Кўзойнакли гага – ўрдаксимонлар оиласининг йирик вакили. Аляска ва Шимоли шарқий Сибирдаги денгиз соҳилларига ин қуради.

Бу гага катта боши, калта бўйни ва ханжар шаклидаги узун тумшуғи билан фарқланиб туради. Ўзининг икки турдоши – оддий гага ва гребенушка гагасидан фарқли равишда кўзойнакли гага бироз кичикроқ бўлиб, узунлиги 51-58 см, вазни 1630 граммни ташкил этади. Ранг жиҳатидан оддий гагаларга ўхшаб кетса-да, унинг усти оқ-қаймоқранг, қорин қисми эса қорамтир тусдадир. Шунингдек, бу гаганинг кўзи атрофида доғлар бор бўлиб, ана шу доғлар сабабли унинг кўзида кўзойнак бордек кўринади. Урғочисининг кўз атрофида эса оч жигарранг-қўнғир тусда доғлар бор. Эркак гаганинг пешонаси ва яноқлари яшил рангда, тумшуғи эса тўқ сариқ.

 Ёз фаслида эркак гаганинг ранги бир хил кулранг рангда бўлади. Ҳатто кўзойнаклари ҳам кулранг тусда товланади. Кўкраги жигарранг бўлади. Урғочиси эса доим майда чизиқли қизғиш-жигарранг тусда бўлади. Урғочиси деярли гребенушка гагаси билан ўхшаш бўлиб, фақат тумшуғи ва кўзойнаги унинг фарқли жиҳатларидир.

Кўзойнакли гаганинг тарқалган жойлари Россиянинг Арктика соҳиллари бўйлаб Колима ва Индигирка дарёларининг лабида, тундранинг тор чизиғида, мазкур дарёлар ҳавзалари оралиғида, шунингдек, Алясканинг Юкон делтасида жойлашган. Америкада Барроу бурнидан Бристол кўрфазигача бўлган ҳудудларда яшайди.

Қишда мазкур ҳудудларнинг қирғоқ сувлари муз билан қоплангани учун бу қушлар жанубга, Беринг денгизининг музламайдиган қисмларига кўчиб кетишади.

Бу қуш ботқоқларда, кўлмакларда, жуфтлашиш мавсуми бўлмаган кезларда очиқ денгиздаги муз бўлаклари четида вақт ўтказади.

Бошқа гагалар каби бу ҳам моллюскалар билан озиқланади ва бунинг учун денгиз тубига шўнғийди. Шунингдек, қисқичбақасимонлар, жуфтлашиш мавсумларида ҳашаротлар ва уларнинг личинкалари, ўргимчаклар, баъзан ўсимлик ва илдизлар билан озиқланади.

Кўзойнакли гагалар ин қурадиган жойларга май-июн ойларида келишади, бу пайтда жуфтликлар аллақачон шаклланиб улгурган бўлади. Паст ботқоқли қирғоқлар ва кичик кўлларда жуфтлашадилар. Кейин тухум қўйиш учун жойни биргаликда аниқлайдилар. Жой топилгач, у ерни унча чуқур бўлмаган ҳолда қазиб, тахминан 4-5 дона тухум сиғадиган ҳолга келтирадилар. Урғочи гага тухум қўйгач, уларни кўкрак қисмидан ажратиб олган юнглар билан ўрайди. Агар тухумларга тулки, норка, чайка каби жонзотлар томонидан талофот етса, урғочи гага қайтадан тухум қўйишни бошлайди.

Жўжаларнинг усти жигарранг-кулранг, пастки қисми эса оқ рангда бўлади. Тухумдан чиққанидан сўнг кўп ўтмай онаси изидан сувга қараб йўл оладилар. Жўжалар ҳали уча олмайдилар. Бутун оила денгиздан узоқ, уяга яқин бўлган сув ҳавзасига борадилар. Жўжалар тухумдан чиққанидан сўнг 50-53 кун ўтгач, уларнинг қанотлари учишга тайёр бўлади ва улар денгиз сари учиб кетадилар.

