muslim.uz

muslim.uz

Заъфарон (Crocus sativus – лотин.) –сапсаргулдошларга мансуб кўп йиллик ўтсимон туганак пиёзли ўсимлик. Ёввойи ҳолда учрамайди. Ҳиндистон, Покистон, Хитой, Жанубий Европа, Озарбайжонда катта майдонларда экилади. Пиёзининг диаметри 1-2 сантиметр. Барги 5-15 та, оч сариқ рангда; эни 2 мм, туксиз. Гули 1-4 та, гултожи оқиш, пастки қисми (ташқи томондан) бинафша ранг, узунлиги 2-4 см. Чангчилари гулқўрғондан қисқа. Кўсаги чўзиқ, эни 6-7 мм. Февраль-июлда гуллайди, апрель—августда мева беради. Таркибида эфир мойи бўлгани учун ҳиди жуда ўткир ва ёқимли. 90-100 минг дона заъфарон гулидан 1 кг қуриган гул тумшуқчалари олинади. Заъфарон гулининг қуритилган тумшуқчалари мураббо, тортлар ранги ва таъмини яхшилаш, озиқ-овқат (пишлоқ, сариёғ, ликёр ва бошқаларда ранг бериш учун), парфюмерия (атир-упа) саноатида ишлатилади. Табобатда дори-дармон сифатида қўлланилади.

Заъфарон ўрта асрлардан бери баҳоси ва қадри тушмай келаётган ягона зиравордир.  Ўрта асрларда бир қадоқ (450 г) заъфаронни зотли араб чопқир отига айирбошлаш мумкин бўлган.

Бу зираворнинг номи деярли ҳамма тилларда арабча “сариқ” маъносини берадиган “za’faron” сўзидан  олинган бўлиб, қадимда мазкур ноёб ўсимлик-дан бўёқлаш моддаси сифатида фойдаланилганидан далолат беради.   Ҳозирги даврда заъфарон ўзининг азалий аҳамиятини йўқотиб, асосан пазандаликда ишлатилади ва олтин билан тенг баҳоланади. Ер юзида бугунги кунда йилига фақат уч юз  тонна заъфарон етиштирилади.

Маълумки, заъфарон инсониятга зираворсифатида истеъмол қилиниши тўрт минг  йилдан кўпроқ тарихга эга бўлиб, бўёқ сифатида  неолит даврида тоғларда қоя тошларига расм чизишда ишлатилган. Қадимги Месопотамияда   уни таомда ишлатилган излари археологлар томонидан аниқланган. Ёзувларда у ҳақда биринчи эслатмалар  Шумер цивилизацияси қолдиқларида кузатилади. Эронда эрамиздан аввалги X асрда заъфарон толаларини қурбонлик ўраладиган матоларни бўяшда ишлатилган, ундан шунингдек кучли томизғи сифатида фойдаланиб,  атторлик моллари ва лаззатли ёғлар тайёрлашган.  Искандар Зулқарнайн армиясида  жароҳатларни даволашда ишлатилган. Қадимги Аҳдда (Тавротда) заъфарон қурбонлик қилишда ёрдамчи восита, бўёқчилик ва атторлик  моддаси сифатида ишлатилиши ҳақида битилган. Қадимги Хитой манбаларида  шифобахш дори воситаси сифатида эслатилган. Шарқда  будда монахлари либосларини бўяш учун  ишлатилган. Европада уни ишлатган бойлар жамиятда киборлар табақасига мансублигини ифодалаган. Рим аркони давлати заъфаронни дори сифатида, тери ва матоларга бўёқ,  атторлик моддаси сифатида ишлатган. У – энг мазали зиравор, сифатли табиий бўёқ моддаси  ва  қимматбаҳо атторлик воситаси, ҳамма дардларга даво  бўлувчи  моддадир.

Шарқда илгарилари у  “қизил олтин” деб номланган. Заъфарон  қим-матбаҳолигининг сабаби  иккита:  биринчидан, уни етиштириш жуда машақ-қатли иш, иккинчидан, хушбўйлиги, таъми ва даволаш хусусиятлари  бўйича заъфарон зираворлар орасида тенгсиздир.  Заъфарон – йилига бир марта 10-15 кун оммавий гуллайдиган, ҳар бир гул очилишининг давомийлиги  фақат 2-3 кун бўлган  қирмизи “крокус” (лотинча номи) оналик гули тумшуқлари-нинг қуритилганидир.Заъфарон гуллари ва хусусан оналик гулларини  қайта ишлаш фақат қўл меҳнати билан амалга оширилади.     Оналик гуллари тум-шуғи фақат гулларнинг биринчи очилган куни қирқиб олиниши лозим. Унинг сифати терим  ва уни қуритишнинг тезлиги билан боғлиқдир. Бир килограмм заъфарон йиғиш учун тонгда қуёш ҳали оналик гулларини қуритиб улгурмасидан, 150 минг дона атрофидаги гули териб олиниши лозим. Бир гектар ер майдонидан теримчиларнинг маҳорати ва об-ҳавонинг муносиб шароитига қараб 8-12 килограмм заъфарон йиғиб олиш мумкин.

