بسم الله الرحمن الرحيم

ТИЛ ОФАТЛАРИ

اَلْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ الَّذِي خَلَقَ الْإِنْسَانَ وَعَلَّمَهُ الْبَيَانَ وَالصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ عَلَى رَسُولِهِ الْمُصْطَفَى وَالْمُجْتَبَى لِلْهِدَايَةِ إِلَى الْجِنَانِ الَّذِي حَذَّرَ أُمَّتَهُ مِنْ آفَاتِ اللِّسَانِ وَعَلَى آلِهِ وَأَصْحَابِهِ وَأَتْبَاعِهِ فِي كُلِّ زَمَانٍ وَمَكَانٍ

Ҳурматли жамоат! Динимизда мўминнинг сўзи амали каби эътиборлидир. Тилнинг тоати ҳам, исёни ҳам катта бўлади. Масалан, имон келтириш – тилнинг тоати ва куфр келтириш – тилнинг исёнларидан биридир. Никоҳ ва талоқ масалаларида ҳам мўмин ва мўминаларнинг бир оғиз сўзи ҳал қилувчи аҳамиятга эга. Розиликни ифодаловчи сўз билан икки бегона инсон бир умрлик жуфтга айланади ёки ажралишни билдирадиган сўз билан эр-хотин бир биридан ажралади. Аллоҳ таоло бандаларининг ҳар бир сўзи ҳисобда эканини бизга билдириб, шундай дейди:

مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ

  (سُورَةُ ق الْاَيَةُ-17)

яъни: “У бирор сўзни талаффуз қилса, албатта, унинг олдида ҳозиру нозир бўлган бир кузатувчи (сўзни ёзиб олувчи фаришта) бордир” (Қоф сураси, 17-оят).
Демак, фаришталар одамлар гапираётган, амалга ошираётган савоб ёки гуноҳ сўз ва амалларни ёзиб борадилар ҳамда бу китоб қиёмат кунида ўқиб кўриши учун кишининг ўзига тақдим этилади.

Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам Муоз ибн Жабалга динимизда ишнинг боши, асоси ва чўққиси нима эканини айтиб, мана шу яхшиликларнинг асли тилни сақлаш билан бўлишини баён қилдилар. Муоз разияллоҳу анҳу бундан ажабланиб: “Ҳали гапирган нарсаларимиздан ҳам жавобгар бўламизми?” деганларида Пайғамбаримиз шундай дейдилар:  

... ثَكِلَتْكَ أُمُّكَ، وَهَلْ يَكُبُّ النَّاسَ في النَّارِ على وُجُوهِهِمْ إِلاَّ حَصَائِدُ ألْسِنَتِهِمْ

(رَوَاهُ الْاِمَامُ التِّرْمِذِيُّ)

яъни: “...Онанг сенга йиғласин, одамларни дўзахга юзлари билан йиқитадиган нарса фақат тилларининг ҳосилидир” (Имом Термизий ривояти).

Мана шу ҳадисдан билинадики, тилни сақлаш барча яхшиликларнинг аслидир. Чунки тилнинг исёнига: энг катта гуноҳ бўлган ширк, Аллоҳ таоло ҳақида билмаган нарсасини гапириш, ёлғон гувоҳлик бериш, сеҳр, бўҳтон, ғийбат, чақимчилик ва бошқа сўзга боғлиқ гуноҳлар киради.

Тилни сақлаш тўғрисида Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам марҳамат қиладилар:

...وَمَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ فَلْيَقُلْ خَيْرًا أَوِ لْيَصْمُتْ

(رَوَاهُ الْاِمَامُ الْبُخَارِيُّ)

яъни: “...Ким Аллоҳга ва охират кунига имон келтирса, яхши (гаплар)ни гапирсин ёки жим турсин” (Имом Бухорий ривояти).

Ёлғон гувоҳлик бериш ҳақида Қуръони каримда шундай дейилади:

فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثَانِ وَاجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ

  (سُورَةُ الْحَجِّ الْاَيَةُ-30)

яъни: “Бас, бутлардан иборат нажосатдан узоқлашиб, ёлғон сўздан ҳам четда бўлингиз!” (Ҳаж сураси, 30-оят). Ояти каримада ёлғон гувоҳликнинг бутларга сиғиниш билан ёнма-ён зикр қилиниши ёлғон гувоҳликнинг катта гуноҳлигига ишора қилади.

Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам катта гуноҳларни санаб шундай огоҳлантирадилар:

اَلشِّرْكُ بِاللهِ وَعُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ وَقَتْلُ النّفْسِ وَقَوْلُ الزّورِ

(رَوَاهُ الْاِمَامُ التِّرْمِذِيُّ)

яъни: “Аллоҳга ширк келтириш, ота-онага оқ бўлиш, одам ўлдириш ва ёлғон гувоҳлик бериш” (Имом Термизий ривояти). Диққат қилсак, ҳадиси шарифда ҳам ёлғон гувоҳлик бериш Аллоҳга ширк келтириш ва ота-онага оқ бўлиш, одам ўлдириш каби катта гуноҳлар билан бирга зикр қилинмоқда.

Ғийбат  ҳам тил офатларининг каттаси ва жамиятда кенг тарқалганидир. Ғийбат – бир кишини йўқлигида унга ёқмайдиган гап (сифат) билан ёдга олишдир. Ғийбатни Қуръони каримда вафот этган биродарининг гўштини ейишга ўхшатилади:

وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ

وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ

 (سُورَةُ الْحُجُرَاتِ اَلْاَيَةُ-12)

яъни: “(Ўзгалар айбини қидириб) жосуслик қилмангиз ва бирингиз бирингизни ғийбат қилмасин! Сизлардан бирор киши ўлган биродарининг гўштини ейишни хоҳлайдими?! Уни ёмон кўрасиз-ку, ахир! Аллоҳдан қўрқингиз! Албатта, Аллоҳ тавбаларни қабул қилувчи ва раҳмли зотдир” (Ҳужурот сураси, 12-оят).

Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам одамлар айбини ахтариб, ғийбат қилиб юришнинг ёмон оқибатидан огоҳлантирдилар:

يَا مَعْشَرَ مَنْ آمَنَ بِلِسَانِهِ وَلَمْ يَدْخُلِ الإِيمَانُ قَلْبَهُ ، لاَ تَغْتَابُوا الْمُسْلِمِينَ ، وَلاَ تَتَّبِعُوا عَوْرَاتِهِمْ فَإِنَّ مَنْ تَتَبَّعَ عَوْرَةَ أَخِيهِ تَتَبَّعَ اللهُ عَوْرَتَهُ ، وَمَنْ تَتَبَّعَ اللهُ عَوْرَتَهُ يَفْضَحْهُ فِي جَوْفِ بَيْتِهِ

(رَوَاهُ الْاِمَامُ اَبُو دَاوُدُ وَالْاِمَامُ اَحْمَدُ)

яъни: “Эй тили билан имон келтириб, қалбига имон кирмаганлар! Мусулмонларни ғийбат қилманглар. Уларнинг айбларини ахтарманглар. Ким биродарининг айбини ахтарса, Аллоҳ ҳам унинг айбини ахтаради. Аллоҳ кимнинг айбини ахтарса, уни уйида бўлса ҳам, шарманда қилади” (Имом Абу Довуд ва Имом Аҳмад ривояти). “Уйида бўлса ҳам” дегани, мени ҳеч ким кўрмайди, деб уйини ичида қилган гуноҳини ҳам ошкор қилиб қўяди, маъносидадир.

Туҳмат (қазф) – зино ва ливота каби фаҳш ишлар билан ўзгаларни айблашдир. Пок одамларга бундай туҳмат қилиш Қуръон, суннат ва ижмоъ билан ҳаром қилингандир. Бир тўда туҳматчилар Оиша онамизга жирканч бўҳтон қилишди. Аллоҳ таоло ўз каломида мўминларнинг онасини поклади ва бу қиёматгача келадиган умматга ибрат бўлиб қолди.

Имом Бухорий Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам еттита ҳалок қилувчи (катта) гуноҳларни санадилар. Уларни ичида покдомон, фаҳш ишлардан бехабар аёлларга туҳмат қилишни ҳам катта гуноҳ сифатида айтиб ўтганлар:

اِجْتَنِبُوا السَّبْعَ الْمُوبِقَاتِ قَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ وَمَا هُنَّ قَالَ الشِّرْكُ بِاللَّهِ وَالسِّحْرُ وَقَتْلُ النَّفْسِ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَأَكْلُ الرِّبَا وَأَكْلُ مَالِ الْيَتِيمِ وَالتَّوَلِّي يَوْمَ الزَّحْفِ وَقَذْفُ الْمُحْصَنَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ الْغَافِلَاتِ

(رَوَاهُ الْاِمَامُ الْبُخَارِيُّ)

яъни: “Етти ҳалок қилувчи (гуноҳ)дан сақланинглар”. “Эй, Аллоҳнинг расули улар нималар?” – дейишди. Шунда: “Аллоҳга ширк келтириш, сеҳр, Аллоҳ (ўлдиришни) ҳаром қилган жонни ноҳақ ўлдириш, рибо ейиш, етимнинг молини ейиш, жанг кунида ортга қочиш ва оилали-покиза, мўмина, (зинодан) бехабар аёлларни зинода айблаш”, – дедилар (Имом Бухорий ривояти).

Ёлғон – бир нарсани аслидагидан ўзгача қилиб хабар бериш, яъни хабарнинг воқеъликка тўғри келмаслигидир. Аллоҳ таоло мўминларни ёлғон гапиришдан қайтаради:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ. كَبُرَ مَقْتًا عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ

(سُورَةُ الصَّفِّ اَلْاَيَةُ-2-3)

яъни: “Эй, имон келтирганлар! Сизлар нега ўзларингиз қилмайдиган нарсани (қилдик ёки қиламиз деб) айтурсиз?! Сизларнинг ўзларингиз қилмайдиган ишни (қиламиз, деб) айтишингиз Аллоҳ наздида катта нафрат (боиси)дир” (Саф сураси, 2-3-оятлар).

Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳар бир эшитган нарсасини гапиришдан қайтардилар:

كَفَى بِالْمَرْءِ كَذِبًا أَنْ يُحَدِّثَ بِكُلِّ مَا سَمِعَ )

رَوَاهُ الْاِمَامُ مَسْلِمٌ)

яъни: “Ҳар бир эшитган нарсасини гапириш кишининг ёлғончи эканига етарли бўлади” (Имом Муслим ривояти).

Қуйидаги ҳадиси шарифда эса ростгўйлик жаннатга, ёлғон эса дўзахга олиб бориши таъкидланади:

إِنَّ الصِّدْقَ يَهْدِي إِلَى البِرِّ وَإِنَّ البِرَّ يَهْدِي إِلَى الجَنَّةِ وَإِنَّ الرَّجُلَ لَيَصْدُقُ حَتَّى يُكْتَبَ عِنْدَ اللهِ صِدِّيقاً وَإِنَّ الْكَذِبَ يَهْدِي إِلَى الْفُجُورِ وَإِنَّ الْفُجُورَ يَهْدِي إِلَى النَّارِ وَإِنَّ الرَّجُلَ لَيَكْذِبُ حَتَّى يُكْتَبَ عِنْدَ اللهِ كَذَّاباً

(مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ)

яъни: “Албатта, ростгўйлик яхшиликка етаклайди, яхшилик эса жаннатга олиб боради. Киши (доим) рост гапирганидан, Аллоҳнинг наздида сиддиқ (ўта ростгўй) деб ёзилади. Ёлғон (фисқу) фужурга етаклайди, фужур эса дўзахга олиб боради. Киши (доим) ёлғон гапирганидан, Аллоҳнинг наздида каззоб (ўта ёлғончи) деб ёзилади” (Муттафақун алайҳ). Демак, инсон рост ёки ёлғон гапиришга одатланса, бу унинг учун табиатга айланади ва бу нарса Аллоҳ таолонинг наздида битиб қўйилади.

