Франция полицияси босқинчилик ҳаракати содир этишда гумон қилиб 10 нафар ултраўнгчилардан иборат гуруҳ аъзоларини ҳибсга олди. Бу ҳақда «Риа Новости» France Info радиоси хабарига таяниб хабар берди.

Ҳибсга олиш Франциянинг 23-24-июнь кунлари Франциянинг бир нечта шаҳарларида, жумладан Париж регионида ҳам бўлиб ўтди.

Бир қатор ОАВларнинг хабар беришича, ҳибсга олинганлар Франциядаги мусулмонларга нисбатан ҳужум қилишни режалаштирган.

ЎМИ Матбуот хизмати

Икки ўлканинг ҳукмдори бир-бирига уруш очмас, аммо фурсат туғилган заҳоти бири иккинчисининг тинчини бузар эди. Байрамлар, тантаналар ва бошқа шодиёналар бўлиб қолса, улардан ғоят устамонлик билан фойдаланиб бири иккинчисини мот қилишга уринар эди. Кунларнинг бирида улардан бирининг таваллуди яқинлашиб қолди. Иккинчиси ўз мамлакатидаги энг моҳир ҳайкалтарошни чақириб унга олтиндан бир қарич баландликда учта ҳайкал ясашни амр этади.  Унинг талабига кўра, ҳайкаллар бир-бирига шу қадар ўхшаши даркор эдики, уларнинг ўртасидаги фарқни фақат иккови  билмоғи лозим эди.

Ҳайкалтарош юксак маҳоратини ишга солиб подшоҳи талаб қилганидек бир хил ҳайкалларни айтилган вақтда ясади.

Ҳукмдор ҳайкалларнинг ёнига бир мактуб қўшиб қўшни давлат ҳукмдорига юборди. “Туғилган кунингиз билан қутлайман. Мана шу уч ҳайкалчани совға ўрнида қабул этасиз,  фақат шу ҳайкаллар бир-бирига ўхшаб кўринса-да, уларнинг фарқли жиҳатлари бор, ўша фарқларни топа олсангиз менга хабар берарсиз”, деб ёзилган эди номада. 

Ҳадяни олган ҳукмдор дастлаб ҳайкалларни тарозига тортиб кўрди. Олтин ҳайкаллар бир-бирига грамма грамм тўғри келди. Юртида санъатдан озгина хабари бор инсон борки, ҳаммасини чақирди, одамлар ҳайкалларни синчиклаб ўрганиб чиқар, бироқ фарқини топа олмас эдилар.

Орадан кунлар ўтди. Бутун мамлакат халқи ҳукмдорининг муаммосини эшитди ва унга ёрдам беришга ҳаракат қилиб, масаланинг қошида ожиз қолди. Чорасиз қолган ҳукмдор исёнкор бўлгани боис ўзи зиндонга ташлатган бир ёш йигитни чақиртирди. Кўп ўқиган, илмли, маърифатли, ўз дунёқарашига эга бўлган йигит ҳукмдорнинг айрим сиёсатига қарши чиққани сабабли зиндонбанд этилган эди.

Йигит олдинига ҳайкалларни роса айлантириб кўрди. Сўнгра ингичка бир сим беришларини сўради. Сим берганларидан кейин у симни биринчи ҳайкалнинг қулоғидан тиқди, сим ҳайкалнинг оғзидан чиқди; иккинчи ҳайкалнинг қулоғидан тиқди, бошқа қулоғидан чиқди; учинчи ҳайкалнинг қулоғига тиқди, аммо ташқарига чиқмади, фақат сим сиғадиган ингичка йўл бўйлаб пастга, юракка қараб кетди ва у ердан ҳеч ерга чиқмай букланиб қолди.

