Дуо сўзи луғатда “чақирмоқ”, “талаб қилмоқ”, “тарғиб қилмоқ” маъноларини билдиради .Истелоҳда:” Банда Аллоҳ таолога муҳтожлигини изҳор қилиб, Ундан ёрдам ва  иноят сўрашиди дуо-бандаликбелгиси. дуодаАллоҳ  таолога  мақтов  изҳор этиш ҳамда Аллоҳ таолога сахийлик  ва карам  сифатларини  нисбат бериш бор дуо энг гўзал ва энг олий ибодатлардан ҳисобланади. Аллоҳ таоло Қуръони каримда дуо инсоннинг Робисига илтижосидир. Дуо ҳам  ибодат ҳисобланади. Бизнинг улуғ аждодларимиз бу яртнинг  хаққига кўп дуолар қилиб ўтди. Уларнинг қилган дуоларини барокатидан бугун юртимиз озод ва ҳур, обод ва тинч, халқимиз фаровон ҳаёт кечирмоқдалар. Юртимиз ҳар томонлама тараққий этиб бормоқда. Дуо-банданинг  икки  қўлини бир-бирига  яқинлаштириб, кафтларини  юзига  қаратиб  туриб, Аллоҳдан ўзига керакли нарсаларни сўрашидир, деган тушунча кўпчиликка бегона бўлмаса керак. Дастурхон  устидан  дуо қилмасдан туриб  кетадиган   одам   ҳам   деярли бўлмаса керак. Айниқса, намоздан кейин  дуо  қилиш  ҳеч кимнинг  эсидан  чиқмаса  керак.

Уламоларимиз обид киши ҳар вақт Аллоҳ дуо қилиши ҳожатларини сўраши мустаҳабдир дейишади. Мана шу бандалик аломатидир. Бандаларнинг Аллоҳ таолога энг севиклиси – Ундан ҳожатларини сўрайдиган   киши. Аллоҳ таолога бандаларнинг энг ёмони – Ундан  беҳожат бўлгани. Бандаларнинг одамларга энг яхшиси улардан беҳожат бўлгани, улардан  бирор нарсани сўрамагани. Бандаларнинг одамларга энг ёмони улардан сўрайдигани.

Набий (соллаллоҳу алайҳи васаллам): “Аллоҳ таолога дуодан улуғроқ бирор нарса йўқ”, деганлар.

Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу): “Банда доим яхшиликдадир, модомики шошилмаса” дедилар. У зотдан: “Банда қандай қилиб шошилади?”, деб сўрашди. У: “Мен дуо қилдим, аммо  ижобат қилинмади, деб шошилади”, дедилар. Набий (соллаллоҳу алайҳи васаллам): “Банда дуо қилса, албатта, Аллоҳ унга сўраган нарсасини беради ёки сўраганидан каттароқ бир балони ундан қайтаради ёки сўраганидан яхшироқ нарсани қиёматга сақлаб қўяди”, дедилар.

Аъмаш Иброҳимнинг шундай деганларини ривоят қиладилар: “Агар биронтангиз тушида ёмон нарсани кўрса, чап томонига уч марта туфласин, Аллоҳнинг фаришталари ва расули   паноҳ тилаган нарса билан тушимда кўрган нарсаларнинг ёмонлигидан менга дунё ва  охиратда зарар беришидан паноҳ тилайман, деб айтсин, чунки бу унга Аллоҳ таолонинг   изни билан зарар келтиради”.

Абу Ҳурайра ривоят қиладилар: “Набий (соллаллоҳу алайҳи васаллам) “Агар биронтангиз ёмон туш кўрса, чап томонига уч марта туфласин, унинг ёмонлигидан Аллоҳдан паноҳ тиласин, шунда унга зарар бермайди”, дедилар”. Абдуллоҳ ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу): “У уйлансанг, хотингга буюр, икки ракъат намоз ўқисин, сўнг унинг бошидан ушла ва: “Эй Парвардигор, менга оиламда ва оиламга  менда барака бер, мени улардан ва уларни мендан ризқлантир, бизни яхшиликда жамлаган  нарсанг билан жамла ва орамизни ўзинг ажратган яхши нарса билан ажрат”, деб айт”,  дедилар.