Заъфароннинг кимёвий таркиби 10-12 % сув, 5-7 % минерал моддалар, 5-8 % мой ва мўм , 12-13 % оқсил ва энг оз миқдорда ёғ экстрактидан иборат ўзига хос ва хушбўй ёқимли моддалардан таркиб топган.

Қадимги замонлардан маълумки, у нодир ва бемисл хусусиятларга эга. У оғриқни қолдирувчи, қувонч ва хурсандчилик бахш этувчи,  тушкунликдан чиқарувчи, қувонч гормони – серотонин ишлаб чиқариш хусусиятига эгадир. Шундай қилиб, заъфарон – инсон доимий истеъмол қилишга ўрганиб қолмайдиган, енгил психотроп моддадир. Ҳаким Аюрведа заъфаронни  ҳазм таомни яхшилашга, сезги ва нафас олиш органларини мустаҳкамлашга, жигар, буйраклар, лимфа безларини тозалашга, титроқни босишга, томирларда тўхтаган қонни юргизишга, юз рангини тиниқлашга, жинсий қувватни фаоллаштиришга ҳам хизмат қилишини таъкидлаган. Қадимда киборлар жамиятига мансуб аёллар туғиш олдидан оғриқни енгиллаштириш мақсадида заъфарон эритилган сувни ичишган. 

Замонавий тиббиётда у кўзга томизиладиган дори тайёрлашда ва умумий қувватлантирувчи турли дори-дармонлар тайёрлашда ишлатилади. Заъфароннинг антиканцероген ва антимутаген хусусиятларга эгалиги исботланган. Уни қайноқ сут билан ичилса,бош мия фаолиятини мустаҳкамлаб, хотирани кучайтиради. Агар  асал билан истеъмол қилинса, буйракдаги  тошларни майдаланишига ёрдам беради.  Заъфарон гули тумшуқлари эритмаси инсон организмига зарур бўлган каротин, тиамин, рибофламин, флавоноидлар, кальций, фосфор каби моддаларга ва турли витаминларга бой.Тўрт минг йиллик   ишлатиш тарихида унинг тўқсон хил турли касалликларни даволашда  қўлланиши аниқланган.

Заъфароннинг хушбўй ҳидини ҳидлаш  инсонни нафас олиш органларига ижобий таъсир қилиб тинчлантиради ва уйқусизликдан қутилишга ёрдам беради. Кучли бош оғриғида ва қулоқ шамоллаганида заъфарон сувида пахта ёки юмшоқ матони ҳўллаб касал аъзога босилса, оғриқни қолдиради. Бундан ташқари у қорин очиш ҳиссини ҳам камайтиради. Заъфарон  меъёридан ошириб ишлатилса, сезги органларини қаттиқ зўриқишига олиб келиши мумкин. Меъёрдан кўп овқатга қўшилган заъфарон  таомни бузишдан ташқари инсонни заҳарланишга олиб келиши мумкин. Бир неча грам янги узилган сифатли заъфарон истеъмол қилинса, ўлимга ҳам сабаб бўлиши мумкин. Мутахассис маслаҳатисиз  ҳомиладор аёлларга тинчлантирувчи  восита сифатида истеъмол қилиш  тавсия этилмайди.

Заъфарон саноатда ипак, тўқилган толалар, гиламларни бўяшда, сариқ рангли сиёҳ тайёрлашда, қимматбаҳо қоғоз ишлаб чиқаришда, рассомликда, терига ёзув ишлаш ва бошқаларда ҳам ишлатилади.

У пазандачиликда мислсиз воситадир. Унинг кичкина толасини   қўшиб пиширилса, таом ёқимли олтин рангида товланиб, ўзига хос хушбўй таъмга эга бўлади ва осон ҳазм бўлади.

Заъфарон тўқ қизил ва жигар ранг-қизил, майин ингичка ипга ўхшаш бў-либ, орасида сариқ рангли бир нечта толалар  бир-бирига ўралиб, чирмашиб турган ўсимлик гули оналикларидир. Таомни ўзига хос майин, хуштаъмлик ва ноёб аралаш ўткир аччиқ-ширин мазали қилишга заъфароннинг битта ингичка толаси ҳам етарли бўлади. Нозик  дидли хўрандалар заъфарон қўшилган таом мазасини янги ўрилган ўт,  темир-асал таъмини беришини таъкидлашади.

Пазандачиликда заъфарон суюқ овқатлар, балиқ, гўштли, сабзавотли таомлар ва ширинликлар пиширишда уларга нозик таъм, доривор мазаси, чиройли олтин ранг бериш учун ишлатилади. Заъфаронни чой, кофе ва алкоголсиз ичимликларга  қўшилса, инсонни  тинчлантириб, осойишталик бағишлайди. Одатда заъфароннинг сувдаги эритмаси таом тайёр бўлиши олдидан қўшилади.   Ҳар 1 литр тайёр таомга заъфарон эритмасидан 5-6 томчидан кўп бўлмаган миқдорда  қўшиш кифоя қилади. Бундай эритма тайёрлаш учун майдалаб упа ҳолига келтирилган заъфарондан чорак чой қошиғи миқдорида 50 г қайнатилган сувга қўшиб худди чой дамлаганга ўхшаш услубда 30 дақиқа тиндириб, дамланма тайёрланади.