Ҳукмдор ҳайкалларни юборган қўшни ҳукмдорга жавоб ёзди: “Қулоғидан киргани оғзидан чиққан инсон яхши одам эмас; биринчи қулоғидан кириб, иккинчи қулоғидан чиқиб кетган инсон ҳам яхши одам эмас; энг ишончли инсон қулоғидан кирганни юрагига кўмган одамдир. Қийматли совғалар жўнатганингиз учун мамнун бўлдим”.

Дамин ЖУМАҚУЛ тайёрлади.

Ҳидоят бандалар учун сўраладиган нарсаларнинг энг шарафлисидир. Аллоҳ таоло Ўзининг нозил қилган энг улуғ китобида, бу энг улуғ китобининг энг улуғ сурасида, энг улуғ ибодатда ҳидоятни сўраш таълимини ўргатди. Бу Аллоҳ таолонинг: إهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِيم “Бизни тўғри йўлга  йўллагин”[1] оятидир.

 Ҳидоят Қуръонда баъзи ўринда Аллоҳ таолога нисбат қилинган:

 فَهَدَى اللَّهُ الَّذِينَ آَمَنُوا لِمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ

 “Аллоҳ имон келтирганларни улар ихтилоф қилган нарсалар (ичи)дан Ўз изни (илми) билан ҳидоят  сари йўллади”[2] ояти каби.

  Баъзи ўринда эса Қуръонга нисбат қилинган:

 إِنَّ هَذَا الْقُرْآَنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ

 “Албатта, бу Қуръон энг тўғри йўлга ҳидоят этур”[3] ояти каби.

 Баъзи ўринда эса Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи васалламга нисбат берилади:

 وَإِنَّكَ لَتَهْدِي إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ

 “Албатта, сен тўғри йўлга ҳидоят қилурсан”[4] ояти каримасига ўхшаш.

 Ҳидоят Қуръонда бир неча хил кўринишда ворид бўлган. Ҳидоятнинг биринчи тури умумий тирик ва жонсиз мавжудотлар учун бўлган ҳидоят. Аллоҳ таоло Мусо алайҳиссаломни сўзида Фиръавнга хитоб қилиб:

 قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى

 “(Мусо) айтди: «Раббимиз ҳар бир нарсага ўз яратувчилигини ато этиб (кўрсатиб), сўнгра (уни) тўғри йўлга йўллаган зотдир”[5], - дейди. Яъни Аллоҳ таоло барча нарсаларнинг ўзлари собит турадиган хилқатларини берган, ҳар бир аъзога ўзининг шаклини ва ҳайъатини берган, ҳар бир мавжудотни ўзига хос хилқатини бериб, сўнг ўз хилқатларига лойиқ бўлган амалларга бошлаб қўйган Зотдир. Ҳидоятнинг бу тури, ўз иродаси билан манфаатни жалб қилиб, зарарни даф қиладиган ҳаракатланувчи жонли нарсаларнинг ҳидоятини ҳам, мусаххар жонсиз нарсаларнинг ҳидоятини ҳам ўз ичига олади. Барча жонли нарсаларнинг ҳидояти бор, гарчи уларнинг навлари ва турлари бошқача бўлса ҳам.

 Ушбу оятни Фахрур-Розий ўзининг "Мафатиҳул ғайб" номли тафсир китобида қуйидаги гапни келтиради: “Агар сиз асаларининг олти бурчакли уйининг ясашидаги ажойиботларига ва ҳар турлик ҳашаротларнинг ўзларига керак бўлган нарсаларга йўл топишидаги ажойиботларга назар солсангиз шунда буларнинг барчасини барча нарсаларни билгувчи, барча ишларни тадбирни қилгувчи Зотнинг илҳомисиз ҳеч қачон имкони йўқлигини тушунган бўлардингиз”.

