muslim.uz

muslim.uz

  هُوَ الَّذِي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيَاءً وَالْقَمَرَ نُورًا وَقَدَّرَهُ مَنَازِلَ لِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنِينَ وَالْحِسَابَ مَا خَلَقَ اللَّهُ ذَلِكَ إِلَّا بِالْحَقِّ يُفَصِّلُ الْآَيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ

У Қуёшни зиё (таратувчи) ва Ойни нур (сочувчи) этган ҳамда йилларнинг ададини ва (вақт ва замонга доир) ҳисобни билишларингиз учун уни (Ойни) манзилларга (бўлиб) ўлчаб қўйган зотдир*. Буни Аллоҳ фақат ҳақ (ҳикмат) билангина яратди. Билувчи қавм учун оятларни (У) батафсил баён қилур. 

* Ойнинг ўн икки буржи ва йигирма саккизта манзили бор. Буржлар – ҳамал, савр, жавзо, саратон, асад, сунбула, мезон, ақраб, қавс, жадий, далв, ҳут. Ҳар бир буржда иккию учдан бир манзил бўлиб, ой ҳар кеча шу манзиллардан бирига тушиб ўтади. Агар ой 30 кун бўлса, икки кеча ой кўринмайди. 29 кун бўлса, бир кеча кўринмайди. Қуёш мазкур манзиллардан ҳар бирида 13 кун ва 1/3 кунда қўниб ўтади. 28 та манзилнинг кунлари қўшилиб бир йил бўлади. 

 ҲИЖРИЙ ЙИЛ ҲИСОБИ -  Пайғамбаримиз Муҳаммад саллолллоҳу алайҳи ва салламнинг Маккаи мукаррамадан  Мадинаи мунавварага ҳижрат қилган йилларидан  бошланган. Қамария (ҳижрий-қамарий йил) ва шамсия (ҳижрий-шамсий йил)га бўлинади.

Қамария бўйича йил ҳисоби 622 йилнинг 16 июли жума кунидан бошланиб, Ойнинг кетма-кет келган икки бир хил фазаси орасида ўтган вақт — синодик ой (29,530588 кун) даврига асосланган. 12 ойдан иборат бир қамарий йил 354,3671 кундан иборат. Қамарий йилда 1, 3, 5, 7, 9 ва 11-ойлар 30 кундан, қолганлари 29 кундан бутун қилиб олинган. Ойлар тартиби билан муҳаррам, сафар, рабиул аввал, рабиул охир, жумодул аввал, жумо-дул охир, ражаб, шаъбон, рамазон, шаввол, зулқаъда ва зулҳижжа деб аталишини биламиз. Қамарий йил тропик йилдан 10— 12 кун қисқа. Қамарий йилнинг баъзилари кабиса йил бўлишига сабаб йил­нинг каср қисми (0,3671 кун) ҳар 30 йилда 11,013 кунни ташкил этишидир. Унинг 19 йили оддий (354 кунлик), 11 йили кабиса (355 кунлик), 38-йиллик арабча циклнинг 2, 5, 7, 10, 13, 16, 18, 21, 24, 26 ва 29-йиллари кабиса деб қабул қилинган. Қамария ҳисоби аҳолиси асосан мусулмонлардан ташкил топган мамлакатларда қўлланади.

Шамсия 622 йилнинг баҳорги тенг кунлик куни — 21 мартдан бошлаб ҳисобланади; кейинги йил бошлари эса 20, 21 ёки 22 мартга тўғри келади. Давомийлиги милодий календаридаги каби 365 ёки 366 кундан иборат. Шам­сия бўйича ойларнинг номлари ҳут, ҳамал, савр, жавзо, саратон, асад, сумбула, мезон, ақраб, қавс, жадди ва далв бўлиб, бу ойлар доимо йил­нинг маълум бир вактларида келади.

Ўрта Осиёда янги услуб кенг оммавийлашгунга қадар қамария ҳисоби ҳам, шамсия ҳисоби ҳам ишлатилиб келинган. Шамсия ҳисоби бўйича йил­нинг дастлабки кунларида Наврўз байрами ўтказилган.

Ҳижрий йил ҳисобланишининг саналарини янги услуб (Григорий календари)га айлантиришда махсус формулалар ва жадваллар қўлланади. Масалан, Григорий календарининг 1980 йил қамариянинг 1399/1400 йилларига ва Шамсиянинг 1359/1360 йилларига тўғри келади. 