Дунё бўйича кўзойнакли гага сони 330000-390000 тагача ошиб боради.

Азизлар, Аллоҳ таоло барча жонзотлар қаторида бу жониворни ҳам Ўзига маълум бўлган ҳикматга кўра яратгандир. Роббимиз бу қушни муайян муҳитга мослаб, бошқа қушларга ўхшамайдиган хусусият билан яратган. Бу хусусият ушбу қушнинг эркин ҳаёт кечиришига, ов қилишига, қишлашига, кўпайишига, ин қуришига хизмат қилади.

Бу қушнинг тумшуғининг усти ва бошининг орқа қисмидаги яшил ранг ўзига хос тарзда товланиб, мавсумга қараб ўзгариб туради. Кўзлари атрофидаги “кўзойнак” каби кўриниб турадиган чизиқлар ҳам уни бошқа қушлардан ажратиб туради.

Аллоҳ таоло Қуръони Каримда шундай деб марҳамат қилган:

قَالَ فَمَن رَّبُّكُمَا يَا مُوسَى قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى

“У: “Эй Мусо, икковингизнинг Роббингиз ким?” деди. У: “Бизнинг Роббимиз ҳар нарсага ўз яратилишини берган ҳамда уни ҳидоятга солган зотдир”, деди” (Тоҳа сураси, 49-50-оятлар).

Роббимиз ҳар бир нарсани ўзига хос қилиб, маълум муҳитга мослаб ва ҳикмат билан яратган. Ҳар бир жонзотга керакли аъзолар, имкониятлар берган.

Аллоҳ таоло барчамизни Ўзининг ҳидоятидан айирмасин ва хотимамизни гўзал қилсин!

Интернет маълумотлари асосида Нозимжон Ҳошимжон тайёрлади

Бугунги кунда замонавий технологияларнинг тезкор тараққиёти ахборот алмашинувини жамият ҳаётининг энг муҳим омилига айлантиргани ҳеч кимга сир эмас. Айниқса, интернет тақдим этаётган чек-чегарасиз имкониятлар орқали бугун ахборот алмашинувида замон ва макон тушунчаси умуман аҳамиятсиз бўлиб қолди. Яъни, бугун ҳар қандай ахборот, янгилик, фикр ёки ғоя ер куррасининг исталган ҳудудига етказилиши, ёйилиши, сингдирилиши мумкин. Бунинг энг муҳим жиҳати шундаки, ана шу маҳсулотлар тўппа-тўғри инсон онги ва тафаккурига кириб боради,  дунёқарашига таъсир қилади.

Албатта, ҳеч шубҳасиз, замонавий технологиянинг бу ютуқлари, энг аввало, инсон манфаатлари ва жамият тараққиётига хизмат қилиши лозим. Лекин кейинги пайтда интернет имкониятларидан ўзининг турли нопок мақсадларида фойдаланиш ҳам авж олаётганини ҳеч ким инкор қила олмайди. Бугун интернет саҳифалари, ахборот сайтлари, ижтимоий тармоқларда тарқатилаётган ҳар қандай хабар ўз аудиториясини топаётгани ҳам аниқ. Афсуски, ҳаётимизда айрим сайт ва ижтимоий тармоқлардаги хабару янгиликларнинг ҳаммаси ҳам холис, асл ҳақиқат эмаслиги одамни ҳушёр тортишга, лоқайд бўлмасликка мажбур қилади.

Хусусан, интернет орқали ёлғон ва асоссиз маълумот тарқатиш, оддий аҳоли ўртасида турли миш-мишларни келтириб чиқариш, уламоларнинг фикр-мулоҳазаларини нотўғри талқин қилиш орқали уларни обрўсизлантириш, ўзбошимчалик билан турли фатволар эълон қилиш каби иллатлар диний соҳага ҳам салбий таъсирини ўтказмоқда.  Бундай қора мақсадли маълумотлардан “баҳра олаётган” айрим кишилар асл вазият ва масала моҳиятини тўлиқ билмай, англамай туриб, ўз қарашлари, фикр-мулоҳазалари билан уларнинг қозонини қайнатаётгани ҳам ачинарлидир.