Ибн Аббос (розияллоҳу анҳу): “Агар биронтангиз аҳлига, яқинлашса, “Эй Парвардигор, шайтонни мендан ва мени ризқлантирадиган нарсангдан узоқлаштир”, деб айтсин. Агар уларнинг орасида бола туғилса, шайтон унга Аллоҳ таолонинг изни билан зарар бермайди”, дедилар. Анас ибн Молик (розияллоҳу анҳу) ривоят қиладилар: Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо): “Кимни бир залолат адаштириб қўйса, икки ракъат намоз  ўқисин, ташаҳҳуддан сўнг: “Эй Парвардигор, эй адашувчиларни ҳадоят қилгувчи ва адашишдан қайтарувчи, мени адашишимдан ўз иззатинг ва султонлигинг билан мени  адаштиришдан қайтар, чунки бу сенинг фазлинг ва марҳаматингдандир”, деб айтсин”, дейдилар. Суфён Саврий ибн Аббосга (розияллоҳу анҳумо) нисбат бериб айтадиларки: “Агар аёл туғишга қийналса, “Биссмиллаҳил лазий ла-а илаҳа иллаллоҳул-ҳалимул карийм, субҳана роббил  ъаршил ъазийм. Алҳамду лиллаҳи роббил ъаламин”, деб ёзсин”, дедилар”. Суфён бу калималарни жомга ёзиб сўнг уни сув билан чайиб-ичишни айтганлар.

Уббон Усмондан ривоят қилади: Набий (соллаллоҳу алайҳи васаллам): “Кимки тонг оттирганда: “Биссмиллаҳил лазий лаа язурру маъ асмиҳи шайун фил арзи ва лаа фис-самаи ва ҳувас самиъул ъалийм”, деб уч марта эрталаб айтса, кечгача, кечаси айтса, тонг  отгунча унга бало этмайди”, дедилар. Усмон ибн Абул Ос: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) менинг олдимга келдилар, менда ўлдириб қўядиган даражада қаттиқ оғриқ бор эди. Шунда у зот: “Ўнг қўлинг билан етти марта оғриқ эрини сила ва: “Аъузу биллаҳи ва қудротиҳи мин шарри ма ажиду” (Аллоҳ иззати ва қудрати билан ўзим топаётган нарсанинг ёмонлигидан паноҳ сўрайман), деб айт”, дедилар”.

Абу Ҳурайра ривоят қиладилар: “Исломга янги кирган бир киши: “Кеча ухлай олмадим”, деди. Набий (соллаллоҳу алайҳи васаллам) сабабини сўрадилар. У чаён чаққанини айтди. Шунда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам): “Агар сен “Аъузу бикалиматиллаҳиттаммати куллиҳа мин шарри ма хулиқ”, деб айтганингда, иншааллоҳ, сенга зарар бермас эди”, дедилар”.

Баъзи саҳобалар: “Ким аксирганда “Алҳамду лиллаҳи роббил ъаламийн ъала кулли ҳал”, деса, ҳар  қандай жаг  тиши оғриғидан омонликда бўлади”, дейишган. Набий (соллаллоҳу алайҳи васаллам): “Ким аксирган одамдан олдин “Алҳаҳамду лиллаҳи роббил ъаламийн”, деса, тиш, қулоқ ва қорин оғриғидан омонда бўлади”, дедилар. Яъни, аксирган одамдан олдин аксирмаган одам алҳамду лиллаҳ, деб айтса. Ибн Маъсуд (розияллоҳу анҳу): “Бақара сурасидан ўн оят – аввалидан тўрт оят, оят ул курсий ва ундан кейинги икки оят, суранинг охиридаги уч оятни эрталаб ўқиса, кечгача бу хонадонга шайтон кирмайди, агар кечанинг аввалида ўқиса, тонг отгунча кира олмайди. Агар жиннига ўқилса, ўзига келиб қолади”, дедилар. Олдингиларнинг баъзилари айтади: “Кимга неъматлар жамланса, Аллоҳга ҳамд айтишни кўпайтирсин, кимнинг ғами кўпайса, истиғфор кўпайтирсин, агар камбағаллик унга қаттиқ  ёпишиб олса, “ла-а ҳавла ва ла-а қуввата илла биллаҳ”ни кўп айтсин. Жаъфар ибн Муҳаммад (розияллоҳу анҳу): “Тўртта нарса билан балоланган одамнинг тўрт  нарсадан ғафлатда қолганидан ажабландим: Ғам-ташвиш билан балоланиб, “ла-а илаҳа илла  анта субҳанака инний кунту миназзолимийн”, деб айтмаган кишидан. Бир нарсадан  кўрқиб “ҳасбияллоҳу ва ниъмал вакийл”, деб айтмаган кишидан ажабландим, чунки Аллоҳ  таоло (? ) деб айтган. Одамлардан қўрқиб, “уфаввизу амрий илаллоҳ”, деб айтмаган  кишидан ажабландим. Жаннатни хоҳлаб туриб, “ма шааллоҳу ла-а қуввата илла биллаҳ”, деб  айтмаган кишидан ажабландим.  Тавфиқ Аллоҳдандир ва Аллоҳ ҳар бир тангликда кифоя қилади. Аллоҳдан тўғрилик ва ҳақиқатга  ҳидоят қилишини сўрайман.

