Ҳадя (совға) улашиш Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) тарғиб қилган амаллардан биридир. Бу ҳақда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ўзаро ҳадя улашинглар, бир-бирларингизга муҳаббатли бўласизлар”, деганлар (Имом Байҳақий ривояти).

Ҳадя кишилар ўртасидаги меҳр-оқибатнинг мустаҳкамланишига сабаб бўлади. Шунинг учун ҳар бир мусулмон ушбу амални адо этишга имкон қадар ҳаракат қилиши лозим. Мазкур амалнинг бир қанча одоблари бор:

Биринчи одоб – эзгу ният қилиш. Ҳадя берувчи аввало Аллоҳ таолонинг розилиги йўлида бир кишининг кўнглини шод этишни ният қилиши керак. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Бир киши: “Ё Расулуллоҳ, амалларнинг афзали қайси?” деди. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Мусулмоннинг қалбига хурсандчилик киритишинг ёки ундан қарзини узишинг ёки унга таом беришинг”, дедилар  (Имом Табароний ривояти).

Иккинчи одоб – ҳадяни қавм-қариндош ва қўни-қўшнилардан бошлаш. Ҳадя беришни яқин кишилардан бошлаш лозим. Бу ўртадаги алоқаларни янада мустаҳкамлашга, жамият вакиллари орасида ўзаро меҳр-оқибат ришталарининг маҳкам боғланишига хизмат қилади. Қўни-қўшнилар орасидан ҳам, аввало, ён қўшнилардан бошлаш афзалдир. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Қўшнингга яхшилик қилгин, мўмин бўласан”, деганлар (Имом Термизий ривояти).

Қўшнисига яхши муомала қилган, унга кўмакчи бўлган киши комил имон эгаси бўлади. Кишининг яхши-ёмон кунларида доимо ёнида яшайдиган инсон ҳам унинг қўшнисидир.

Учинчи одоб – ҳадяни арзимас санашдан сақланиш. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бирор кичик нарса бериб бўлса-да,  мусулмонларни ўзаро ҳадя улашишга тарғиб қилганлар: “Ўзаро ҳадя улашинглар, чунки ҳадя кўнгилдаги норозилик туйғусини кетказади. Бирор аёл ҳам қўшни аёлга қўй туёғининг ярмини бўлса ҳам (ҳадя қилишни) ҳаргиз арзимас санамасин” (Имом Темизий ривояти).

Ҳадя берувчи ҳам, уни олувчи ҳам ҳадяни асло арзимас санамаслиги лозим. Шунингдек, ҳадяни ёки берувчисини камситадиган гапларни ҳазиллашиб гапиришдан ҳам қатъий тийилиш керак. Чунки бундай ноўрин ҳазил кишилар орасини бузиш учун шайтонга имконият эшигини очади.

Тўртинчи одоб – ҳадяни қайтармаслик. Ҳадяни қабул қилиш дўстлик рамзи ва ҳадя берувчини ҳурматлаш белгисидир. Ҳадяни қабул қилмай  қайтариш эса берилган ҳадяни ёқтирмаслик ёки ҳадя берувчини камситиш каби маъноларни ифодалайди. Бу эса ўртада совуқчилик тушишига сабаб бўлади. Шунинг учун ҳам Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Ҳадяни қайтарманглар ва чақирувчининг чақирувини қабул қилинглар ва мусулмонларни урманглар”, деганлар (Имом Байҳақий ривояти).

Аммо ҳадяни қабул қилмаслик жоиз бўлган ўринлар ҳам бор. Масалан, ҳадя пора ўрнида ёки берилган ҳадядан кўпроғини “ундириш” ёки бошқа бирор ғаразли ниятни амалга ошириш илинжида берилса, бундай ҳадяни қабул қилмаслик талаб этилади.

Бешинчи одоб – ҳадя берувчини тақдирлаш. Ҳадя олган киши ҳадя берувчига ташаккур айтиб, уни мукофотлаши ҳам суннат амал. Ойша (розияллоҳу анҳо)дан ривоят қилинади: “Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳадяни қабул қилар эдилар ва унга кўра тақдирлар эдилар” (Имом Термизий ривояти).

Демак, Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳадя берувчини берган ҳадясидан афзали билан ёки ўшанинг мислидек нарса билан тақдирлаганлар.

Олтинчи одоб – ҳадяни муносиб вақтда бериш. Ҳайит байрамлари сингари муборак кунларда ҳадя бериш ундан кўзланган мақсаднинг  самаралари янада зиёда бўлишига сабаб бўлади. Шунга кўра, ана шундай улуғ кунларда яқинларни ҳадя билан севинтириш афзал саналади. Ҳадя беришни ота-она ва устозлардан бошлаш ҳам ҳадя одобига киради.

