Рўзғор учун керакли маҳсулотларни уйимиз ёнидаги дўкондан харид қилишга одатланганман. Бу ҳолат эрталаб, ишга кетиб, кечқурун уйга қайтадиган ҳар бир инсонга хос бўлса керак. Кун бўйи ишлаб, уйга қайтгунча, бозор ёпилиб, харид учун супермаркет ёки минимаркетга киришга тўғри келиши, ҳеч кимни ҳайрон қолдирмайди, албатта. 

Майли бу бошқа мавзу. Аслида дўкондаги нарх-навонинг ўзгаргани ҳақида айтмоқчи эдим.  

Болаларим ёқтирадиган ва тез-тез харид қилиб турадиганимиз ширинликнинг нархи бир ҳафта олдин 16 минг сўм атрофида эди. Бугун эса 18 минг сўмдан баландроқ баҳони ёзиб қўйилганини кўриб, ҳайрон бўлдим. Тавба, шу ширинлик, шу фирма номи, шу дўкон... Нима ўзгарди. Маош ошдими? Ёки... Сотувчини саволга тутдим. 

- Кечирасиз, мана бу ширинликдан доим олиб турардим, негадир қимматлашгандайми?

- Тўғри, опа. Икки кун бўлди нархи ошганига.

- Нега?

- Шу кунларда ҳамма ифтор қилаяпти, турли хилдаги пишириқларга талаб ошган. Шунга корхона нархни оширди. Қиммат олинган маҳсулотни арзон баҳода сотолмаймиз-да. 

Сотувчи билан тортишиб, ким баракат топибдики, мен топсам. Қўлимдан келгани, ширинликни харид қилишни бошқа кунга қолдириб, дўкондан чиқиб кетиш бўлди. 

Ҳар йили кузатаман. Рамазон ойида нарх-наво анча ошиб қолади. Бу озиқ-овқат маҳсулотларига талабнинг кўплигиданми ёки “тадбиркорларнинг” ишни кўзини билишиданми, сабабини аниқ билмайман. Билганим, муборак рўза кунларидан “унумли” фойдаланиш ҳаракатида чўнтагини бир-икки сўм кўпроқ пулга тўлдираётганлар наҳот адолат, барака, савоб деган тушунчалардан шу қадар узоқлашиб кетган бўлсалар? Муборак ойга ҳурматсизликлари боис топган маблағлари яхшиликка эмас, ёмонликка, гуноҳ ишларга, бефойда жойларга совурилиб кетишидан қўрқмайдиларми, бундай тужжорлар.  

Бир нарсани унутмайлик, кўпроқ, янада кўпроқ топиш эмас, камроқ бўлса-да, кўнгил хотиржамлик ила тирикчилик ўтказишда, одамларга хайр-саховат қилишда файз бор, барака бор. 

Рўзадан мақсад аслида кўпроқ овқат ейиш эмас, балки борига қаноат ва сабр қилиш эмасми? Кун давомида сабр қилиб, кечқурун икки кунлик таомни еб битириш...  

Келинг, бу мавзуда кейин гаплашамиз.

Манба: ЎзА

ЎМИ Матбуот хизмати

Кун чиқар мамлакат ҳисобланган Япония мусулмонлар билан нафақат маданий, балки иқтисодий соҳада ҳам ҳамкорликни йўлга қўйишга интилмоқда. Хусусан, япон озиқ-овқат ишлаб чиқарувчи ширкатларининг ҳалол маҳсулотларини Токио, Осака, Киото каби йирик шаҳарлардаги дўкон пештахталарида учратишингиз мумкин. Қолаверса, япон тадбиркорлари ўз маҳсулотларини жахон ҳалол бозорига олиб чиқишни ҳам режалаштиришмоқда.

Шу билан бир қаторда, япон дизайнер ва модельерлари Ислом аҳкомларига мос келадиган либослар тўпламларини мусулмон жамоаси эътиборига ҳавола этиб, Индонезия, Малайзия, Сингапур, АҚШ ва Буюк Британияда ўтказилган кўргазмаларда муваффақиятли намойиш этишган. Бу ҳақда islamosfera.ru сайти хабар берди.

Бир сўз билан айтганда, мамлакат аҳолисининг бор йўғи 0.0008 фоизи (100 минг киши) ни ташкил қилувчи мусулмонларга ҳамда бу ерга келувчи кўп сонли мусулмон сайёҳлар учун таомланиш ва либослар танлаш борасида Японияда талайгина имкониятлар мавжуд.