Ирода НУРМУҲАММЕДОВА

«Хадичаи Кубро» аёл-кизлар ўрта махсус

ислом билим юрти мударрисаси

ЎМИ Матбуот хизмати

Исроф динимизда қаттиқ қораланган. «Исроф» деганда кераксиз нарсаларга беҳудага пул сарф этиш, фойдасиз сарф-харажатлар ва ҳаракатлар тушунилади. Инсон табиатан исрофгарчиликка мойил жонзот саналади. Ҳар қадамда молини беҳуда сарфлайди. Қуръони каримда исрофнинг зарари, исрофгарнинг мазаммати ҳақида бир неча ояти карималар бор. Аллоҳ таоло айтади:  «(Бахиллик қилиб) қўлингизни бўйнингизга боғлаб ҳам олманг. (Исрофгарчилик қилиш билан) уни бутунлай ёйиб ҳам юборманг! Акс ҳолда, маломат ва маҳрумликда ўтириб қолурсиз» (Исро, 29).

Аллоҳ таоло Қуръонда мўминларнинг сифатларини зикр этар экан, уларнинг исрофгар ҳам, хасис ҳам бўлмасликларини баён этади:  «Улар эҳсон қилганларида исроф ҳам, хасислик ҳам қилмаслар, (тутган йўллари) бунинг ўртасида – мўътадилдир» (Фурқон, 67).

Абдуллоҳ ибн Аббосдан розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Сени икки хислат – фахрланиш ва исрофгарчилик хатога бошламаса, хоҳлаганингни еб, хоҳлаганингни ичавер», деганлар” (Имом Бухорий ривояти). Фахри коинот айтганларидек: “Енглар, ичинглар, садақа қилинглар, аммо исрофгарчилик ва фахрга ўтманглар»; «Ким ҳаётда тежамкор бўлса, зинҳор қашшоқликка тушмайди”. Яна бир ҳадисда: “Исрофгар жаннатга кирмайди”, дейилган.

Машаққат ва ҳамма нарсадан тежаш эвазига йиллаб йиққан молини ном чиқаришга қилинган кераксиз бир маросим, маърака учун бир кечада совуриб юборади. Аллоҳ таоло бу ҳақда марҳамат қилиб бундай таълим беради: “...Исрофгарчиликка мутлақо йўл қўйманг! Чунки, исрофгарлар шайтонларнинг биродарларидир. Шайтон эса, Парвардигорига нисбатан ўта ношукур эди” (Исро, 26-27)

Исрофнинг катта-кичиги йўқ. Ном чиқариш, обрў қозониш, бошқалардан устун ёки пулдор эканини кўрсатиш, зиёфат ва маросимларни бошқаларникидан бир неча баробар дабдабали, серчиқим қилиш ҳам исрофнинг кўринишларидандир. Ҳазрати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳадисларида ҳам, жумладан бундай дейилган: «Аллоҳнинг нозу неъматларидан хоҳлаганча еб-ичинглар, хайру эҳсон қилинглар, кийиниб ясанинглар, лекин исрофгарчилик ва манманликка йўл қўймангизлар!»

Ҳамма ишда меъёр яхши, мўътадиллик яхши. Менга бойлик бериб қўйилибди, дея уни ҳар томонга сочавериш, айниқса  буюрилмаган ишларга харжлаш савоб ўрнига гуноҳ эшикларини очиб юбориши мумкин.  Исрофгарликнинг охири надомат билан тугайди, ҳалокат билан якунланади.  Шамини кундузи ёндирган одамнинг туни қоронғу бўлади. Пулини, молини, бошқа неъматларни хор қилган киши оғир кунда ўзи ҳам хор бўлади.

