muslim.uz

muslim.uz

Ота-онага хизмат ва итоатнинг мукофоти Аллоҳ ва Расули соллаллоҳу алайҳи васаллам ваъда берганларидек, фақат, Жаннатдир. Аллоҳ таоло солиҳ, Ўзининг розлигини топган бандаларига ҳар бирининг даражасига қараб мукофотларини ваъда қилади. Мўмин учун энг олий мукофот бу Аллоҳнинг жамоли. Аллоҳ жамолини эса жаннатийларга кўрсатади. Бу ҳақда Ўзи хабар беради.  

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам она-ота ҳақида сўралганида: “У иккови сенинг жаннатинг ва ё жаҳаннамингдир” (Ибни Можа), деб марҳамат қилганлар. 

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ушбу ҳадиси шарифларида Жаннатни ҳали охиратга кўчмасдан туриб қўлга киритиш мумкинлиги ҳақида хабар бермоқдалар. Кўпчилигимиз ушбу ҳадиси шарифни кўп бора эшитган бўлсак-да, унинг моҳиятини чуқур англаб етмаганмиз. Нима учун?

Ислом уламолари: “Аллоҳ савобли амалларни бажарган бандаларини Жаннтига киритиши ҳақида ваъдалар берган, лекин аксарият инсонлар Жаннатнинг васфи ҳақида мукаммал тушунчага эга бўлмаганликлари туфайли унга интилиш борасида ҳам етрали даражада шижаот кўрсата олмайдилар”, дейдилар.

Ҳақиқатдан ҳам агар биз охир замон Пайғамбари соллаллоҳу алайҳи васаллам хабар бераётган ушбу ваъданинг мазмун-моҳиятини чин юракдан тушуниб, қабул қилиб, идрок қилганимизда эди, эрталабдан кечгача ота-оналаримизнинг олдиларидан жилмасдан, нима хизматлари бўлса жону дилдан бажариб ўтирган бўлар эдик. “Аллоҳнинг энг буюк мукофоти Жаннатга киришнинг битта йўли ота-онамнинг розилигини олиш экан, буни албатта қўлга киритишим керак, бу фурсат мен учун ғанимат, буларнинг ўзлари ҳам ғанимат”, деб ҳаракатимизни шунга яраша қилардик. Лекин ҳаётда ҳаммада ҳам бундай шижоатни кўриш мумкин бўлмайди. Сабаби бундай савобли амаллар ҳақида биз ўзларимиз ҳам етарли билим ва савияга эга эмаслигимиздадир. Шунинг учун ҳам Ислом уламолари диний билимларни олишда дин йўлида ҳаёт кечириб ўтиб кетган азиз авлиёлар, солиҳ бандаларнинг ҳаёт-фаолиятларини ҳам ўрганиб боришни мақсадга мувофиқ деб ҳисоблайдилар. Чунки айнан шу азизларнинг ҳаётларидан кўплаб китоблардан ўқиб тушуна олмаган, ақлимиз қабул қилмаган нодир жиҳатларни билиб оламиз. Агар бу азиз зотларнинг ҳаётларини ўрганиб, тадқиқ қилиб, кундалик серташвиш ҳаётимиз орасидан улар учун ҳам жой ажратадиган бўлсак нур устига нур бўларди. 

Ибрат. Ислом дунёсининг машҳур олим ва фақиҳларининг ҳаёт тарзи билан танишадиган бўлсангиз, уларнинг Аллоҳ таоло ва Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам томонидан буюрилган бирорта амрга, кўрсатмага беэътибор бўлмаганликларини, аксинча ҳар бир буйруқ ва тавсияларга юксак ҳурмат ва эҳтиром билан муносабатда бўлганликларини кўриш мумкин. Жумладан, мазҳаббошимиз имом Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳ ҳам ота-оналари хизматларига қаттиқ киришган, уларга кўп яхшилик қилувчи инсон бўлган эканлар. Имом ота-оналари ҳаққига дуолар қилиб, истиғфор айтар, доимо улар номидан садақалар қилиб турган эканлар. Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳ оналари ёнида кечирган ҳаётларини ҳикоя қилиб берар эканлар, уларнинг оналарига кўрсатган ғамхўрликлари ва эҳтиромлари ҳар қандай одамни сергакликка тортиб, мулоҳаза билан иш юритишга даъват этади. Савобу гуноҳ масаласида хизматнинг катта-ю кичиги бўлмаслигига яна бир бор амин бўласиз. Бу муборак зот ўзлари ҳақида қуйидагиларни айтадилар: “Баъзан онамни Умар ибн Заррнинг мажлисига олиб борардим. Баъзан онам менга у кишига бориб, бирор масаланинг жавобини сўраб келишимни буюрарди. Мен бориб, у зотга ўша масалани зикр қилардим. У зотга: “Онам мени сиздан фалон-фалон нарсаларни сўрашимни буюрди” дердим. Шунда у киши: “Сендек бир одам мендан бу масалани сўрайдими?!” дердилар. Мен: “Онам шунга амр қилди” дердим. Шунда у зот: “Унинг жавоби қандай бўлади? Сен ўзинг менга айт, кейин мен сенга айтаман” дердилар. Мен у кишига жавобни айтардим. Кейин у киши ўша жавобни ўзимга қайтариб айтардилар. Мен онамга келиб, у жавобни айтардим. Бир сафар онам мендан бир нарсани сўради. Мен жавоб бердим. У киши жавобимни қабул қилмади ва: “Заръа воизнинг сўзинигина қабул қиламан” деди. Мен онамни Заръа воизнинг олдига олиб бориб: “Онам сиздан шу-шу нарсаларнинг жавобини сўраяпти” дедим. Шунда у киши: “Сен мендан билимдонроқ ва фақиҳроқсан-ку! Ўзинг фатво бер!” дедилар. Мен: “Шундай деб фатво бераман” дедим. У киши: “Жавоб Абу Ҳанифа айтган сўздир” дедилар. Онам рози бўлиб, ортига қайтди”. 

