Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм
Барча Оламлар Роббиси бўлган Аллох таъолога ҳамду санолар, пайғамбаримиз, Унинг оиласи барча саҳобаларига салавоту саломлар бўлсин.
Эътикофнинг фазли
Ибн Аббс розияллоҳу анҳудан ривоят:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам эътикоф ўтирувчи ҳақида:
«У гуноҳларни ушлайди ва эътикоф ўтирувчи учун яхшиликларни, барча яхшиликларни қилувчига ўхшатиб, жорий қиладир», дедилар».
Ибн Можа ривоят қилган.
Демак, эътикоф уни қилувчи шахсни гуноҳлардан тўсади ва эътикоф ўтирувчи учун ҳамма яхшиликларни қилаётганларга ёзилаётган савобга ўхшаш савоб ёзилади.
Яна ўша кишидан ривоят қилинади:
«Ушбу қабр соҳибини:
«Ким ўз биродари ҳожати учун юриб, уни чиқарса, унга ўн йил эътикоф ўтиргандан яхши бўлур. Ким Аллоҳнинг розилигини тилаб бир кун эътикоф ўтирса, у билан дўзах орасида осмон гардишидан кенгроқ уч хандақ қилади», деганларини эшитдим».
Табароний ва Байҳақий ривоят қилган. ал-Ҳоким саҳиҳ, деган.
Ушбу ҳадисда эътикоф ўтириш киши учун охиратда қанчалар катта бахт-саодатга сабаб бўлишини баён қилиши билан бирга ўзгаларнинг ҳожатини чиқариш ундан бир неча чандон яхшиликларга эриштириши таъкидланмоқда.
Ҳусайн ибн Али розияллоҳу анҳудан ривоят:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Ким Рамазонда ўн кун эътикоф ўтирса, худди икки ҳаждек ёки икки умрадек бўлади», дедилар».
Байҳақий ривоят қилган.
Бу ривоятда ҳам эътикофнинг фазли улуғ экани таъкидланмоқда. Шунинг учун бу фазлга эришиш мақсадида иложини қилиб, эътикоф ўтириш керак.
Эътикофнинг хикматлари
Расулуллоҳ сав “Огоҳ бўлингиз танада бир парча гўшт бор, агар у ислоҳ бўлса, тананинг барчаси ислоҳ бўлади, агар у фасод бўлса, тананинг барчаси фасод бўлади, у қалбдир.” Қалбнинг фасод бўлишига кўпинча Аллоҳга юзланишдан чалғитадиган инсоннинг ҳаёт ташвишлари, муаммолари ва бошқа машғулотлари сабаб бўлади. Бу машғулликлар сирасига инсоннинг нафсига ёқадиган турли таомларни кўп истеъмол қилиш, ўйин-кулги, ортиқча кераксиз гаплар билан узун-узун суҳбатлар, кўп ухлаш ва бошқаларлар киради. Аллоҳ таоло ўз шариатига шундай ибодатларни киритдики, уларда инсоннинг барча қалбий ва жисмий ҳасталикларига шифо топиш мумкин бўлади. Эътикоф деб номланган ибодатимиз иншааллоҳ бизга ўзининг битмас туганмас фойдалари билан ёрдам кўрсатади. Эътикоф ҳам рўза каби қалбнинг қалқонидир.
Дунё шу даражада тезлашиб кетган-ки кўз очиб юмгунча бир кунимиз, ҳафтамиз, ой ва йилларимиз бизни ташлаб кетмоқда. Баъзан ўзи бугун нима ишларимга улгурдим деб ўйлаб қоламиз. Кексаларимиз айтганидек дунё ишларимиз ҳеч адо бўлмайди. Ҳаттоки уйидаги ишлар билангина банд бўлган уй бекаларимиз ҳам уйининг ишларини ҳеч тугата олмаётганидан шикоятда бўладилар. Юқоридаги гапларни келтиришимиздан мақсад шу-ки, биз шу қадар банд бўлиб қолганмизки Аллоҳ таоло билан ёлғиз қолиб, хотиржам охиратимиз хусусида тафаккур қилишга ҳам вақтимиз йўқ.