Бир донишманд айтганидай, «саховатли бўл, аммо исроф қилма, тежамкор бўл, лекин бахил бўлма». Исроф сахийлик эмас, тежамкорлик бахиллик эмас. Тежамкор киши пулини керагидан ортиқча сарфламайди. Пулини фақат ҳаёти, рўзғори, эҳтиёжи учун зарур бўлган нарсаларгагина харжлайди. Тежаган киши асло фақир бўлмайди, балки икки дунё саодатига эришади.

Имоми Аъзам раҳматуллоҳи алайҳнинг ғоят ибратли бир гаплари бор: “Хайр (яхшилик) ва эҳсонда исроф бўлмаганидек, исрофда ҳам ҳеч қандай хайр йўқдир”. Исрофгарлардан бири Суқрот ҳакимга камбағал бўлиб қолганидан шикоят қилди. Суқрот ўша одамга шундай маслаҳат берди: “Исрофингга бир чегара қўйиб, пулингни тежа, ўзинг ўзингдан қарз ол, шунда аҳволинг ўнгланади”.

Фарзандингиз исрофнинг энг оғир гуноҳлардан эканини ҳис этсин. Ҳамма ишда тежамкор ва тадбирли бўлиш мусулмон ахлоқининг зарур шартларидан эканини бирор сония ҳам унутмасин. 

Муслим АТАЕВ,

Фатво бўлими ходими

ЎМИ Матбуот хизмати

Жорий йилнинг 19 апрель куни  Эрон Ислом Республикасининг Вақф ва хайрия ишлари ташкилоти томонидан ўтказиладиган 35-Халқаро Қуръони карим мусобақасида иштирок этиш учун қори йигит ва қория қизларимиз Теҳрон шаҳрига жўнаб кетишди.

Мазкур халқаро мусобақа “Бир китоб – бир уммат”  шиори остида ўтказилади. Унда дунёнинг 84 давлатидан келган иштирокчилар қатнашади. Мусобақа 19 апрель куни бошланиб, 26 апрель куни якунланади.

Иштирокчиларни 7 нафар хорижлик, 8 нафар эрон вакилларидан иборат ҳакамлар баҳолашади.

Ушбу халқаро мусобақада Тошкент ислом институти талабаси Туйғун Иброҳим  қорилар ўртасидаги ҳифз йўналиши бўйича, “Хадичаи Кубро” аёл-қизлар ўрта махсус ислом билим юрти талабаси Юсуфий Роқия эса ҳифз йўналиши бўйича аёл-қизлар мусобақасида қатнашади.

Шунингдек, Қуръони каримни ёддан билувчи ва диний фанлар бўйича ислом билим юрти талабалари ўртасида ўтказиладиган 2-халқаро мусобақада Бухоро шаҳридаги “Мир Араб” олий мадрасаси талабаси Атовуллаев Абдураҳмон иштирок этса, Қуръони каримни  ёддан билувчи кўзи ожизлар халқаро 3-Қуръони карим мусобақасида эса “Имом Фахриддин ар-Розий”  ўрта махсус ислом билим юрти ходими Бегов Бекзод қатнашади.

Ушбу нуфузли мусобақада қори ва қорияларимизга совринли ўринларни қўлга киритишларини Яратгандан сўраб қоламиз.

Абдуллоҳ ПАРПИЕВ

ЎМИ Халқаро алоқалар бўлими мутахассиси

Аллоҳ таоло инсонни мавжудотларнинг энг шарафлиси қилиб яратди. Шариатимиз инсонларга бошқаларнинг ҳақига тажовуз қилмаслик ва қайси йўл билан бўлмасин зулм қилмасликка даъват қилади. “Муъминун” сурасининг 51-оятида шундай дейилган: «Эй Пайғамбарлар! Пок нарсалардан енглар ва солиҳ амаллар қилинглар. Албатта, Мен нима амал қилаётганингизни ўта билгувчиман».

Аллоҳ таоло бу ояти каримада солиҳ амаллар қилишдан олдин, ҳалол нарсаларни истеъмол қилишга буюрди.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам видолашув ҳажида кўп нарсаларни васият қилдилар. Шулар қаторида бошқа кишиларнинг молини зулм билан ейиш ҳаромлигини уқтириб: «Огоҳ бўлинглар! Албатта, Аллоҳ таоло сизларга қонларингиз ва молларингизни (бир-бирингизга) ҳаром қилди», — дедилар.