 Аллоҳ таоло барча махлуқотларга уларни куч қувватларини сақлаб турувчи таом, шароб, кийим, жуфтларни неъмат қилиб бериб, улардан қандай фойдаланишлик йўлларига ҳам йўллаб қўйди. Тоғлардан темирни, денгизлардан дурларни чиқарадилар. Турли дорилар ва турли шифобахш дамламаларни тайёрлайдилар. Турли нарсаларни жамлаб ҳар хил таомлар ҳозирлайдилар. Демак, бу чиқарилган турли нарсаларни Аллоҳ таоло яратди, сўнг эса уларга бу нарсалардан қандай фойдаланишлик учун ақл берди. Бу фақатгина инсонга хос эмас, балки барча тирик жонзотларга тегишлидир. Шундай қилиб, Аллоҳ таоло инсонга ўз жуфтини, эшакка урғочи эшакни, туяга урғочи туяни бериб, уларнинг ўзаро насллари давом этиши учун уларни қандай кўпайиш йўлларига йўллаб, сўнгра  туғилган болаларини оналарининг кўкракларига ва елинларига йўллаб қўйди. Булар ҳайвонларнинг ўзларига хос эмас, балки уларнинг аъзоларига ҳам тегишлидир. Аллоҳ таоло қўлни ўзига хос суратда яратиб, унга ушлашлик қувватини берди. Оёқни ўзига хос суратда яратиб унга юришлик қувватини берди. Кўз, қулоқ ва бошқа барча аъзолар ҳам шу кабидир. Сўнг бу аъзоларни бир-бирига махсус бир кўринишда бириктириб, бу бириктиришдан бир инсонни вужудга келтирди.

 Аллоҳ таолонинг ҳидоятга бошлашининг даражаларини Ўзигина билади. Оламларнинг Робби – Аллоҳ буюкдир. Кимда ким дунёдаги бор ҳидоятларни тафаккур қилиб кўрса Аллоҳдан бошқа ибодатга сазовор зот йўқлигини, У зот ғайбни ҳам ошкорани ҳам билувчи эканлигини тушуниб етади. Мана шунда Мусо алайҳиссаломнинг Фиръавнга келтирган ҳужжатини англайди. Фиръавн: “Сизларнинг илоҳингиз ким?”, - деб сўраганда. Мусо: “Раббимиз ҳар бир нарсага ўз яратувчилигини ато этиб (кўрсатиб), сўнгра (уни) тўғри йўлга йўллаган зотдир”[6], - деб жавоб бергандилар. Ҳақиқатда Мусо алайҳиссалом иккитагина жумла келтирдилар холос. Агар бунинг маъноларини очиқ баён қилинадиган бўлса ҳисобсиз мужалладлар бўлади.

 Ҳидоятнинг иккинчи тури яхшилик ва ёмонлик йўли, нажот топиш ва ҳалокатга учраш йўлларини баён қилиб берадиган, уларга чорлайдиган ва уларни тушунтирадиган ҳидоят. Бу ҳидоят турини Аллоҳ таоло барча бандаларига берган бўлиб, улардан буни қабул қилиб муваффақиятга эришганлари ҳам бор ва улардан буни қабул қилишдан бош тортиб зиёнга учраганлари ҳам бор.  Аллоҳ таолонинг қуйидаги ояти каримасидан мурод ҳам ушбу ҳидоятдир:

 وَأَمَّا ثَمُودُ فَهَدَيْنَاهُمْ فَاسْتَحَبُّوا الْعَمَى عَلَى الْهُدَى فَأَخَذَتْهُمْ صَاعِقَةُ الْعَذَابِ الْهُونِ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ

 “Самуд (қабиласи) эса, бас, уларни (тўғри йўлга) ҳидоят қилган эдик, улар ҳидоятни қўйиб, кўрликни (залолатни) ихтиёр қилдилар. Бас, ўз қилмишлари сабабли уларни хор этувчи азоб чақмоғи урди”[7]. Яъни биз уларга баён қилиб бердик, уларни тўғри йўлга йўлладик ва уларни далолат қилиб қўйдик, улар эса ҳидоят топмадилар.