Бизнинг динимиз роҳибликни асло тарғиб этмайди, аксинча мусулмонлар доимо бир-бирлари билан алоқада, жам бўлиб яшашлари ва ибодатларини ҳам биргаликда қилишларига чақиради.
Лекин баъзида инсон ўзининг қилган ишларини сарҳисоб қилиш учун ҳам узлатга чекиниши фойдадан ҳоли эмас, чунки бу анбиёлар суннатидир. Аллоҳ таоло ўз пайғамбарларига ҳам турли кўринишлардаги эътиқофларни насиб этган. Мусо ас Тур тоғида, Муҳаммад ас Ҳиро ғорида, Юнус ас эса балиқнинг қорнида ўз Роббиларига ёлғиз ҳолда ибодат қилдилар, тафаккурга чўмдилар.
Эътикофда инсон ҳам рўзадор бўлади, Аллоҳ зикри билан банд бўлади ҳамда нафс талаб қилган нарсалардан узоқда бўлади. Эътикофда ўтириш билан инсон нималарни қўлга киритади? Қуйида бир қанчасини келтириб ўтамиз, булар эса фақатгина биз кўра олганимиз холос, буюк ҳикмат эгаси бўлган Роббимиз эътикофнинг ичига яна қандай сирларни жойлаштирган унинг ўзига маълум.
Эътиофда ўтирган инсон рўзасини гўзал шаклда тутади.
Рўзанинг савобини кетказадиган беҳуда ва ножоиз сўзлар ва амаллардан тийилади.
Эътикофни кечалари бедор ҳолда ўтказгани учун иншааллоҳ охирги ўн кунликка яширинган қадр кечасини топиш имконига эга бўлади.
Эътикоф аслида савобли амал, унинг рамазон ойида бажарилиши эса шу савобларнинг янада кўп бўлишига сабаб бўлади.
Ўзини ва нафсини яхши ишларга кўниктиради.
Аллоҳ учун ибодатга ажраб чиқиб, пайғамбарлар суннатини адо этган бўлади.
Ўзини ўзи сарҳисоб қилиб олади, агар ҳар ойда бир марта эътикоф ўтирса, бир ойлик ишларини, йилда бир марта ўтирса йиллик амалларини ҳисоб китоб қилиб олишга эришади. Яъни шунча вақт мобайнида қандай яхши амаллар қилдим, қандай гуноҳларга йўл қўйдим. Яхши ишларимни холис Аллоҳ учун қилдимми ёки...
Гуноҳлар қилдим, уларнинг кетидан ювилиб кетиши учун савобли иш қилдимми ёки чин тавбамни қилдимми ёки аксинча инсонлигимга бориб унутиб юбордимми?!
Қайси амалларни бажаришда оқсаяпти, шу жиҳатларни ўрганиб муолажа қилиб чиқади.
Қуръон ва ҳадисларни тафаккур билан ўқиш имкониятини қўлга киритади.
Энди эътикофнинг таърифи билан танишиб олсак
«Эътикоф» луғатда «ушлаб қолиш», «туриб қолиш» ва «лозим тутиш» маъноларини ифода қилади.
Шариатда эса
«Рўзадорнинг жамоат масжидида эътикоф нияти ила қолишидир».
Эътикофнинг шариатда мавжуд эканига Куръон, суннат ва ижмоъ далолат килади.
Аллоҳ таоло:
Ва Иброҳим ва Исмоилга: «Уйимни тавоф қилувчилар, эътикоф ўтирувчилар ва рукуъ ва сажда қилувчилар учун поклаб қўйинглар деб амр қилдик
«Бақара» сурасидаги ушбу оятда Аллоҳ таоло Иброҳим ва Исмоил алайҳиссаломларга берган амри ҳақида хабар бермоқда. Байтуллоҳни неча тоифа ибодат қилувчилар учун поклашлари лозимлиги айтилмоқда. Ана ўша ибодат қилувчи тоифалар ичида эътикоф ўтирувчилар ҳам зикр қилинмоқда.
Демак, эътикоф Қуръонда зикр қилинган ибодатдир.
Демак, эътикоф Иброҳим алайҳиссаломнинг даврларидан, қадим замонлардан буён бор
Яна Аллоҳ таоло:
«Ва у(аёл)ларга масжидларда эътикоф ўтирганингизда яқинлик қилманг», деган (Бақара: 187).