Еттинчи одоб – муносиб ҳадя танлаш. Муносиб ҳадя танлаб бериш ҳам муҳимдир. Шу маънода кимгадир кийим-кечак, кимгадир китоб ва бошқа  нарсаларни ҳадя қилинадиган кишининг табиатига қараб, у яхши кўрадиганини танлашга ҳаракат қилиш лозим.

Саккизинчи одоб – ҳадяни миннат қилмаслик. Ҳадя берувчи ҳадясини миннат қилмаслиги вожиб. Чунки миннат қилиш ҳадянинг савобини йўқ қилади. Аллоҳнинг наздида қабул қилинмайди, балки унинг савобини кетказиб, азобга дучор этади.
Аллоҳ таоло садақа қилувчиларга буюради: “Эй имон келтирганлар! Молини одамлар кўрсин деб берадиган, Аллоҳга ва охират кунига ишонмайдиган кимсага ўхшаб, (берган) садақаларингизни миннат ва озор билан йўққа чиқарманг!”(Бақара сураси, 264-оят).

Ушбу буйруқ садақа қилувчиларга қарата айтилган бўлса-да, ҳеч шубҳасиз, ҳадя қилувчиларга ҳам тааллуқлидир.

Абдулқодир АБДУР РАҲИМ

Тошкент ислом институти ўқитувчиси

“Ислом нури” газетасининг 2020 йил 1-сонидан

-Мен, салафийман!

-Ҳа, сен аввалги уч аср вакиллариданмисан? Ёшинг ҳам 1400 да а, шундайми?

-Йўқ, мен бошқа нарсани назарда тутяпман.

-Сен салафий деганда салафларни эмас, уларнинг тутган йўлларини айтмоқчимисан?

-Ҳа, шундай.

-Салафлар кечани икки ракат намоз билан ўтказарди ёки бир, уч, етти кечада Қуръони хатм қилардилар. Сенчи, сен қанча хатм қилдинг? Қанча рўза тутдинг (Рамазондан ташқари)? Қанча садақа қилдинг? Ва, ва, ва…?

-Йўғ-е, мен у даражада эмасман. Мен сен айтган нарсаларни назарда тутмадим.

-Бўлмаса, уларнинг манҳажига тақлид қилишни назарда тутдингми?

-Ҳа, мен айни шуни айтмоқчи эдим. Мақсадим шундай эди.

-Лекин улар бир қанча масалаларда ихтилоф қилишганку? (Бу сўзимга бир қанча мисоллар келтирдим). Шунда сен уларнинг қай бирига тақлид қиласан?

-Мен Китоб ва Суннатдан оламан.

-Барча мусулмонлар ҳам Китоб ва Суннатдан оладилар. Хўп, сен ўзингни улардан қандай ажратасан?

-Мен бидъат ҳисобланган мазҳабларнинг бирортасига тақлид қилмайман.

-Бўлмаса, фиқҳий ҳукмларни қаердан оласан? Ёки сен мужтаҳидмисан?

-Йўқ, мен салафлардан оламан.

-Қайси салафлардан оласан? Очиқла?

У ўзининг ҳозирги вақтдаги «шайхларини» номларини санаб кетди.

-Тўхта, улар салафлардан эмаску.

-Қандай улардан бўлмасин?

-Ундай бўлса, биз киммиз?

-…?

-Сен ва мана булар ҳижрий 14 асрда яшаётган кишилардансан. Салафлар эса учинчи аср эгаларидир. Сизлар қандай қилиб, салафга айланиб олдингиз? Табиийки, анавилар ҳам сен бидъат деб айтаётган мазҳабларнинг биридан илм олган, уларга тақлид қилади, улардан олади.

-Қандай? Бизни бошқа мусулмонларга ўхшаш деб ўйлаяпсанми?

-Ҳа. Чунки бирор киши Китоб ва Суннатни тўғридан-тўғри тушинишга қодир бўлмайди. Илло, ўша киши ўтган имомларни илмларини ўрганса, далил ва нассларнинг маъноларини тушунса ва улардан истинбот (ҳукм олиш) кайфиятини билса, ижмо, қиёс ва, ва, ва …ларни билса, кейин бўлади. Илм толиби ҳеч қачон ўтганларнинг илмидан беҳожат бўла олмайди.

-Лекин, мен салафийман!

-Сен салафий эмассан! Сен кимсан, биласанми?

-Кимман?

-Шофеъийлар кимлар?

-Улар фиқҳда имом Муҳаммад ибн Идрис Шофеъийга эргашганлар.