ЎМИ Матбуот хизмати

Истанбулда Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга бағишланган 5 чи халқаро “Оламларга раҳмат ”қисқа метражлик фильмлар халқаро танлови бошланди. Бу ҳақда "islamosfera.ru" нашрига таяниб info.islom хабар берди.

Мукофот жамғармаси 100 минг турк лира (20000 АҚШ доллари)сини ташкил этувчи танловда "Энг яхши фильм" ва "Энг яхши сценарий" номинациялари ғолиблари аниқланади.

Мазкур танловда қатнашиш учун аризалар 2018 йил охиригача қабул қилиниб, совриндорларни тақдирлаш маросими 2019 йил 16 февраль куни ўтказилиши режалаштирилмоқда.

Маълумот учун, 2017 йили Қирғизстонлик режиссёр К. Жолдошбекованинг “Ёлғизлик” фильми танловда ғолиб деб топилган эди.

ЎМИ Матбуот хизмати

Шу кунларда Асака шаҳридаги “Холид ибн Валид” масжиди илоҳий раҳмат нурлари билан лиммо-лим тўлмоқда, десак сира муболаға бўлмайди. Сабаби, бу жомеда хатми Қуръон ва таровеҳ намозларини адо этиш учун бир неча минглаб мўмин-мусулмонлар жам бўлиб, ҳусни совт билан қориларимизнинг Қуръони карим тиловатларини ихлос билан танглашмоқда. Намозхонларнинг аъло кайфияти ва об-ҳавонинг мўътадиллиги ҳам Рамазони шарифнинг диёримизда ўзгача файз билан ўтаётганига дарак бериб турибди.
Куни кеча Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари ушбу муҳташам жомега ташриф буюриб, намозхонларни Рамазони шарифнинг мағфират даҳаси билан муборакбод этиб, дунёдаги барча мусулмонлар каби юртимиз мўмин-мусулмонлари ҳам Рамазон ойини катта хурсандчилик билан ўтказишаётгани, ибодатларини иймону ихлос билан адо этишаётганини сўзлаб бердилар. Шунингдек, кишилар Рамазон кечаларини Қуръон тиловати, нафл ибодатлар, Аллоҳнинг зикри, тавба-истиғфор билан бедор ўтказиши лозимлигини алоҳида таъкидладилар. Бу ойда ҳар қачонгидан сахийлик ва олийҳимматлилик кўрсатиш, фақир ва мискин одамларга садақа, эҳсон, таом улашиш жуда савобли амал эканини билдирдилар.
Рамазон ойи давомида шукроналик фазилатларини янада кучли намойиш этиш, мамлакатимизнинг янги тараққиёт даврида динимиз равнақи йўлида Давлатимиз раҳбари томонидан олиб борилаётган тарихий ишларни кенг халқ оммасига етказиш ва бу борада барча камарбаста бўлиши зарурлиги ҳақида муфтий ҳазратлари алоҳида тўхталиб ўтдилар.
Муфтий ҳазратлари иштирок этган Асака шаҳридаги “Холид ибн Валид” жоме масжидидаги таровеҳ намозида минглаб намозхонлар иштирок этиб, қориларнинг чиройли совт билан ўқиган Қуръони карим тиловатларидан баҳраманд бўлишди.
Муфтий ҳазратнинг Андижон вилоятига сафарлари давом этмоқда.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Маълумки, рўза нафақат инсон руҳияти ва маънавиятига, балки организми учун ҳам ижобий таъсир кўрсатиши шубҳасиз. Рўза тутиш рамазон ойида фарз бўлса-да, уни баъзи узрлар сабабли рамазондан бошқа пайтларда қазо қилиб тутиш ҳам мумкин. Мусофирлик, касаллик, ҳомиладорлик, кексалик ҳамда ҳайз ва нифос кўрган аёл шулар жумласидандир. Қуйида улар билан бирма-бир танишамиз:

1. Мусофирлик. Маълумки, сафар машаққат, қийинчилик ва хавф-хатарлардан иборат. Доно халқимизда, “Йўл азоби – гўр азоби” деган мақол бежиз айтилмаган. Шундай экан, мусофир ҳар хил ноқулай аҳволга тушади, қийинчилик ва машаққатларга дуч келади, заҳмат чекади, имкониятлари чекланиб, кўп нарсага эҳтиёж сезади ва ҳоказо. Табийики, бу динимиз кўрсатмаларини адо этишда ҳам билинади. Ҳаётнинг барча жабҳасини қамраб олган Ислом динида ҳам шуларга алоҳида эътибор қаратган. Мусофир ва беморлар каби ночор кишиларга имкониятларига қараб енгилликлар ато этилган. Зотан, Ислом енгиллик динидир. Аллоҳ таоло марҳамат қилади: “Аллоҳ сизларга енгилликни истайди, оғирликни хоҳламайди” (Бақара сураси, 185-оят). Шундай экан, Аллоҳ таоло ҳар бир бандага тоқатидан ортиқчасини юкламайди. Мусофир киши шариатнинг қайси кўрсатмасида қийинчиликка дуч келмасин, албатта, унга динимизда енгиллик бор. Жумладан, Рамазон рўзасини тутишда ҳам. Аллоҳ таоло марҳамат қилади: “...Бас, сизлардан ким бемор ёки сафарда бўлса, саноғи бошқа кунлардандир...” (Бақара сураси, 185-оят). Демак, бемор ва мусофирларга Рамазонда рўза тутмасликка рухсат бор. Шарти шуки, хаста касалликдан тузалгандан, мусофир сафардан қайтиб, ўз юртига келганидан кейин, албатта, қолдирган кунлари миқдорича қазо тутадилар.

Мусофир сафар давомида қийинчиликка дуч келиши ё келмаслигидан қатъи назар, Рамазон ойи рўзасини тутмаслиги мумкин. Аммо сафар давомида машаққат бўлмаса, рўза тутиши фазилатдир. Зеро, Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилган: “Агар билсангиз, рўза тутишингиз яхшироқдир” (Бақара сураси, 184-оят).

Рамазон рўзасини тутиб, тонг отганидан кейин сафарга чиққан киши ўша куни рўзасини очмаслиги зарур. Мабодо очса, қазо вожиб бўлади. Шунингдек, мусофир кундузи юртига кириб борадиган ё муқим бўладиган бўлса ҳам, ўша куни рўза тутиши керак. Ўша куни рўза тутмаган ҳолда, Рамазони шарифнинг ҳақ-ҳурматидан қуёш ботгунича емай-ичмай туриши вожибдир.

2. Касаллик. Кишининг саломатлиги доимо ҳам бир хил бўлавермайди, албатта. Шунга кўра, беморларнинг рўза тутиши ёки тутмаслиги ҳақида бир тўхтамга келиш қийин. Бу борада, уларга умумий кўрсатма эмас, балки аҳволлари обдон ўрганилгач, ҳар бирига тегишли хулоса ва тавсиялар берилади. Зеро, бунда саломатликни асраш билан бир қаторда, Аллоҳ таолога итоат бор. Унутмаслик лозимки, динимизда белгиланган енгилликлар, хусусан, рўза тутиш ёки тутмаслик борасидаги кўрсатмалар тиббиёт ва Ислом динини пухта ўрганганлар томонидан тавсия қилинади. Баъзи беморлар бу борада, хасталар ҳолатини яхши тушуниб, тўғри тавсия берадиган, ўз ишига моҳир шифокорларга мурожаат қилиш ўрнига, тиббиётдан умуман хабари йўқ кишилардан фатво сўрашади. Бу эса, тўғри эмас.

Кўп беморлар рўза тутмоқчи бўладилар, лекин қувватлари етмайди ёки рўза тутишса, касаллиги оғирлашади ёки касаллик белгилари жиддийлашади. Ҳолбуки, Ислом енгиллик динидир. Аллоҳ таоло ҳар бир бандага тоқатидан ортиқчасини юкламайди. Бемор киши шариатнинг қайси кўрсатмасида қийинчиликка дуч келмасин, албатта, унга ҳам динимизда енгиллик бор. Жумладан, Рамазон рўзасини тутишда ҳам. Аллоҳ таоло марҳамат қилади: “...Бас, сизлардан ким бемор ёки сафарда бўлса, саноғи бошқа кунлардандир...” (Бақара сураси, 184-оят). Демак, оятда таъкидланганидек, бемор ва мусофирларга Рамазон рўзасини тутмасликка рухсат бор. Аммо улар шулардан фориғ бўлгач, албатта, қолдирган кунларини қазо тутадилар.