Демак, ҳадисга қайтадиган бўлсак унинг давомида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ота-онани норизо қилиш бу дўзах учун дастхат эканини ҳам хабар бермоқдалар. Беҳад меҳрибон Аллоҳимиз бандаларини бир қатор амалларни бажармасликка, акс ҳолда дўзахга кириб қолишлари ҳақида огоҳлантириш беради. Ана шу тақиқланган амаллар қаторидан ота-онани норизо қилишлик ҳам ўрин олган. Аллоҳ таоло ва Расули соллаллоҳу алайҳи васаллам инсонларга “жаҳаннамдан ўзингизни сақланг, виқоя қилинг” деб такрор ва такрор огоҳлантириш беради. Бу ерда ҳам биз бандалар дўзахнинг нақадар мудҳиш ва аламли азоблар макони эканини чуқур англаб етмаганимиз туфайли бу нарсага ҳам бефарқ муносабатда бўламиз. Ваҳоланки, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: Заққумнинг бир томчиси дунё денгизларига томиб кетса, ер аҳлининг ҳаётини бузиб юборган бўлар эди”, (Термизий, Ҳоким) деганлар. 

Аллоҳ таоло айтади:

“Уларга тикан (зорийъ)дан бошқа таом йўқ.” (“Ғошия” сураси, 6-оят) 

 “Албатта, Заққум дарахти. Гуноҳкорлар таомидир. У худди эритилган маъдандек қоринларда қайнайдир. Қайноқ сувнинг қайнашига ўхшайдир.” (“Духон” сураси, 43-46-оятлар) 

“Ва ғислийн (йиринг)дан ўзга таом ҳам йўқ. У(таом)ни хатокорлардан бошқа ҳеч ким емас.” (“Ҳааққаҳ” сураси, 35-36-оятлар) 

Шунингдек, тафсирларда дўзахнинг табақа-табақа экани, дўзахийларнинг бир қисми заққум, бир қисми тикон ва бир қисми ғислийн (йиринг) ейишлари баён этилган. Қуръони каримда дзахнинг етти эшиги борлиги хабар берилади:

“Унинг етти эшиги бордир. Ҳар бир эшик учун улардан тақсимланган бўлаги бордир” деди. (“Хижр” сураси, 44-оят) 

Ояти карималарда дўзахийларнинг нима ейишларини баён этилишидан мақсад, уларнинг тортадиган азоб-уқубатларини, оғир ва қийин аҳволларини дунё аҳлларига билдиришдан иборат. 

“Дўзахийлар қоринлари очса, нима ейишади? Уларга қоринлари очганида таом учун Заққум дарахтининг меваси берилади. Заққум аччиқлиги ва заҳарлилиги билан оғизларда зарбулмасал бўлиб кетган. Ана ўша заҳар гуноҳкорларга таом бўлади, қоринларида эритилган маъдан, темир ёки мисдек ёхуд доғ қилинаётган ёғдек қайнаб туради. У худди сувдек қайнайди. Ояти карима ва ҳадиси шарифларда келтирилишича, жаҳаннам етти қаватдан иборат бўлиб, ҳар қаватининг алоҳида эшиги бўлар экан. Ҳар қавати бир-биридан ашаддийроқ бўлар экан. Чунки гумроҳлик, хатокорлик ҳам ҳар хил бўлади. Қилган гуноҳи даражасига қараб кофирлар турли қаватларга киритилади. Шайтонга эргашган гумроҳлар тақсимлаб, бўлиб-бўлиб, гуруҳларга ажратиб қўйилган бўлади. Ўша мазкур етти эшикдан гуноҳининг кўп-озлигига қараб бирин-кетин киритилаверадилар”, деб ёзилади “Тафсири Ҳилол”да.        

Заққум дўзахдаги жуда аччиқ, бадбўй, хунук дарахтнинг номи. Дўзах аҳли заққум, самум, қайноқ сув ва олов билан азобланади, уларнинг емиши фақат заққум, ичимлиги қайноқ сув бўлади. Зарийъ Арабистон ярим оролида ўсадиган бир турли тиканак, ғислийн эса дўзах аҳлининг қусуқ ва йиринглари демакдир. Дўзахиларнинг таоми шудир. 

Жаннатдаги ейиладиган ва ичиладиган нарсалар дунё неъматларига ўхшамаганидек, жаҳаннамнинг азобли еб-ичиладиганлари ҳам дунё азобларига ўхшамайди. Аллоҳ таоло жаннатини васф этиб унга киришга сабаб бўладиган ишларни бажаришга буюрганидек, дўзахнинг ҳам таърифларга сиғмайдиган даражадаги фожеали, мудҳиш ва қўрқинчли азобларини тушунтириш билан унга кирмасликка ташвиқ этади. Кўзимизга арзимаган бўлиб кўринган амалларни қилиб қўйиб, дўзахга тушиб қолмаслик чораларини кўришга чақириб, огоҳлантиради. Бу эса Унинг чексиз раҳмати жилваларининг фақатгина биттасидир. Бу раҳмат тажаллийсига ноил бўлиш учун оламларга раҳмат этиб юборилган ҳазрати Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга эргашишимиз лозим, шундагина бизларнинг қалбларимизга ҳам у раҳматлар тажалли қилади. 