 Қуйидаги ояти карима элчилар халқни ҳидоятга чорлаш учун уни қабул қилишлари учун юборилганликлари ҳақидаги ояти каримадир:

 فَمِنْهُمْ مَنْ هَدَى اللَّهُ وَمِنْهُمْ مَنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلَالَةُ

 “Улар орасида Аллоҳ ҳидоят қилганлари ҳам, шунингдек, йўлдан озиши қатъий бўлганлар ҳам бўлган”[8].

 Яна бошқа ояти каримада:

 وَإِنَّكَ لَتَهْدِي إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ

 “Албатта, сен тўғри йўлга ҳидоят қилурсан”[9] ояти каримасига ўхшаш.

 Ҳидоятнинг учинчи тури илҳомлантириш ва муваффақ қилиш ҳидоятидир. Бу ҳидоятнинг маъноси ҳидоят топмоқдир. Аллоҳ таолонинг қуйидаги ояти каримисидан шу ирода қилингандир:

 إِنَّكَ لَا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ

 “(Эй, Муҳаммад!) Сиз ўзингиз суйган кишиларни ҳидоят қила олмайсиз, лекин Аллоҳ ўзи хоҳлаган кишиларни ҳидоят қилур. У ҳидоят топувчиларни яхши билувчидир”[10].  Ояти каримада Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи васалламдан ушбу ҳидоят тури нафий қилинди. Юқоридаги оятда эса ҳидоятни у зотга нисбатан собит қилганди. Аллоҳнинг каломини яхши тушуниб етган киши бу ояти карималар ўртасида ҳеч қандай бир бирига тескарилик йўқлигини англаб етади. Бу ҳидоят тури хос ҳидоят бўлиб, уни Аллоҳ таоло Ўзи хоҳлаганларига фазл қилиб беради. Аллоҳ кимни ҳидоятга бошлашни Ўзи яхши билади. Аммо юқоридаги ҳидоятдан мурод эса Ўзи барча халоиқга баён қилиб берган ва элчиларни мана шу ҳидоятга чақиришга буюрган ҳидоятидир. Агар улар буни қабул қилсалар Аллоҳ уларни ҳидоятларини зиёда қилади. Қуръони каримда:

 وَالَّذِينَ اهْتَدَوْا زَادَهُمْ هُدًى وَآَتَاهُمْ تَقْوَاهُمْ

 “Ҳидоят топган зотларга эса (Аллоҳ) уларга янада ҳидоятни зиёда қилур ва тақво ато этур”[11], деб марҳамат қилади, яъни улар биринчи ҳидоятни қабул қилганларида Аллоҳ таоло уларга ҳидоятларини зиёда қилишлик билан фазл қилди, тоинки иккинчи даражага етсинлар деб.

 Ҳидоятнинг тўртинчи тури шуки, бу ҳидоят тури иккинчи ҳидоятнинг энг юқори даражаси бўлиб, унинг фоида ва натижасидир. Унинг маъноси етказмоқ, олиб бормоқ маъносида. Жаннатга томон ҳидоят мана шудир.АллоҳтаолонингЮнуссураси 9 оятида:

 إِنَّ الَّذِينَ آَمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ يَهْدِيهِمْ رَبُّهُمْ بِإِيمَانِهِمْ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهِمُ الْأَنْهَارُ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ

 “Имон келтирган ва эзгу ишларни қилганларни эса, имонлари сабабли Парвардигорлари ҳидоят қилур, неъмати мўл жаннат (боғ)ларда остиларидан анҳорлар оқиб тургай”[12], деб марҳамат қилган ҳидоятдан мурод ҳам шудир. Жаннат аҳли ҳам истаган ва унга эришиб:

 وَقَالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي هَدَانَا لِهَذَا وَمَا كُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْلَا أَنْ هَدَانَا اللَّهُ

“(Шунда) айтурларки: «Ушбу (ҳидоят)га бизни бошлаган Аллоҳга ҳамд (айтамиз). Агар бизни (Ўзи) бошламаганида, тўғри йўлни топа олмаган бўлур эдик”[13], деб айтган ҳидоятлари ҳам шу навдандир. Дўзах аҳлининг ҳаққи борасида келган ҳидоят ҳам шу маънода, яъни унга етиб бориш маъносидадир. Аллоҳ таоло Соффатсураси 23 оятида:

 فَاهْدُوهُمْ إِلَى صِرَاطِ الْجَحِيمِ

 “Бас, уларнидўзахйўлигабошлангиз!”[14]дейди.