Бу оят ва ҳадисдан маълум бўладики, инсонларнинг қонини тўкиш қанчалик ёмон амал бўлса, уларнинг молларини ноҳақдан ейиш ҳам шунчалик ёмондир.

Инсонлар ўртасида бир-бирининг ҳақига тажовуз қилиш, ҳозирги кунда савдо-сотиқларда жуда кўпайган. Савдода ёлғон гапириш ва ўлчовда хиёнат қилиш энг ёмон амаллардан бири ва гуноҳи кабирадир.

Ислом динида савдо ва тижоратга тегишли бўлган ҳукмлар мавжуд. Қилинаётган савдо ҳалол ва тўғри бўлиши учун нималарга эътибор бериш кераклигини ва тижорат одобларини мукаммал ўрганиб бўлган киши, ҳаётини савдо билан ўтказиши мумкин. Савдогарлар учун савдога оид ҳукмлар ва инсонларнинг ҳақларига тегишли билимларни билишлари фарзи айндир. Ибн Обидийн раҳимаҳуллоҳ шундай дейдилар: "Касб эгалари ва бирор иш билан шуғулланувчи кишига, ўша ишда ҳаромдан сақланиши учун керакли илмларни ва унга тегишли ҳукмларни ўрганиши фарздир. Шунингдек, савдо-сотиққа тегишли илмлар ҳам шу иш билан машғул бўлмоқчи бўлган кишилар учун фарзи айнди".

Савдода ҳалол ва тўғри турган инсон икки дунёда ҳам саодатли бўлади. Бу дунёда ризқида барака, охиратда эса кўплаб савоблар берилади.

Хуршид АСЛАНБОЕВ

Янгиер шаҳри “Абдуқаҳҳор ҳожи”

жоме масжиди имом-хатиби

 وَعَسَى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَعَسَى أَنْ تُحِبُّوا شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ

وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ

«Шоядки ёқтирмаган нарсангиз сиз учун яхши бўлса. Ва шоядки ёқтирган нарсангиз сиз учун ёмон бўлса. Аллоҳ билади, сиз билмайсиз» (Бақара сураси 216-оят).

Албатта, банда ўз ишларини барча нарсанинг натижасини билувчи зот Аллоҳга топшириши ва унга ихтиёр этган қазои қадарга рози бўлиши лозим.

Қуръони Каримдаги қиссалар ва тарих саҳифаларини варақлаган ёки воқеликка теранроқ назар ташлаган киши кўп ибрат ва маъно-моҳиятларнинг гувоҳи бўлади:

1) Бунга мисол тариқасида, Мусо алайҳиссаломнинг оналари ўз фарзандини денгизга ташлашлари ҳақидаги қиссани келтириш мумкин.

Мусо алайҳиссаломнинг оналари кўнгилларига Аллоҳ таоло илҳом этган буйруқни бажардилар. Гўдакни сандиққа солиб, дарёга оқизиб юбордилар.

«Бас, Фиръавн оиласи уни ўзларига душман ва ғам-ғусса бўлиши учун тутиб олдилар. Албатта, Фиръавн, Ҳомон ва икковларининг аскарлари хатокорлардан бўлган эдилар» (Қасас сураси 8 оят).

Ичига гўдак Мусо солинган сандиқ дарёдан оқиб бориб Фиръавн қасридаги боққа кирди. «Бас, Фиръавн оиласи уни ўзларига душман ва ғам-ғусса бўлиши учун тутиб олдилар». Келажакда Мусо улғайиб, Фиръавн оиласига душман ва ғам-ғусса бўлишини Аллоҳ таоло ирода қилган эди. Фиръавн душман ва ғам-ғуссадан қутулишнинг барча чорасини кўрса-да, Аллоҳ Ўз иродаси ила душман ва ғам-ғуссани уларнинг ичларига солиб қўйди. Мусо ҳеч нарсага, ҳатто ўзига керак ғизони ҳам тановул қила олмайдиган гўдак ҳолида душманнинг қоқ ўртасига келиб тушди.

