muslim.uz

muslim.uz

Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот марказида Самарқанд вилоятидаги иқтидорли имом-хатиблар учун ўтказилаётган ўқув жадвалига биноан, навбатдаги учрашувда тингловчилар олдида Ўзбекистон Республикаси Дин ишлари бўйича қўмитаси раисининг биринчи ўринбосари, Ўзбекистон халқаро ислом академияси ҳузуридаги илмий даражалар берувчи Илмий кенгаш раиси, тарих фанлари доктори, профессор Давронбек Махсудов ҳамда Халқаро ислом академияси катта ўқитувчиси, психология фанлари бўйича фалсафа доктори Азамат Назаров маъруза қилди...

 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Самарқанд вилоят вакиллиги
Матбуот хизмати

vendredi, 22 septembre 2023 00:00

Asriy an’analarni davom ettirish yo‘lida

Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti BMT Bosh Assambleyasining 78-sessiyasida soʻzlagan nutqida mamlakatimiz, mintaqamiz va butun dunyo miqyosidagi dolzarb muammolarni, tezkor yechimini kutayotgan masalalarni tilga olar ekan, diniy bagʻrikenglik masalasiga alohida toʻxtalib oʻtdi.

Mamlakatimiz rahbari jahon miqyosida dinlararo bagʻrikenglik va hamjihatlik gʻoyalarini keng targʻib etish maqsadida Oʻzbekistonda UNESСO shafeligida Dinlararo muloqot va bagʻrikenglik xalqaro markazini tashkil etish taklifini ilgari surdi.

Bu hozirgi vaqtda eng faol tarzda muhokama qilib kelinayotgan mavzulardan biri. Insoniyatning yarmidan ziyodi oʻzini qaysidir dinga mansub hisoblaydigan hozirgi sharoitda bu tabiiydir. Zero, jamiyatlarning, davlatlararo munosabatlarning barqarorligi koʻp jihatdan shu masalaga borib taqaladi.

Diniy bagʻrikenglikni taʼminlash uchun, avvalo, mamlakat, mintaqa va umuman, jahon jamoatchiligida boshqa insonlar oʻzga dinga eʼtiqod qilishi mumkinligini, mahalliy xalqlar anʼanalariga oʻxshash boʻlmagan qadriyatlarga duch kelishning yomon joyi yoʻqligini anglab, insoniyat oʻta rang-­barangligiga, odamlar turfa xilligiga koʻnikib yashashga qaratilgan muayyan dunyoqarash, oʻziga xos ijtimoiy va axloqiy meʼyorlarni joriy etish, omma ongiga singdirish zarur boʻladi.

Dunyoda keng tarqalgan dinlarni koʻpchilik yaxshi biladi. Lekin hammasini biladiganlar kam. Agar konfessiyalarni, yaʼni har bir dindagi turli mazhab va yoʻnalishlarni ham qoʻshib aytadigan boʻlsak, ularning umumiy miqdori 20 mingdan oshadi. Shu bois, diniy bagʻrikenglikni har bir individning – alohida olingan shaxsning xatti­-harakatlari kabi qabul qilish maqsadga muvofiqdir. Boshqacha aytganda, yomgʻir yoqqanda hamma ham yomgʻirpoʻsh tutmaydi, shamsiyadan foydalanmaydi, bunday toifalarga koʻp eʼtibor berilmaydi. Bu oʻsha shaxsning oʻz xohishi yoki sharoitdan kelib chiqib, tutgan yoʻrigʻidir. Konfessiya borasida ham shunday – kimdir boshqa narsaga eʼtiqod qilyaptimi, demak, oʻz tanlovi, oʻz ixtiyoriga koʻra qilayotgan boʻladi va buning uchun uni ayblash, kamsitish kerak emas.

Mana shu meʼyorga hayotda hamma rioya qilsa, diniy bagʻrikenglik jamiyatning yana bir oliy qadriyatiga aylanadi va ijtimoiy barqarorlikka rahna yetishiga yoʻl qoʻyilmaydi. Zotan, fuqarolik jamiyati mana shunday bagʻrikenglik bilan qaror toptiriladi – uning aʼzolari oʻzi ixtiyor etgan dinga eʼtiqod qiladi, qaysi konfessiyaga mansub boʻlishidan qatʼi nazar, bexavotir yashaydi.