Ҳадис. Абу Ҳурайра ва Анас ибн Молик (розияллоҳу анҳумо) ривоят қилади: “Кунлардан бир куни Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) минбарга кўтарилдилар-да, “Омин”, дедилар. Кейин иккинчисига кўтарилдилар-да, “Омин”, дедилар. Сўнг тик турдилар-да, “Омин”, дедилар. Бу ҳолатдан таажжубланган саҳобалар: “Нима учун “Омин”, дедингиз, ё Расулуллоҳ?” деб сўрашди”.

Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ҳозир ҳузуримга Жаброил (алайҳиссалом) келиб, менга: “Эй Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)! Сизнинг исмингиз зикр қилинганда, ким сизга салавот ва салом айтмаса, унинг бурни ерга ишқалансин”, деди, мен “Омин”, дедим.

“Ким ота-онасининг ёки улардан бирининг кексаликларида хизматларини қилмай, жаннатга кирмаса, унинг ҳам бурни ерга ишқалансин”, деди, мен “Омин”, дедим.

“Ким рамазон ойига етса-ю, гуноҳлари мағфират қилинмаса, унинг ҳам бурни ерга ишқалансин”, деб дуо қилди, мен “Омин”, деб жавоб қилдим, деб айтдилар (Имом Бухорий ва Имом Термизий).

“Бурни ерга ишқалансин”, деб таржима қилинган бирикма “хор бўлсин, юзтубан бўлсин” деган маънода ишлатилади. 

Ушбу ҳадиси шарифда учта муҳим вазифанинг бажарилиши мутлақо шартлиги ҳақида огоҳлантириш берилмоқда.

Биринчиси, Пайғамбаримиз Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га салавот ва салом айтиш. Аллоҳ тао­ло бундай марҳамат қилади:        

“Албатта, Аллоҳ ва Унинг фаришталари Пайғамбарга саловот айтурлар. Эй иймон келтирганлар! Сиз ҳам унга саловот айтинг ва салом юборинг.” (“Аҳзоб” сураси, 56-оят) 

“Араб тилида “саловот” сўзи “салот”нинг жами бўлиб, дуо маъносини англатади. Арабчада намоз ҳам “салот” дейилади. Чунки намозда ҳам дуо маъноси бор. Аммо “салот” Аллоҳ таоло томонидан бўлганида “дуо” маъносини йўқотади. Аллоҳ таолонинг Пайғамбаримизга (с. а. в.) саловот айтишининг маъноси у зотга (с. а. в.) ўз раҳматини юбориши, улуғлаши, мақомларини кўрсатиши ва фаришталар ҳузурида шаънларига мақтовлар айтишини англатади.” (“Тафсири ҳилол”) 

Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: “Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ким менга бир марта салавот айтса, Аллоҳ унга ўн марта салавот айтади”, дедилар” (Бухорий).

Ушбу кўрсатмаларга мувофиқ ҳар бир мўмин Пайғамбаримизнинг исмларини эшитганида: “Соллаллоҳу алайҳи ва саллам” деб айтиши шариатимизда мустаҳаб амаллардан ҳисобланади. 

Иккинчиси, ота-она хизматини қилиш. Аллоҳ таоло Қуръони каримда ота-онага яхшилик қилиш ҳақида бир неча ояти карималарида буюрганини, жумладан, “Исро” сурасининг 23-оятида “Раббингиз, Унинг Ўзигагина ибодат қилишингизни ҳамда ота-онага яхшилик қилишни амр этди...” билиб олдик. 

Учинчиси, энг муҳим эслатма бу рамазон ойининг рўзасини тутишликдир. Аллоҳ таоло марҳамат қилади:

Эй имон келтирганлар! Сизлардан олдинги(уммат)ларга фарз қилингани каби сизларга ҳам рўза тутиш фарз қилинди, шояд (у сабабли)тақволи бўлсангиз (Бақара, 183). Бу оятдан маълум бўладики, рўза тутиш Одам (алайҳиссалом)дан то Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) даврларигача яшаб ўтган барча пайғамбар ва улар орқали жамики башарият аҳлига фарз қилинган.

Рамазон ойи мўминлар учун раҳмат ва мағфират ойидир. Унинг чексиз фазилатларини санаб адоғига етиб бўлмайди. Ҳадисларда бу ой келиши билан унинг ҳурматидан Аллоҳ таоло жаҳаннам эшикларини ёпиб, бандаларига чексиз раҳматини ёғдириши, иккинчи ўн кунлигида гуноҳлар кечирилиб охирида эса онадан янги тўғилган гўдакдек гуноҳлардан пок бўлиб, дўзах оловидан сақланишидек улкан имкониятлар палласи экани маълум қилинган. Бундай имкониятдан фойдаланмаган инсон ҳам Жаброил алайҳиссаломнинг дуои бадига гирифтор бўлиши муқаррар экани ҳадисда эслатилмоқда. 

Демак, Сарвари коинот соллаллоҳу алайҳи васаллам ота-онани рози қилинглар, жаннатга кирасизлар, Жаннат оналарнинг оёғи остида”,  дедиларми бу даъватга ҳеч иккиланмасдан бош эгишимиз, белни маҳкам бойлаб ишга киришишимиз шарт бўлади. Жаброил алайҳисаломнинг дуои бадига гирифтор бўлмаслик учун, агар уларнинг бирорталари ҳаёт бўлса ҳам ҳурматларини қозониб жаннатни қўлга киритишга ҳаракат қиламиз. 

Иёс ибн Муовиянинг онаси вафот этганда, у киши роса йиғлайди. Одамлар ундан: “Сизни нима йиғлатди?” деб сўрашади. Шунда у: “Менинг жаннат сари очилган иккита эшигим бор эди. Улардан бири беркилди” деб жавоб берган экан. 