Заъфарон харид қилишда  янчилиб майдаланганини эмас, балки бутун толали гулларини    олиш мақсадга мувофиқ бўлади. Бундан икки минг йил аввал Плиний янчилган заъфарон қалбаки бўлиши мумкинлиги ҳақида огоҳлан-тирган. Ўрта асрларда заъфаронни сохталаштирган киши гулхан  ўтида ёқилган. Ҳақиқий заъфарон ҳеч қачон арзон нархда сотилмаган. Уни  узоқ сақлаб бўлмайди, шунинг учун  олдиндан олиб қўйиб бўлмайди

Заъфароннинг шифобахш хоссалари 

Заъфарон овқат ҳазм қилишни яхшилаб, иштаҳани очади, организмнинг ҳаётий фаоллигини яхшилайди, кишилар ундан ошқозон, юрак, жигар нафас олиш аъзолари ва асаб тизимини мустаҳкамлашда, буйракларни тозалашда, оғриқни қолдиришда, тинчлантирувчи, пешоб, ўт ва тер ҳайдовчи восита сифатида фойдаланишади. Лекин ҳомиладорликда уни истеъмол қилиб бўлмайди, чунки у ҳомилани муддатидан олдин тушишига сабаб бўлиши мумкин.

Заъфарон доришунослик саноатида кенг ишлатилади, у шарқ табобатининг 300 дан ортиқ дори-дармонлари таркибига киради. Унинг дамламаси билан қадимда катарактани даволашган, ҳозирги вақтда ҳам у кўзга томизиладиган дорилар таркибига қўшилади.

Заъфарон бутун организм ҳужайраларини озиқлантиради, терини силлиқ қилади, рангни тиниқлаштиради, хотира ва ақлий фаолиятни яхшилайди, кайфиятни кўтаради. Заъфарон 100 дан ортиқ хасталикларни даволовчи шифобахш хоссаларга эга. Амалда ҳар қандалик хасталик, у бошланиш босқичидами ёки ривожланган охирги босқичидами, бундан қатъий назар, заъфарон ёрдамида 85-87 % га шифо топади. Тадқиқотлар буни қайта-қайта исботлаган.Заъфароннинг шифобахш хоссалари қуйидагиларни ўз ичига олади:

  • Онкологик касалликларни даволашда (ҳатто касалликнинг охирги босқичида саратон ўсимталарига қаршилик кўрсатади ва уларнинг ҳужайралари ўсишини тўхтатади);
  • Қонни тозалашда (уни янгилайди ва тозалайди, демак юрак қон томир тизимини мустаҳкамлайди, организмнинг барча ҳужайраларини озиқлантиради);
  • Мия фаолияти активлигини яхшилайди (бош мия тўқималарини ўстиради, хотирани яхшилайди);
  • Невроздан фориғ қилади;
  • Бош оғриғи ва уйқусизликдан халос этади;
  • Ошқозон-ичак фаолиятини меъёрга келтиради;
  • Ортиқча ўтдан халос этади;
  • Буйрак ва қовуқни даволайди(асал аралаштирилган заъфарон буйрак ва қовуқдаги тошларни майдалайди);
  • Антиоксидант таъсирга эга (энергетик модда алмашинувини яхшилайди, зарарли моддаларни чиқариб юборади);
  • Организмни қувватлайди;
  • Кўриш қобилиятини тиклайди, кўз тўрпардасидаги иллатларни даволайди;
  • Эрекцияни яхшилайди;
  • Ҳайз циклида оғриқни енгиллаштиради;
  • Терининг куйган ва шиш пайдо бўлиш ҳолатларида уларни даволайди;
  • Аллергиядан халос этади;
  • Ичкиликбозлик иллатидан халос этади;
  • Шамол ва спазмаларни чиқариб юборади; 
  • Бутун организмни ёшартиради;
  • Организмдаги радиация даражасини пасайтиради.

    Заъфаронни истеъмол қилиш универсал рецепти

Таъсири: организмни умумий мустаҳкамлаш ва фаоллаштириш. Қонни яхши тозалайди. Иммунитетни мустаҳкамлайди. Онкологик касалликларнинг олдини олади.

Таркиби: Заъфароннинг 2-3 гул оталиги ва 10 дона майиз олиб, ярим стакан совуқ сувга солинади, тун давомида тиндирилади— сув қўнғир-тилла ранг тус олади.Эрталаб наҳорга ичилади, худди шу йўсинда кечқурун ичишга кейинги меъёрдаги дори  эрталаб тайёрлаб қўйилади.Муолажа давомийлиги – 2 ой. Бу дорини ичиш учун энг муносиб вақт баҳор  ва ёз фасллари.