Endi shu fikrlardan kelib chiqib, bugungi Oʻzbekistonga nazar tashlaydigan boʻlsak, avvalo, shuni aytish kerakki, bu zaminda asrlar davomida koʻplab dinlar vakillari tinch­osuda istiqomat qilib kelmoqda. Bir necha yillar oldin oʻsha kezlari AQSH Davlat kotibi boʻlgan Jon Kerrining Samarqand taassuroti haqida aytgan mana bu soʻzlarini hamma yaxshi eslaydi: “Biz Birlashgan Millatlar Tashkiloti 70 yil avval Nyu-Yorkda tashkil topgan, deb oʻylaymiz. Yoʻq, aslida, u bundan bir necha yuz yil oldin Samarqandda mavjud boʻlgan. Samarqand – madaniyat, sanʼat, savdo va gʻoyalar chorrahasi boʻlib, bu yerda turkiylar, arablar, musulmonlar, yahudiylar, yunonlar, armanlar, nasroniylar, katoliklar, nestorianlar va boshqalar istiqomat qilgan”.

Oʻzbek xalqi asrlar davomida islom diniga eʼtiqod qilib keladi. Ayni paytda Oʻzbekiston zaminida yashovchi slavyanlarning ota­bobolari ming yil oldin, balki undan ham avval nasroniylikni qabul qilgan. Buddizm esa uzoq Kushonlar davrida keng yoyilgan edi. Barcha dinlar bir xil fazilatlarni – tinchlikparvarlik, bunyodkorlik, mehr­oqibat, mehnatsevarlik, halollik va poklik, kattaga hurmat, kichikka izzat va boshqa goʻzal xulq­-atvor namunalarini targʻib qiladi va tarannum etadi. Shular qatorida diniy bagʻrikenglikni ham.

Oʻzbekistonda bugungi avlod oʻz ajdodlarining ana shu asriy anʼanasini munosib tarzda davom ettirmoqda. Boshqacha boʻlishi mumkin ham emas. 

Abu Mansur Moturidiyga murojaat qilamiz: “Cherkov va sinagogalarni barbod qilish taqiqlanadi, ulamolar bu borada hamfikrdir, shu vajdan musulmon oʻlkalarida ularga ziyon-zaxa yetmaydi”. Abu Lays Samarqandiy bunday deydi: “Alloh musulmonlarga dini tufayli ular bilan urush qilmagan va diyoridan quvmagan qavmlarga nisbatan yaxshi va odilona muomalada boʻlishni man etmaydi”. Burhoniddin Margʻinoniy bu fikrni yana ham sal boshqacha ifoda etadi: “Musulmon oʻlkalarida cherkov va ibodatxonalar buzilgan boʻlsa, ularni tiklashga izn beriladi”. Maxdumi Aʼzam esa, diniy asosda kelib chiqishi mumkin boʻlgan har qanday ziddiyat va nizoning ildizini quyidagi fikr bilan butkul yulib tashlaydi: “Dunyoda har xil dinga eʼtiqod qiladigan, turli millatga mansub insonlar yashaydi. Kimni mukofotlash, kimni jazolashni Allohning Oʻzi biladi. Shuning uchun boshqa odamlarning urf-odatlari, anʼanalari, eʼtiqodiga bardoshli boʻling”.

Mana shu oʻgitlar asosida yashab kelgan xalqimiz bugungi sharoitda ham bagʻrikenglik anʼanalariga sodiqlikni saqlab turibdi. Yurtimizda 16 diniy konfessiyaga mansub 2274 diniy tashkilot faoliyat koʻrsatayotgani bu fikrning yorqin dalilidir. Bu zaminda 130 dan ziyod millat va elat vakillari baqamti yashab kelyapti. Hammasining eʼtiqodi har xil. Masjid va madrasalar, Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Moturidiy xalqaro ilmiy­-tadqiqot markazlari, Oʻzbekiston xalqaro islom akademiyasi, Oʻzbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi bilan bir qatorda, pravoslav va protestantlik seminariyalari, 165 ta nasroniy tashkilot, 8 yahudiylik, 6 bahoiylik, bitta krishnaitlik jamoasi, bir buddaviylik ibodatxonasi faoliyat koʻrsatmoqda. Ular oʻrtasida turli darajada aloqalar qaror toptirilgan, peshvolar diniy bayramlarda bir­birini tabriklashi goʻzal anʼanaga aylangan. 

Oʻzbekiston dunyoda diniy ekstremizm, terrorizm va millatchilik tufayli kelib chiqayotgan nizo va ziddiyatlarni hisobga olgan holda, jamiyatda diniy bagʻrikenglik va millatlararo totuvlik gʻoyalarini qaror toptirish va mustahkamlash yoʻlidan bormoqda. Bu tinch va osuda hayotni taʼminlashga, dini va millatidan qatʼi nazar, har bir fuqaroning ijtimoiy hayotdagi faolligini oshirishga xizmat qilmoqda. Aslida, taraqqiyotning asosi ham jamiyatning osoyishidir. Bunga esa, birinchi navbatda, bagʻrikenglik orqali erishiladi.