Имоми Ғаззолий ўзининг “Иҳёу улумиддин” асарида “Онага қилинган яхшиликнинг савоби фарзандга икки марта қилиб берилади” дейди. Кейин қуйидаги ривоятни келтиради:

– Ҳазрати Мусо алайҳиссалом Аллоҳ билан гаплашаётган вақтида Парвардигор ҳузурига жуда ҳам тез борган, аршнинг соясида турган бир одамни кўриб қолади ва унинг мақомини ҳавас қилади. Кейин “Бу одам ҳарҳолда жуда ҳам карамли бўлса керак” деб ўйлайди. Аллоҳдан бу одамнинг исмини сўрайди. Бироқ Аллоҳ таоло унинг исмини айтмайди  ва:

– Лекин сенга унинг учта амалини айтаман, – деб уларни санаб ўтади:

– Аллоҳ лутф қилган одамларга ҳасад қилмасди, ота-онасига қарши бормасди, чақимчилик қилмас эди. 

Қуйидаги ҳадиси шарифларда ота-онани ризо қилиш йўлида ҳаракат қилган киши яна қандай мукофотлар билан тақдирланиши ҳақида хушхабарлар берилади.

 

Улуғбек Султоновнинг 
"Ота-онага хизмат қилиш 
одоблари" китобидан олинди

ЎМИ Матбуот хизмати

 

ЎМИ Матбуот хизмати

Малика турмуш қурганига 5 йил бўлганида фарзанд кўриш ниятида турли табиб ва шифокорларга мурожаат қилишди. Шифокорларнинг хулосасидан айб турмуш ўртоғида эканини билганида дунёси қоронғу бўлиб кетди.  Атрофдагиларни тана-ю дашномлари, фарзанд кўришга бўлган кучли иштиёқи, боз устига эрига бўлган кучли муҳаббати дугонасининг маслаҳатига  киришга мажбур қилди.

“Дугонажон гулдек оиланг бор. Ҳозир ҳамма  муаммонинг ечимини топса бўладиган замон. Тиббиёт ривожланиб кетган. Сунъий уруғлантириш билан фарзандлик бўласан. Буни эса ҳамма билиши шарт эмас!”.

Эридан оилани сақлаб қолиш, фарзандлик бўлиш учун, орадаги муҳаббати ҳурматидан бу муолажага рухсат олди.  Эри ҳам шифокорлар ташхисидан изтиробга тушгани учун ҳам, бу жараён оилани сақлашнинг ягона усули бўлиниб туюлди.

Сунъий уруғлантириш жараёнида ким уруғ бериши ҳам суриштирилмади, шунинг учун номаълум бўлган эркак уруғидан олиб,  сунъий уруғлантириш ўтказилди. Малика фарзандлик бўлиш орзусида  кунларни ўтказди. Вақт ўтиб, ўзида ҳомиладорлик белгиларини пайқай бошлади.

Дард бошланиб, ўғиллик бўлганида эса ҳамма орзулари рўёбга чиққанидан шодланарди.

Ўғли катта бўлгани сари  фарзандининг феълидаги  нуқсонлар асли номаълум эркак насабига бориб тақаларди.

Бир даврада шаръий никоҳида бўлмаган кишидан сунъий уруғлантириш орқали фарзандли бўлиш мумкин эмаслигини эшитиб, устидан совуқ сув қуйгандек бўлди. Дардини ҳеч кимга айтолмас, юрагининг сиқилиши кундан-кунга  ошиб борарди.

Маҳалла масжиди имомига учрашиб, дилидагиларни айтганида, домланинг юзларидаги ўзгариш оғир гуноҳ қилингандаги изтиробга ўхшарди. Домла бир оз тин олиб, “Суриштирмасдан гуноҳ ишга қўл урибсизлар! Эрингиз  бу муолажага қандай рухсат берди?...”

“Шифокорлардан турмуш ўртоғим фарзанд кўра олмасликларини билганларида оилани сақлаб қолиш учун рухсат бердилар”.

“Тавба қилинглар, тавба қилинглар!”...

Фарзанд кўриш иштиёқида юрган оилалар ўз замонасидаги тиб илми тараққиёти даражасидаги турли услубларни қўллаб келишган. Ниҳоят, бизнинг асримизга келиб, сунъий йўл билан ҳомила пайдо қилиш, яъни бачадонга  уруғликни табиий йўл билан эмас, сунъий йўл билан тушириш пайдо бўлди.

Тиб илми ривожланиши натижасида эр-хотин уруғликлари ташқарида урчитиб олиниб, бир йўла тайёр ҳомилани бачадонга қўйиш жорий қилинди. Бу услуб илмда “найча усули” ёки “найча боласи”  деб аталади. Баъзан “сунъий уруғлантириш” деб ҳам юритилади.

Бу услуб аввал Ғарбда, Европа давлатларида йўлга қўйилди, кейинчалик мусулмон  давлатларига ҳам кириб келди. Бизнинг муқаддас динимиз таълимотларида  сунъий урчитишга қандай қаралади?

Мўътабар уламоларимиз Қуръони карим ва Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг суннатларига суяниб жавоб ахтаришади. “Азҳари  шариф”, “Ислом фиқҳи академияси” каби мўътабар муассасалар масалани атрофлича ўрганиб чиқиб, йирик анжуманлар ўтказиб, сўнгра фатволар чиқаришган.