 Демак ҳар куни фарз намозларида ўн етти маротаба ўқишга буюрилган Фотиҳа сурасидаги дуо “Бизни тўғри йўлга  йўллагин”[15] оятидан мақсад бу иккинчи ва учинчи ҳидоят яъни “билдиришини”, “равшан қилишини”, “илҳом қилишини” ва “муваффақ этишини” сўраш деганидир. Инсон ўзининг биродари учун дуо қилиб сўрайдиган ҳидоят ҳам шудир.

 Аллоҳ таоло бутун борлиққа ёйиб қўйган ҳайратланарли ҳикмати ва ажойиб қурдатини англаш ҳидояти ҳам илҳомий ҳидоят ҳисобланади. Ундан ташқари Аллоҳ таолонинг борлиқдаги нарсаларни ўзларига хос навларга илҳомлатириши ҳам Унинг ҳидоятидан ҳисобланади. Аллоҳим ҳидоятимизни зиёда қилгин ва бизни адашув йўлларидан четлаштиргин. Гуноҳларимиз кўпайиб кетишидан, ҳатто гуноҳларимиз бу қалбларимизга ғафлатдан чодир бўлиб қолишидан паноҳ бергин.

“ЖАМЪ АШ-ШАТИТ ФИ ШАРҲ АБЯТ АТ-ТАСБИТ”

  Асари асосида тайёрланди.

بسم الله الرحمن الرحيم

ГИЁҲВАНДЛИК - ОФАТ

Бугунги кунда дунёда бир қанча глобал муаммолар юзага чиқди. Шулардан бири ва энг даҳшатлиси гиёҳвандликдир. Динимиз инсоннинг эътиқоди, жони, руҳи, молини сақлагани каби унинг ақлини ҳам ҳимоя қилади. Инсон ибодатларни адо қилиши учун комил ақлга эга бўлиши керак. Олимлар маст қилувчи ичимликлар ва гиёҳванд моддаларни ичишни “Ихтиёрий жиннилик”, деб аташади. Чунки гиёҳванд ўз ихтиёри билан ақли ҳушини йўқотади. Гиёҳвандлик ҳақида ҳам муқаддас динимизда керакли кўрсатмалар берилган.   

Аллоҳ таоло Қуръони каримда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламни бутун башариятга Ўзи тарафидан элчи қилиб юборишининг қатор сабабларидан бири сифатида тоза пок нарсаларнинг ҳалоллиги ва нопок, зарарли нарсаларнинг ҳаромлигини умматларига билдириш эканини шундай баён этади:

... يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ ...  

(سورة الآعراف/157)

яъни: “... У (пайғамбар) уларни яхшиликка буюради, ёмонликдан қайтаради ва пок нарсаларни ҳалол қилиб, нопок нарсаларни уларга ҳаром қилади...” (Аъроф сураси, 157- оят).

Динимиз ҳалол қилиб берилган нарса покдир. Покиза ризқ топиш учун ҳаракат қилиш эса ибодат даражасидадир. Агар бунинг акси, бўлса ўша нарса ҳаром ва унинг истеъмол қилган кишилар гуноҳкор бўлади. Дарҳақиқат, инсонга зарар келтирувчи нарсалардан айниқса энг улуғ неъмат саналмиш ақлни кетказувчи, баданни бўшаштирувчи ва сусайтирувчи нарса динимизда ҳаром қилинган. Шунингдек, у инсон соғлиғини кетишига ёки унинг ҳалокатига сабаб бўлувчи воситалардан сақланиш унга фойдадир. Ҳадиси шарифда шундай дейилади:

عن أم سلمة  رضي الله عنها قالت: " نَهَى رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ عَنْ كُلِّ مُسْكِرٍ )وَمُفْتِرٍ(

 (رواه الإمام ابو داود والإمام حاكم)

яъни: Умму салама розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади, у зот айтадилар: “Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳар қандай маст қилувчи, баданни бўшаштирувчи ва сусайтирувчи нарсаларни истеъмол қилишдан қайтардилар” (Имом Абу Довуд ва Имом Ҳоким ривояти).

 Бу ҳадис билан истеъмол қилганда танани бўшаштирувчи ва ақлни кетказувчи ҳар қандай нарса ҳаром бўлади. Ҳудди шу ҳадисда зикр қилинган бўшаштирувчилик сифати ажнабий тилларда наркотик деб номланган гиёҳвандлик моддаларининг васфидир. Бошқа бир ҳадисда:

عَن ابْن عمرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهما أَن رَسُول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قَالَ:

 " كُلُّ مُسْكِرٍ خَمْرٌ، وَكُلُّ مُسْكِرٍ حَرَامٌ"  )أخرجه الإمام مُسلم .(

яъни: Ибн Умар розияллоҳу анҳумадан ривоят қилинади, Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи васаллам айтдилар:  “Ҳар бир маст қилувчи нарса хамрдир ва ҳар қандай маст қилувчи ҳаромдир”  (Имом Муслим ривояти).

Бу ҳадис билан ҳам гиёҳвандликнинг ҳар қандай кўриниши ҳаром ҳисобланади. Шунга кўра маст қилувчи ичимликларнинг ҳукми, зарарлари, оқибатлари ҳақидаги барча оят ва ҳадислар ҳам гиёҳванд моддаларга тегишлидир. Гиёҳвандлик кишини секин секин (гоҳида эса тезда) ўлимга олиб келади. Бу нарсаларни истеъмол қилиш билан ўз жонига ўзи қасд қилган бўлади. Бу эса гуноҳи кабирадир. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам марҳамат қиладиларки:

عن ثابتِ بن الضَحَّاكِ اَنَّ رَسولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قال: لَعْنُ المُؤْمِنِ كَقَتْلِهِ وَمَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِشَيْءٍ فِي الدُّنْيَا عُذِّبَ بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ (رواه الإمام الدارامي).

яъни: Собит ибн Заҳҳок розияллоҳу анҳу ривоят қилади, Пайғамбаримиз саллоллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Мўминни лаънатлаш уни ўлдиришга ўхшайди. Дунёда ким ўзини бирор нарса билан ўлдирса, қиёматда ўша нарса билан азобланади”  (Имом Дорамий ривояти).

Аллоҳ таоло бандаларига меҳрибон бўлгани учун ҳам уларга зарарли бўлган нарсаларни ман қилган. Банда ушбу чегарадан тажовуз қилса ҳамда ман қилинган нарсалардан сақланмаса, ўзига ва бошқаларга зарар етказади. Бу эса исломга зид амалдир. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламдан Абу Саид ал-Худрий розияллоҳу анҳу ривоят қиладилар:

عن أبي سعيدِ الخُدْرِي رضي الله عنه أنَّ رسولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قالَ: "لاَ ضَرَرَ وَ لاَ ضِرَارَ"

( رواه الإمام إبن ماجه).

яъни: “Ўзига ҳам бошқаларга ҳам зарар етказиш йўқдир” (Имом Ибн Можа ривояти).