Чақимчилик – ўртани бузиш учун бир одамнинг гапини бошқасига етказиш. Чақимчилик тўғрисида Қуръони каримда шундай дейилади:

وَلَا تُطِعْ كُلَّ حَلَّافٍ مَهِينٍ هَمَّازٍ مَشَّاءٍ بِنَمِيمٍ 

سُورَةُ الْقَلَمِ اَلْاَيَةُ-10-11

яъни: “(Эй, Муҳаммад!) Ҳар қандай тубан қасамхўрга (Валид ибн Муғирага) итоат этманг! (У) ғийбатчи, гап ташувчи” (Қалам сураси, 10-11-оятлар).

Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам чақимчи тўғрисида:

لَا يَدْخُلُ الجَنَّةَ نَمَّامٌ

(مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ)

 яъни: “Чақимчи жаннатга кирмайди”, – дедилар (Муттафақун алайҳ). Али разияллоҳу анҳу: “Чақимчи бир соатда бир ойлик фитнани қилади”, – дер эдилар.

Ҳурматли жамоат! Кўриб турганимиздек, бўҳтон ва асоссиз хабар тарқатиш, миш-миш тарқатиш жамиятимизга катта зарар етказади. Жамият аъзолари ўртасида келишмовчилик, бир-бирини ёмон кўриш, буғзу адоват уруғларини экади. Айниқса, халқ ғамида юрган раҳбарлар ҳақида асоссиз туҳматлар ва нолойиқ гаплар айтиш, халқ билан раҳбарлари ўртасини бузишга ҳаракат қилиш қадимдан миллат душманлари қўллаган усуллардир. Бунинг ёрқин мисоли, Усмон разияллоҳу анҳунинг шаҳид қилинишида намоён бўлди. Бир тўда фитначи, чақимчилар волийларни ҳазрати Усмонга қарши қайрашди, натижада тушунмовчилик келиб чиқди ва фитначилар мақсадларига эришди. Ҳозирги кунимизда яна бир халқ хизматида бўлиб турган жамоат – олимлар, имом-домлаларни ёмонотлиқ қилиш, улар ҳақида бўҳтон сўзларни айтиш, ҳар хил ҳақоратли расмларни ишлаш бу динимизнинг “илдизига болта уриш” ҳисобланади. Чунки халқ олиму уламодан дин диёнат, сабр-тоқат ва қаноат, қолаверса, одоб-ахлоқни ўрганади. Уларни халққа ёмон кўрсатиш Аллоҳнинг динига душманликнинг ўзгинаси! Душманликдан бошқа нарса эмас! Балки бу ишларни қилаётганлар ўзларини нақадар оғир гуноҳкор бўлаётганларини ҳис қилмаётгандирлар, лекин бу билан дунё ва охиратдаги жавобгарликдан қутилиб бўлмайдилар.

Муҳтарам жамоат! Мавъизамиз давомида аёлларга хусусан, киши ўзининг жуфти ҳалолига чиройли муомала қилиш ҳақида сўҳбатлашамиз.

Бугун гувоҳи бўлганимиздек, БМТнинг Бош Ассамблеяси 25 ноябрь кунини “Халқаро Аёлларга нисбатан зўровонликка барҳам бериш куни” деб эълон этиб, барча ҳукуматлар, халқаро ташкилотлар, нодавлат ташкилотларни мазкур кунда жамоатчиликни ушбу долзарб муаммо ҳақида хабардор этишга бағишланган тадбирларни ташкиллаштиришга чақирди.

Ҳозирда жаҳонда 25 ноябрь – Аёлларга нисбатан зўравонликка барҳам бериш Халқаро кунидан бошлаб 10 декабрь – Инсон ҳуқуқлари кунигача бўлган даврни қамраб олувчи 16 кунлик кенг кўламдаги тадбирлар ташкил этилмоқда. Асосий мақсад бутун дунё бўйлаб аёлларга нисбатан зўравонликка барҳам беришдир.

Аслида муқаддас ислом динимиз 14 аср аввал аёл кишини ҳурмат ва иззат қилишга буюрган. Жумладан, мусулмон киши аёлларга, ўзининг жуфти ҳалоли, опа-сингилларига хушмуомала ва чиройли муносабатда бўлиши айни динимиз талабидир. Бу ҳақда Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилади: “Улар билан тотув турмуш кечирингиз” (Нисо сураси, 19-оят).

Ҳар бир кишининг қўл остидаги аёли у киши учун Аллоҳ таоло томонидан омонат қилиб берилганлиги ҳақида Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам “Видолашув ҳажи”да шундай деганлар: “Аёллар борасида Аллоҳдан қўрқинглар. Чунки сизлар Аллоҳнинг омонати ила уларни қўлга киритдингиз ва Аллоҳнинг калимаси билан уларнинг фаржларини ўзларингизга ҳалол қилиб олдингиз” (Имом Бухорий ривояти).

Бу борада Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам барчамизга ўрнак ва намуна бўлиб шундай деганлар: “Сизларнинг энг яхшингиз аҳли-оиласига энг яхши (гўзал муомалада) бўлганингиздир. Албатта, мен ичларингизда аҳли-оиласига энг яхши муомала қиладиганларингизман” (Имом Термизий ва Имом Ибн Можа ривояти).