Сунъий ҳомила пайдо қилиш масаласида уламоларимиз фатволарида – бачадонга сунъий йўл билан уруғлик киритиладими ёки найчада урчитиб, сўнгра бачадонга қўйиладими, асосий шарт – уруғлик аёлнинг эридан, шаръий жуфти ҳалолидан олинган бўлиши лозим. Бегона эркакдан олинса, зино ҳисобланади. Зино эса шаръан ҳаромдир.

Аллоҳ таоло Қуръони каримда марҳамат қилади:

“Зинога яқинлашмангиз! Чунки у фаҳш ва ёмон йўлдир” (Исро, 32).

Буюк Аллоҳ Ўз каломида: “Зинога яқинлашмангиз!” , деб қатъий огоҳлантирмоқда.  Фақат зино қилиш эмас, балки  зинога яқинлашиш ҳам  гуноҳ эканлигини таъкидлайди.

“Мўминаларга ҳам айтинг, кўзларини (номаҳрам эркаклардан) қуйи тутсинлар ва авратларини (зинодан) сақласинлар!” (Нур, 31).

Шаръий никоҳдаги  оилалар узоқ вақт фарзанд кўра олмаётган бўлсалар ўзларини мутахассисларга кўрсатиб, даволанишлари керак. Бунда эр ва хотин баробар кўрикдан ўтишлари ва даволанишлари шарт.

Эрнинг уруғлигини олиб, хотинининг бачадонига солиб қўйиш йўли ила ҳомила орттириш жоиздир. Бунда эр-хотин ораларида тўлақонли никоҳ бўлиши шарт.

Ораларида никоҳ бўлмаган эркак ва аёл орасида бундай амалиётни бажариш мутлақо ҳаром бўлиб, зино ҳукмида бўлади. Баъзи ҳолларда эрнинг акаси ёки укаси қондоши бўлгани учун  ака ёки уканинг хотини билан сунъий уруғлантириш мумкин деб, эрининг акаси ёки укасининг уруғидан  ҳомиладор бўлганлар ҳам учрайди. Эрнинг ака-укалари номаҳрам ҳисоблангани боис, бундай услубларни қилиш мутлақо мумкин эмас. Бундай ҳолатларда насаб аралашиб,  кўпгина дилхираликларга ҳам олиб келиши мумкин.

Сунъий урчитишнинг ҳаром бўлган  услубларидан яна бири эр-хотиннинг уруғликларини олиб бошқа аёлнинг бачадонига солиб фарзанд кўришдир. Бундай амалиётларни асло ўтказмаслик зарур. Чунки насл-насаб пок бўлишининг асосий  омили шаръий никоҳнинг бўлишидир. Динимизнинг ушбу кўрсатмаларига қатъий амал қилиш ҳар бир мусулмон учун лозим ва лобуддир.

Ўзбекистон мусулмонлар идораси томонидан 2018 йил 6 февралда тасдиқланган “Сунъий уруғлантириш ҳақида фатво”си эълон қилинди. Фатвода сунъий уруғлантриш ҳақида батафсил маълумот олса бўлади.

Аллоҳ таоло Қуръони каримда марҳамат қилади:

“Осмонлар ва Ернинг ҳукмронлиги Аллоҳга (хос)дир. (У) хоҳлаган нарсани яратур. Хоҳлаган кишисига қизларни ҳадя этур ва хоҳлаган кишисига ўғилларни ҳадя этур”.

“Ёки уларга ўғиллар ва қизларни қўшиб берур ва хоҳлаган кишисини фарзанд кўрмайдиган қилиб қўйгай. Албатта, У (бунинг ҳикматини) билувчи ва (ўзи хоҳлаган нарсани яратишга) қодирдир.  (Шўро, 49-50 оят).

Аллоҳ таоло кимларгадир ўғил, кимларгадир қиз фарзандлар ато этади. Баъзиларига эса фарзандсизлик насибдир. Кўпчиликка эса ўғил-қиз аралаш берилади. Бу илоҳий тақсимот бандаларининг синови учундир. Бинобарин, бандасидан неъматга шукр ва мусибатга сабр матлубдир.

 

 