Заъфарондан бебаҳо дори-дармон рецептлари

  • Жигар фаолиятини меъёрига келтириш ва уни даволаш мақсадида заъфарон ун каби янчилиб, майдаланади ва овқатлангандан 20 минут ўтказиб истеъмол қилинади.Услуби: чой қошиғи учидан тил билан ялаб истеъмол қилинади.
  • Эркаклар қувватини ошириш учун заъфарон, занжабил дориворларини ва қора муручни сабзавотли, гўштли ёки балиқли таомлар пиширилиб тайёр бўлгач, қўшилади.
  • Юрак, буйрак, жигар касалликларини даволашда, конъюнктивит, кератит ва йирингли жароҳатларни даволашда заъфароннинг сувдаги аралашмасидан фойдаланилади. Бунинг учун бир чой қошиғи заъфарон толалари устидан қайнаб турган бир стакан сув қуйилади, 20 минут тиндиради, 3 қават докадан ўтказиб, совутилади ва кунига уч маҳал овқатдан олдин 15 грамдан ичилади ёки бу сувга дока ҳўллаб жароҳатга қўйилади.
  • Томирлар хасталиклари, катарактада, глаукомада, юрак қон томир касалликларида ва ошқозон-ичак касалликларини даволашда, буйрак тошларини майдалашда заъфароннинг қуритиб майдаланган ва асалга аралаштирилган толалари тил тагига қўйиб шимиб истеъмол қилинади.
  • Заъфаронни қайноқ сутга қўшиб ичиш бош мия тўқималарининг ўсишига ижобий таъсир кўрсатади. Бу хотирани яхшилайди, ақлий фаолият ва сезги органлари фаолиятини яхшилайди.
  • Асабларни тинчлантириш ва уйқуни яхшилаш, шунингдек, пешоб ажралишини яхшилаш учун заъфарон ёғини истеъмол қилиш яхши натижа беради.
  • Бош оғриғидан фориғ бўлиш учун заъфароннинг 3 дона толасини олиб, 3-4 томчи эритилган (топленый) ёғга аралаштирамиз. Яхшилаб аралаштириб бурун катаклари устидан суртамиз, қолганини бурун ичига тортамиз.
  • Ички қон кетишини даволашда.Бир чой қошиқ зарчавани  6-7 та заъфарон толаси билан аралаштириб, аралашмани қайноқ сутга солиб ичамиз.
  •   Ҳайз циклини меъёрига келтириш ва оғриқни пасайтириш учун кунига 5-10 та тола заъфарон истеъмол қилинади. Бунда толаларни аста-секин ялаш ёки олмага, асалга ва чойга қўшиб истеъмол қилиш мумкин.
  • Жигар хасталикларини ва қонга оид касалликларни даволаш мақсадида 10 дона майиз, 3 та тола заъфарон ва оқар сувдан олиб тиндирилган 100 г сувдан фойдаланамиз. Бу аралашмани 8-9 соат давомида тиндирилади. Бир ярим ой давомида ҳар сафар мазкур йўсинда янги тайёрланиб тиндирилган аралашмани ичилади.
  • Иммун тизимини меъёрига келтириш учун чойга заъфарон толаларини қўшиб ичилади. Бунинг учун чойнакка 7-15 та тола заъфарон солинади ва устидан 200 г қайноқ сув қуйилади, оловга қўйиб яна 5 минут давомида қайнатилади, яна 400 г қайнаб турган сув қўшилади, қайнаб чиқиши билан оловдан олинади. Толалар чойнак тагига чўккунича тиндириб, сўнг ичилади. Бундай чой икки ой давомида кунига уч маҳал овқатланишдан олдин ичилади. Битта дамланган заъфарон толаларидан икки марта бундай чой дамланади.
  • Кўзни даволаш учун майдалаб ун ҳолига келтирилган 5 та заъфарон толасини олиб, шунга тенг миқдорда атиргул суви (гулоб) аралаштириб, кўзга суртилади.
  • Буйракдаги тошларни тушириш учун ундай янчилган 50 та заъфарон толасини 100 г тоза табиий асал билан аралаштирилади. Бу аралашмани овқатланишдан олдин кунига 2 маҳал ярим десерт (чой қошиқ эмас!) қошиқдан истеъмол қилинади.
  • Бронхитни даволашда заъфарондан 1 десерт қошиқ олиб, устидан 1 стакан қайноқ сув қуйиб дамлама тайёрланади. Дамламадан кунига 3 маҳал 30 г дан ичилади.
  • Пешоб йўлларидаги тош касаллигини даволаш учун 1 десерт қошиғида заъфарон олиб, устидан 250-300 г қайноқ сув қуйилади. Дамлама тўлиқ тиндирилади. Кунига уч маҳал овқатдан олдин 15 г дан ичилади.
  • Саломатликни умумий мустаҳкамловчи дори-восита:бунинг учун 7-15 дона заъфарон ип толаси олиниб, қайноқ сувда чайилади, сўнг устидан 250 мл қайноқ сув қуйилади ва паст оловдаги конфоркага қўйилади. 3-5 минут ўтгач, устидан 500 мл қайноқ сув қуйиб, қайнай деганда олинади (дори қайнаши керак эмас). Суткасига 3 маҳал 250 мл дан овқатланишдан ярим соат олдин ичилади. Бу дорини тайёрлашда ишлатилган заъфарон толаларини худди шу йўсинда иккинчи марта дори тайёрлаш учун ишлатиш мумкин.
  • Хотирани яхшилаш учун:заъфароннинг янчиб майдаланган 3 дона толасини 250 мл сутга аралаштириб ичилади.
  • Аллергик реакцияда:5 г майдаланган заъфарон толалари  чой қошиғининг 1/3 ида олинган янчилган занжабил аралаштириб устидан 500 мл қайноқ сув қуйилади. Суткасига 3-4 маҳал 125 мл дан ичилади. Даволаниш муддати 1 ой, сўнг зарур бўлса, бир неча кун танаффус қилиб, муолажа яна такрорланади.
  • Тушкунликка тушиш, хафақонликдан, заифлашган кўриш қобилиятини тиклаш, қонни тозалаш учун ширин дори: 3-4 та заъфарон толасига2-3 дона янчилмаган қора муруч ва 15 дона майиз олинади, устидан 1 стакан қайноқ сув қуйилади ва наҳорга ичилади.
  • Бронхитни даволаш учун 2 чой қошиқ заъфарон толалари 1 стакан қайнаган сувга аралаштириб, 15 минут давомида (манти қасқонда) буғланади. Тайёр бўлган дорини докадан ўтказиб, 2 ош қошиқдан кунига 3 маҳал ичилади.
  • Ички қон кетишини тўхтатиш учун: 5-7 та заъфарон толаси 1 стакан илиқ сутга солиб ичилади. Бу дори ичдан қон кетишини тўхтатади.