ГРИГОРИЙ КАЛЕНДАРИ (ёки янги услуб) — Рим папаси Григорий XIII томонидан Юлий календари (эски стиль) ўрнига 1582 йилда жорий этилган календарь. Перуджий университети ўқитувчиси Луиджи Лилио 1576 йилда таклиф этган лойиҳага биноан тузилган. Юлий календарида йўл қўйилган хатолик ту-затилиб, ҳисоб 10 кун олдинга сурилган. Баҳорги тенг кунлик, яъни 21 мартга тўғри келган. Хатолик яна такрорланмаслиги учун ҳар 400 йилда кабиса йил 3 кунга қисқартирилган, яъни 100 кабиса йили ўрнига 97 кабиса йили жорий этилган. Григорий календарига кўра охирги 2 раками 4 га бўлинадиган йиллар кабиса йиллардир, лекин 2 ноль билан тугаб, 400 га бўлинмайдиган йиллар бундан мустасно, масалан, 1700, 1800, 1900 ва 2100 йиллар оддий йил, 1600, 2000, 2400 ва 2800 йиллар эса кабиса йил ҳисобланади. Шу ҳисобда йилнинг давомийлиги 365,242500 суткани ташкил этиб, тропик йилга қараганда ҳар йили 26 секунд ортиб боради ва сал кам 3300 йилда 1 кун хато қилинади. Григорий календарининг бирдан-бир ноқулайлиги ойлардаги кунлар сонининг ҳар хиллигидир. Собиқ Иттифоқда (шу жумладан Ўзбекистонда) Григорий тақвими  1918 йил 14 февралдан (эски услубда 1 февралдан) бошлаб қабул қилинган. 

БУРЖ — Қуёшнинг йиллик кўринма ҳаракати доирасидаги ўн икки юлдуз туркумининг номлари. Бу сўз зодиак юлдузи туркумлари Далв, Ҳут. Ҳамал, Савр, Жавзо, Саратон, Асад, Сунбула, Мезон, Ақраб, Қавс, Жадйларга нисбатан қўлланилади (жадвалга қаранг).

Улар Қуёшнинг йиллик кўринма ҳаракат йўли (эклиптика) бўйлаб жойлашган. Ҳар бирида Қуёш тахминан бир ойча бўлади. Бурж юлдуз туркумларидан Қуёш системасининг деярли барча сайёралари, кометалари ва Ойнинг ҳам кўринма ҳаракат йўллари ўтади. Юнонистонда бурж туркумларини алоҳида ажратиб, уларни махсус белгилар билан ифодалашган. Шунга кўра, осмон гумбазида баҳорги (Ҳамал) ва кузги (Мезон) тенгкунлик, ёзги (Саратон) ва қишки (Жадй) Қуёш туриш нуқталари ҳам ўша белгилар билан белгиланади. Прецессия ҳодисаси сабабли ўтган 2 минг йил ичида бу нуқталар сурилиб, қўшни юлдуз туркумларига ўтиб кетган бўлишига қарамай, шу белгилар, шунингдек Саратон ва Жавзо тропиклари деб аталувчи номлар ҳам сақланиб қолган. 

 Бурж жадвали 

Арабча

Форсча

Ўзбекча

Ҳозирги

айтилиши

айтилиши

айтилиши

ҳисобга кўра

1.

Ҳамал

Барре

Қўй

22 март—20 апр.

2.

Савр

Гов

Сигир

21 апр. —20 май.

3.

Жавзо

Дупайкар

Эгизак

21 май—21 июнь

4.

Саратон

Харченг

Қисқичбақа

22 июнь—22 июль

5.

Асад

Шер

Арслон

23 июль—22 авг.

6.

Сунбула

Хоша

Бошоқ

23 авг—23 сент.

7.

Мезон

Тарозу

Тарозу

24 сент.—22 окт.

8.

Ақраб

Гаждум

Чаён

23 окт.—22 нояб.

9.

Қавс

Камон

Ёй

23 нояб.—21 дек.

10.

Жадй

Бузғола

Тоғ така

22 дек.-  19 янв.

11.

Далв

Дўл

Қовға

20 янв.-18 фев.

12.

Ҳут

Моҳий

Балиқ

19 фев—21 март

БУРЖИЙ ТАҚВИМ - 365 кунлик қуёш тақвими. Шарқ фалакиётшунослари томонидан ишлаб чиқилган (11-аср). Буржий тақвим ойлари юлдуз туркумлари номи билан аталгани учун «буржий» (яъни юлдуз туркумлари — арабча «бурж» ёки ҳозирги тасаввурда астрономик тақвим) деб ном олган.

