Таҳорат қилаётган эдик. Ёнимизда бир йигит покланиш амалларини апил-тапил бажарган бўлиб, қўлини силкитди, атрофга сув сачради. Шунда бир отахон босиқлик билан: “Ўғлим, чала таҳорат қилдинг. Қўлни силкитиш, сув сачратиш ҳам одобдан эмас”, деди. “Сиз мен учун жавоб бермайсиз, ўзингизни эпланг”, дея жеркинди йигит...

Бу воқеа мени ўйга толдирди. Ҳар ким ўзи учун жавоб беришини ҳеч ким инкор этмас. Бироқ ён-атрофимиздаги инсонларга масъул эканимизни, улар тўғри танбеҳ беришганида қабул қилишимиз кераклигини унутиб қўямиз. Ҳолбуки, ҳар биримиз ён-атрофдагилар, қариндош-уруғ ва қўни-қўшнилар билан муомалаларимиздан ҳам сўраламиз. Зеро, “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Мўмин мўминнинг кўзгусидир”, деб бежизга айтмаганлар (Имом Бухорий ривояти). Камчилигимизни кимдир айтса, хафа бўлмай тўғрилашга ҳаракат қилишимиз керак. Қолаверса, биздан катталарга ҳурматда, кичикларга иззатда бўлиш талаб қилинади.

Айтайлик, ер яхши чопилмаган бўлса, кетмон эмас, чопиқчи жавоб беради. Фарзандлар тарбиясининг яхши ёки ёмон бўлиши, аввало ота-онага боғлиқ. Ота бутун оила аҳлининг тарбиясидан сўралади. Ишчиларнинг ҳолатига бошлиқ, таълим-тарбия жараёнида ўқувчиларга мактаб, синф раҳбари масъул. Демак, инсонларнинг бир-бирлари олдидаги мажбуриятлари ҳам худди занжир ҳалқаларидек боғланиб кетган.

Бу ҳақиқатга асло эътиборсиз бўлмайлик. Турли воқеа-ҳодиса таъсирида қолсак ёки йўлдан бироз чалғисак, албатта, ёрдам ва маслаҳатга эҳтиёж сезамиз. Шу боис бизни кузатиб турганларнинг камчилигимизни айтиши, хатомизни тузатиб қўйишининг ҳеч бир ёмон жойи йўқ. Халқимиз: “Дўст ачитиб, душман кулдириб гапиради”, деб бежиз айтмаган. Яхши кунда кулиб-кулиб, қалтис пайтда ёлғиз ташлаб қочадиганлардан эҳтиёт бўлайлик. Хатокор, унутувчи бандалармиз. Ҳар ким нафсининг ёмонлигини билишга, шайтоннинг васвасаларини англашга интилса, алданиб қолмайди, яхшиликларга эришиб бораверади.

Абдуллоҳ УМАР

Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳу ривоят қилади: «Пайғамбаримиз алайҳиссалом: “Фақат икки кишига “ҳасад” қилса бўлади: Аллоҳ таоло берган молини ҳақ йўлда сарфлаган кишига ва Аллоҳ таоло берган илму ҳикмат билан ҳукм қилган ва уни ўргатган кишига”, дедилар» (Имом Бухорий).

Шарҳ: Бошқаларни кўролмай, шу неъмат улардан кетишини ва ўзида бўлишини исташ ҳасад дейилади. Инсон бошқалардан баландроқ, ҳеч бўлмаса, тенг бўлишни хоҳлаши табиий. Бироқ ҳасад қилиш, бировдаги неъматнинг йўқолишини хоҳлаш иллат. Ҳасад пайдо бўлганида уни енгиб ўтиш, ёмонликдан қайтиш эса фазилатдир.