Интернет тармоғидан оқиб келаётган ахборотлар  мазмун-моҳиятига эътибор қаратсангиз, камида ярмидан кўпи салбий кайфият уйғотувчи, асоси бўлмаган маълумотлардир.

Хўш, бугунгидай глобаллашув жараёни ва мураккаб даврда мана шундай вазиятда қандай йўл тутиш керак?

Аввало, кўпчилик учун бир сўз айтаётган инсон холис бўлмоғи керак. Қонунчиликда ҳам, шариатда ҳам холис фикр билдириш, эркин сўз айтиш ҳуқуқи кафолатланган. Лекин ҳеч кимнинг бу ҳуқуқни суиистеъмол қилишга ҳаққи йўқ. Маълумки, баъзан ўзимиз айни асл ҳақиқат, деб ўйлаган хулосамиз вақти келиб тўғри чиқмаган вазиятларни бошимиздан ўтказганмиз. Шунинг учун бирор гап айтишдан олдин пухта ўйлаб, асл ҳақиқатни аниқлаб олсак, кейинчалик ҳеч бўлмаса виждонимиз олдида уялмаймиз.

Албатта, бу масала юзасидан муқаддас динимизда ҳам ўзига яраша кўрсатмалар талайгина. Имом Муслим ривоятидаги ҳадисда “Эшитган нарсасини гапиравериш кишининг ёлғончилигига кифоя қилади” дейилган. Имом Бухорий келтирган ҳадисга кўра эса, Пайғамбаримиз мусулмон кишига таъриф бериб, шундай марҳамат қилганлар: “Мусулмон шундай кишики, унинг на қўлидан, на тилидан мусулмонлар озор кўрмайди”. Демакки, ўзини мўмин-мусулмон, деб билган ҳар бир киши эшитгани ва оғзига келганини гапиришдан, тили ва қўли билан бировга зарар етказишдан сақланиши лозим.

Ўз навбатида, ҳар қандай янгилик ва хабарни эшитган одам ҳам ҳиссиётга берилмасдан, ўша маълумотни тафаккур кўзгусига солиб кўриши керак. Зеро, Аллоҳ таоло ўзининг муқаддас китобида “Хужурот” сурасининг 6-оятида: “Эй мўминлар! Агар сизларга бирор фосиқ кимса хабар келтирса, сизлар (ҳақиқий аҳволни) билмаган ҳолингизда бирор қавмга азият етказиб қўйиб, (кейин) қилган ишларингизга пушаймон бўлмаслигингиз учун (у хабарни) аниқлаб (текшириб) кўрингиз!”, деб мўминларни ҳар қандай маълумотни қабул қилишдан олдин текшириб кўришга, яъни огоҳликка чақирган.

Азимжон АЛИМЖОНОВ, Тошкент шаҳри Мирзо Улуғбек туманидаги “Мулла Қосим” жоме масжиди имом-хатиби

Жорий йилнинг 31 январь куни Фарғона вилояти марказидаги "Ислом Каримов" номидаги вилоят театр-санъат саройида тантанали маросим бўлиб ўтди. Унда Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита Хотин-қизлар бўлими мудираси Ф.Абдураҳимова, Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари И.Иномов, вилоят бош имом-хатиби У.Абдуллаев ҳамда бошқа масъул мутасаддилар ва вилоятда фаолият олиб бораётган отинойилар иштирок этдилар.

Тадбирда сўз олганлар жамиятда хотин-қизларга бўлган эътиборни ортиб бораётгани, бу борада отинойиларнинг ўрни, ҳуқуқий мақомини юксалтириш, жамиятда аёл-қизларни илм-маърифатли, дин ва дунё илмларида пешқадам бўлиш ва барчага намуна кўрсата олиш, аёл-қизлар ўртасида турли бидъат-хурофотларни олдини олиш, соф ислом таълимотларини кенг оммага етказиш бугуннинг долзарб масаласи эканини таъкидладилар.