КАЛЕНДАРЬ (лот. calendarium — қарз дафтари), тақвим — йил, ой, ҳафта ва кунлар ҳисоблашни юритиш тизими. Қуёш, Ой, сайёраларнинг кўринма ҳаракати, кун биланн туннинг алмаши-нуви, Ой фазалари ва йил фаслларининг даврий равишда такрорланиб туришига асосланади. Календарнинг пайдо бўлиши одамнинг хўжалик фаолиятини юритиш эҳтиёжи билан боғлиқ. Одамлар Қуёшнинг чиқиб ботишини кузатиб — кун, Ой ўроғининг аввал катталашиб, сўнг кичрайишига қараб — ой, йил фаслларининг давомида Қуёшнинг уфқдан қанчалик кўтарилишини кузатиб йил тушунчаларига келишган. Аста-секин вақтни яна ҳам аниқроқ ҳисоблаш эҳтиёжи билан соат, минут бирликлари,  ҳафта тушунчаси киритилган. Вақт ҳисобини тўғри юритиш учун дастлабки расадхоналар қурилган, қуёш соати ўйлаб топилган.

Ўзбек тилида биринчи босма календарь Шоҳимардон Иброҳимов томонидан тузилиб, 1871 йил Тошкентда Туркистон ҳарбий округи босмахонасида чиқарилган, унинг 1872 йил 2-нашри Алишер Навоий номидаги Ўзбекистон миллий кутубхонасида сақланади.

 

“ЎзМЭ” маълумотлари асосида

 Жалолиддин Нуриддинов тайёрлади

16 март 2017 йил

Яқинда «Жўйбори Калон» аёл-қизлар ўрта махсус ислом билим юртида «Ҳадис маърифат ва маданият ўчоғидир!» мавзусида интеллектуал беллашув бўлиб ўтди. Беллашувни билим юртининг ҳадис фани мударрисаси Маҳфуза Бозорова ташкиллаштирди. Мусобақада 2-курс талабалари «Сакийна» ҳамда «Эътироф» номи остида икки гуруҳга бўлиниб ўзаро мусобақалашишди.

Беллашувнинг охирги босқичига қадар устунлик гоҳ биринчи гоҳ иккинчи жамоа томонида бўлди. Шиддатли тарзда кечган жараёнлар якунида иккала гуруҳнинг ҳам тўплаган баллари ҳисоблангач, дуранг натижада дўстлик ғалаба қозонди.  

Тадбир кузатувчиси бўлган «Маънавият сарчашмаси» газетаси мухбири Дилором Ҳалимова беллашувдан маънавий озиқ олганини, иштирокчилардаги илмга чанқоқлик ва ҳаё-ибо ҳақиқий мўминаларга хос эканини эътироф этди.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: «Ким бир ҳидоятга бошласа унга унга эргашганларнинг ажрича ажр берилади…» (Муслим ривояти).  Шундай экан, олис ўтмишдан бугунги кунга қадар инсоният учун йўлчи юлдуз бўлиб келган пайғамбар алайҳиссаломлар, хусусан, ҳабибимиз Муҳаммад Мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламга, саҳобайи киромларга, Ислом равнақи йўлида хизмат қилган уламоларга то маҳшар кунига қадар беадад ажру мукофотлар ёғилсин! деган самимий дуо ила беллашув якунланди.

   Ҳуснигул ҲАЛИМОВА,

       Билим юрти махсус фанлар услубий  бирлашмаси раисаси

jeudi, 16 mars 2017 00:00

Савда бинти Замъа

Савда бинти Замъа розияллоҳу анҳонинг отасининг исми: Замъа ибн Қайс ибн Абду Вудд ибн Наср ибн Молик Ибн Ҳисл ибн Омир ибн Луайдир.

Онасининг исми: Шаммуус бинти Қайс ибн Аъмр ибн Зайд ибн Лабиддир.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам билан Савда бинти Замъа розияллоҳу анҳонинг шажараси Луай ибн Ғолиб боболарида бирлашади.

Бир куни Савда бинти Замъа розияллоҳу анҳонинг тушларида Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам юриб келиб, унинг бўйнини босиб олганларини кўради. Буни эри Сакрон ибн Амр розияллоҳу анҳуга айтади. У бўлса: “Агар тушинг ўнгидан келса, мен кўпга қолмай вафот этиб, сен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга эрга тегар экансан”, дейди. Шунда Савда бинти Замъа розияллоҳу анҳо “Бўлмаган гап, тағин биров эшитиб қолмасин”, дейди.