«Албатта, Фиръавн, Ҳомон ва икковларининг аскарлари хатокорлардан бўлган эдилар». Улар хато ишни била туриб қилар эдилар. Бундай одамлар ҳеч нарсадан қайтмайдилар. Шунинг учун ҳам Бани Исроилнинг янги туғилган ўғил болаларини ўлдиришдан ҳам қайтмадилар. Бундай одамлар ҳузурларига дарёда оқиб келган ўғил болани дарҳол ўлдиришлари турган гап эди. Шундай қилмоқчи бўлдилар ҳам. Аммо:

«Фиръавннинг хотини: «(Бу бола) мен учун ҳам, сен учун ҳам кўз қувончидир. Уни ўлдирманглар. Шоядки, у бизга фойда берса ёки уни бола қилиб олсак», деди. Ҳолбуки, улар сезмасдилар» (Қасас сураси 9 оят).

Одатда, ҳеч қачон юмшамайдиган Фиръавнни Аллоҳ таоло энг нозик жойидан олди. Унинг хотинини ишга солди. Ўша хотиннинг қалбига гўдакнинг муҳаббатини жойлади. Фиръавннинг хотини: «(Бу бола) мен учун ҳам, сен учун ҳам кўз қувончидир», деди. Жуда ҳам истараси иссиқ, мурғак гўдак экан, кўрган одамнинг кўзи қувонади, биз ҳам уни кўриб қувониб юрайлик, деди.
«Уни ўлдирманглар», деди. Тирик қолсин. Боқиб, тарбия қилиб ўстирсак, «Шоядки, у бизга фойда берса ёки уни бола қилиб олсак», деди». Боқиб ўстирганимиздан кейин у бизга фойда бериши мумкин, эҳтимол, яхшироқ бўлса, ўзимизга бола қилиб олармиз, деди.

«Ҳолбуки, улар сезмасдилар». Улар Мусони келажакда ўзларига душман ва ғам-ғусса бўлишини (хотинидан бошқасига) сезмайдиган ҳолатда эдилар. Фиръавн хотинининг гапи билан гўдак Мусони ўлдирмай, боқиб олишга қарор қилди.

Ушбу қисса ҳақида фикр юритган киши биладики, Мусо алайҳиссаломнинг оналари ишнинг аввалида фарзандларини Фиръавннинг қўлига тушиб қолишидан қанчалар хавотирга тушдилар. Лекин натижа яхшилик билан якун топди. Аллоҳ таоло бежизга ўзининг каломида,

وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ وَاللَّهُ يَعْلَمُ

«Аллоҳ билади, сиз билмайсиз». деб баён қилмади.

2) Юсуф алайҳиссаломнинг қиссаларини мутолаа қилган киши Юсуф алайҳиссалом ва оталари Яъқуб алайҳиссалом билан бўлиб ўтган воқеани бошида қандай изтиробли бўлиб, ниҳояси нақадар гўзал тугаганлигининг гувоҳи бўлади.

Ушбу қиссада Юсуф алайҳиссаломдан қутилиш учун уни қудуққа ташлашди. Йўловчилар қудуқдан топиб олгач, қул бозорига олиб чиқиб сотишди. Лекин Аллоҳ азиз қиламан деган кишини ҳеч ким хор қила олмайди. Аллоҳ Юсуф алайҳиссаломга Миср подшоҳини муҳтож қилиб қўйди ва подшоҳ у кишини Миср азизи, яъни вазир этиб тайинлади.

{وَقَالَ الْمَلِكُ ائْتُونِي بِهِ أَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسِي فَلَمَّا كَلَّمَهُ قَالَ إِنَّكَ الْيَوْمَ لَدَيْنَا مَكِينٌ أَمِينٌ}

Шоҳ: «Уни ҳузуримга келтирингиз, уни ўзимга хос кишилардан қилиб олай!» – деди. У билан сўзлашгач (шоҳ): «Сен бугун(дан бошлаб) бизнинг ҳузуримизда мартабали ва ишончли (шахс)дирсан», – деди. (Юсуф сураси 54-оят).

«Юсуф ҳузурига кирган чоғларида у отаси ва онасини ўзига яқинлаштирди ва: «Аллоҳнинг хоҳиши ила Мисрга омонликда киринглар!» деди» (Юсуф сураси 99-оят).