-Ашъарийлар кимлар?

-Ақоидда имом Абулҳасан Ашъарийга эргашганлар.

-Хўп, ундай бўлса, Муҳаммад ибн Абдулваҳҳоб Наждийга эргашлар нима дейилади?

-Агар юқоридаги гапга қарасак, уларни ваҳобий, дейилади.

-Ана, сен ваҳобийсан! (Салафий эмассан).

-Бу бешинчи ёки олтинчи мазҳабми?

-Улар ўша вақтда инглизлар ёрдамида Усмонийларга қарши чиққан, усмонийларни ва уларни кофир демаганларни куфрда айблаган, улар билан уришган, қон тўккан, вайрон қилган, ҳажни тўхтатган, ҳожиларни ўлдирган ва …лардир. Ҳижоз, Яман, Миср, Шом, Миср ва Тунислик ҳамаср олимлар улар ҳақида гапирган ва раддиялар берганлар.

-Бунга далилинг борми?

-“Ад дурар ас сания”, “Тариху ибн Ғоннам” ва “Тариху ибн Бишр” китобларини ўқи. Булар ваҳобийларнинг китобларидир. У ушбу китобларни ўқиди.

-Ажиб! Қандай қилиб, “Лаббайкаллоҳумма”ни айтиб турган ҳожини кофир дейди? Нима учун, кофир деган даъвода уларнинг молларини олиб, ўзларини ўлдиради? Ахир буларни террорчидан нима фарқи бор?

-Сен қандай қилиб, ўзинг тарихини, фикрларини, ишларини ўқимаган, билмаган кишиларга ўзингни мансубман, дейсан?

-Улар ўз фикрларини ҳамма жойда эълон қилгани, телвединия, радио ва оммавий ахборот воситаларида шайхлари машҳур бўлгани ва китоблари бепул тарқатилгани мени алдабди.

-Бўлмаса, нима учун умматнинг аксари ҳисобланувчи жамоага қайтиб, уларнинг бирига айланмайсан?

-Ахир, мен салафийманку!

-Яхши, суҳбатни бошидан бошлаймиз. Ёшинг 1400 дами?…

© Уринбаев Равшанбек таржимаси

Кўпчилик кун давомидаги югур-югурлар, вақтнинг тиғизлиги баҳонасида ўз соғлиғига эътибор бермайди. Нонушта қилмасдан ишга кетиш, тушликда яхши овқатланмаслик эса охир-оқибат саломатликка салбий таъсир этиши аниқ.

Соғлиқни сақлаш вазирлиги бош нутрициологи Гули Шайхова соғлом овқатланишнинг бир нечта муҳим қоидалари ҳақида айтиб ўтди.

? 1-қоида. “Фаст-фуд” ва бошқа тез пишар маҳсулотлар ортиқча вазн, семириш ва қандли диабет каби хасталикларнинг энг асосий сабабчисидир. Шу боис ушбу егуликлардан бутунлай воз кечинг.

? 2-қоида. Мева-сабзавотлар фойдали озуқа моддалари ва ферментларга бой. Шу боис улардан кунига камида 400 грамм истеъмол қилинг. Иссиқхоналарда етиштирилган маҳсулотларга ҳаддан ортиқ кимёвий ишлов берилиши сабабли ўзининг фойдали хусусиятларини йўқотади. Шундай экан, уларни имкон қадар танавул қилманг.

? 3-қоида. Ўсимлик ёғи, оқ буғдой уни, шакар, туз истеъмолини чекланг. Чунки уларда клетчатка йўқ. Бу эса овқат ҳазм қилиш тизими, ичаклардаги фойдали бактерияларнинг озиқланишига салбий таъсир этади.

? Қолаверса, ЖССТ тавсиясига кўра, бир чой қошиқ — 5 грамм йодланган ош тузи, 25-30 грамм шакар (ширинлик ва бошқа озуқа маҳсулотлари таркибидаги шакар ҳам ҳисобга олинган) кунлик меъёр ҳисобланади. Уларни ҳаддан ортиқ истеъмол қилиш юрак, буйрак ва қон айланиш тизимида салбий ўзгаришларга олиб келади.

? 4-қоида. Кўп овқат танавул қилманг. Бунинг энг тўғри йўли – шошмасдан таомланишдир. Овқатланаётганда сизни чалғитувчи ташқи омиллар — телевизор кўриш, компьютерда ишлашдан холи бўлинг. Қолаверса, нонушта қилмасдан асло кўчага чиқманг.

? 5-қоида. Кунлик таомномангизда сутли маҳсулотлар — қатиқ, йогурт, пишлоқ, сузма, творог, бринза бўлишига эътибор беринг. Чунки улар суякларни мустаҳкамлаб, остеопороз ривожланишининг олдини олади.