Жалолиддин Нуриддинов

 

 

Руқайя (розияллоҳу анҳо) Зайнаб (розияллоҳу анҳо) дан кейин дунёга келди. У ҳам ота-онасининг кўз қорачиғи эди. Руқайя (розияллоҳу анҳо) ва Умму Гулсум (розияллоҳу анҳо) икковлари худди эгизаклардек ўсдилар. Бир-бирларини жуда севардилар. Бу севги ва меҳр опалари Зайнаб узатилганидан сўнг янада кучайди. Гўё тақдир уларнинг ҳаётини муштарак бир йўлга чизгандек бир-бирларига қаттиқ боғланиб қолган эдилар.

Зайнаб (розияллоҳу анҳо) Абул Ос ибн Робиъ билан турмуш қурганидан сўнг Руқайя (розияллоҳу анҳо) ва Умму Гулсум (розияллоҳу анҳо) нинг ҳам бўйлари етиб қолди. Абу Толиб уларни биродари Абу Лаҳабнинг ўғиллари Утба ва Утайбага сўраб келди. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) унга шундай жавоб бердилар: “Эй амаки, қариндошчиликни сийлайман, бироқ менга бироз муҳлат беринг. Бу масала юзасидан қизларим билан гаплашай”.

Ҳазрати Ҳадича (розияллоҳу анҳо) бу гапларни эшитиб ўйга чўмдилар. Чунки Абу Лаҳабнинг хотини Умму Жамил қаҳри қаттиқ, тили аччиқ ва ўйламай иш қиладиган хотин эканини билар эдилар. Шунинг учун қизларининг бу хонадонга келин бўлишларини хоҳламай турардилар. Бироқ фикрларини қайтармаслик учун индамадилар. Қизлари ҳам буни ҳис қилиб жим ўтирардилар. Шундай тарзда, қатий қарор қабул қилинди. Шафқатли ота қизларига баракот тилади. Уларни азиз ва жамил бўлган Аллоҳнинг паноҳига топширди.

Макка осмонида бир нур кўринди. Бутун Маккани ойдинлатиб, қоронғуликни тарқатиб юборди. Бу нур Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) нинг пайғамбарлик нури эди.

Қурайшийлар Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) хусусида аниқ бир тўхтамга келиш учун тўпландилар. Ораларидан бири: “Сиз Муҳаммаднинг ишига ҳалақит бермоқчимисиз? У ҳолда қизларини қайтариб юборинглар, у қизлари билан овора бўлиб қолади”, деди.

Абу Лаҳаб Ҳазрати Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) нинг қизлари билан оила қурган ўғилларига: “Агар Муҳаммаднинг қизларини қўймасангиз, бошим бошингизга ҳаром бўлсин”, деди.

Икки қиз ҳам оталик уйларига қайтиб келдилар.

Умму Жамил ва Абу Лаҳаб бу ишлари билан чекланиб қолмади. Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) га доимий равишда азият етказавердилар.

Абу Лаҳабнинг қўллари қуриган — ҳалок бўлгай! (Аниқки,) у қуриди — ҳалок бўлди! Мол-мулки ва касб қилиб топган нарсалари унга асқотгани йўқ! Яқинда унинг ўзи ҳам, унинг ўтин орқалаган, бўйнида пишиқ толадан (эшилган) арқон бўлган хотини ҳам (ловуллаб турган) алангали дўзахга киражак!” (Масад сураси).

Руқайя (розияллоҳу анҳо) ва Умму Гулсум (розияллоҳу анҳо) уйларидаги муҳит ўзгариб қолганини сездилар. Уйда хурсандчиликдан асар ҳам қолмагандай, ғам-қайғу буткул ҳукмрондек кўринар эди. Бироқ опа-сингил ота-оналари билан бирга бу қийинчиликларга бардош бердилар.

Қурайшийларнинг тахмини бекор бўлди, севинчлари узоққа бормади. Улар ўйлаганидек, қизларининг уйга қайтиб келиши билан Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) буюк вазифаларини адо этишдан тўхтаб қолмадилар. Аллоҳ таоло солиҳ, асл бир оилага мансуб, бой ва юмшоқ табиатли куёв берди. Бу киши Усмон ибн Аффон (розияллоҳу анҳу) насаб, мавқе ва бойликда Қурайшнинг энг олди кишиларидан эди.

Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Руқайя (розияллоҳу анҳо) ни Усмон (розияллоҳу анҳо) га никоҳладилар ва уларга баракот тилаб, Аллоҳ таолога дуо қилдилар.

Қурайш мушрикларининг мусулмонларга азиятлари янада ортди. Уларга жуда ёмон муносабатда бўла бошладилар. Шунинг учун Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) фитнага дучор бўлишмасин деб саҳобаларнинг Ҳабашистонга ҳижрат қилишларига изн бердилар.

Усмон ибн Аффон (розияллоҳу анҳу) билан завжаси Руқайя (розияллоҳу анҳо) ҳам йўл ҳозирлигини кўра бошладилар. Руқайя (розияллоҳу анҳо) нинг кўзлари ёш, калби ғам-алам билан тўла эди.

Усмон (розияллоҳу анҳу) ҳам жуда хафа эдилар. Сабрли мўмина Руқайя (розияллоҳу анҳо) унга юзланиб, таскин бериш учун: “Аллоҳ таоло биз билан ва Шу муборак Байтнинг атрофидаги тупроғимизда қолаётган кишилар билан биргадир”, деди.

Ҳазрати Усмонинг (розияллоҳу анҳу) кайғуси тарқалди. Ҳабашистон томон йўлга тушдилар.

Муҳожирлар кўп икромларга ноил бўлиб, Нажоший ҳимоясида яшадилар. Уларга истаганларидай ҳаракат ва ибодат эркинлиги берилган эди.

Бир кун Макка мушрикларининг мусулмон бўлгани ҳақида ёлғон хабар келди. Буни эшитиб, ҳасрат чекаётган баъзи муҳожирлар оилаларига қовушиш орзуси билан орқага қайтмоқчи бўлдилар.

Бир қисми эса Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) қайтишга рухсат бергунларига қадар шу ерда қолишга қарор қилдилар.

Усмон ибн Аффон (розияллоҳу анҳу) ва Руқайя (розияллоҳу анҳо) ҳам Маккага қайтганлар билан бирга эдилар. Ватан тупроқларига оёқ босар-босмас, болалик ва ёшлик йиллари ўтган ерларни кўриб, уларнинг кўзлари севинч ёшларига тўлди.

Руқайя (розияллоҳу анҳо) нинг Маккада қолиши узоққа чўзилмади. Мушрикларнинг тазйиқи кундан-кун ортиб борарди. Мусулмонлар Мадинага ҳижрат этдилар. Ҳазрати Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳам улар билан бирга эдилар. Руқайя (розияллоҳу анҳо) га олам-олам қувонч келтирган ўғли Абдуллоҳ Мадинада туғилди. Руқайя (розияллоҳу анҳо) бу фарзандни ўтган кунлардаги мусибатлар бадалига берилган мукофот дея қабул этди.

Лекин мўмин киши имтиҳон қилинади, унга балолар юборилиб, синалади.

الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَيَاةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَهُوَ الْعَزِيزُ الْغَفُورُ

«У сизларнинг қайсиларингиз чиройлироқ — яхшироқ амал қилгувчи эканингизни имтиҳон қилиш учун ўлим ва ҳаётни яратган Зотдир. У қудратли ва мағфиратлидир» (Мулк, 2).

Гўдак ухлаётганида нимадур бир нарса юзини чақиб олди. Яраси оғирлиги учун бир неча кундан сўнг жон таслим қилди. Руқайя (розияллоҳу анҳо) бу мусибатнинг оғирлигига чидай олмади, ҳушидан кетди. Иситмаси кўтарилиб, безгакка чалинди.

Суюкли эри Усмон (розияллоҳу анҳу) унинг ёнидан ҳеч айрилмади. Ғам-қайғуни енгиллатиши учун Аллоҳ таолога тинмай дуолар қилди.

Руқайя (розияллоҳу анҳо) нинг аҳволи оғирлашиб борарди. Касаллик кучайди. Ниҳоят, дудок орасидан чиқаётган нафас узилиб қолди. Руҳ танни тарк этган эди.

Севимли ёридан айрилиб қолган Усмон (розияллоҳу анҳу) унинг аста юзини ёпар экан, Бадрдан келган чопар мусулмонларнинг зафарини эълон қилди.

Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Бақиъ қабристонига бориб қизлари Руқайя (розияллоҳу анҳо) нинг ҳаққига дуо қилдилар. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) нинг икки ҳижрат соҳиби бўлган қизлари Руқайя (розияллоҳу анҳо) дан Аллоҳ таоло рози бўлсин. 