Яъни, Юсуф алайҳиссалом ота-онасини ўзига хос эҳтиром ва иззат ила қаршиладилар. Уларга алоҳида муомалада бўлдилар. Иззат-икромларини жойига қўйдилар. Ҳамда улар Миср ерида, ўзлари бош вазир бўлиб турган юртда омонликда эканликларини эълон қилдилар. Сўнгра:

«Ота-онасини тахтга кўтарди. Улар унга сажда қилиб йиқилдилар. У: «Эй отажон, бу аввал кўрган тушимнинг таъбиридир, Роббим уни ҳаққа айлантирди. Дарҳақиқат, У менга яхшилик қилди. Мени қамоқдан чиқарди. Шайтон мен билан акаларимнинг орасини бузгандан сўнг, сизларни биёбондан олиб келди. Албатта, Роббим нимани хоҳласа, ўшанга латифдир. Албатта, Унинг Ўзи билгувчи ва ҳикматли зотдир», деди». (Юсуф сураси 100-оят).

Бу ояти Каримада узоқ айрилиқдан сўнг дийдор топишиб, сўрашиб бўлганларидан кейинги ҳолатларнинг тасвири келтирилмоқда. Юсуф алайҳиссалом: «Ота-онасини тахтга кўтарди». Яъни, баланд ўриндиққа ўтқазди. Ана шундан сўнг: «Улар унга сажда қилиб йиқилдилар».

3) Хизр алайҳиссалом ўлдириб қўйган боланинг қиссаси.

فَانْطَلَقَا حَتَّى إِذَا لَقِيَا غُلَامًا فَقَتَلَهُ قَالَ أَقَتَلْتَ نَفْسًا زَكِيَّةً بِغَيْرِ نَفْسٍ لَقَدْ جِئْتَ شَيْئًا نُكْرًا

«Сўнгра яна йўлга тушдилар. Бориб бир болани учратганларида (Хизр) уни қатл этди. (Буни кўрган Мусо) деди: «Ҳеч кимни ўлдирмаган бир бегуноҳ жонни ўлдирдинг-а?! Ҳақиқатан, (сен) хунук иш қилдинг!»» (Каҳф сураси 74-оят).

Ояти Каримада баён қилинишича, Мусо (алайҳиссалом)нинг Хизр (алайҳиссалом)га эътироз тарзида берган саволи ўринли эди. Чунки норасида гўдакни ўлдириш Мусо (алайҳиссалом)нинг шариатида ҳам ман этилган эди.

Тафсир китобларида келтирилишича, боланинг исми Жайсур бўлиб, у ота-онасининг ёлғизгина суюкли арзандаси эди. Ота-онаси уни еру кўкка ишонмас, унга нисбатан муҳаббатлари ҳаддан ташқари эди. Бироқ унинг тақдирида “кофир бўлиши” ёзилган эди. Бу ҳақда Аллоҳ таоло Хизр (алайҳиссалом)ни огоҳ этган эди. Чунки, Хизр (алайҳиссалом)га Аллоҳ таоло келажакда бўладиган ишларни ҳам илмини билдирган бўлиб, Мусо (алайҳиссалом) бундай илмга эга эмас эдилар. Мусо (алайҳиссалом) Хизр (алайҳиссалом)га ҳамроҳ бўлган вақтларида у кишининг бир қанча ғайриоддий ишлар содир этганларига гувоҳ бўлдилар, бироқ уларнинг ҳақиқатини англаб етишга илмлари етмасди. Шунинг учун ҳам Хизр (алайҳиссалом) Мусо (алайҳиссалом)га норасида болани ўлдиришининг сабабини айтиб беришига тўғри келди.

قَالَ هَذَا فِرَاقُ بَيْنِي وَبَيْنِكَ سَأُنَبِّئُكَ بِتَأْوِيلِ مَا لَمْ تَسْتَطِعْ عَلَيْهِ صَبْرًا

“У (Хизр) айтди: «Мана шу сен билан менинг ажрашимиздир. Энди мен сени сабр қилишга тоқатинг етмаган нарсаларнинг таъвили (шарҳи)дан огоҳ қилурман» (Каҳф сураси 78-оят).

وَأَمَّا الْغُلَامُ فَكَانَ أَبَوَاهُ مُؤْمِنَيْنِ فَخَشِينَا أَنْ يُرْهِقَهُمَا طُغْيَانًا وَكُفْرًا

«Ҳалиги боланинг эса, ота-онаси мўмин кишилар эди. Бас, биз у (бола) туғён ва куфр билан уларни қийнаб қўйишидан қўрқдик» (Каҳф сураси 80-оят).

