Ўзбекистоннинг Мисрдаги элчиси Мансурбек Қиличев ушбу мамлакат ташқи ишлар вазирининг икки томонлама маданий ҳамкорлик масалалари бўйича ўринбосари Умар Салим билан учрашди, деб хабар беради “Дунё” АА мухбири.

Ваколатхона раҳбари суҳбат бошида У.Салимни ташқи ишлар вазири ўринбосари этиб тайинлангани билан табриклаб, масъулиятли фаолиятида муваффақиятлар тилади.

Суҳбатдош икки дўст мамлакат халқларига хос бўлган тарихий ва диний-маъриий қадриятларнинг муштараклиги ҳамда урф-одатларнинг яқинлиги ўзаро манфаатли муносабатларнинг мустаҳкам пойдевори сифатида хизмат қилаётганини алоҳида таъкидлади.

Миср Ўзбекистонни Марказий Осиё минтақасида барқарор ривожланаётган муҳим давлат сифатида билиши, Миср Президенти Абдулфаттоҳ ас-Сисининг 2018 йилнинг кузида Тошкентга қилган тарихий ташрифи ва Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев билан музокаралари икки томонлама муносабатларга янги суръат бағишлагани, мазкур ташриф доирасида Ўзбекистон-Миср ҳамкорлигининг турли йўналишларини акс эттирувчи 10 дан ортиқ ҳужжат имзолангани урғуланди.

Мулоқот кун тартибидан туризм, маданият, таълим, илм-фан, спорт ва дин соҳаларидаги ҳамкорлик истиқболлари ҳам жой олди.
Ислом меросини ўрганиш доирасида Миср илмий муассасалари ҳамда Самарқанддаги Имом Бухорий илмий-тадқиқот маркази ва Тошкентдаги Ислом цивилизацияси маркази ўртасида ўрнатилган ҳамкорлик алоқаларини ривожлантиришдан манфаатдорлик тасдиқланди.

Ўзбекистон ва Мисрда маънавий-тарихий меросни асраб-авайлаш, жамиятда маърифатли ва бағрикенг исломни илгари суриш борасидаги позициялар ўхшашлигига алоҳида эътибор қаратилди.

Умар Салим БМТ, Ислом ҳамкорлик ташкилоти ва Араб давлатлари уюшмаси-Марказий Осиё иқтисодий форуми каби халқаро ташкилотлар доирасидаги алоқаларни ижобий баҳолади.

Халқаро ва минтақавий тузилмалар доирасида турли масалалар бўйича ҳамкорликни ривожлантириш ҳамда ўзаро мавқе
ва ташаббусларни қўллаб-қувватлаш амалиётини фаол давом эттиришдан ўзаро манфаатдорлик таъкидланди.

Суҳбатдош қадимда Моварауннаҳр номи билан танилган замонавий Ўзбекистон замини Миср сингари кўпминг йиллик давлатчилик тарихига эга дунё тамаддуни марказларидан бири ҳисобланишини алоҳида таъкидлади.

Ўзбек заминида таваллуд топган Имом Бухорий, Имом Термизий, Мотуридий, Бурҳониддин Марғиноний, Хоразмий, Ибн Сино, Абу Райҳон Беруний, Фаробий, Аҳмад Фарғоний, Замахшарий каби буюк уламолар, олимлар, файласуфлар Ислом цивилизацияси тараққиётига, қолаверса жаҳон илму фани ривожига беқиёс ҳисса қўшгани араб ва ислом дунёси фахри ҳисобланишини қайд этди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Азизхўжа домла Иноятов

"Чор Бакр" жоме масжиди имом хатиби

ЎМИ матбуот хизмати

Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ёнига дафн этилган саҳобалар Абу Бакр розияллоҳу анҳу ва Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳудир. Бу жой “Равзаи мутоҳҳара” деб номлади.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак қабрлари жойлашган жой рафиқалари Оиша розияллоҳу анҳонинг уйлари эди.

Бугунги кунда “Равзаи мутоҳҳара” Мадинадаги Пайғамбар алайҳиссалом масжидлари, яъни Масжидун Набавийнинг ажралмас қисми бўлиб, зиёратчилар билан доим гавжум.

Пайғамбар алайҳиссалом ва У зотнинг икки саҳобасининг қабрлари эшик ва деразасиз бир нечта деворлар билан ўралган, шунинг учун у ерга ҳеч ким тўғридан-тўғри кириш имконига эга эмас.

Пайғамбар алайҳиссаломнинг қабри Масжидун Набавийнинг жануби-шарқий қисмида жойлашган. Унинг шимолий ва жанубий томонлари 16 метр, ғарбий ва шарқий томонлари эса 15 метр.