Ушбу ҳадисдаги “ҳасад” калимаси эса молини яхши ишларга сарфлаётган кишига ёки илмига амал қилган олимга ҳавас қилиш маъносидадир. Чин мўмин ҳавас қилган кишисидек бўлишга уринади. Яхши ишларда бошқалардан ўзиб кетишга уриниш динимизда мубоҳ саналади. Саҳобалар доим бир-бирларига ҳавас қилишган ва савобли ишларда, ибодатларда ўзаро мусобақа қилишган.

Демак, яхшиликка шошилиб, ёмонликдан қайтишда бир-бирларимизга ўрнак бўлиб, кўмаклашишимиз керак экан. Аллоҳ таоло марҳамат қилади: “Уларга (жаннатда идишлари) муҳрланган мусаффо майдан ичирилур, у (май)нинг муҳри мушкдир. Мусобақалашадиганлар шунда (шу неъматларга етиши учун) мусобақа қилсинлар (Мутаффифун, 25-26).

Ҳадиси шарифдан яхши йўлда ишлатиладиган бойлик фақирликдан яхши экани ҳам англашилади.

ЎМИ Матбуот хизмати

Умму Айман розияллоҳу анҳо асли ҳабашистонлик бўлиб, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг отаси Абдуллоҳнинг хизматчиси эди. Асли исми Барака бинти Саълаба, олдин Ҳазраж қабиласидан Убайд ибн Зайд никоҳида бўлган. Айман исмли ўғли боис уни “Умму Айман” деб чақиришарди.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам дунёга келганларида, биринчи бўлиб қучоғига олган меҳрибон аёл Умму Айман розияллоҳу анҳо эди. У муборак чақалоқни ўзгача меҳр билан парвариш қилган. Ҳалима онамиз ёш Муҳаммадни оналарига қайтариб берганидан кейин Умму Айман у зотга ҳам хизматчилик, ҳам энагалик қилди.

Ўша йиллари ҳазрат Омина Ясрибга бориб, эри Абдуллоҳнинг қабрини ва у ердаги қариндош-уруғларини зиёрат қилмоқчи бўлади. Ўғли Муҳаммад билан хизматчиси Умму Айманни олиб йўлга чиқади ва бир ойча Ясрибда туриб қолади.

Умму Айман бундай ривоят қилади: «Бир куни яҳудий олимларидан икки киши ёнимга келиб: “Аҳмадни олдимизга олиб келгин, бир кўрайлик”, дейишди. Мен Аҳмадни чақирдим, унга диққат билан назар солиб, қараб чиқишгандан сўнг улардан бири: “Бу бола кутилаётган охирзамон пайғамбари бўлиши мумкин, у кейинчалик бу шаҳарга ҳижрат қилиб келади. Оламшумул ҳодисалар юз беради», деди. Шу воқеадин кейин Умму Айман бошига бир хафалик тушмасин, деган ташвишда бу севимли боланинг ёнидан ҳаргиз айрилмади.

Қайтиш вақти келганида учовлари Макка томон йўлга чиқишди. Абво қишлоғига етганларида ҳазрат Омина оғриб қолди. Шу ерда бир неча кун дам олиб, соғайганидан кейин йўлга чиқмоқчи бўлишди. Лекин ҳазрат Оминанинг касали кундан кун оғирлашди. Умму Айман бир тарафдан Оминага хизмат қилса, яна бир тарафдан ёш Муҳаммад алайҳиссаломга қарар, ундан кўзини узмас эди. Икки дунё­ қуёши – бўлажак Пайғамбаримиз онасининг қийналаётганини кўриб, унсиз йиғлардилар.

Омина ҳам дард оғриғини унутиб: “Болам етим қоладиган бўлди”, деб ёлғизгина ўғлини ўйлар эди. Дарди оғирлашиб, касали кучаяверди. Ниҳоят она: “Ўғлим! Ҳар бир жон ўлади, ҳар бир янги нарса эскиради, ҳар бир гул қуриб тўзийди, менинг ҳам умрим тугаб боряпти”, деди ва ўғлини энг олдин Аллоҳга, сўнг Умму Айманга омонат қилиб, фоний дунёдан кўз юмди.