Оилада юксак маънавий муҳитни ташкил этиш жуда муҳим. Бунда оила аъзоларининг, айниқса, эр ва хотиннинг ўзаро бир-бирлари билан гўзал муносабатда бўлишлари катта ўрин тутади. Бирини ғазаби келганда  иккинчиси ўзини босиб, вазминлик ва босиқлик билан муомалада бўлиши керак, шу билан бирга, оилавий сирларни кўчага олиб чиқмаслиги лозим.

Бу ҳақда салафи солиҳларимиз бизга яққол ўрнакдирлар. Абу Дардо хотинига шундай деганлар:

قَالَ أَبُو الدَّرْدَاءِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ لِزَوْجَتِهِ: إِذَا غَضِبْتُ فَرَضِّنِي وَإِذَا غَضِبْتِ رَضَّيْتُكِ وَإِلَّا لَمْ نَصْطَحِبْ

яъни: “Ғазабим келганда мени рози қилишга урун, сенинг ғазабинг келганда мен сени рози қилишга урунай. Акс ҳолда бирга яшай олмаймиз”.

Рисоладагидек эркак ҳаёти давомида доим онаси ва жуфтига моддий ва маънавий таъминот ҳамда ғамхўрлик қилади. Улар ўртасида адолат ўрнатган ҳолда ҳаёт кечиради. Бирини деб иккинчисини ранжитмайди. Зеро, Аллоҳ таоло Қуръони каримда марҳамат қилади:

الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَبِمَا أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوَالِهِمْ...

яъни: “Эркаклар хотинлар устидан (оила бошлиғи сифатида доимий) қоим турувчилардир. Сабаб – Аллоҳ уларнинг айримларини айримларидан (эркакларни аёлларидан) (баъзи хусусиятларда) ортиқ қилгани ва (эркаклар ўз оиласига) ўз мол-мулкларидан сарф қилиб туришларидир...” (Нисо сураси, 34-оят).

Бу оят билан Аллоҳ таоло эркакнинг оиладаги ўрнини белгилаб берди.

Шундан келиб чиқиб, оила раҳбари бўлмиш эркаклар, бўлажак қайноналар бўлмиш жуфтларига келинга қандай муомала қилиш, келажакда келин бўладиган қизларига қайнона билан қандай муомала қилиш кераклигини ўргатиб боришлари керак. Бу ишни фақат аёлларга юклаб қўйиш тўғри эмас. Чунки юқоридаги оятда эркаклар аёлларни ҳимоя қилишида, ғамхўрлик қилиш ва уларга одоб бериш маъноси мавжуддир.

Аллоҳ таоло барчамизни тилини Ўзи буюрган ибодатларга ишлатадиган, фақат яхши гапни гапирадиган, ўрни келганда чиройли сукут сақлайдиган солиҳ бандаларидан қилсин! Омин! 

Муҳтарам имом-домла! Масжидларда намоз вақтига қатъий риоя этиб, хусусан, жума намозини белгиланган вақтдан ўтказмаган ҳолда адо этишингиз ва жума иш куни бўлгани учун намозхонларни кўп ушланиб қолишларига йўл қўймаслигингиз тавсия этилади!

Жобир (р.а.) айтдилар: “Росулуллоҳ (с.а.в.) бизга хутба қилдилар ва айтдилар “ Эй инсонлар! Вафот этмасингиздан аввал Аллоҳ таолога тавба қилинглар. Машғул бўлиб қолишингиздан олдин солиҳ амалларга шошилинглар. Аллоҳ таолони кўп зикр қилишлик, Яширин ҳамда ошкора садақани кўпайтириш ила Аллоҳ билан ўзларингизни ўрталарингизни боғлаб олинглар. Шундай қилсангиз; ризқланасизлар, ёрдам бериласизлар ва мукофотланасизлар”. (Ибни Можа)

Ушбу ҳадиси шарифда Росулуллоҳ (с.а.в) бизни дунё ва охират ҳаёти учун зарур бўлган тўрт амалга буюрмоқдалар ҳамда ушбу амалларга бериладиган неъмат ва мукофотлардан учтасини башорат бермоқдалар.

“ Вафот этмасингиздан олдин тавба қилинглар”. Инсон боласи борки, хатокор ва гуноҳкордир. Чунки, инсон ожиз, нотавон. Ҳар қанча ҳаракат қилмасин, заифлиги сабаб хато қилади, адашади ҳамда Роббисига гуноҳ қилишда давом этаверади. Бу ҳақида Росулуллоҳ с.а.в. бошқа бир ҳадисларида шундай деганлар: “ Барча одам боласи хатокорлардир. Хатокорларнинг яхшиси сертавбалардир”. (Термизий, Ибн Можа ва Ҳоким ривояти)

Анас ибн Моликдан ривоят қилинган бошқа бир ҳадисда эса Росулуллоҳ (с.а.в.) шундай дедилар: “ Жоним қўлида бўлган Зотга қасамки, агар гуноҳ қилсангиз, гуноҳингиз ер билан осмонгача бўлиб кетса ҳам тавба қилсангиз, Аллоҳ таоло кечиради. Муҳаммаднинг жони қўлида бўлган Зотга қасамки, агар сиз гуноҳ қилмаганингизда Аллоҳ сизларни кетказиб, ўрнингизга гуноҳ қилиб истиғфор айтадиган бир қавмни келтирур ва уларни мағфират қилур”.  (Имом Аҳмад ва Муслим)