Манбалар асосида

Тошкент Ислом Институти 4-курс талабаси

Тожиддинов Абдуссомад Абдулбосит ўғли тайёрлади

 

Имом Абул Муъийн ан-Насафийнинг тўлиқ исмлари Абул Муъийн Маймун ибн Муҳаммад ибн Муҳаммад ибн Муътамид ибн Муҳаммад   Макҳул ан-Насафийдир. Бундан бир оз фарқли шакллари ҳам учрайди. Унинг куняси барча манбаларда Абул Муъийн деб зикир қилинади. Аммо ан-Насафийнинг лақабларига келсак, ёзма манбаларда кўрсатилишича,у бир қанча лақаблар билан аталган, жумладан, имом фозил сайф ул-ҳақ ,(ҳақиқат қиличи ) жомиъ ал-усул, ал-имом аз-зоҳид ,ал-фақиҳ ал-ҳанафий, ал-олим ал-бориъ (юксак билимдон олим) каби лақабларни олган. Абул Муъийн ан-Насафий илму ирфонда етук, зиёли бир оилада улғайган, айниқса, унинг аждодларидан кўплари фиқиҳ илми соҳасида улкан салоҳиятлари билан эл-юрт орасида танилган эдилар. Ҳатто унинг катта бобоси ўз даврининг таниқли вакили Макҳул Абул Фазл ан-Насафийдан (ан-насафийлар сулоласининг сардори) бошлаб, унинг оиладагилар фиқиҳ илмида ҳанафийя мазҳабининг асосчиси Абу Ҳанифа таълимотларига таянганлар. Шунингдек у фиқиҳ илмини имом Абу Ҳанифанинг шогирди имом Муҳаммад ибн Ҳасан аш-Шайбонийнинг сафдоши Абу Сулаймон ал-Жузжонийдан ривоят қиларди.          

Унинг ан-Насафий нисбаси билан аталиш хусусида барча тарихнавислар якдиллик билан бир хил ёзганлар. Шу билан бирга  баъзи манбаларда ан-Насафийни бир қанча муддат Самарқанда яшаганлиги, сўнгра узоқ йиллар Бухорода истиқомат қилганлиги ҳақида ҳам хабарлар келтирганлар.

Абул Муъийн ан-Насафий таваллуд этган сана ҳақида ёзган тарихнавислрдан бири араб олими Хайриддин аз-Зириклий ўзининг «Ал-аълом» ва Умар Ризо Каҳҳола «Муъжам ал-Муаллифийн» номли асарларида унинг ҳижрий 418 (милодий 1027) йилда Насаф (ҳозирги Қарши) шаҳрида туғилганликлари ҳақида ёзганлар. Унинг вафоти ҳақида аксар манбаларда ҳижрий 508 (милодий 1114) сана зикр қилинади. Бинобарин, аллома Абул Муъийн ан-Насафий узоқ умр    кўриб 87 ёшда вафот этган. Унинг қабри Қарши шаҳри яқинидаги Қовчин қишлоғида жойлашган.

Ан-Насафийнинг илм-фаннинг турли соҳаларига оид асарларидан қуйидагиларни кўрсатиш мумкин: 

  1. Ал-Уъмда фи усул ал-фиқҳ;
  2. Баҳр ал-калом фи иълм ал-калом;
  3. Табсират ал-адилла фи иълм ал-калом;
  4. Ат-Тавҳид ли қоваиъд ат-тавҳид фи иълм ал-калом;
  5. Ал-Оълим вал-мутааъллим;
  6. Ийзоҳ ал-маҳажатий ли-ковн ал-ақл ҳужжатан;
  7. Шарҳ ал-Жомиъ ал-Кабр лиш-Шайбоний фи фуруъ;
  8. Маноҳиж ал-аиммати фил фуруъ;
  9. Ал-Муътақидод. (Токентдаги Абу Райхон Беруний номидаги Шарқшунослик иниститутида бу асарларидан бир нусха сақланади (инв.№ 40008/2). Араб тилида ёзилган ушбу асар 52 варақдан иборат).

Абул Муъийн ан-Насафийнинг устозлари ўзларининг ота-боболари ҳисобланади. 

 

Ш О Г И Р Д Л А Р И: 

  • Нажмиддин Умар ан-Насафий.
  • Алоуддин ас-Самарқандий;
  • Абу Бакр ал-Косоний;
  • Абул Музаффар ат-Талақоний;
  • Аҳмад ал-Паздавий;
  • Абул Ҳасан ал-Балхий;
  • Абул Фатҳ ал-Ҳилмий;
  • Абдурашид ал-Валволижий;
  • Маҳмуд ас-Соғаржий;
  • Али ибн ал-Ҳусайн ас-Сакалкандий
vendredi, 24 février 2017 00:00

Устозлар билан суҳбат

Президентмиз Ш.Мирзиёев томонидан жорий йил “Халқ билан мулоқот ва инсон манфаатлари йили” деб эълон қилиниши муносабати билан Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институти Таҳфизул-Қуръон кафедраси мудири, Тошкент шаҳар “Новза” жоме масжиди имом-хатиби Ж.Ҳамроқулов ва Тошкент шаҳри “Насирхон” жоме масжиди имом-хатиби Ж.Раупов 2017 йил 21 февраль куни Қорақалпоғистон Республикаси “Муҳаммад ибн Аҳмад ал-Беруний” ўрта махсус ислом билим юртига ташриф буюрдилар.

Ташриф давомида устоз домлалар билим юрти ўқитувчи ва талабалари иштирокида давра суҳбати ўтказдилар. Ташриф буюрган домлалар устозларга ҳурмат, тинчлигимизнинг қадрига етиш, илм олишнинг фазилат ҳақида гапириб ўтдилар. Талабаларга билим юртида олган илмларини келажакда Ватанимиз ривожи йўлида сарфлаб, юртимиз тичлигига муносиб хисса қўшишларига тилак билдирдилар.