Рўза тутса, касаллигининг оғирлашиши, дардининг зўрайиши ёки тузалишининг чўзилишидан қўрққан касал киши Рамазон ойи рўзасини тутмаслиги мумкин. Рўза тутган бемор дарди кучайганидан рўзасини очса, унга каффорат лозим бўлмайди. Мабодо касал одам кундузи тузалиб қолса, ўша куни Рамазони шарифнинг ҳақ-ҳурматидан қуёш ботгунича емай-ичмай туриши лозим.

3. Ҳомиладор аёл. Бундай аёл, ўзининг ёки боласининг соғлиғига зарар етишидан қўрқса, Рамазон ойи рўзасини тутмаслиги жоиз. Зеро, Рамазонда рўза тутиш ҳомиладор аёлда физиологик ва кимёвий ўзгаришларга сабаб бўлиши илмда исботланган. Бу ерда ҳукм ҳомиланинг ойига кўра эмас, балки аёлнинг ва ҳомиланинг ҳолатига қараб белгиланади.

Агар ҳомиладор аёл соғлом бўлиб, ўзини яхши ҳис қилса ва бирор аъзосидан шикояти бўлмаса, рўза тутса, зарари йўқ. Акс ҳолда, рўза тутмайди. Ҳомиладор аёллар Рамазон ойи киришидан олдин ўзлари ва ҳомилаларини мусулмон шифокор кўригидан ўтказишлари лозим. Кейин, ҳолатларига қараб рўза тутиш ёки тутмасликлари белгиланади. Агар текширишлар натижаси ижобий чиқса, шифокор рўза тутишга рухсат беради. Акс ҳолда, йўқ. Мабодо рўза тутганда ҳомиладор аёлларда қондаги қанд миқдори пасайиб кетгани ёки ғайри табиий ҳолат борлигидан қаттиқ бош оғриғи, кўзлар қамашиши, қаттиқ чарчоқ босиши ёки ўрнидан туришда қийналиш ҳолатлари кузатилса, дарҳол рўза тутиш ёки тутмаслик учун шифокор билан маслаҳатлашлари зарур.

Ҳомиладор аёлларга қуйидаги ҳолатларда рўза тутиш тақиқланади:

– Қон босими ўлчаганда, ўлчагичнинг юқори рақами 100 дан паст натижани кўрсатганда. Зеро, ҳомиладор аёл бундай ҳолатда рўза тутса, ўзини тутиб туролмаслик тугул, ҳатто ҳушидан кетиб қолиши ҳам эҳтимолдан холи эмас;

– Ҳомиладорликдаги қусиш онларида. Айниқса, бу ҳолат ҳомиладорликнинг аввалги уч ойида оғир кечади;

– Ҳомиладорлик даврида заҳарланганда. Зеро, шу аснода қон босими кўтарилиб, пешобда албумин пайдо бўлади, аъзоларда шиш кузатилади, қонда қанд миқдори кескин пасайиб кетади. Оқибатда, органик касалликлар келиб чиқади. Бу ҳолатдан дард чеккан бемор, албатта, шифокор назоратида бўлиши зарур.

4. Эмизикли аёл. Бу тоифадаги аёллар ифторликдан кейин саҳарликкача бўлган вақт мобайнида витаминларга бой озуқалар истеъмол қилишлари шарти билан Рамазон рўзасини тутишларига рухсат бор. Шундай қилингандагина рўзадорлик пайтида сарфланган зарурий моддалар ўрни қопланади. Таъкидлаш зарурки, у озуқалар эмадиган болага ҳам салбий таъсир кўрсатмаслиги керак. Акс ҳолда, рўза тутишлари мумкин эмас. Агар рўза тутилса, эмизикли аёлнинг ўзи ё эмадиган болага зарар етиши тахмин қилинса ёки эмизишга салбий таъсир ўтказса, ундай аёл рўза тутмаслиги мумкин. 

5. Ҳайз ва нифосли аёллар. Аёллар ҳайз ва нифос ҳолатида рўза тутишлари мумкин эмас. Мабодо рўза тутаётган аёл ҳайз кўриб қолса ё кўзи ёриб, нифос қони чиқса, рўзасини очади. Ҳайз ё нифос қонидан тонг отганда тоза бўлган аёл ўша куни рўза тутмайди, лекин юқорида таъкидланганидек, Рамазони шарифнинг ҳақ-ҳурматидан қуёш ботгунича емай-ичмай туриши вожибдир. Чунки нифос ёки ҳайзли бўлатуриб тутилган рўза ўтмайди. Аёллар Рамазонда ҳайзли ё нифосли бўлиб қолсалар, покланганларидан кейин қазосини тутиб берадилар. Зеро, йилда бир келадиган рўзани қазосини тутиш машаққат эмас.