Равзаи мутоҳҳара атрофидаги илк деворлар ҳижрий 678 йилда Зоҳир Байбарс томонидан қурилган. Улар ёғочдан ясалган ва баландлиги 3 метр эди. Ҳижрий 886 (милодий 1481) йили Пайғамбар алайҳиссалом масжидида кучли ёнғин чиқади ва ёғоч иншоотлар вайрон бўлади. Кейин Султон Ашраф Кайтбай бу деворларни бугунги кунгача сақланиб қолган, биз кўриб турган панжаралар билан алмаштиради.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак қабрининг бир нечта эшиклари бор:

1. Боби Таҳажжуд – Равзанинг шимолий қисмида жойлашган. Муҳаммад пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам таҳажжуд намозини ўқиган меҳроб;
2. Боби Тавба – Равзанинг жанубий қисмида жойлашган;
3. Боби Оиша ёки Боби Вуфуд – Равзанинг ғарбий қисмида жойлашган. Пайғамбар алайҳиссалом Мадинага келган қабилалар ва элчиларни қабул қиладиган жойни белгиловчи устун ёнида жойлашган.
4. Боби Фотима – қабрнинг шарқий қисмидаги Фотима розияллоҳу анҳо уйи томон олиб борувчи эшик. Бу эшик қабр ўралган бинонинг ички қисмига киришингиз мумкин бўлган ягона эшикдир. Кириш учун фақат Саудия Арабистони ҳукуматининг рухсати билан мумкин.

Қабрнинг шарқий томонида “Саломлашиш жойи” деб номланган олтин панжарали девор жойлашган. Бу ерда зиёратчилар девордаги махсус тешиклар орқали ичкари кўринмасада назар ташлаб, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ва у зотнинг саҳобаларига салом беришлари мумкин.

Ўртада келувчи айлана ва каттароқ тешик ортида Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам қабри, ундан кейинги икки айлана тешик Абу Бакр розияллоҳу анҳу ва Умар розияллоҳу анҳу қабрларини билдиради.

Биринчи тешик ва қолган иккита тешик ўртасида Боби Оиша, яъни Оиша онамиз ўз уйларига кириб-чиқиб юрган эшик ўрни жойлашган.

Олтин панжара устида “Ҳужурот” сурасининг 3-оятини ўқиш мумкин:

“Эй мўминлар, (токи қилган яхши) амалларингиз ўзларингиз сезмаган ҳолларингизда беҳуда-бефойда бўлиб қолмаслиги учун сизлар (пайғамбар билан сўзлашган пайтларингизда) овозларингизни пайғамбарнинг овозидан юқори кўтарманглар ва унга бир-бирларингизга очиқ (дағал сўз) қилгандек очиқ-дағал сўз қилманглар!”

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак қабрлари 2 қисмга бўлинган:

1. Ташқи қисми: Фотима розияллоҳу анҳонинг уйи жойлашган жой билан қабрнинг ташқи девори орасидаги бўшлиқ.

Бу жойга фақат юқори мартабали амалдорлар ва масжид ходимлари кириши мумкин, улар бу деворга ўрнатилган пештахтани алмаштирадилар, тозалаш ишларини олиб борадилар. Ва шу жойдан ичкарироққа ҳеч ким кира олмайдилар.

2. Ичкари томон – Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ва у зотнинг саҳобаларининг қабрлари жойлашган жой.

Мазкур жой Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг хотини Оиша розияллоҳу анҳонинг хонадонлари бўлиб, бу муқаддас хона кетма-кет учта девор билан ўралган.

Биринчи девор Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳаётлик чоғларида, Мадинага кўчиб келганларидан кўп ўтмай қурилган. У 91 ҳижрий йили Умар ибн Абдулазиз томонидан Каъба қурилган тошларга ўхшаш тошлар ёрдамида қайта қурилган.

Бешбурчак шаклдаги иккинчи девор ҳам Умар ибн Абдулазиз томонидан қурилган. Нега тўртбурчак эмас, ноодатий бешбурчак шаклида қурилган дейилса, бу ерни Муқаддас Каъбага ўхшатиб қўймаслик ва уни мўминларнинг саждагоҳига айлантирмаслик учун шундай қилинган. Бешбурчак девор атрофидаги пештоқли учинчи девор ҳижрий 886 йилда қурилган. Айнан шу деворни зиёратчилар панжарадаги айлана 3 та тешик орқали кўришлари мумкин.

Равзаи мутоҳҳаранинг ички қисмида, яъни биринчи деворида мутлақо эшик ва дераза йўқ. Ҳеч ким унга кириш ҳуқуқига эга эмас.

Қабрнинг бу қисмига кириб, Пайғамбар алайҳиссалом ва у зотнинг саҳобаларининг қабрларини 540 йил олдин ўз кўзлари билан кўрган охирги одам Масжиди Набавийда содир бўлган кучли ёнғиндан кейин тозалаш ишлари билан шуғулланган олим Али ибн Аҳмад Самҳудий эди.

Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам қабрининг схемаси

Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам қабри (Яшил рангдагиси)

Умар ибн Абдулазиз томонидан қурилган бешбурчак девор. Дарул Мадина музейи кўргазмаси

Ташқи девор ва 5 бурчакли девор. Дарул Мадина музейи кўргазмаси

ТИИ Ҳадис ва ислом тарихи фанлари кафедраси

катта ўқитувчиси Каттаев Пўлатхон