Шунингдек, тадбир давомида ўқув-малака курсларини тамомлаган, якуний имтиҳонлардан муваффақиятли ўтган отинойиларга илк маротаба гувоҳномалар топширилди.

Қайд этиш жоизки, отинойиликка номзодлар дастлаб малака ошириш ўқув-семинарларида таҳсил олдилар. Шундан сўнг махсус ҳайъат томонидан малака имтиҳонларидан ўтказилдилар ва отинойилик фаолияти билан шуғулланиш имконини берувчи гувоҳномаларни қўлга киритдилар.

Тантанали равишда бўлиб ўтган тадбир сўнгида гувоҳнома олган отинойиларнинг келгуси фаолиятида муваффақиятлар тиланиб, хайрли дуолар қилинди.

Раҳматуллоҳ Жалилов,

Фарғона вилояти вакиллиги ходими

Фирқалар ҳақида гапирар эканмиз, улар мусулмонлар ўртасини бузиш, улар орасида турли фитналарни тарқатишдир.

Минг афсуски, ҳеч ким қабул қилмаган бу оқимни диёримиздаги айрим илмсиз кишилар, Ислом динининг ҳақиқатидан беҳабар, мусулмончилигига бирон далил келтира оломайдиган ёшлар қабул қилдилар. Айрим ёшлар дин деб ўйлаб унга кириб кетдилар. Натижада мусулмонларнинг жамоаси бўлиниб қолди, бу бўлинишга мана шу фирқалар асосий сабабчи бўлди.

Аллоҳ таолор Қуръони каримнинг Оли Имрон сураси, 103-оятида марҳамат қилиб:

«Ҳамангиз Аллоҳнинг  арқони (қуръони)ни –махкам тутинг ва фирқаларга бўлинманг» деб бизни динимиздаги зарур ишга-иттифоқликка буюрган.

Мана шу оятда динимизнинг мохияти биз мусулмонларга аниқ баён қилиб берилди. Демак, Аллоҳ таоло бизни  аввало, барчамиз имкон қадар Қуръони карим кўрсатмасига амал қилган ҳолда, бирликда, ҳамжихатликда яшаб бормоғимизга, иккинчидан эса, фирқаларга бўлинмамасликка буюрди. Биз бу оятдаги «БЎЛИНМАНГ» деган буйруқни Ислом номини ниқоб қилиб олган биронта гурух ёки оқимга кирманглар, деб тушунамиз,

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам 14 аср олдин:

«Менинг умматим 73 фирқага бўлиниб кетади. Уларнинг ҳаммаси дўзахи бўлади фақат бир тоифасигина жаннати бўлади» - деганлар.

Яхши амаллар қилсак, ҳалол, пок бўлсак Ислом тараққий топаверади, мусулмончиликка хавас ортаверади.

Лекин, агар мусулмонлар турли фирқаларга бўлинсалар, уруш жанжал қилсалар мусулмонларнинг эмас балки Исломнинг шаънига доғ тушади. Ҳозир исломни ниқоби остида чиқаётган фирқаларнинг мақсади Исломнинг номини булғаш, ёшларни  шу фирқаларга киргизиб, йўлдан уришдир.

Минг афсуслар булсинки, улар ўзларини мақсадларига бир қадар эришмоқдалар. Аллоҳ таоло инсонларга динни уларни қийнаш ёки азоблаш учун эмас, балки дунёда Аллоҳни таниб, ҳалол ва пок ҳамда хотиржам ҳаёт кечиришлари учун нозил қилган.

Исломни шиор қилиб олган фирқаларнинг ўзларига эргашган гумрохларни дунё ҳаётидан бездириб уларни одамлардек яшашдан чалғитишлари, “дин шунга буюрган”, деб турли бузғунчиликлар қилишга ундашлари, ўзгаларнинг ҳаётига ҳавф солишлари ислом таълимотига асло тўғри келмайди.

Аллоҳ таоло барчаларимизни тўғри йўлидан адаштириб қўймасин.

Маъруфхон Алоходжаев
Наманган шаҳри “Абдулқодир қори” жоме масжиди имом-хатиби