Мунира АБУБАКИРОВА

Ўзбекистон мусулмонлари идораси мутахассиси

Тошкентда ўтган Афғонистон муаммосига оид саммитни эътиборсиз қолдириш билан Толибон фақат ўзига зарар етказади, дейди кузатувчилар ва анжуман иштирокчилари.
Афғонистон келажагига оид халқаро анжуман Толибонга йўлланган аниқ хабар билан якунланди: тинчлик музокаралари ўтказиш имкониятини қўлдан чиқариш ёки бунинг оқибатларига тайёр бўлиш.
«Карвонсарой» нашри билдиришича, «Тинчлик жараёни, хавфсизлик бўйича ҳамкорлик ва минтақавий алоқалар» деб номланган анжуман 26-27 март кунлари Ўзбекистон пойтахтида бўлиб ўтди. 20 дан ортиқ давлатлар ва ташкилотлар вакиллари ташриф буюрган анжуман Толибон иштирокисиз ўтган.
Иштирокчилар «Тошкент декларацияси»ни қабул қилиш орқалиАфғонистондаги тинчлик жараёнига оид якдил келишувга эришдилар.
Декларация Афғонистон президенти Ашраф Ғани томонидан 28 февраль куни эълон қилинган, Толибонларга сиёсий партия тузишга имкон берувчи тинчлик режасига таянган ҳолда «Афғонистон Миллий бирлиги ҳукуматининг Толибонлар билан дастлабки шартларсиз бевосита музокарага киришиш таклифини» тўлиқ қўллаб-қувватлайди.
Декларациянинг кириш қисмида баён этилган сўзларга кўра, «Афғонистон раҳбарлигидаги ва афғонистонликларга тегишли сиёсий келишув» урушнинг барҳам топишида муҳим аҳамият касб этади.
Декларация катта ва кичик, узоқ ва яқин давлатлар – Ўзбекистон, Афғонистон, Америка Қўшма Штатлари, Қозоғистон, Қирғизистон, Тожикистон, Япония, Қатар, Россия, Туркия, Саудия Арабистони, Покистон, Европа Иттифоқи ва Бирлашган Миллатлар Ташкилоти томонидан имзоланди.
Анжуман якунида иштирокчилар Толибонларни музокараларга қўшилишга чақирдилар.
Ўзбекистон «Афғонистон ҳукумати ва Толибонлар ўртасида ўтказилажак бевосита музокараларга» мезбонлик қилишга тайёр, деди Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев.
Толибонлар учун қўлдан бой берилган имконият
Бир неча чақириқларга қарамай, Толибонлар анжуманда иштирок этмадилар, бу иштирокчилар ва кузатувчилар томонидан қайд этилди.
«Толибон вакиллари бугун ҳам, эртага ҳам анжуманда иштирок этмайдилар», деб хабар берди 26 март куни тадбир матбуот котиби Шерзод Қудратхўжаев Карвонсарой нашрига. «Аммо, менимча улар анжуман натижаларидан хабардор бўлишади.»
«Биз аввалдан Толибонлар анжуманга ҳеч кимни юбормаслиги мумкинлигини тушунган эдик», деди тошкентлик сиёсатшунос Умид Асатуллаев.
«2016 йилнинг май ойида Балужистонда олий қўмондон Мулла Аҳтар Муҳаммад Мансурнинг ўлимидан сўнг, Толибон ўзи учун раҳбар танлашда жиддий муаммоларга дуч келди», деди у. «Аммо анжуман улар учун аниқ, кучли белги бўлиши керак... Келаси сафар халқаро ҳамжамият Толибонларга ёрдам қўлини чўзмаслиги мумкин.»
Афғонистонлик кузатувчилар Толибонларнинг тинчликка эришиш имкониятини қўлдан бой берганини эътироф этмоқдалар.
«Тошкент саммити Толибонларга Афғонистон ҳукумати ва дунё билан ўз талабларини муҳокама қилиш учун ажойиб имконият эди», деди Волеси Жирға (Афғонистон парламентининг қуйи палатаси) аъзоси Закария Закария Карвонсарой нашрига.
«Афсус, улар бу имкониятни бой бердилар, аммо бу ҳақда ўйлаб кўришга ҳали вақт бор», деди у.
Толибон учун огоҳлантиришлар
Мирзиёев анжуманни «барча ташқи манфаатдор кучларнинг бир овоздан ва қатъият билан қуролланган мухолифатни музокарага чақириши» дея таърифлади.
Толибон музокарадан бош тортадиган бўлса, халқаро ҳамжамиятнинг унга қарши курашдан бошқа чораси қолмайди, деб огоҳлантирди анжуманда қатнашган АҚШ Давлат котибининг сиёсий масалалар бўйича ўринбосари Томас Шеннон.
«Мулоқот ва сулҳ йўлини танланг. Тинчлик ўрнатишга жасорат топинг», деди Европа Иттифоқининг бош дипломати Федерика Могерини ўз нутқида ЕИ матбуот хизмати хабарига кўра.
«Музокара – ягона ечим», деди кобуллик сиёсий таҳлилчи Фарҳод Ҳашемий Карвонсарой нашрига. «Афғонистон ҳукумати тинчлик музокараларини ўтказиш учун ягона манзил. Толибонлар ҳукумат таклифини ва Тошкент декларациясини қабул қилса, иккала томон ҳам бундан ютади.»

Тошкент анжуманидан сўнг тинчликка эриша олмаслик Афғонистон учун хавфли бўлиши мумкин, деб огоҳлантирди Ғани. Бу билан у мамлакатда мавжуд бўлган «Ислом давлати» (ИД) гуруҳини назарда тутган. Бу гуруҳ билан ҳатто Толибон ҳам келиша олмайди.
«Афғонистонда тахминан 2000 нафар ИД жангарилари бор», деди Ғани анжуман чоғида. «Толибонлар жамиятимизга қўшила олиши учун курашишимиз керак. Шу йўл орқали биз террорчилик таҳдидларига диққатимизни қарата оламиз.»
Ғани чақириғига жавобан, Тошкент декларацияси Толибонларни «халқаро терроризм, жумладан Ал-Қоида, ИД ва бошқа халқаро террорчилик тармоқлари билан алоқаларни» узишга чақиради.


Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

بسم الله الرحمن الرحيم

ОИЛАДА ЭРНИНГ ВАЗИФАСИ

Муҳтарам жамоат! Аллоҳ таоло эркакларга оиладек муқаддас қўрғонга раҳбарлик қилиш вазифасини юклади.  Шу билан бирга эркакларни руҳий ва жисмоний жиҳатдан аёллардан фарқли қилиб, уни оила раҳбари бўлишига муносиб ҳолда яратди. Эркаклар ўз зиммаларидаги вазифаларини адо этишлари бу оиланинг тинчлиги ва бахту саодатига сабаб бўлувчи энг катта омилдир.

Шариатимизда эрнинг аёли олдида молиявий ва маънавий вазифалари бор. молиявийлари асосан уч қисмга бўлинади:

Биринчиси, аёлига маҳр бериш. “Маҳр” ақди никоҳ ёки эру хотинлик муомаласи бўлиш билан эр зиммасига юкланадиган, хотинга бериш лозим бўлган молдир.

Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилади:

            وَآَتُوا النِّسَاءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ عَنْ شَيْءٍ مِنْهُ نَفْسًا فَكُلُوهُ هَنِيئًا مَرِيئًا

سورة النساء/4

яъни: “Хотинларга маҳрларини мамнунлик билан берингиз! Агар сизларга ўзлари ундан бирор нарсани ихтиёрий равишда кечса (берса)лар, сизлар уни бемалол, иштаҳа билан тановул қилаверингиз”. (Нисо сураси, 4-оят).

         Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳу васаллам маҳр борасида шундай марҳамат қиладилар:

عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ السَّاعِدِي رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ قَالَ النَبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لِرَجُلٍ أَرَادَ الزَّوَاجَ: اِلْتَمِسْ وَلَوْ خَاتَمًا مِنْ حَدِيْدٍ

متفق عليه

яъни: Саҳл ибн Саъд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳу васаллам: “Темирдан бўлса ҳам бир узик топинг”, деганлар (Муттафақун алайҳ).

Иккинчиси, аёлини озиқ-овқат ва кийим-кечак билан таъминлаш.

Дарҳақиқат, эркакларнинг зиммасига аҳли аёл нафақаси фарздир. Бу хусусда Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи вассаллам ҳадисларининг бирида:

عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ  كَفَى بِالْمَرْءِ إِثْمًا أَنْ يُضَيِّعَ مَنْ يَقُوتُ

رواه الامام أبو داود

яъни: “Киши ўз қарамоғидагиларини нафақасиз ташлаб қўйиши унинг қаттиқ гуноҳкорлигига кифоя қилади, дея марҳамат қилганлар, (Абу Довуд ривояти).

Минг афсуслар бўлсинки, ҳозирги кунда баъзи бир оила бошлиқлари айни шу масалада ўз вазифаларини унутиб қўймоқдалар. Ҳатто баъзилари ориятсизлик билан ўз жуфту ҳалолларини  ўзга юртларга бориб, ишлаб пул топиб келишга мажбурлаётганликлари ва аёлини топган маошига кун кечираётганликлари ҳам маълум бўлмоқда. Бундай ҳолатларни пайдо бўлиши ачинарли ҳолдир.

عَنْ جُبَيْرِ بْنِ مُطْعِمٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: لَيْسَ مِنَّا مَنْ وَسَّعَ اللهُ عَلَيْهِ ثُمَّ قَتَرَ عَلَى عِيَالِهِ

رواه الامام الديلمي

яъни: Жубайр ибн Мутъим розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Бир кишига Аллоҳ таоло кенглик қилиб молу давлат берсаю у киши ўз аҳли аёлига торлик қилса у биздан эмасдир”, деганлар (Имом Дайламий ривояти).

Аҳли-аёлга нафақа бериш энг муҳим ва савобли ишлардан эканлиги ҳақида Жобир розияллоҳу анҳу ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:

عَنْ جَابِرٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ  أَوَّلُ مَا يُوْضَعُ فِي مِيْزَانِ الْعَبْدِ نَفَقَتُهُ عَلَى أَهْلِهِ

رواه الامام الطبراني

яъни: “Қиёмат куни тарозуда  биринчи тортиладиган нарса кишининг аҳли-аёлига қилган нафақасидир”  (Имом Табароний ривояти).

Шу билан бирга, аёли бемор бўлганда дори-дармон олиб бериш, шифокорга кўрсатиш кабилар ҳам эрнинг зиммасидаги вазифалардандир. Аёли касал бўлса, отасининг уйига олиб бориб қўйиш ҳолатлари ҳам кўпаймоқда. Соғлик пайтида уйдами, томорқадами, даладами ишлатиб, камига бозорга чиқариб, бетоб бўлиб ишга ярамай қолганида, парваришга муҳтож бўлиб турганда, ота уйига олиб бориб қўйиш, ортидан хабар олмаслик, меҳнатга ярайдиган бўлганда, олиб кетишлик  инсофли эркакни иши эмаслигини унутмаслигимиз керак.

Учинчиси, аёлини турар жой билан таъминлаш. Аллоҳ таоло бу ҳақда Қуръони каримнинг Талоқ сурасида айтади:

أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنْتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ

سورة الطلاق/6

яъни: “Уларга (талоқ иддасини сақлаётган хотинларингизга) ўзларингиз маскан тутган жойдан тоқатингизга қараб жой берингиз (Талоқ сураси 6-оят).

Энди эса, эрнинг аёли олдидаги маънавий вазифаларини баъзилари ҳақида тўхталиб ўтсак. Улар қуйидагилардир:

Биринчиси, аёли билан чиройлик муомалада бўлиш.

Аллоҳ таоло Ўз каломи шарифида қуйидагича марҳамат қилади:

                                                                                                                                    وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِنْ كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَيَجْعَلَ اللَّهُ فِيهِ خَيْراً كَثِيراً

سورة النساء/19

яъни: Улар билан тотув турмуш кечирингиз. Агар уларни ёмон кўрсаларингиз, (билиб қўйингки,) балким сизлар ёмон кўрган нарсада Аллоҳ (сизлар учун) кўпгина яхшилик пайдо қилиши мумкин (Нисо сураси, 19-оят).

Динимиз ўз аёлларига нисбатан яхши муносабатда бўлган эркакларни инсонларнинг энг яхшиси қаторига қўшади. Бу хусусда Пайғамбаримиз саллоллоҳу алайҳи вассаллам бундай марҳамат қилганлар:

عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا قَالَتْ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: خَيْرُكُمْ خَيْرُكُمْ لِأَهْلِهِ، وَأَنَا خَيْرُكُمْ لِأَهْلِي

رواه الامام الترمذي

яъни: Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сизларнинг ичингизда энг яхшингиз ўз аҳли аёлига нисбатан яхши муносабатда бўлганингиздир. Мен эса ўз аҳлимга сизлардан кўра яхшироқ муносабатдаман”, (Имом Термизий ривояти).