Орадан бир қанча вақт ўтиб Сакрон ибн Амр розияллоҳу анҳу аёли Савда бинти Замъа розияллоҳу анҳо билан Ҳабашистонга ҳижрат қилиб, бир мунча вақтдан сўнг қайтадилар. Сакрон ибн Амр розияллаҳу анҳу Мадинага ҳижрат қилинишидан олдин бемор бўлиб, вафот этади.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг Савда розияллоҳу анҳога уйланишлари унинг Ислом йўлидаги ҳаракати, ихлоси ва аламли мусибати учун энг улкан мукофот бўлиши табиий эди. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам шу боисдан унга уйланмоққа қарор қилдилар. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламдан бўлган бу илтифотни одамлар бениҳоя хурсандлик ила қарши олишди.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам нубувватни ўнинчи йили, Рамазон ойида эллик бир ёшларида, Хадижа розияллоҳу анҳо вафотларидан бироз вақт ўтганидан сўнг Савда бинти Замъа розияллоҳу анҳога тўрт юз дирҳам маҳр бериб уйландилар.

Савда бинти Замъа розияллоҳу анҳо кези келганда Расулуллоҳ соллаллоҳу  алайҳи васалламни кулдириб турар эдилар. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламга у кишининг бу сифатлари маъқул келар эди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Савда бинти Замъа розияллоҳу анҳонинг ҳазил-мутойибаларига ўзига яраша лутф ила муомала қилар эдилар.

Савда бинти Замъа розияллоҳу анҳонинг ҳазил мутойибага мойилликлари машҳур бўлса ҳам кези келганда жиддий бўлишни ҳам ўрнига қўяр эдилар.

Савда бинти Замъа розияллоҳу анҳо Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан бир неча ҳадислар ривоят қилганлар. Машҳур ҳадис китобларида у кишининг ҳадислари келтирилганини уломаларимиз зикр қилишган.

Савда бинти Замъа розияллоҳу анҳо ҳижратнинг эллик тўртинчи (мелодий олти юз етмиш тўртинчи) йили Шаввал ойида Мадинаи мунавварада вафот этадилар. Аллоҳ таоло У зотдан рози бўлсин ва рози қилсин!

Манбалар асосида

Тожиддинов Абдуссомад

Абдулбосит ўғли тайёрлади

Масжид – Аллоҳнинг уйи. Унинг деворлари ва устунлари, Аллоҳ номи билан қурилган. Унда ибодат қилинади, Аллоҳ улуғланади, мақталади, Унга руку ва саждалар қилинади. Бу борада, Қуръони каримда бундай баён қилинади: Албатта, (барча) масжидлар Аллоҳникидир. Бас, (масжидларда) Аллоҳ билан қўшиб яна бирор кимсага дуо (ибодат) қилмангиз!( Жин сураси, 18 оят).

Аллоҳ таоло масжидларни қуришга, обод қилишга ва уни асраб- авайлашга чақиради: (У чироқ) кўтарилишига (қурилишига) ва уларда ўзининг номи зикр қилинишига Аллоҳ изн берган уйларда (масжидларда)дир(Нур сураси, 36 оят). Дарҳақиқат, масжидларни пок тутиш, тозалаш ва хушбўйлантириш борасида бир қанча шаръий кўрсатмалар мавжуд.

Масжидлар қанчалик шарафли жой эканидан келиб чиқиб, шариатимизда намозхонлар учун одоблар, суннатлар ва аҳкомлардан иборат кўрсатмалар бор. Уларнинг ҳурматини сақлаш, ҳуқуқини муҳофаза қилиш ва намознинг шаънини улуғлаш учун мана шу кўрсатмаларга эътибор бериб юриш гўзал амалдир. Қуйида мазкур кўрсатмаларни зикр қилиб ўтамиз:

1)  Зийнатланмоқ -  Масжидга боришни қасд қилган киши, намоз учун имкони борича безаниши лозим яъни, тоза кийим кийиши, хушбўйланиши ва мисвок тутиши мақсадга мувофиқдир. Аллоҳ таоло: Эй, Одам авлоди! Ҳар бир масжид (намоз) олдидан зийнатларингиз (пок кийимларингиз)ни (кийиб) олингиз!(Аъроф сураси, 31оят), дейди.