Yurtimizda bu sohada olib borilayotgan islohotlar dunyo miqyosida munosib eʼtirof etilib, diniy bagʻrikenglikning namunali modeli sifatida baholanayotgani Oʻzbekistonda UNESСO shafeligida dinlararo muloqot va bagʻrikenglik xalqaro markazini tashkil etish toʻgʻrisidagi taklif har tomonlama haqli va asosli ekanini koʻrsatadi, albatta. Qolaversa, shuni ham esga olish kerakki, BMT Bosh Assambleyasining 2017­-yil 19-sentabrdagi yalpi majlisida Prezidentimiz tomonidan taklif etilgan “Maʼrifat va diniy bagʻrikenglik” rezolyutsiyasi bir ovozdan qabul qilingan edi. Yaʼni yurtimizni dunyo davlatlariga oʻziga xos goʻzal oʻrnak va ibrat qilib koʻrsatgan bu hujjat shunday nufuzli tuzilma qarorgohiga mezbonlik qilishga eng haqli mamlakat birinchi oʻrinda Oʻzbekiston ekanini ham namoyon qiladi.

BMT Bosh Assambleyasining bu galgi sessiyasida Shavkat Mirziyoyev buyuk olimlarning boy merosini oʻrganish, islomning asl insonparvarlik mohiyatini chuqur ochib berish maqsadida 2024­-yili Oʻzbekistonda “Islom – tinchlik va ezgulik dini” mavzusida xalqaro konferensiya oʻtkazish tashabbusini ilgari surdi.

Mohiyatan olib qaraganda, bu dastlabki taklifning mantiqiy davomidir. 

Bu xususda soʻz borar ekan, avvalo, keyingi yillarda Oʻzbekistonda vijdon erkinligini mustahkamlash, konfessiyalararo bagʻrikenglikni yanada barqarorlashtirish yoʻlidagi ishlar bilan bir qatorda, dinni oʻrganish borasida ham katta oʻzgarishlar kuzatilayotganini taʼkidlash kerak. Ayniqsa, islom ilmlari rivojiga beqiyos hissa qoʻshgan ulugʻ ajdodlarimiz merosini ona tilimizga tarjima qilish, oʻrganish va keng targʻib etish yoʻnalishiga eʼtibor nihoyatda kuchli boʻlyapti.

Bizga gʻurur bagʻishlaydigan jihat shuki, bobokalonlarimizning ham dunyoviy, ham diniy ilmlar ravnaqi yoʻlidagi buyuk xizmatlarini jahon ilmiy hamjamiyati hamisha keng eʼtirof etib kelgan. Xorazmiy, Farobiy, Zamaxshariy, Beruniy, Ibn Sino, Fargʻoniy, Ulugʻbek kabi allomalar amalga oshirgan kashfiyotlarning inʼikosini bugun ham yaqqol koʻrish mumkin. Ayni paytda har bir musulmon jamiyatida Imom Buxoriy, Imom Moturidiy, Imom Termiziy, Burhoniddin Margʻinoniy singari ulugʻlarimizning mehnati samarasidan foydalanilmoqda.

Masalan, Xorazmiyni eslaganda, algoritm yodga keladi. Aniqrogʻi, “algoritm” soʻzini tilga olgan kishi Xorazmiyni yodga keltirgan boʻladi. Yoki Mirzo Ulugʻbekni xotirlasak, zamonaviy astronomiya beshak uni oʻz “ota”laridan deb bilishini koʻramiz.

Diniy sohani oladigan boʻlsak, bugun turli buzgʻunchi guruhlarga aynan bizning bir necha asrlar avval yashab oʻtgan Moturidiy bobomiz ijodi bilan munosib tarzda ilmiy raddiya beriladi. Yoki islomda Qurʼondan keyin turadigan eng moʻtabar manba haqida soʻralsa, har qanday hurfikr musulmon “Sahihul Buxoriy” asarini tilga oladi.

Yuqorida Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-­tadqiqot markazlari, Oʻzbekiston xalqaro islom akademiyasi, Oʻzbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi tashkil etilgani taʼkidlandi. Ularning barchasi muvaffaqiyatli faoliyat koʻrsatmoqda. Shu tariqa xalqimiz ilmiy dahosining yuksalishida islomning oʻrni har tomonlama ochib berila boshlandi. Chunki barcha allomalarimiz Qurʼoni karimni toʻgʻri tushunib, ilhomlangani, hadislar asosida kamolotning oliy choʻqqisiga koʻtarilgani inkor etib boʻlmas haqiqatdir.