? 6-қоида. Тананинг асосий қисми суюқликдан иборат. Шу боис унинг нормал ишлаши учун кунига ўртача 2-3 литр суюқлик (газсиз минерал сув, мевали, кам ёғли сутли ичимликлар, қуритилган меваларнинг қайнатмалари) ичиш тавсия этилади. Газланган, энергетик ва алкоголь ичимликлар истеъмол қилманг.

?? 7-қоида. Оқсилли таомлар аминокислоталарга бой. Улар мушак тўқималарини шакллантириш, эски ҳужайрларни янгилаш учун жуда зарур. Оқсилга бой егуликларга тухум, янги гўшт, дуккакли ўсимликлар, балиқ, ёнғоқ кабилар киради.

Соғлиқни сақлаш вазирлиги
Матбуот хизмати

Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Нуриддин Холиқназаровни қабул қилди.

Мулоқотда диний-маърифий йўналишларда, буюк аждодларимиз илмий меросини ўрганиш ва халқимизга етказиш борасида амалга оширилаётган ишлар сарҳисоб қилинди.

Бугунги таҳликали дунёда халқимиз, айниқса, ёшларга ислом моҳиятини тўғри тушунтириб бериш, жаҳолатга қарши маърифат билан курашиш ҳар қачонгидан долзарб аҳамият касб этмоқда. Шу боис юртимизда ижтимоий-маънавий муҳит барқарорлигини таъминлаш, диний таълим сифатини янада ошириш, ушбу йўналишдаги илғор халқаро тажрибани ўрганиб, юртимиздаги диний таълим муассасалари фаолиятига татбиқ этиш бўйича тизимли ишлар амалга оширилмоқда.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 21 мартдаги қарорига мувофиқ, мамлакатимизда муборак Рамазон ойи файзли ва шукуҳли ўтди. Инсонларни яхшилик ва меҳру саховатга, бугунги тинч ва осойишта ҳаётимизни қадрлашга ундайдиган маънавий-маърифий тадбирлар ўтказилди.

Давлатимиз раҳбарининг ташаббуси билан барча имом-хатиблар иштирокида маҳаллалардаги 1 миллиондан зиёд кам таъминланган аҳолининг уйида ифторликлар уюштирилди. “Вақф” хайрия жамоат фонди ҳисобидан ёрдамга муҳтож фуқароларга 2 миллиард 446 миллион сўмлик хайру эҳсонлар қилинди.

Бу йилги Рамазон ойидаги яна бир муҳим янгилик 1 минг 400 нафар кам таъминланган фуқароларнинг давлат томонидан умра зиёратига юборилиши бўлди. Улар муқаддас манзилларда туриб, халқимизга тинчлик, файзу барака тилаб хайрли дуолар қилдилар.

Президент жамиятда диний бағрикенгликни янада мустаҳкамлаш, фуқароларнинг виждон эркинлигини кафолатлаш бўйича ўз фикрларини билдирди.

https://president.uz/uz/lists/view/6237 

Бу фазилатли кунни Аллоҳ таоло мусул монларга насиб айлади. Парвардигор ҳар жума куни олти юз минг кишини дўзахдан озод қилади. Жума куни вафот этган
бандага шаҳидлик ажри берилиши, Аллоҳ таоло уни қабр азобидан сақлаши ҳақида ҳадислар келтирилган. Жума куни айтилган салавотнинг савоби беҳаддир.
Жума намози Исро кечасида фарз бўлган, лекин мусулмонларнинг сони кам бўлгани сабабли ҳижратга қадар ўқилмаган.

Жума намози Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам Қубода бўлган пайтларида
фарз бўлди. У зот Қубода бир ҳафта турдилар, сўнг Мадина томон отландилар. Илк жума намозини Мадинаи Мунавварадан бир мил узоқликдаги Нақийъул Хазимот деган жойда Бану Солим ибн Авфнинг маҳалласида ўқидилар. Ҳозир ўша ерда «Жума» масжиди қурилган.

Исломдан олдин жума кунини «аруба» деб аташган. Унинг яна бир номи – «явмул мазийд», яъни хайру баракот зиёда қилиб бериладиган кун. Шунингдек, жума кечаси ҳафтанинг бошқа кечаларидан афзал ҳисобланади.

Аллоҳ таоло барчамизга жума айёмини муборак этсин! Бу муқаддас кунлардаги ибодат ва дуоларимизни даргоҳида холис қабул айласин!

Азизхўжа домла Иноятов

«Жума ҳақидаги оят ва ҳадислар» китобидан