Бир бегуноҳ жонни ўлдириш барча пайғамбарларнинг шариатида ҳам ҳаром қилинган. Аммо бу ерда Хизр (алайҳиссалом) томонидан бу боланинг ўлдирилишига сабаб, унинг мўмин бўлган ота-онасининг имонини сақлаб қолиш эди. Чунки бола катта бўлгач, ота-онасини ҳам имондан воз кечиб, унинг динига ўтишга мажбур қилар эди.

فَأَرَدْنَا أَنْ يُبْدِلَهُمَا رَبُّهُمَا خَيْرًا مِنْهُ زَكَاةً وَأَقْرَبَ رُحْمًا

яъни: «Шу сабабдан, уларга Парвардигорлари у (бола)дан кўра покизароқ ва ундан кўра меҳрибонроқ (бошқа бир болани) бадал (эваз) қилиб беришини истадик» (Каҳф сураси 81-оят).

Оятнинг тафсирида баён этилишича, Хизр (алайҳиссалом) болани ўлдирган вақтда Аллоҳ таоло унинг онасига ҳомила ато этган эди. Вақти соати етиб қиз бола туғилди. Вояга етгач, ўша даврнинг пайғамбарига турмушга чиқди ва унинг зурриётидан етмишта пайғамбар чиқди (Руҳул баён тафсири).

5) Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларида ҳам бунга ёрқин мисоллар бор.

Умму Салама розияллоҳу анҳо айтадилар: «Бир куни Абу Салама Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг ҳузурларидан келди-да: «Пайғамбар алайҳиссаломдан бир гап эшитиб, жуда хурсанд бўлдим, у зот алайҳиссалом: «Мусулмонлардан бирига мусибат етганда истиржоъ (Биз Аллоҳникимз ва Аллоҳга қайтувчимиз дейиш) айтса, сўнг: «Аллаҳумма, ажирни фи мусийбати вахлуф ли хойрон минҳа» («Эй Аллоҳ, менга мусибатимда ажр бергин ва унинг ўрнига яхшироғини бергин») деса, айтгани бўлади», – деганларини айтиб берди. Буларни ёдлаб олган эдим. Абу Салама вафот этганида истиржоъ айтдим ва ўша дуони ўқидим.

Сўнг ўзимча, менга Абу Саламадан яхшироқ жуфти ҳалол бормиди, деб ўйлаб қолдим. Иддам чиққандан сўнг Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам олдимга киришга изн сўрадилар. Тери ошлаб ўтирган эдим, қўлимни ювиб, киришларига изн бердим. Ўтирганларидан сўнг мени ўз никоҳларига олмоқчи эканликларини айтдилар. У зот гапларини тугатгач, мен: «Эй Аллоҳнинг Расули, сизга рағбат қилмаслигим мумкин эмас, лекин мен жуда рашкчи аёлман, сизга ёқмайдиган нарса мендан содир бўлиб, Аллоҳнинг азобига дучор бўлиб қолишимдан қўрқаман. Кейин, ёшим ҳам катта бўлиб қолди, бунинг устига болаларим бор», – дедим.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Сен айтган рашкни Аллоҳ кетказади. Ёш тўғрида гапирсанг, мен ҳам ёш эмасман. Болаларинг менинг ҳам болаларимдир», – дедилар. Аллоҳ менга Абу Саламанинг ўрнига ундан яхши инсонни – Расулуллоҳ алайҳиссаломни берди» (Имом Аҳмад ривояти).

Хулоса ўрнида шуни айтиш лозимки, мўмин доим Роббисига таваккул қилиши ва барча чора тадбирларни қўллаши лозим. Шунда ҳам ўзи истаган натижага эриша олмаса, унда Парвардигорини ушбу оятини ёдга олсин!..

وَعَسَى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَعَسَى أَنْ تُحِبُّوا شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ

«Шоядки ёқтирмаган нарсангиз сиз учун яхши бўлса. Ва шоядки ёқтирган нарсангиз сиз учун ёмон бўлса. Аллоҳ билади, сиз билмайсиз» (Бақара сураси 216-оят).

Манбалар асосида

 Авазхўжа БАХРОМОВ

тайёрлади

ЎМИ Матбуот хизмати