6. Қарилик. Бу тоифага мансуб кишилар соппа-соғ бўлсалар-да, ёшлари улуғлиги эътиборидан, рўза тутсалар қийналиб, ҳолдан тойишади. Шунга кўра, улар рўза тутмасликка узрлидирлар. Зеро, Қуръони каримда бундай дейилган: “Мадори етмайдиганлар зиммасида бир мискин кимсанинг (бир кунлик) таоми фидядир” (Бақара сураси, 184-оят). Демак, рўза тутишга қуввати етмайдиган чол ва кампирлар рамазон ойи рўзасини тутмайдилар, балки, рамазоннинг ҳар бир куни ҳисобидан фитр садақаси миқдорида фидя берадилар. Кексалар фидя беришларининг боиси, кундан-кунга қариб заифлашиб боришлари ва қайтиб ёшариб рўза тутишларидан умид йўқлиги эътиборидандир. Аммо Рамазон ўтгач, қувватга кириб қолишса, гарчи фидя берган бўлсалар-да, қолдирган рўзаларининг қазосини тутиб беришлари шарт. Шунингдек, мусофир муқим бўлгач, касал соғайгач, ҳомиладор ва эмизикли аёлдан зарар хавфи кетгач, ҳайз ё нифосдаги аёл тоза бўлгач, Рамазон ойи рўзасидан тутмаган кунларининг қазосини тутиб беришлари лозимдир.

Уламоларимиз қуйидаги тоифаларни ҳам рўза тутмасликка узрлилар қаторига қўшишган:

7. Очлик ва чанқоқлик оқибатида ҳолдан тойганлар. Ўта қаттиқ очлик ёки чанқоқлик оқибатида ҳалок бўлиш даражасига етган, ақлига ёки бирор аъзосига хавф туғилган киши ҳам рўза тутишдан узрли ҳисобланади. У ҳам кейин қазосини тутиб беради. Чунки Аллоҳ таоло бундай деган: “Ўзингизни қўлингиз билан ҳалокатга ташламанг...” (Бақара сураси, 195-оят).

8. Мажбурланган шахслар. Бировни ўлдириш ёки аъзоларидан бирини ишдан чиқариш билан таҳдид солиниб, рўзасини очишга мажбурланган киши ҳам узрли ҳисобланади. Қазосини кейин тутиб беради. Мажбурлаб, зўрлик билан номусига тегилган аёлнинг рўзаси очилади ва қазосини тутиб беради.

Бошқалар томонидан гуноҳ ишни қилишга мажбурланган киши осий бўлмайди. Зотан, Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан ривоят қилинган ҳадисда Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Албатта, Аллоҳ менинг умматимдан хатони, унутишни ва мажбур қилинган нарсани кечиргандир”, дедилар (Имом Ибн Можа ривояти).

Мажбур қилувчилар эса оғир гуноҳни содир қилган бўлишади. Мажбур қилиб рўзасини очтириш, намоз ўқитмаслик, динга қарши гапларни айттириш шулар жумласидандир. Мажбурлаш дейилганида, мажбур қилинаётган одамнинг жони ёки бирор аъзосига таҳдид солиниши назарда тутилади. Демак, бундан паст даражадаги мажбурлаш гуноҳ ишни қилаверишга асос бўлолмайди. Фақат ўлим хавфи ёки танасидаги аъзоларидан бирининг йўқолиши, майиб бўлиши хавфигина шаръий эътибордаги мажбурлаш ҳисобланади.

9. Машаққатли касб эгалари. Касбини тарк қилса, куни ўтмайдиган ёки рўза тутса, касбини бажара олмайдиган киши ҳам узрли ҳисобланади. Бу тоифага новвой, темирчи ва кон ишчилари кабилар киради. Улар саҳарликка туриб, рўзага ният қиладилар. Иш жараёнида ҳолдан тойиб қолишса, рўзани очиб, кейин қазосини тутиб беришади. Аммо, бу тоифадаги кишилар ушбу касбларидан бошқа йўл ёки ишни камайтириш билан тирикчилик ўтказишга ёхуд таътил олишга имконлари бўлса, узрли ҳисобланмайдилар.

Толибжон ҚОДИРОВ 
тайёрлади.