Агар Роббимизнинг муборак Каломига эътибор берадиган бўлсак Аллоҳ таоло жудаям кўп жойларда Ўз бандаларини тавба қилишга ва истиғфор айтишга буюрди. Бирор жойда мутлоқ гуноҳ қилмасликка буюрмади. Бу ҳам Аллоҳ таолонинг бизга берган марҳаматидандир. Чунки Аллоҳ таоло бандаларининг тоқати етмайдиган нарсага мукаллаф қилмаган. Мутлоқ хато қилмасликка эса инсоннинг тоқати етмайди. Аллоҳ таолонинг бизга бўлган яна бир мехрибончиликларидан бири, гуноҳкор киши учун гуноҳидан покланиши учун нихоятда кўп имкониятлар ва тил учун енгил бўлган калималарни ҳам Ўзи ўргатди. Истиғфорни биз учун нажот калимаси қилди.Ҳазрати Али (р.а.) айтдилар: “ Нажот ўзи билан бирга бўлиб туриб ҳалок бўлган кишидан ажабланаман”.  “ Нажот нима?” деб сўрашди.  Али (р.а.): “Истиғфор”, деб жавоб бердилар.

Қолаверса, истиғфор зикрларнинг энг афзалидир. Улуғларимиздан сўрашди: “ Алҳамдулиллаҳ”, “ Субҳаналлоҳ” каби зикрларни айтиш афзалми ёки “ Астағфируллоҳ” дейишми? Жавоб шу бўлдики: “ Либосингга хушбўй сепишдан олдин уни турли хил кирлардан тозалаш зарур бўлганидек, гуноҳлардан тозаланиб олиш учун аввал истиғфор айтган афзал”.

Шунинг учун ҳам Росулуллоҳ (с.а.в.) ушбу ҳадиснинг энг аввалида Аллоҳ таолога тавба қилишга чақирмоқдалар.

“Машғул бўлиб қолишингиздан олдин солиҳ амалларга шошилинглар”. Яъни, ёшлигингда гарданингга рўзғор, бола-чақа ташвиши тушмасдан , тирикчилик учун машғул бўлмасдан олдин, баданинг ва ақлинг соғломлигида, бирор беморлик ва паришонхотирлик билан машғул бўлмасингдан олдин, умринг поёнига етиб, Азроил (а.с.) ўз вазифасини адо қилиш учун келган вақтида кўзингга хеч нарса кўринмай ўзинг билан ўзинг машғул бўлиб қолишингдан олдин савобли ишларга шошил. Охиратда сени Роббингнинг азобидан қутқарадиган, жаннатларга киритадиган, даражотинг юқори бўладиган ва яқинларинг учун ҳам шафоатчи бўлишингга кифоя қиладиган хайрли ва солиҳ амалларни Аллоҳ учун холисона ва кўпроқ қилиб қол. Ҳамда яқинларинг ва бошқа инсонларни ҳам бу ишларга чақир. Чунки Аллоҳ таоло: “ Бас, яхши ишларга шошилингиз”, (Бақара,148) деган. Бошқа бир оятда эса Роббимиз: “ Аср билан қасам. Албатта инсон хусрондадир. Илло, иймон келтирганлар ва солиҳ амал қилганлар, бир-бирларини ҳақ йўлга чақирганлар ва бир-бирларини сабрга чақирганлар (ундоқ эмасдир)”. (Аср, 1.2.3.) Яъни, қиёмат куни мана шу тўрт тоифа кишилардан ташқари ҳамма бу дунёда  ўтказган умри учун, беҳуда сарфланган меҳнати учун афсус, хасрат  ва надоматда бўлади.

“Аллоҳ таолони кўп зикр қилишлик, Яширин ҳамда ошкора садақани кўпайтириш ила Аллоҳ билан ўзларингизни ўрталарингизни боғлаб олинглар”.  Аллоҳ таолога ибодат қилишдан кўзланган  энг асосий  мақсад ҳам у Зотни эслаш ва зикр қилишдир. Ибодатларнинг энг улуғларидан бўлган намоз ҳақида  Аллоҳ таоло: “ Мени зикр этиш учун намозни тўкис адо эт”, (Тоҳа,14) деган.  Анкабут сурасининг 45-оятида: “ Албатта, Аллоҳнинг зикри буюк ишдир”, дея, Жумъа сурасининг 10-оятида эса: “ Аллоҳни кўп зикр қилингларки, шояд нажот топсангизлар”, деб марҳамат қилган.  

Садақада эса, жудаям кўп  мақталган хислатлар бор. Булардан дунёда: молни харомдан  ва баданни гуноҳлардан поклаш, касаллик ва балоларни даф қилиш, мискинларга хурсандчилик улашиш, ризқнинг кенг ва молнинг баракали бўлиши бор. Охиратда эса: Қаттиқ иссиқдан соя, ҳисобнинг енгил бўлиши,тарозида амалларнинг оғир бўлиши, сирот кўприкдан ўтишга рухсатнома ва жаннатдаги даражаларни юқори бўлишлиги бор. Шунинг учун Умар ибн Абдулазиз (р.а.) айтадилар: “ Намоз сени йўлнинг ярмига етказиб қўяди. Рўза оламлар подшоҳи хузурига етказади. Садақа эса У Зотнинг хузурига олиб киради”.

Аллоҳ таоло айтади: “ Садақани ошкора қилсангиз , қандоқ ҳам яхши. Агар махфий қилсангиз ва фақирларга берсангиз , бу сиз учун яхшидир. Сиздан гуноҳларингизни ювадир. Ва Аллоҳ қилаётган амалларингиздан хабардордир”. (Бақара,271)

Муфассирларимиз  ошкора садақадан мурод, Аллоҳ беришликни фарз қилган закот, фитр каби молиявий ибодатлардир, яшириндан мурод эса, банда ўз ихтиёри билан берадиган нафл садақалардир, деганлар.