Jaholatga qarshi maʼrifat bilan kurashishni shior qilib olgan Oʻzbekiston vakum holidagi onglarni zararli emas, foydali axborot bilan toʻldirish, islomni niqob qilib olgan toʻdalar “mafkurasi”ga qarshi mustahkam immunitet yaratish, ayniqsa, yoshlarni sogʻlom fikrlaydigan qilib tarbiyalash kabi ezgu maqsadlarni bosh vazifa etib belgilagan. Buni xalqaro miqyosga olib chiqish yana ham xayrli boʻladi. “Islom – tinchlik va ezgulik dini” mavzusidagi xalqaro konferensiya xalqimizning ana shunday intilishlariga hamohang anjumandir.

Koʻplab mamlakatlarda islom sivilizatsiyasi uchun muhim ilmiy ahamiyatga ega boʻlgan, lekin hali-­hanuz chuqur oʻrganilmagan, jahon tillariga tarjima qilinmagan qoʻlyozma va toshbosma asarlar bisyor. Ularning nusxalari yo elektron nusxalarini toʻplash, tarqatish, targʻib qilish, kelajak avlodga yetkazish yakka holda amalga oshiriladigan ish emas. Yuqori maqomdagi mazkur konferensiya buning uchun xalqaro miqyosdagi mustahkam platformaga poydevor boʻlishi shubhasiz.

Shovosil ZIYODOV, 

Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi direktori

Manba: “Yangi O‘zbekiston” gazetasi 2023-yil 22-sentabr, 194-son

Ҳомиджон домла Ишматбеков

jeudi, 21 septembre 2023 00:00

Илмдан ўзга нажот йўқ!

Маърифий суҳбатлар кўрсатуви

Ҳурматли раис жаноблари!

Ҳурматли Бош котиб жаноблари, делегациялар раҳбарлари, хонимлар ва жаноблар!

Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг бугунги сессияси халқаро муносабатлар тизимида фундаментал ўзгаришлар юз бераётган бир шароитда бўлиб ўтмоқда.

Жаҳон миқёсида ишонч инқирози кузатилмоқда. Глобал хавфсизлик институтлари фаолиятидаги муаммолар ва халқаро ҳуқуқ меъёрларидан чекиниш кучаймоқда. Ва буларнинг барчаси кенг кўламдаги кескинлик ортишига сабаб бўлмоқда.

Геосиёсий қарама-қаршиликлар туфайли савдо, инвестиция ва инновация соҳаларида эркин алмашиш йўлида янги тўсиқлар вужудга келмоқда. Ҳатто иқлим ўзгаришлари, очлик ва тенгсизликка қарши кураш сингари бутун башарият тақдирига дахлдор бўлган масалаларда ҳам ўзаро мулоқот издан чиққани сезилмоқда.

Бундай мураккаб шароитда амалий ҳамжиҳатлик ва ҳамкорлик руҳини сақлаш, умумий манфаатларни мавжуд зиддиятлардан юқори қўйган ҳолда, мамлакатларни жипслаштириш ғояси ҳар қачонгидан ҳам долзарб бўлиб бормоқда.

Биз ўтган йили умумий хавфсизлик ва тараққиётга қаратилган “Самарқанд бирдамлик ташаббуси”ни илгари сурдик. Асосий мақсадимиз мамлакатларимиз ва халқларимизнинг бугунги куни ва истиқболи учун масъулиятни ҳар томонлама чуқур англаш, очиқ ва конструктив ҳамкорликка тайёр барча томонларни глобал мулоқотга жалб қилишдан иборат.

Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош котиби ташаббуси билан келгуси йил Келажак саммити ўтказилиши халқаро ва минтақавий тараққиётнинг долзарб муаммоларини ҳал этишга, Ташкилотимизнинг таъсири ва самарадорлигини янада оширишга хизмат қилади, деб ишонаман.

Муҳтарам анжуман иштирокчилари!

Биз ҳуқуқий, дунёвий, демократик ва ижтимоий давлат бўлмиш Янги Ўзбекистонни барпо этиш сиёсатини қатъий давом эттирмоқдамиз. Мамлакатимиз “Инсон қадри ва манфаатлари учун” деган эзгу ғоя асосида демократия ва адолат тамойилларини мустаҳкамлашга қаратилган туб ислоҳотлар йўлидан дадил илгари бормоқда.

Жорий йил апрель ойида миллий тараққиётнинг устувор йўналишларини белгилаб берувчи янгиланган Конституция бўйича Ўзбекистон тарихида биринчи марта умумхалқ референдуми бўлиб ўтди. Референдумда овоз берганларнинг 90 фоиздан зиёди ушбу чинакам халқ Конституциясини қўллаб-қувватлади. Шу тариқа ислоҳотларимизнинг ортга қайтмайдиган муқаррар тус олиши таъминланди.