Ҳазрат Омина дафн қилинганидан сўнг Умму Айман бўлажак пайғамбарни бир туяга ўтқизиб, ўзи бошқа туяга миниб, чўл-саҳролар, тоғ-тошлардан ўтиб, машаққат билан Маккага етиб келди, Қурайш улуғи Абдулмутталибнинг уйига тушди.

Умму Айман жонидан ҳам кўпроқ яхши кўрадиган Муҳаммад алайҳиссалом улғайиб, оилали бўлгунларича онасидек меҳрибонлик, фидокорлик кўрсатди. У зот ҳам энагасини ҳаргиз унутмай, ҳар доим йўқлаб, хабар олиб турдилар. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам уни «иккинчи онам» деб алоҳида ҳурмат қилар, жаннат аҳлидан эканининг хабарини берган эдилар.

Умму Айман розияллоҳу анҳонинг эри вафот этиб, тул қолди. Жаноби Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир куни саҳобалар билан ўтирганларида: «Жаннат аҳлидан бўлган аёл билан оила қуришни хоҳлаган киши Умму Айманни никоҳига олсин», дедилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бу таклифини асраб олган ўғиллари Зайд ибн Ҳориса қабул қилди. Пайғамбар алайҳиссалом Умму Айманни саҳоба Зайдга никоҳлаб бердилар. Икковларидан Исломнинг энг ёш қўмондони, улуғ саҳобий Усома ибн Зайд­ розияллоҳу анҳу дунёга келди.

Умму Айман розияллоҳу анҳо Аллоҳ таолога таваккал қиладиган, сабрли аёл эди. Энг қийин вазиятда ҳам умидсизликка тушмас, Аллоҳ таолонинг раҳмати, мадади келишига ишонарди.

Бир куни Умму Айман сафарга чиқиб, Равҳа деган жой яқинида дам олгани тўхтади. Қаттиқ чанқаган, бир қултум ҳам суви қолмаган эди. Шундай ҳолсизланиб турганида, осмондан оқ арқонга боғланган бир челак осилиб тушганини кўрди. Челак тўла муздек тотли сув экан, қонгунича ичди. Чанқоғи босилиб, роҳатланди. Кейинчалик Умму Айман бу воқеани баён қиларкан: «Шу сувдан ичганимдан сўнг ҳаргиз чанқоқ нималигини ҳис қилмадим», дейди.

Саййида Умму Айман розияллоҳу анҳо Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни катта қилгани учун ўз боласидек кўриб, ўрни келганида койиб ҳам қўярди. Лекин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унинг сўзини ҳаргиз оғир олмаганлар.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам вафот этганларидан кейин ҳазрат Абу Бакр бир куни ҳазрат Умарга: “Умму Айманни зиёрат қилиб келайлик, Пайғамбар алайҳиссалом уни зиёрат қилиб турардилар”, деди. Умму Айман уларни кўриб, йиғлади. Абу Бакр ва Умар: “Нега йиғлайсиз, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Аллоҳнинг даргоҳида эканлари яхшироқ эмасми?” деб тасалли бермоқчи бўлишди. Умму Айман: “Мен Расулуллоҳ алайҳиссаломнинг Аллоҳ таоло даргоҳида экани яхшилигини билмаганим учун эмас, ваҳий тушмай қолгани учун йиғлаяпман”, деди. Унинг бу сўзи Абу Бакр ва Умар розийаллоҳу анҳумларни ҳам қаттиқ ҳаяжонга солди, улар ҳам йиғлашди.

Аллоҳ таоло Умму Айман розияллоҳу анҳога узоқ умр ато қилди. У уч улуғ саҳобий бошқарган даврларни кўрди. Ҳазрат Усмон розияллоҳу анҳу даври бошланган йили вафот этди.

“Хадичаи Кубро” аёл-қизлар ислом ўрта махсус билим юрти талабаси

 Мадина ҚОСИМОВА

тайёрлади.