Демак, Росулуллоҳнинг (с.а.в.) ҳадисдаги ушбу гапларини, Аллоҳ сизларга фарз қилган садақаларни  ва қўшимча нафл садақаларни мунтазам бериш билан Аллоҳ таолонинг розилигини топиб, У Зотнинг суюкли бандалари сафига қўшилиб қолинглар, дея тушуниш керак.

Агар шундай қилсангиз, бу дунёда хотиржам хаёт ва баракали умр билан, покиза ризқ ва солиҳ-солиҳа зурриётлар билан ризқланасиз.

Нафс ва шайтон номли икки душманга қарши, фақирлик ва бахиллик каби хислатларга қарши курашда, Аллоҳ таолони розилигини топиш учун қилаётган харакатларингизда ёрдам бериласизлар.

Ва охиратда Аллоҳ таолонинг тақводор бандалари учун тайёрлаб қўйган жаннатдаги мукофотлари ҳамда энг олий мукофот бўлган Аллоҳнинг дийдорини кўришлик бахти билан мукофотланасизлар.

Олмазор туманидаги “Мевазор” масжиди имом-ноиби: Исломов Ёрбек    

Ўша одам менман. ажабланманг, сиз ҳам бахтлисиз, имон-эътиқодда собит бўлган мўмин-мусулмонларнинг ҳаммаси бахтлидирлар. Зотан, бизнинг бахтиёрлигимиз ояти карима ва ҳадиси шарифда очиқ-ойдин баён қилинган.
“Эсланг, (эй, Муҳаммад!) Раббингиз фаришталарга: “Мен Ерда халифа (Одам) яратмоқчиман”, деганида, (улар) айтдилар: “Унда (Ерда) бузғунчилик қиладиган, (ноҳақ равишда) қонлар тўкадиган кимсани яратмоқчимисан? Ҳолбуки, биз Сенга ҳамдинг билан тасбеҳлар айтамиз ва Сени муқаддас деб биламиз*. (Аллоҳ) айтди: “Албатта, Мен сизлар билмаган нарсаларни билурман”.
(Аллоҳ) Одамга барча (яратилган ва яратилажак нарсаларга тегишли) номларни ўргатди. Сўнгра уларни фаришталарга (бирма-бир) кўрсатиб деди: “Агар (эътирозингизда) ростгўй бўлсангиз, ана у нарсаларни номлари билан Менга айтиб берингиз!” (Бақара, 30-31).
Мазкур ояти каримада Раббимиз фаришталарга Одам алайҳиссаломнинг илмини уларникидан баланд қилиб яратганини айтмоқда. Мен ва сиз Одам Ато авлодларимиз. Аллоҳ таоло бизни шундай фитратда яратдики, биз ўз саъй-ҳаракатимиз билан мақомимизни фаришталарникидан юксалтириб олишимиз мумкин.
Шундай экан, бу ёруғ оламда биздан ҳам бахтлироқ яна ким бўлиши мумкин!
Энди қуйидаги ҳадиси шарифга эътибор қилинг: «Кунларнинг бирида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам йиғладилар. Буни кўрган саҳобалар: “Ё Расулаллоҳ! Сизни нима йиғлатди?”, деб сўрадилар. У зот: “Биродарларимни соғиндим!” деб жавоб бердилар. Саҳобалар: “Бизлар биродарларингиз эмасмизми, ё Расулаллоҳ?” дейишди. Шунда у зот алайҳиссалом: “Йўқ. Сизлар асҳобларимсиз. Биродарларим мендан кейин келадилар, мени кўрмасдан туриб менга имон келтирадилар!” дедилар».
Парвардигоримиз бизни Ўзининг севикли расули Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламга уммат қилиб яратди. Аммо у зот боқий дунёга кўчганларидан бир минг тўрт юз йил ўтганидан сўнг дунё юзини кўрмоғимизни тақдир қилди.
Раббимиз бизнинг Расули акрамни жами оламдан, ўзимиздан ҳам яхши кўришимизни билар эди. Зотан, қалбимизга ана шу муҳаббат оташини Унинг Ўзи жойлаб қўйган. Шу боисдан Раҳмонлик сифати ила Пайғамбар алайҳиссаломнинг қалбларига илҳом солди ва у зот ўз тиллари билан: “Биродарларим мендан кейин келадилар, мени кўрмасдан туриб менга имон келтирадилар”, дея бизни соғинганини айтдилар. Бунинг ҳикмати: бизнинг кўнглимиз таскин топмоғи учундир.
Хўш, энди айтинг-чи, икки олам сарвари соғинган киши бахтли бўлмаслиги мумкинми?!
Аммо, азизлар, Пайғамбар алайҳиссалом бизни таниб олишлари учун у зотга кўпдан-кўп салавотлар айтмоғимиз зарур экан. Негаки, биз ҳар сафар салавот айтганимизда Аллоҳ таоло у зотнинг жонини жисмига қайтарар экан ва Пайғамбар алайҳиссалом бизни ўз кўзлари билан кўриб саломимизга алик олар эканлар. Айни мавзудаги ҳадис жуда ҳам машҳур бўлгани учун маъносини келтириш билан кифояланиб қўя қолдик.
Ояти каримада Аллоҳ таоло: «Албатта, Аллоҳ ва Унинг фаришталари Набийга салавот айтурлар. Эй иймон ‌‎келтирганлар! (Сиз ҳам) унга салавот айтинг ва салом йўлланг», деб марҳамат қилган («Аҳзоб», 56).
Демак, биз Пайғамбар алайҳиссаломга салавот айтганимизда, Аллоҳ таолога ва Унинг фаришталарига жўровозлик қилган бўлар эканмиз. Аллоҳнинг салавоти албатта етиб боради ва унга қўшилиб биз бандаларники ҳам.
Абу Талҳа розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда: «Бир куни Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам юзларидан қувонч балқиган ҳолда келдилар. Биз: «Юзингизда қувонч кўрмоқдамиз?!» дедик. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Чунки ҳузуримга фаришта келиб, «Эй Муҳаммад, албатта, Раббинг айтур: «Ким сенга салавот айтса, албатта, Мен унга ўн марта салавот айтишим, ким сенга салом айтса, Мен унга ўн марта салом айтишим сени рози қилмайдими?» деди», дедилар”(Имом Насаий ва Имом Аҳмад ибн Ҳанбал ривоят қилган).
Бахтимизнинг яна бир нишонасини қарангки, биз Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва салламга салавот айтсак, Раббимиз бизга салавот айтар экан, Парвардигори салом айтиб турган банданинг бахтининг чегараси бўлиши мумкинми!..