Биз Асосий қонунимизда миллати, тили ва динидан қатъи назар, барча фуқароларнинг тенглиги, инсон ҳуқуқлари, сўз ва виждон эркинлиги принципларига садоқатимизни яна бир бор тасдиқладик.

Мана шундай ҳуқуқий асосда “Ўзбекистон – 2030” тараққиёт стратегиясини қабул қилдик. Бу стратегия Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг “Барқарор ривожланиш мақсадлари”га уйғун бўлиб, биз ўз зиммамизга олган барча мажбуриятларни тўла ва қатъий бажармоқдамиз.

Ҳурматли хонимлар ва жаноблар!

Изчил давом этаётган ислоҳотлар натижасида Ўзбекистон иқтисодиёти, глобал таҳдидларга қарамасдан, барқарор ўсиш суръатларини намоён этмоқда. Сўнгги олти йилда ялпи ички маҳсулот ҳажми бир ярим мартадан ортиқ кўпайди. Бизнинг бош мақсадимиз – 2030 йилга қадар бу кўрсаткични яна 2 баробарга оширишдир.

Иқтисодиётимизни либераллаштириш йўлидаги яна бир устувор вазифамиз – яқин орада Жаҳон савдо ташкилотига тўлақонли аъзо бўлишдир.

Халқимизнинг турмуш даражасини оширишга қаратилган сиёсат туфайли мамлакатимизда 2017 йилдан буён камбағаллик икки баробарга камайди. Биз 2030 йилгача уни 7 фоизга туширишни режа қилганмиз. Аҳолини ичимлик суви, соғлиқни сақлаш, таълим ва бошқа ижтимоий хизматлар билан таъминлаш кўламини бир неча бор оширишни белгилаганмиз.

Биз Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош котиби томонидан илгари сурилган “Иш ўринларини яратиш ва ижтимоий ҳимоя глобал акселератори” борасидаги ташаббусни қўллаб-қувватлаймиз. Мазкур ташаббус доирасида тажриба алмашиш учун 2024 йили Бирлашган Миллатлар Ташкилоти шафелигида “Ижтимоий ҳимоя: барқарор тараққиёт сари йўл” бутунжаҳон конференциясини юртимизда ўтказишни таклиф этаман.

Ҳурматли саммит иштирокчилари!

Сўнгги йилларда Ўзбекистонда инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича эътиборга лойиқ натижаларга эришдик. Мамлакатимизда мажбурий ва болалар меҳнатига тўлиқ барҳам берилди.

Бир аср мобайнида Ўзбекистонда миллионлаб инсонлар пахта теримига мажбурий равишда жалб этиб келинди. Ҳар йили сентябрь ойидан декабргача аҳолининг асосий қисми – ўқитувчи ва шифокорлар, тадбиркорлар, ишчи ва хизматчилар, энг ачинарлиси, мактаб ўқувчилари ва талабалар пахта теримига сафарбар қилинар эди. Бунинг натижасида ўзбек пахтасига бойкотлар эълон қилинган, мамлакат эса йиллар давомида “қора рўйхат”ларга киритилган эди.

Қатъий иродамиз туфайли энди буларнинг барчаси ўтмишга айланди. Халқимиз пахта қуллигидан буткул озод бўлди.

Янги Конституциямизда мажбурий меҳнат тақиқланиши кафолатлаб қўйилди ва бунинг учун жиноий жавобгарлик белгиланди. Мажбурий ва болалар меҳнатига қарши курашни бутун дунё миқёсида кучайтириш зарур, деб ҳисоблайман. Бизнинг тажрибамиз шуни кўрсатмоқдаки, бунга чек қўйиш имкони бор.

Хонимлар ва жаноблар!

Инсон капиталини ривожлантириш ва креатив ёш авлодни тарбиялаш – Ўзбекистон ўз олдига қўйган стратегик вазифалардан биридир.

Биз ҳамма учун очиқ ва сифатли таълимни камбағалликка барҳам бериш, халқ фаровонлигини ошириш ва барқарор иқтисодий ўсишга эришишнинг энг самарали омили, деб биламиз.

Мамлакатимиз охирги йилларда бу борада катта тажриба тўплади – таълим тизими тубдан ўзгармоқда. Ўтган олти йилда мактабгача таълимдаги қамров 21 фоиздан 70 фоизга, олий таълимда эса 9 фоиздан 38 фоизга етди. 2030 йилга қадар ҳар бир боланинг боғчага қатнаши, мактабни битираётган ҳар икки ўқувчининг бири эса олийгоҳда ўқиши учун имконият яратилади.