Шундан сўнг ташриф буюрган домлалар билим юртида талабалар учун яратилган имкониятлар ва қулайликлар билан яқиндан танишишди.   

vendredi, 24 février 2017 00:00

Жонингга қасд қилма

Аллоҳ таоло Қуръони каримнинг  “Бақара” сураси 195-оятида шундай огоҳлантиради: “... ўз қўлларингиз (бахиллик қилиш) билан ўзларингизни ҳалокатга ташламангиз! (Барча ишларни) чиройли қилингиз. Албатта, Аллоҳ чиройли (иш) қилувчиларни яхши кўради”.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам муборак ҳадиси шарифларида: “Ким ўзини-ўзи бўғиб ўлдирса, дўзахда ҳам шу хил азобга қолади ва ким ўзини олов билан ўлдирса, дўзах оловида ҳам худди шундай азобга қолади”, деб айтганлар.    Имом Бухорий раҳматуллоҳи алайҳ  ривоят  қилишларича, ҳазрати  Расули акрам соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтадилар:  “Аллоҳ таоло ҳадиси қудсийда марҳамат қилади: “Бандам ўзини ўзи ўлдириб, менинг унга берган умримга шукр қилмай, шошилди. Шунинг учун унга жаннатни абадий ҳаром қилдим”.

Юқоридаги  оят ва ҳадисларда    ўз жонига қасд қилишнинг оғир гуноҳ эканлиги  таъкидланиб айтилмоқда.  Ўз жонига қасд қилиш Аллоҳ таолонинг қазойи қадарига  қарши чиқишдир. Ўзини ўзи ўлдирганлар охиратда оғир азоб қолишади, дунёда ота-оналарини, қариндошларини оғир ташвишга солиб қўйишади.

Қуйида  бир  воқеа  келтирамиз.

Акмал ота  масжиддан аср намозини ўқиб   қайтаркан, уйга кираётганида ўйга толиб қолди. Аёли Салима ая уни бу ҳолатини кўриб  саволомуз қаради.

Ота  аёлига  бугунги  жаноза намозига йигирма беш ёшлардаги  йигитнинг маййитини олиб келишганини гапириб берди.  Маълум бўлишича, йигит бир қиз билан  учрашиб, гаплашиб юраркан. Лекин уйланиш вақти келганида бошқа қизга совчи юбориб, унаштирилган. Бу ҳолга чидолмаган  аввалги учрашиб юрган қиз йигитни кўчада пичоқлаган ва ўзига ҳам пичоқ урган. Оқибатда йигит касалхонага етмай жони узилган. Қиз эса  оғир аҳволда касалхонага етказилган. Ҳодисанинг нақадар аянчли  эканини  ўйлаб, Акмал ота ва  Салима ая чуқур қайғуга ботди.

Бу каби ҳолатларга нима сабаб бўлмоқда?! Ёшларнинг тарбияси бузилиб кетяптими? Йигитларда  масъулият етишмаяптими? Қизлар тарбиясига етарлича аҳамият берилмаяптими? Ота-оналар  фарзандлар тарбиясига бефарқми?!

Маълумки, мустақилликнинг  дастлабки йилларидан  ёшлар учун кенг имкониятлар  эшиклари очилди.  Мамлакатимизда виждон эркинлиги кафолатланди.  Ёшлар   спорт,   маданият ва бошқа соҳаларда  улкан ютуқларга эришмоқда. Лекин, “гуруч курмаксиз бўлмайди”  деганларидек, баъзи ёшларимиз   жиноят кўчасига кириб қолаётганлиги ачинарли ҳол.  

Кейинги пайтларда интернет орқали  “Кўк кит” ва “Winx” каби  ўйинлар   тарғиб қилинаётганлиги   ҳақида маълумотлар тарқалди. Бу ўйин ҳам ёшларнинг онгини заҳарлаб, ўз жонига қасд қилишга бошлайди.  Бундан барчамиз огоҳ бўлишимиз лозим. Ёш авлодни баркамол вояга етказиш, уларни турли зарарли   таъсирлардан эҳтиётлаш  ҳозирги кунда энг долзарб масала ҳисобланади.

Бугунги тинч, фаровон ҳаётимиз, тўкин дастурхонимизга шукроналар келтиришимиз, дунёнинг айрим ерларида  бўлаётган воқеа-ҳодисалар, Яқин Шарқ давлатлари  ва Афғонистондаги  қўпорувчилик  ҳаракатлари, террорчилик ташкилотлари уюштираётган  ўзини-ўзи портлатиш орқали тинч аҳолининг умрига зомин бўлаётган ҳолатлардан  керакли хулоса чиқаришни ёшларга тушунтирмоғимиз  даркор. Ҳар қандай иқтисодий,   ижтимоий муаммоларни сабр  ва қаноат билан ҳал қилса бўлади. Аллоҳ таоло берган ҳаёт неъматини   савобли ишлар,  хайрли амаллар қилиш билан ўтказиш,    ҳаётий муаммоларни  чиройли тадбир билан ҳал этиш,  Аллоҳ таолонинг раҳматидан умидвор  бўлиб  яшаш  ҳақиқий имонли кишининг  фазилатидир.

 Марям Абдуллаева,

ЎМИ мутахассиси

Мақолалар

Top