Азизларим, маълумингизки, бизнинг бахтимиз ўзимиз ўйлаб топган аллақандай меъёрлар ёки бошқаларнинг “сиз бахтлисиз” деган ночор илтифотлари билан эмас, Аллоҳ таоло ва Унинг Расули хабарлари билан собит бўлган. Шундай экан, ўтаётган кунимиздан, айниқса, мавлид ойидан унумли фойдаланиб қолайлик, қўлимиз ишда-ю, тилимиз зикрда, салавотда бўлсин, шунинг ўзи кифоя.

Абдумалик ЖЎРАҚУЛ

Оламларнинг Робби Аллоҳга ҳамд, Пайғамбарларнинг саййиди, бизнинг ҳам саййидимиз Муҳаммад Мустафога, у кишининг оилалари ва саҳобаларига саловоту саломлар бўлсин!

Албатта, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадислари, қилган ишлари суннат бўлиб, биз унга эргашамиз. Суннат бизнинг йўлимизни ёритадиган нурдир, у орқали ҳаниф динимизни теран англаб борамиз. Ҳадислар биз учун илм ва маърифатда энг муҳим манбалардандир.

Ҳар бир ҳадисда келган буйруқ ёки таъқиқнинг илмий асоси бўлади. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг айтган сўзларидаги илмий, тиббий ҳикматлар замонлар ўтиб, илм-фан тараққий этгани сари кашф этиб борилаверади. Ушбу мақолада Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг намозни бошлашда қиладиган машҳур дуоларидан биридаги илмий ҳикматларни кимё ва физика фани нуқтаи назаридан ўрганиб чиқамиз. 

         عن أَبي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَسْكُتُ بَيْنَ التَّكْبِيرِ وَبَيْنَ القِرَاءَةِ إِسْكَاتَةً هنيَّةً فَقُلْتُ بِأَبِي وَأُمِّي يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِسْكَاتُكَ بَيْنَ التَّكْبِيرِ وَالقِرَاءَةِ مَا تَقُولُ؟ قَالَ أَقُولُ اللَّهُمَّ بَاعِدْ بَيْنِي وَبَيْنَ خَطَايَايَ، كَمَا بَاعَدْتَ بَيْنَ المَشْرِقِ وَالمَغْرِبِ، اللَّهُمَّ نَقِّنِي مِنَ الخَطَايَا كَمَا يُنَقَّى الثَّوْبُ الأَبْيَضُ مِنَ الدَّنَسِ، اللَّهُمَّ اغْسِلْ خَطَايَايَ بِالْمَاءِ وَالثَّلْجِ وَالبَرَدِ.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам такбир билан қироат орасида бироз сукут сақлаб турар эдилар. Бас, мен: «Ота-онам сизга фидо бўлсин, эй, Аллоҳнинг Расули такбир билан қироатнинг орасида сукут сақлаганингизда нима дейсиз?» дедим. У зот: «Аллоҳумма ба’иъд байни’ ва байна хатоя’я кама’ ба’ъадта байнал машриқи вал мағриб. Аллоҳумма наққини’ минал хатоя’ кама’ юнаққос савбул абязу минад данаси. Аллоҳуммағсил хатя’я бил ма’и вас салжи вал барад», дейман», дедилар».

Бешовларидан фақат Термизий ривоят қилмаган.

Дуонинг маъноси: «Эй, бор Худоё, мен билан хатоларимнинг орасини, худди машриқ билан мағрибнинг орасини узоқ қилганидек узоқ қилгин.

Эй, бор Худоё, мени хатолардан худди оқ кийим кирдан покланганидек поклагин. Эй, бор Худоё, менинг хатоларимни сув, қор ва дўл билан ювгин».

Бу дуони кўп айтамиз. Аммо ундаги илмий ҳақиқатлардан унчалик хабардор эмасмиз. Сув – катта неъмат. Аллоҳ таоло барча халойиқни яратиш учун сувни ихтиёр этди. У Зот Анбиё сурасида шундай деган:

 أَوَلَمْ يَرَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ كَانَتَا رَتْقاً فَفَتَقْنَاهُمَا وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاء كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ أَفَلَا يُؤْمِنُونَ

“Куфр келтирганлар осмонлару ер битишган бўлган эканини, бас, Биз уларни очганимизни ва сувдан ҳар бир тирик нарсани қилганимизни билмайдиларми? Иймон келтирмайдиларми?” (30-оят)

Аллоҳ таоло сувга моддаларни эритиш хусусиятини жо қилганки, у “умумий эритувчи” деб номланади.  

Ҳадисдаги дуода гуноҳ ва хатолар сув билан кеткизиладиган кирларга ўхшатиляпти. Хўш, сув билан поклаш жараёни қандай содир бўлади?  

Кийимга ранг ёки ифлослик текканида либос билан кирлар орасида кучли тортишиш содир бўлади. Ушбу кирланган кийим сувга солинса, сувдаги эритиш хусусияти ва сатҳий таранглик сабабли сув либос иплари орасигача кириб боради. Сув либосни хўл қилади ва ундаги кирларни эритиб юборади. Кирларни эритиши ўша кирлар таркибидаги моддаларни ионларга ажратиши орқали рўй беради.   