Масжидга тоза, хушбўй ифор билан кирган киши иззат-икромда бўлади. Шундай экан, намозхон кийим-кечагида ва емак-ичмагида ёқимсиз ҳидлардан узоқ бўлиши, бадани ёки кийимидан келадиган ҳар қандай ёмон ҳидлар билан намозхонларга озор бермаслиги зарур. Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким пиёз, саримсоқ ва (кўк пиёз каби) ўсимликлардан истеъмол қилган бўлса, бас, масжидимизга яқинлашмасин! Чунки фаришталар одам фарзанди озор чекадиган нарсалардан озорланади”-дедилар (Имом Муслим ривояти).

2) Оҳиста юрмоқ -  Намозга келаётган мусулмон шошмасдан сокинлик ва виқор билан юриши керак, ҳатто намозга иқомат такбири айтилса ҳам шошмаслиги даркор, балки қадамини қисқа қилиб майдалаштириши лозим. Чунки китобларда, масжид сари кўп қадам босган киши учун буюк ажр-савоблар борлиги зикр қилинади. Набий алайҳиссалом: “Намозга иқомат такбири айтилса (ҳам) ўзингизга сакинатни лозим тутган ҳолда юрингиз! Бас, улгурганингизча (имомга эргашиб) намоз ўқинг, (улгурмай) ўтказиб юборганингизни қазосини ўқинг!”, деганлар.

Масжидга кираётганда айримларнинг шошилиши ва намоз ўқиётганларни безовта қилиши, айниқса имом руку қилган пайтда (тезлашиш) хато саналади, айрим ҳолларда баъзилар овозини кўтариб юборади ва намозхонларни чалғитади.

Яна бир гап, масжидга кирган киши имомни ўтирган ёки сажда ҳолатда топса, намозга қўшилмасдан имомни тик туришини кутиб турмасдан, балки имом қайси ҳолатда бўлса ҳам, яъни қиёмдами, рукудами, саждадами ёки жалсадами, фарқи йўқ, қулоқ қоқиб намозга қўшилиб имомга эргашмоғи лозим. Имом Термизий “Ал-Жомеъ ас-саҳиҳ” китобида Муъоз ибн Жабал розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Бирингиз намозга келса, имом қайси ҳолатда бўлса ҳам, у қилганидек қилсин! (яъни, рукуъда бўлса рукуъ қилсин, саждада бўлса сажда қилсин ва ҳоказо)”. Яна Абдуллоҳ ибн Мағфал розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:  Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Имомни сажда қилган ҳолатида топсангиз, сажда қилинг, ёки рукуъ қилган ҳолатда топсангиз, рукуъ қилинг, ёки қоим (тик турган) ҳолатда топсангиз, қоим бўлинг! Агар рукуъга улгурмасангиз саждани (бир ракъат) ҳисобламанг!”- деганлар. Шу ҳадисга биноан айтиладики, ким масжидга кирса ва имом намозни тугатай деб турган бўлса ҳам намозга қўшилиш афзалдир. Орқада кечикиб келганлар билан алоҳида жамоат бўлиб ўқиш ниятида кутиб туриш яхши эмас. Чунки катта фазилат у учун азон айтилган биринчи жамоатдир. 

3)  Намозга азон ва такбир айтмоқ - Намозга такбир айтиш мустаҳаб амалдир. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Албатта, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: “Агар инсонлар нидода нима борлигини (яъни, азоннинг ажрини) ва биринчи сафда нима борлигини билганларида эди, (кучли эътибор билан) қатнашган бўлар эдилар. Яна “таҳжийр”да, (яъни, такбирда) нима борлигини билганларида, (уни айтишда) мусобақалашиб юборган бўлар эдилар ҳамда “ъатама”да (яъни, хуфтон намозида) ва “субҳ”да нима(яъни, бомдод намозида қандай буюк ажрлар) борлигини билганларида эди, бу икки намозга эмаклаб бўлса ҳам келган бўлардилар” (Муттафақун алайҳ).

4)  Масжидга ўнг қадам билан кириб, чап қадам билан чиқмоқлик - Масжидга кираётган киши ўнг оёғи билан кириб: “Аъузу биллаҳил азийми ва биважҳиҳил карийми ва султониҳил қодийми минаш шайтонир рожийм” (маъноси: Буюк Аллоҳдан карим юзи ва қадим салтанати ила тошбўрон қилиб қувилган шайтондан паноҳ сўрайман), дейди ва Набий алайҳиссаломга саловот айтади ҳамда: “Аллоҳуммафтаҳ лий абвааба роҳматик”(Аллоҳим! Менга раҳматинг эшикларини оч!), дейди. Масжиддан чиқаётганда чап оёғи билан чиқади ва Набий алайҳиссаломга саловот айтади ҳамда: “Аллоҳумма иъсимний минаш шайтон”(Аллоҳим! Мени шайтондан асра!) ёки “Аллоҳумма ажирни минаш шайтонир рожим. Аллоҳуммафтаҳ лий абвааба фазлик!”(Аллоҳим! Мени тошбўрон қилиб қувилган шайтондан йироқ қил. Аллоҳим! Менга фазлинг эшикларини оч!), дейди.