Ҳурматли делегациялар раҳбарлари!

Сўнгги йилларда Марказий Осиё яхши қўшничилик, барқарорлик, ўзаро ҳамкорлик ва ривожланиш йўлидан бормоқда.

Биргаликдаги саъй-ҳаракатларимиз туфайли Ўзбекистон барча қўшнилари билан давлат чегаралари, транспорт коридорлари ва сувдан фойдаланиш бўйича муаммоларни бартараф этишга муваффақ бўлмоқда.

Минтақа давлатлари ўртасида ўзаро савдо икки ярим баробардан зиёд, қўшма корхоналар сони эса беш марта ўсди. Минтақамиз иқтисодий ривожланиш марказига, Шарқ ва Ғарбни, Шимол ва Жанубни боғлайдиган транспорт-коммуникация кўпригига айланиб, унга қизиқиш тобора ортиб бормоқда.

Марказий Осиёнинг дунёга очиқлиги – минтақа хавфсизлиги ва барқарор ривожланишини таъминлайдиган энг муҳим шартга айланмоқда.

Ишонч билан айтиш мумкинки, бизнинг халқларимизни минтақавий ўзига хосликни англаш туйғуси бирлаштирмоқда ва бу туйғу тобора кучайиб бормоқда. Бизнинг нафақат тарихимиз, балки келажагимиз, ҳаётий муҳим манфаатларимиз ҳам умумий ва муштаракдир. Минтақавий ҳамкорлигимизни кенгайтиришдан бошқа йўлимиз йўқ ва бўлиши ҳам мумкин эмас!

Аминманки, халқаро ҳамжамиятнинг қўллови билан Марказий Осиё бирдамлик йўлидан боришда давом этади. Марказий Осиёни тинч ва гуллаб-яшнаётган ҳудудга айлантириш Ўзбекистон ташқи сиёсатида бундан буён ҳам устувор мақсад бўлиб қолади.

Муҳтарам анжуман иштирокчилари!

Аҳолисининг деярли ярми ёш авлод вакиллари бўлган Марказий Осиё учун ёшлар ва уларнинг салоҳиятини рўёбга чиқариш масаласи айниқса долзарб аҳамиятга эга. Ушбу соҳада ҳамкорликни кучайтириш мақсадида яқинда минтақамиз давлатлари томонидан Ёшлар сиёсатининг умумий йўналишлари ҳақидаги битим имзоланди.

Айни пайтда биз Бирлашган Миллатлар Ташкилоти ва унинг ихтисослашган тузилмалари билан самарали ҳамкорлик ўрнатиш, бошқа минтақаларнинг илғор тажриба ва ютуқларини ўрганишдан манфаатдормиз.

Шу муносабат билан Бирлашган Миллатлар Ташкилоти ҳузурида Марказий Осиё ёшларини ривожлантиришга кўмаклашиш бўйича ишчи гуруҳ ташкил этишни таклиф этаман. Унинг доирасида “Марказий Осиё ёшларининг кун тартиби – 2030” дастурини ишлаб чиқиш мақсадга мувофиқдир.

Ҳурматли делегациялар раҳбарлари!

Хотин-қизларнинг жамият ва давлат бошқарувида фаол иштирок этиши бугунги куннинг долзарб масаласидир. Миллий сиёсатимиз марказида турадиган энг эзгу мақсад – оилалар мустаҳкамлигини, аёлларимизнинг ҳуқуқий ҳимояси ва осойишта ҳаётини таъминлашдан иборат.

Гендер тенгликка эришиш борасида ҳам тизимли ишларни олиб бормоқдамиз. Жумладан, ўтган йили олийгоҳларга қабул қилинган талабаларнинг 49 фоизини қизлар ташкил этди. Хотин-қизларнинг давлат бошқарувидаги улуши эса биринчи марта 35 фоизга етди. Аёллар ва вояга етмаганларни зўравонликдан ҳимоя қилиш мақсадида алоҳида қонун қабул қилинди.

Биз “Бирлашган Миллатлар Ташкилоти – Хотин-қизлар” тузилмаси билан ҳамкорликни янада кенгайтиришдан манфаатдормиз. Биргаликдаги ташаббус сифатида аёлларнинг бунёдкорлик салоҳиятини рўёбга чиқариш масалаларини муҳокама қилиш ва тажриба алмашиш учун келгуси йили Ўзбекистонда Осиё хотин-қизлари форумини ўтказишни таклиф этамиз.

Ҳурматли хонимлар ва жаноблар!

Ҳозирги вақтда дунёда кескин экологик вазият кузатилмоқда. Сайёрамиз миқёсида учта инқироз, яъни иқлим ўзгариши, биохилма-хиллик йўқолиши ва атроф-муҳит ифлосланиши кучаймоқда.