Бордию кийимга ёғли нарса, масалан, таомнинг ёғи теккан бўлса, буни энди сувнинг ўзи эритиб юбориши қийин. Чунки ёғдаги моддаларнинг либосга тортилиши кучли бўлиб, сувнинг атомлари бу ёпишишни енгиб ўтишга бироз заифлик қилади. Шунинг учун бу ўринда сув билан бирга совундан ҳам фойдаланилади. Совун ўзининг таркиби билан ёғ қатламни парчалайди, емиради. Сувнинг ёғ орасига кириб боришига ёрдам беради. Совун либос билан ёғ ўртасидаги кучли тортишувни заифлаштиради. Шу тарзда совун воситасида кийимни ёғдан тозалашга эришилади.

Ҳадисдаги дуода тозалашнинг яна бир йўли – қор билан тозалаш ҳам зикр қилинган. Қор билан тозалаш қандай бўлади?

Барчамизга маълумки, ҳавонинг ҳарорати 0 даражадан пастга тушса, сув музлайди. Бундай ҳавода ёғадиган ёмғир қор бўлиб ёғади. Шундай кирлар борки, улар сув билан ҳам, совун билан ҳам кетмайди. Масалан, шам, мум, сақич каби нарсалар. Булар кийимга қаттиқ ёпишиб олади. Қорнинг бир бўлагини шу мум устига қўйилса, қордаги совуқлик мумдаги моддаларнинг ўзаро яқинлашиб, қисилишига, бу эса мум билан кийим ўртасидаги ёпишишнинг заифлашувига олиб келади. Охири мум кийимдан ажралади. Бу ишни ҳар ким уйида тажриба қилиб кўриши мумкин.

Дўлга келсак, у ҳавонинг ҳарорати 0 даражадан анча паст бўлганда пайдо бўлади. Агар кийимга шам, мум, сақич кабилардан бошқа – кетиши янада қийинроқ кирлар ёпишса, бу кирларни дўл билан ювилса, кийимдаги кир янада кўпроқ тортишиб, қисилиб, либосдан ажралади.  

Демак, баъзи кирлар сув билан кетади. Сувнинг ўзи билан кетмагани сув ва совун билан, сув ва совун билан кетмагани қор билан, қор билан ҳам кетмаган кирлар дўл билан кетар экан.  

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам мазкур дуоларида гуноҳ ва хатоларни сув билан, агар сувда кетмаса, қор билан, агар қорда ҳам кетмаса, дўл билан ювиб кеткизиладиган кирларга ўхшатдилар. Натижада либосда ҳар қандай кирдан асар ҳам қолмаганидек, гуноҳлардан ҳам асар қолмаслигини шу йўл билан Аллоҳ таолодан сўрамоқдалар.  

Инсониятга бугун маълум бўлган илмий ҳақиқатни бундан 14 аср олдин севикли Расулига англатиб, сув, қор ва дўлнинг хусусиятларини билдирган Аллоҳ таоло барча айбу нуқсондан покдир!

Доктор Зағлул Нажжорнинг мақоласидан

Нозимжон Иминжонов таржимаси

Бир йигит тўпланиб турган одамлар ёнига бориб, бор овозда бақира бошлади: “Бизга шундай кунларни насиб қилган, ризқимизни мўл, йўлимизни ёруғ, танимизни соғ қилган Аллоҳга ҳамдлар бўлсин!”.

Бир зумда йиғилиб турган одамларнинг барчаси йигитга жўр бўлди. Ҳаммаёқни “Шукр! Минг шукр!” деган садолар тутиб кетди.

Аммо ғамга ботиб ўтирган уч нафар кишигина бу хитобга жўр бўлмади. Буни кўрган йигит эса дарҳол уларнинг ёнига ошиқди ва улардан бунинг сабабини сўради.

- Шароитим оғир! Фарзандим тўйиб овқатлана олмайди! Бошқа болалардек истаганича ўйна олмайди! Энди менга айтингчи, қандай қилиб тилимдан шукр деган сўз янграши мумкин?! деди ғамга ботиб ўтирган биринчи киши.

- Фарзандим касал. Унинг ғамгин юзларига тикилсам, юрагим оғриб кетади! Қандай қилиб шукр дея айта оламан?! деди иккинчи бир ғамга ботган.

- Менинг эса фарзандим вафот этди! Унинг жонсиз қўлларидан ушлар эканман, ўзимдан ўтганини ўзим биламан! Энди мен нима учун шукр дейишим керак?! деб йиғлаб юборди учинчиси.

Уларнинг дардини тинглаган йигит бундай деди:

- Биродар, олдингиздаги одамга қаранг, фарзанди касал экан! Гарчи  ўйнаб кулмасада, дилбандингизнинг соғлом эканига шукр қилинг! - деди биринчисига.

- Фарзандингиз касал экан, ҳамдардман! Аммо олдингиздаги кишига қаранг! Бечора фарзандидан жудо бўлибди! Гарчи касал бўлсада, фарзандингизнинг тирик эканига шукр қилинг! - деди фарзанди касал ётган иккинчи кишига.

- Менчи?! Мен нимага шукр қилай ахир?! - деди фарзандидан айрилган учинчи киши.

Йигит унинг елкасига қўлини қўйди-да, кўз ёшларини артиб, деди:

- Фарзандингиз ўтган бўлсада, бошқа яқинларингиз тирик эканига шукроналар келтиринг! Бутун яқинларим, барча қариндошларим даҳшатли сел оқибатида ҳалок бўлдилар!...

Шерзод ҲАЙДАРБЕКОВ