6)  Масжидда барча баробар бўлмоқлик- Масжидда барча намозхонлар баробардирлар, ким аввалги сафни олдинроқ келиб эгалласа, у бунга ҳақлидир. Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Сизлардан ҳеч бирингиз ўтириш учун ўтирган кишини жойидан ҳаргиз тургизмасин!”. (Имом Муслим ривояти). Ҳеч бир кишига масжиддан бирор нарсани ўзлаштириш мумкин эмас, яъни, бир жойни ўзи учун белгилаб, келишидан олдин гилам солиб ёки ҳасса ёки стол қўйиб ёки шунга ўхшаш ишлар қилиб ёки вакил жўнатиб қўйиши мумкин эмас. Шунинг учун нимаики қўйилган бўлса, олиб ташлаб, ўрнида намоз ўқилаверади. Ким масжидга аввалроқ кириб бир жойни эгалласа, сўнг таҳорат янгилаш мақсадида жойини тарк қилса, ўша жойни эгалик ҳуқуқи ўзида қолади, ўрнига биров ўтириб олган бўлса, уни тургизиб юборишга ҳақлидир.

7)  Йўлакларни тўсиб қўймаслик - Имкон даражасида намозхон масжид эшиклари ва кириш йўлларида намоз ўқимаслиги керак, чунки намозхонларни киришига халақит бериб, киришга тўсқинлик қилиши мумкин, (намоздан сўнг чиқишда ҳам шундай), балки олдинги сафга интилиш керак. Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “(Аввал) олдинги сафни тўлдиринг сўнг кейингисини, агар қисилиб (сиғмай) қолса, орқа сафга ўтсин!”. (Абу Довуд ва Насаий ривояти).

8)  Намоз ўқувчи олдидан одам ўтиши хавфи бўлса, сутра қўймоқлик - Имом[1] ёки ёлғиз киши олдига сутра[2] қўйиб намоз ўқиши мустаҳабдир, гарчи уларнинг рўпараларидан кишилар ўтиб қолиш хавфи бўлмаса ҳам сутрага яқинроқ туришлари керак[3]. Агар бирор киши намоз ўқиётган кишининг олди тарафидан ўтишга уринса, намозхон қўли билан тўсиб уни қайтаради, агар шунда ҳам қайтмаса, қаттиқроқ қайтаришга буюрилган. Абу Саид Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Сизлардан бирингиз намозда бўлса, бас, (шу пайт) бир инсон олдингиздан ўтишни ирода қилса, кучингиз етганча уни қайтаринг! (Насаий ривояти).

Шунинг учун намоз ўқиётган киши рўпарасини кесиб ўтиш жоиз эмасдир, гарчи бошқа имконият ва бошқа ўтишга йўл топа олмаса ҳам, фақат зарурат юзасидан ёки имкони йўқ даражадаги катта машаққат бўлсагина рухсат берилади. Абу Жуҳайм Ансорий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Намоз ўқиб турган кишини олдидан ўтувчи киши, (бу иши учун) унга қандай нарса (яъни, қанчалик гуноҳ) борлигини билганида эди, унинг олдидан ўтмасдан қирқ (кун ёки ҳафта ёки ой) бўлса ҳам кутган бўлар эди”(Бухорий ривояти).  Ҳадисдаги қирқдан қайси маъно мақсад қилинганини Аллоҳ билади. Бу ҳадисда намозхон олдидан ўтишни арзимас санаш хатарли эканига далил бордир.