Гиёҳвандликнинг зарарлари эса беҳисобдир. Гиёҳвандлик етказадиган зарарлар инсон жисмини қанчалик хароб, барбод қилса, худди шундек шахс ва жамиятнинг мол-мулкига ва бойлигига ҳам мислсиз зарар етказади. У тинч-тотув оилаларни бузиб, болаларни етим қилади, қашшоқлик, муҳтожликда яшашга мажбур этади. Охир оқибат касаллик, қамоқхона ёки ўлим билан якунланади. Ҳолбуки, ҳеч ким Аллоҳ таолодан ўзига ато этилган мол дунёсини исроф қилишга ҳаққи йўқ. Унинг ноўрин ерларга ишлатишидан ва беҳуда бўлишидан сақлаш ҳар биримизнинг вазифамиздир.

Аллоҳ таоло Бақара сурасининг 195- оятида шундай марҳамат қилади:

 ...وَلَا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ ...

яъни: “...Ўз қўлларингиз билан ўзларингизни ҳалокатга ташламангиз!...”.

Энг ачинарлиси шундаки, бу иллатга гирифтор бўлган кимсалар, топган пулини ҳаром ичимлик ва гиёҳванд моддаларни сотиб олиш учун ҳечам аямайдилар. Бор молу дунёсини, машинасини, уйини, ҳатто кийимини ҳам сотиб юборишлик даражасига етади. Исрофгарчиликнинг бундан ёмонроқ кўриниши бўлмаса керак. Бу ҳақда Аллоҳ таоло шундай деган:

إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِرَبِّهِ كَفُورًا

яъни: “Шубҳасиз исрофгарлар шайтонларнинг биродарларидир. Шайтон эса Парвардигорига ўта ношукр эди” - дейилади (Исро сураси, 27-оят).

 Ушбу оятга кўра, маблағларини мана шундай ноўрин жойларга сарфлаётганларни шайтоннинг биродари дейиш мумкин. Чунки уларга шайтондан бошқа ҳеч ким дўст бўлмайди. Шунинг учун ҳам, бу масалада барчамиз ўта ҳушёр бўлмоғимиз лозим.

Пайғамбаримиз (сав)дан Абу Саъид ал Худрий розияллоҳу анҳу ривоят қиладилар:

عن أبي سعيد الخدري رضي الله عنه قال : سمعت رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول : "مَنْ رَأَى مِنْكُمْ مُنْكَرًا فَلْيُغَيِّرْهُ بِيَدِهِ فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِلِسَانِهِ فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِقَلْبِهِ وَ ذَالِكَ أَضْعَفُ الْإيْمَانِ" (رواه الإمام المسلم).

яъни: “Сизлардан ким ёмон, мункар ишни кўрса, уни қўли билан ўзгартирсин, агар унга ҳам қодир бўлмаса, тили билан қайтарсин, тили билан ҳам монелик қила олмаса, унда қалби билан қайтарсин, ана ўша иймоннинг заифлигидир”.  (Имом Муслим ривояти)

Демак, ушбу ҳадиси шарифга биноан, гиёҳвандликка қарши кураш ҳаммамизнинг бурчимиздир. Бу қабиҳ ишни билгач, ўзини оиласини, яқинларини бутун инсониятни ва келажак авлодларни ўйлаган ҳар бир киши гиёҳвандликка қарши курашда фаол бўлиши зарур. Маҳаллалар ва қишлоқларда шу йўл билан тез бой бўлиб қолишни истаган, қанчадан-қанча кишиларни умрига зомин бўлаётган кишиларга бефарқ қараб туриш мумкин эмас. Гиёҳвандлик офатидан халқимизни ва келажак авлодни халос этиш ва уларни моддий ҳамда маънавий баркамоллик сари йўналтиришдек умумбашарий хайрли ишларимизда Аллоҳнинг ўзи мададкор бўлсин. Омин!

Муҳтарам жамоат! Мавъизамизнинг ҳанафий мазҳабимиздаги фиқҳий масалалар қисмида сутра ҳақидаги баъзи масалалар ҳақида суҳбатлашамиз.

“Сутра” деганда намозхоннинг олдидан бирор нарса ўтмаслиги учун қўйилган тўсиқ тушунилади.

