кишининг ҳаёти биз учун ибрат эди, ҳатто ўлимлари ҳам биз учун ибрат бўлди, ҳар биримиз ёмонликлардан узоқ бўлиб, солиҳ ишларга кўпроқ ҳаракат қилишимиз учун танбеҳ бўлди”-, дедилар.

Хотира – фақат инсониятга берилган улуғ бир туйғу. Инсон ўтган яқинларини вақти-вақти билан хотирлаб, руҳларини шод қилиши динимиз тавсияларидандир. Агар инсон умри давомида халқи, ватани, дини учун хизмат қилиб ўтса, унинг ҳар бир хизмати самараси сизни хотирлашга ундайверади.

Аллоҳ таолодан муҳтарам устозни ўз раҳматига ғарқ этиб, бизларга у кишига муносиб ворис бўлиш шарафини насиб этишини сўраймиз. 

“Хожа Бухорий” ўрта махсус

ислом билим юрти мудири

Ў. Ғузаров