9)  Намозхонларга озор бермаслик - Масжидни қасд қилган киши одамларнинг зич бўлиб турган сафларини оралаб ўтиб, уларга озор бермаслиги лозимдир. Абдуллоҳ ибн Буср розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам жума куни хутба қилиб турганларида бир киши одамлар сафларини оралаб ўтиб кела бошлади, шунда Набий алайҳиссалом унга: “Ўтир! Бас, озор бердингку!”, дедилар. Абу Саид Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ  соллаллоҳу алайҳи васаллам масжидда эътикоф ўтирган эдилар, шунда ҳаммага эшиттириб Қуръон тиловат қилаётган қориларни овозини эшитиб қолдилар ва пардани очиб: “Огоҳ бўлинг! Албатта, барчангиз ҳам Раббингизга муножот қилгувчисиз, бас, айримларингиз айримларга озор бермасин ва қироатда баъзиларингиз баъзилардан овозини баланд кўтармасин!” ёки “намозда”, дедилар (Аҳмад ва Абу Довуд ривояти). Шунингдек, масжидда ёмон сўзлар гапириш ва шовқин-сурон қилишдан сақланиш лозим. Саид ибн Мусайяб: “Ким масжидда ўтирса, бас, албатта, Раббиси билан ўтирибди. Унинг яхши гапдан ўзгасини айтмоққа ҳаққи йўқдир”- деган эканлар.

10)  Сафни тўлдирмоқ - Олдинги саф тўлмай туриб, янги саф тортилмайди, балки, аввалги сафни тўлдириш суннатдир. Жобир ибн Самура розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Фаришталар Раббилари ҳузурида саф тортганларидек саф тортмайсизларми?!” Биз: Ё Расулуллоҳ! Фаришталар Рабби ҳузурида қандай саф тортишади? – дедик, Расулуллоҳ: “Аввалги сафларни тўлдирадилар ва сафда жипслашадилар”, дедилар (Имом Муслим ривояти).

Намозхон масжидга кирганда, саф тўлиб бўлган бўлса, сафдагилардан бирини ўзи билан саф тортиши учун тортқиламайди. Чунки Набий алайҳиссалом Ибн Умар ривоят қилган ҳадисда шундай деганлар: “Ким сафга уланса, Аллоҳ у билан уланади. Ким сафдан узилиб қолса, Аллоҳ ундан узилади” (Имом Насаий ва Ҳоким ривоят қилишган ва Имом Муслим шартига кўра саҳиҳ дейишган). Бундай ҳолатда, тўлган саф орасидан жой излаш энг яхши ишдир, айниқса, сафнинг икки чет тарафидан излаш яхши (чунки ўртаси зич бўлади) ва топилган оралиққа кириб олаверади. Лекин янги сафда ёлғиз намоз ўқимагани яхши. Зеро, Пайғамбар алайҳиссалом: “Сафнинг ортидаги ёлғиз киши учун намози мукаммал бўлмайди”, деганлар. Аммо олдинги сафдан очиқ жой топа олмасанг, кейинги сафда бир ўзи тураверади, намози дуруст бўлади. Чунки Аллоҳ таоло шундай деди: “Бас, тоқатингиз етганича Аллоҳга тақвода бўлингиз!” (Тағобун сураси, 16 ояти).

Набий алайҳиссалом сафда турган нмозхонлар орасига шайтон кирмаслиги учун оралиқ масофани тўсишга, яъни, зичлашишга буюрар эдилар. Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Албатта, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Сафни тўғри олинг, елкаларни баробар қилинг, бўш жойларни тўлдиринг ва шайтонга бўшлиқ қолдирманг!”. (Имом Абу Довуд ривояти).  Бошқа  ҳадисда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким (саф орасидаги) битта бўшлиқни тўлдирса, Аллоҳ уни даражасини кўтаради ва жаннатда у учун бир уй бино қилади”- деб марҳамат қилганлар. Хулоса шуки, сафларни барпо қилишда имом ҳам ва унга эргашганлар ҳам бир-бирларига ёрдам беришлари лозимдир.

11) Масжидда жимлмк сақламоқ- Масжидда шивирлашиш, тартибсизлик (шу жумладан шовқин қилиш ҳам) қилишдан қайтарилган. Ҳозирги кунда, айрим намозхонлар масжидга киришдан олдин, телефонларини товушсиз ёки умуман ўчириб қўймасликлари натижасида, намозхонларнинг ибодатларига халақит беришмоқда. Намозхонларга озор берадиган ўткир оҳанглар ва мусиқий товушлар намоздаги хушуъ ва хузуни бузмоқда. Шуни унутмаслик лозимки, мусулмонга ибодат қилаётган пайтда озор бериш янада оғирроқ гуноҳ ҳисобланади. Раббисидан қўрқадиган ва масжидларни улуғлайдиган ҳар бир мусулмон масжидга киришдан олдин, телефонини ўчириб қўймоғи лозимдир.