Албатта, ҳар тўкисда бир айб деганларидек, инсон зоти айбу нуқсонлардан ҳоли эмас. Шундай экан, эркакларга ўз аёлларининг айбларини беркитиб, оиланинг бардавом ва бахтиёр бўлишини кўзда тутган ҳолда уларга вақти-вақти билан панду насиҳат қилиб туришлари лозим бўлади.

Пайғамбаримиз саллоллоҳу алайҳи вассаллам марҳамат қиладилар:

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: لَا يَفْرَكْ مُؤْمِنٌ مُؤْمِنَةً إِنْ كَرِهَ مِنْهَا خُلُقًا رَضِيَ مِنْهَا آخَرَ

رواه الامام مسلم

яъни: Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ҳеч бир мўмин ҳеч қайси мўмина аёлини ёмон кўрмасин. Агар унинг ҳулқ атворидан бирини ёқтирмаса, бошқа ҳулқини ёқтириши мумкин” (Имом Муслим ривояти).

Иккинчиси, Аёлига эътиборли  бўлиш.

Эркаклар ўз хотинига нисбатан ҳар томонлама эътиборли бўлишлари зарур. Ўз аёлига бепарволик оилада катта муаммолар чиқишига сабаб бўлиши мумкин. Одатда эридан меҳр ва эътибор кўрмаган аёлда эрига нисбатан ҳурматсизлик ва итоатсизлик ҳисси туғилади. Ибн аббос розияллоҳу анҳу бу ҳақда шундай деганлар:

عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: إِنِّيْ أُحِبُّ أَنْ أَتَزَيَّنَ لِلْمَرْأَةِ، كَمَا أُحِبُّ أَنْ تَتَزَيَّنَ لِيَ الْمَرْأَةُ

سنن البيهقي ومصنف ابن أبي شيبة

яъни: "Мен учун хотиним қанчалик зийнатланиб юришини хоҳлаганимдек, мен ҳам у учун шундай зийнатланишни яхши кўраман" деганлар (Имом Байҳақий ва Ибн Абу Шайба ривояти).

Демак, аёлидан меҳр ва итоат кутган ҳар бир эр ўз хотинига ҳам меҳрли ва эътиборли бўлиши лозим.

Шу ўринда таъкидлаш лозимки, эр ота-онаси ва бошқаларнинг гапига кириб ўз аёлига зулм қилиши ва талоқ қўйиши динимиз кўрсатмаларига мутлақо зиддир.

Муҳтарам жамоат! Мавизамиз давомида нафл рўза тутиш ҳақида маълумот бериб ўтамиз.

Нафл рўза тутишликда буюк савоб, зиёда ажр-мукофот, фарз рўзада йўл қўйилган камчилик ва хатоларни ўрнини тўлдириш, қалб ва бадан учун манфаат ва шуларга ўхшаган бир қанча фойдалар мавжуд. Нафл рўзани Рамазон ва Қурбон ҳайити кунлари, шунингдек, қурбон ҳайитдан кейинги уч кундан бошқа кунларда тутса бўлади.

Ҳадисларда йилнинг баъзи муайян кунларида нафл рўза тутишнинг савоби улканлиги алоҳида таъкидлангандир. Муайян кунларнинг баъзилари қуйидагилардан иборат: 

  • Энг афзал нафл рўза Довуд алайҳиссаломнинг рўзаси бўлиб, бир кун рўза тутиб, бир кун тутмасликдир;
  • Рамазон ойидан кейин энг афзал рўзалардан бири Муҳаррам ойи рўзаси бўлиб, унинг ҳам ўнинчи, сўнгра тўққизинчи куни таъкидлангандир. Муҳаррамнинг ўнинчи куни тутилган рўза ўтган йилги гуноҳларга каффоратдир, деган башоратлар ҳам бор;
  • Шаввол ойида олти кун рўза тутиш. Ҳайитдан кейинги кундан бошлаб, узлуксиз тутиш афзалдир. Бу кунларнинг орасини бўлиб тутиш ҳам жоиздир;
  • Ҳар ойда уч кун рўза тутиш. яъни қамарий ойнинг ўн уч, ўн тўрт, ўн бешинчи кунлари рўза тутиш суннатдир. Шунингдек, истаса ойнинг бошида, ёки охирида уч кун тутиши мумкин. Бу билан бир ой рўза тутгандек савобга эга бўлиши ривоят қилинган;
  • Зулҳижжа ойининг дастлабки тўққиз куни рўзаси. Бу кунларнинг ҳам афзали тўққизинчи куни, яъни Арафа куни рўза тутишликдир. Ҳаж ибодатига эҳром боғлаган кимсалар бундан мустасно. Арафа кунининг рўзаси ўтган ва келажак йилдаги, яъни икки йиллик кичик гуноҳларга каффорат бўлиши тўғрисида кўрсатмаалар бор;
  • Шаъбон ойининг бошида кўпроқ рўза тутиш суннатдир;
  • Ҳафтанинг душанба ва пайшанба кунлари ҳам рўза тутиш суннатдир;
  • Ражаб ойида ҳам бақадри имкон нафл рўза тутишнинг савоби каттадир.

Аллоҳ таоло барча оила раҳбарларига ўз зиммаларидаги вазифаларини сидқидил билан, шариатга мувофиқ ҳолда адо этиш  бахтини насиб айласин. Омин!

 

Мақолалар

Top