Ана шундай мураккаб шароитда Орол денгизи фожиасига қарши курашни давом эттираётган Марказий Осиё иқлим ўзгаришлари олдида энг заиф минтақалардан бирига айланмоқда.

Глобал муаммо бўлган Орол фожиаси оқибатларини бартараф этиш йўлида Ўзбекистон ўз имкониятлари даражасида ҳаракат қилмоқда. Сўнгги йилларда Орол денгизининг қуриган тубида 1,7 миллион гектар майдонда қурғоқчиликка чидамли ўсимликлардан иборат яшил ҳудудлар барпо этилди. Бу саъй-ҳаракатларимизни давом эттириш учун халқаро ҳамжамиятнинг қўллаб-қувватлаши жуда муҳим.

Кейинги 30 йилда минтақамизда ҳаво ҳарорати бир ярим градусга кўтарилди. Бу – дунёдаги ўртача исишдан икки карра кўпдир. Оқибатда музликлар умумий майдонининг қарийб учдан бир қисми йўқолиб кетди. Ушбу тенденция сақланиб қолса, яқин йигирма йилда минтақамиздаги иккита йирик дарё – Амударё ва Сирдарё оқими 15 фоизга қисқариши мумкин. Жон бошига сув билан таъминланиш даражаси 25 фоизга, қишлоқ хўжалиги экинлари ҳосилдорлиги эса 40 фоизга камайиши кутилмоқда.

Агар ўз вақтида таъсирчан чораларни кўрмасак, ушбу муаммолар оқибатлари минтақамиздаги ижтимоий-иқтисодий барқарорликка жиддий путур етказади.

Бу вазиятдан келиб чиққан ҳолда, биз Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош котибининг Сув ресурслари бўйича махсус вакили лавозими таъсис этилишини қўллаб-қувватлаймиз. Марказий Осиё сувни тежайдиган технологиялар платформасини яратиш жараёнида “Бирлашган Миллатлар Ташкилоти – сув ресурслари” механизмини ишга солиб, энг илғор технологияларни жалб этиш ва татбиқ қилиш тарафдоримиз.

Биз минтақамизда қабул қилинган Яшил тараққиёт дастури доирасида тизимли ҳамкорликни йўлга қўймоқдамиз. Бундай шериклик манфаатларимизга бирдек мос бўлиб, иқлим ўзгаришлари билан боғлиқ таҳдидларнинг олдини олишга қаратилган. Бу борада “Марказий Осиё иқлим мулоқоти”ни жорий этишни мақсадга мувофиқ, деб ҳисоблайман.

Биз Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг “Марказий Осиё глобал иқлим таҳдидлари қаршисида: умумий фаровонлик йўлида ҳамжиҳатлик” резолюциясини қабул қилиш ташаббусини илгари сурамиз. Унинг асосий мазмунини келгуси йил Самарқандда бўлиб ўтадиган халқаро иқлим форумида муҳокама қилишни таклиф этамиз.

Шу ўринда таъкидлашни истардимки, Ўзбекистон иқтисодиётининг асосий тармоқларини иқлим ўзгаришларига мослаштириш, углерод нейтраллигига эришиш ва “яшил” энергетика улушини кескин ошириш биз учун стратегик вазифа бўлиб қолади.

Ҳурматли йиғилиш иштирокчилари!

Биз экстремизм балоси тарқалишига, ёшларнинг радикаллашувига йўл қўймаслик учун биргаликдаги ҳаракатларимизни кучайтиришимиз зарур.

Ўтган йил март ойида Тошкентда Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг терроризмга қарши глобал стратегиясини Марказий Осиёда амалга ошириш бўйича қўшма ҳаракатлар режаси қабул қилинди.

Экстремизм ва терроризмга қарши кураш бўйича Миллий стратегиямиз доирасида бир масалага алоҳида эътибор қаратмоқдамиз. У ҳам бўлса, илгари экстремизм ғоялари таъсирида бўлган шахсларни соғлом ҳаётга қайтариш ва жамиятга мослаштириш масаласидир.

Биз бу борада ўзига хос тажриба орттирдик, беш марта “Меҳр” инсонпарварлик миссиясини ўтказдик. Унинг доирасида 530 нафардан зиёд фуқаролар, аввало, аёллар ва болаларни Яқин Шарқ ва Афғонистондаги қуролли низолар ҳудудларидан юртимизга қайтардик. Уларнинг барчасига тиббий, психологик, ижтимоий ва бошқа ёрдамлар кўрсатилди.