Хулоса қилиб айтганда, масжид одобларига қатъий риоя қилиш, ҳар бир намозхоннинг вазифасидир. Зеро, масжидда намоз ўқиш, зикр ва ибодат қилишга ташна бўлиш ҳам масжидни обод қилиш эканини, унутмаслик лозим.

Жалолиддин Ҳамроқулов

Тошкент ислом институти кафедра мудири

“Новза” жоме масжиди имом хатиби

 

 

[1] Имом деб айтилишини сабаби, жамоат бўлиб намоз ўқилганда имомнинг олдидаги сутра орқадаги барча эргашганлар учун кифоя қилади.

[2] Сутра – намозхон ва унинг рўпарасидан ўтадиган кишиларни орасида тўсиқ қилиб қўйиладиган нарса, шариатимизда унинг бўйи 30-40 см бўлиши шарт қилинган, ёчочдан ясаладиган нарсадир.

[3] Сутра билан намозхоннинг ораси 1 метрдан ошмаслиги керак.

Тафсирун насафийда оятул курсийнинг фазилати баёни

اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَلَا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ

Аллоҳ, Ундан ўзга илоҳ йўқ. У тирикдир ва қаййумдир. Уни мудроқ ҳам, уйқу ҳам олмас. Осмонлару ердаги нарсалар Уникидир. Унинг ҳузурида Ўзининг изнисиз ҳеч ким шафоат қила олмас. У уларнинг олдиларидаги нарсани ҳам, ортларидаги нарсани ҳам билур. Унинг илмидан ҳеч нарсани иҳота қила олмаслар, магар Ўзи хоҳлаганини, холос. Унинг курсиси осмонлару ерни қамраган. У уларни муҳофаза қилишдан чарчамас. Ва У Алий ва Азим Зотдир.

عن علي رضي الله عنه عن النبي صلى الله عليه وسلم من قرأ آية الكرسي في دبر كل صلاة مكتوبة لم يمنعه من دخول الجنة إلا الموت ، ولا يواظب عليها إلا صديق أو عابد ، ومن قرأها إذا أخذ مضجعه أمنه الله على نفسه وجاره وجار جاره والأبيات حوله

Алий розияллоҳу анҳуан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким ҳар фарз намоздан кейин «Оятул Курсий»ни ўқиса, унинг жаннатга киришини фақат ўлим тўсиб туради, холос. У ишга эса фақатгина сиддиқ ёки обид бардавом бўлади, холос. Ва яна ким уни Кўрпасига кириб ётганида, ўқиса, Аллоҳ таоло унинг ўзига, қўшнисига, қўшнисининг қўшнисига ва унинг уйининг атрофидаги уйларга тинчлик ва омонлик беради» дедилар.

قال عليه السلام " سيد البشر آدم ، وسيد العرب محمد ولا فخر ، وسيد الفرس سلمان ، وسيد الروم صهيب ، وسيد الحبشة بلال ، وسيد الجبال الطور ، وسيد الأيام يوم الجمعة ، وسيد الكلام القرآن ، وسيد القرآن البقرة ، وسيد البقرة آية الكرسي " وقال " ما قرئت هذه الآية في دار إلا هجرتها الشياطين ثلاثين يوماً ، ولا يدخلها ساحر ولا ساحرة أربعين ليلة "

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Инсонларнинг саййиди Одам, Арабларнинг саййиди Муҳаммад. Лекин (менда) фахрланиш йўқ, Форсларнинг саййиди Салмон, Румликларнинг саййиди Суҳайб, Қоратанлиларнинг саййиди Билол, Тоғларнинг саййиди Тур тоғи, кунларнинг саййиди Жума куни, каломларнинг саййиди Қуръон, Қуръоннинг саййиди Бақара (сурасидир), Бақаранинг саййиди Оятул Курсийдир дедилар. Ва яна «Бу оят унда ўқилган хонадонга ўттиз кун шайтон кирмайди ва сеҳргар еркак ва аёл қирқ кеча кирмайди» дедилар. 

عن أبي هريرة أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال : " لكل شيء سنام وإن سنام القرآن البقرة ، وفيها آية هي سيدة القرآن وهي آية الكرسي " .

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ҳар бир нарсанинг ўркачи (улуғи, саййиди, афзали) бўлади. Албатта Қуръооннинг ўркачи Бақара (сураси)дир. Ва унда бир оят бор бўлиб, у  Қуръоннинг саййидасидир. Ва у Оятул Курсийдир», дедилар.

Тожиддинов Абдуссомад Абдулбосит ўғли

Мақолалар

Top