عَنْ أَبِي جُهَيْمٍ  رَضِي اللهُ عَنْهُ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: لَوْ يَعْلَمُ الْمَارُّ بَيْنَ يَدَيِ الْمُصَلِّي مَاذَا عَلَيْهِ لَكَانَ أَنْ يَقِفَ أَرْبَعِينَ خَيْرًا لَهُ مِنْ أَنْ يَمُرَّ بَيْنَ يَدَيْهِ. قَالَ أَبُو النَّضْرِ: لَا أَدْرِي قَالَ أَرْبَعِينَ يَوْمًا أَوْ شَهْرًا أَوْ سَنَةً

(رواه الإمام البُخَارِيُّ والإمام مُسْلِمٌ).

яъни: Абу Жуҳайм розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Агар намозхоннинг олдидан ўтувчи киши ўзига нима (гуноҳ) бўлишини билганида эди, (намозхоннинг) олдидан ўтишдан кўра қирқ (йил, ой, кун) тўхтаб туришга рози бўлар эди”, дедилар”. Абу Назр (ҳадисни Бусрдан ривоят қилган ровий:) “Қирқ кун” дедими, ёки “ой”, ё “йил”ми, билолмадим”, деган” (Имом Термизий ва Имом Абу Довуд ривоят қилишган).

Девор, устун, найза, асо, бошқа бирор нарса сутра бўлиши мумкин. Мақсад, намозхоннинг олдидан бирор нарса ўтиб, кўнглини бузмасин, хусусан, шайтон васваса қилмасин. 

عَنْ طَلْحَةَ رَضِي اللهُ عَنْهُ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: إِذَا وَضَعَ أَحَدُكُمْ بَيْنَ يَدَيْهِ ِثْلَ مُؤْخِرَةِ الرَّحْلِ فَلْيُصَلِّ، وَلَا يُبَالِ مَنْ مَرَّ وَرَاءَ ذَلِكَ (رَوَاهُ الإمام مُسْلِمٌ وَالإمام التِّرْمِذِيُّ).

яъни: Талҳа розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қачонки бирингиз олдига эгар суянчиғичалик нарсани қўйса, унинг ортидан ким ўтганига эътибор бермасдан намозни ўқийверсин”, дедилар” (Имом Муслим ва Имом Термизий ривоят қилишган).

Намозхоннинг олдидан бирор нарсанинг ўтиш эҳтимоли бўлмаса ёки намоз ўқилаётган жой йўл бўлмаса, сутра қўймай намоз ўқиса ҳам бўлади. 

Агар сутра бўлмаса ёки ўтувчи намозхон билан сутрасининг орасидан ўтса, (намозхон уни) тасбеҳ ёки ишора билан қайтаради. 

Бу қайтариш намозхоннинг “Субҳаналлоҳ!” деб тасбеҳ айтиши ёки ишора қилиши билан бўлади. Аёл кишилар эса ўнг қўлини чап қўлига уриб, қарсак каби овоз чиқариш ила қайтарадилар.

Сутранинг энига чегара белгиланмаган, аммо бўйи, яъни баландлиги энг ками бир зиро (газ) бўлиши керак. Бир газнинг узунлиги турлича белгилаб келинади. Баъзилар 46,2 см, десалар, бошқалар 70 см деб таъкидлайдилар. Демак, эҳтиёт учун 70 см ва ундан ҳам узунроқ бўлгани маъқул.  Оёқ билан сутранинг оралиғи намозхон бемалол сажда қила оладиган миқдорда бўлиши лозим.

Сутранинг самараси:

- Намазхоннинг олдидан ўтувчи кимсанинг гуноҳкор  бўлишини олди олинади.

-   Намозхоннинг фикри намоздан чалғимаслиги учун ёрдам.

- Намозхоннинг олдидан ўтишга зарурати бор кишини мушкулликка туширмаслик.

Аллоҳ таоло барчамизга Ўзи буюрганидек намоз ўқиш бахтини муяссар айласин! Омин.