Халқаро жамоатчилик жорий йилнинг июнь ойида мана шу ерда, Бирлашган Миллатлар Ташкилоти бош қароргоҳида мамлакатимизга олиб келинган ва янги ҳаёт бошлаган шахсларнинг тарихини уларнинг ўзларидан эшитди.

Биз бу йўналишдаги ҳаракатларни давом эттириш ва доимий тажриба алмашишни йўлга қўйиш учун Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Терроризмга қарши кураш бошқармаси шафелигида уруш ҳудудларидан қайтганлар билан тизимли ишлаш бўйича Минтақавий экспертлар кенгашини тузишга қаратилган амалий қадамларни ташладик.

Бирлашган Миллатлар Ташкилотига аъзо давлатлар халқаро терроризм каби умумий таҳдидларга қарши курашда янада бирлашиб, ҳаракат қилишлари керак.

Яна бир муҳим фикрни таъкидлашни истардим. Сўнгги пайтларда айрим мамлакатларда кўзга ташланаётган диний тоқатсизлик, исломофобия ҳолатларига асло йўл қўйиб бўлмайди, деб ҳисоблаймиз. Жаҳон миқёсида динлараро бағрикенглик ва ҳамжиҳатлик ғояларини кенг тарғиб этиш мақсадида Ўзбекистонда ЮНЕСКО шафелигида Динлараро мулоқот ва бағрикенглик халқаро марказини ташкил этишни таклиф қиламиз.

Диёримиз жаҳон илм-фани ривожига беқиёс ҳисса қўшган, исломни илм-маърифат ва тинчлик дини сифатида намоён этган Ал-Хоразмий, Беруний, Ибн Сино, Имом Бухорий, Мирзо Улуғбек, Алишер Навоий сингари улуғ аллома ва мутафаккирлар ватани экани билан ҳақли равишда фахрланамиз. Шундай буюк олимларнинг бой меросини ўрганиш, исломнинг асл инсонпарварлик моҳиятини чуқур очиб бериш мақсадида 2024 йил Ўзбекистонда “Ислом – тинчлик ва эзгулик дини” мавзусида халқаро конференция ўтказиш ташаббусини илгари сурамиз.

Ҳурматли сессия иштирокчилари!

Халқаро хавфсизлик Афғонистондаги жараёнлар билан бевосита боғлиқдир. Ушбу мамлакатда янги вазият вужудга келган бўлиб, у афғон масаласини ҳал этишда ўзига хос ёндашувларни талаб этмоқда.

Афғонистонни ўз муаммолари билан яна ёлғиз қолдириш – бу катта хато бўлади. Инкор қилиш, яккалаб қўйиш ва санкциялар қўллаш оддий афғон халқининг аҳволини янада оғирлаштирмоқда.

Афғон халқига инсонпарварлик ёрдами кўрсатишни сусайтирмаслик лозим, деб ҳисоблаймиз. Афғонистоннинг музлатилган халқаро активларини бу юртдаги ўткир ижтимоий муаммоларни ҳал этишга йўналтириш учун мақбул механизмларни ишлаб чиқишга чақирамиз. Бизга тинч ва барқарор, минтақавий ҳамкорлик жараёнларида иштирок этадиган, қўшнилари ва бошқа мамлакатлар билан ўзаро манфаатли шериклик учун очиқ Афғонистон керак.

Мен бугун ушбу нуфузли минбардан туриб, дунё ҳамжамиятини Афғонистон муаммосини ҳал этиш йўлида бирлашишга чақираман. Бу борада Бирлашган Миллатлар Ташкилоти раҳнамолигида Афғонистон бўйича биргаликда ишлаб чиқилган, вазиятга мослашувчан ва конструктив позицияни белгилаш принципиал жиҳатдан муҳим, деб ҳисоблайман.

Ҳурматли раис!

Ҳурматли анжуман қатнашчилари!

Биз барчамиз ҳозирги тарихий туб бурилиш палласида келгуси авлодларга сайёрамизни қандай ҳолда қолдириш ҳақида ўйлашимиз лозим.

Мустаҳкам тинчлик ва фаровонликка фақат умумий интилишлар ва биргаликдаги ҳаракатлар билан эришиш мумкин. Бизга ўзаро ишонч, бирдамлик ва ҳамкорлик руҳи ҳар қачонгидан ҳам кўпроқ зарур.

Сўзимнинг якунида Ўзбекистон шу йўлда Бирлашган Миллатлар Ташкилоти институтлари ва барча давлатлар билан кенг кўламли ва узоқ муддатли шерикликни чуқурлаштиришга тайёр эканини яна бир бор таъкидламоқчиман.

Эътиборингиз учун раҳмат.

Мақолалар

Top