Бу эътикоф Қуръонда зикр қилинган ибодат эканига яна бир далил. Эътикоф ўтирган шахс ўз жуфти ҳалоли ила жинсий яқинлик қилмаслиги ва эътикоф ибодати масжидда адо этилиши лозим.
Эътикоф Қуръонда зикр қилинган ибодат эканига ушбу оятлар далилдир.
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам, то Аллоҳ у кишини вафот эттиргунича Рамазоннинг охирги ўн кунлигида эътикоф ўтирар эдилар. Сўнгра, у зотдан кейин завжалари ўтиришди».
Бешовлари ривоят қилишган.
Эътикоф қуйидаги турларга бўлинади:
1. Вожиб.
Бунга назр қилинган эътикоф киради.
2. Суннати муаккада.
Бунга Рамазоннинг охирги ўн кунидаги эътикоф киради.
3. Мустаҳаб.
Бунга юқорида зикр қилинганлардан бошқа эътикофлар киради.
Эътикоф ўзига хос алоҳида ибодат бўлиб у ила банда қалб мусаффолигига, дунёнинг ташвишларидан узилишга, Аллоҳ таолога қурбат ҳосил қилишга ва шу каби кўпгина фазлларга эришади.
Унинг ози бир кундир. Аммо имом Муҳаммад раҳматуллоҳи алайҳи: «Эътикофнинг ози бир оз муддат бўлса ҳам бўлади», деганлар ва шунга фатво берилган. Ким эътикофни бузса, қазосини бажаради. Худди нафл рўзани бузган одам қазосини тутиши вожиб бўлганга ўхшаб.
Эътикоф ўтирган одам масжиддан инсон ҳожатларидан бошқа нарса учун чиқмайди.
Инсон ҳожатлари деганда катта ва кичик тоҳарат ушатиш, нажосатни кетказиш ва жунубликдан ғусл қилиш каби ишлар кўзда тутилади. Мазкур ишларни қилиб бўлиши билан дарҳол эътикоф ўтирган жойига қайтади.
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қачон эътикоф ўтирсалар инсон ҳожатидан бошқа нарса учун уйга кирмас эдилар».
Молик ривоят қилган.
Уламоларимиз: «Жума ўқиладиган масжидда эътикоф ўтириш афзал», дейдилар.
Агар узрсиз маълум вақтга чиқса, эътикофи бузилади.
Шунингдек, ғарқ бўлаётган ёки ёнаётган нарсани қутқариш каби фавқулодда ҳолатларда, шунингдек, бемор кўриш, жанозада қатнашиш, гувоҳлик бериш каби ишлар учун чиқса ҳам эътикофи бузилади ва қазо лозим бўлади.
У, эътикоф ўтирган масжидида еб-ичиши, ухлаши, савдо молини масжидга келтирмасдан олди-сотди қилиши мумкин. Бошқа кишига бу ишларни масжидда қилиш мумкин эмас.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам эътикоф ўтирганларида шундай қилганлар ва бу ҳожатларни масжиддан чиқмасдан бажариш мумкин.
У жим ўтирмайди. Фақатгина хайрли нарсаларни гапиради.
Эътикоф ўтирган одам оғзига мум солингандек жим ўтириши мумкин эмас. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундан қайтарганлар. Эътикофдаги киши, намоз ўқиш, тиловат, зикр, ҳадис ўқиш, илм ўрганиш, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ва бошқа Пайғамбарларнинг сийратларини, аҳли солиҳлар ҳақидаги хабарларни ўрганиш билан машғул бўлади.
Агар кечаси ёки унутиб бўлса ҳам жинсий алоқа қилиш эътикофни бузади. Шунингдек, фарждан бошқа ерга жинсий алоқа қилиш, ўпиш, ушлаш туфайли маний нозил қилса ҳам, эътикоф бузилади. Чунки, эътикоф ҳам худди намоздек нарса. Мазкур нарсаларнинг барчаси намозни бузади. Аммо нозил қилмаса, мазкур ишлар ўзи ҳаром бўлса ҳам, эътикоф бузилмайди. Аёл киши уйида эътикоф ўтиради.
Яъни, уйидаги намоз ўқийдиган ерида. Чунки, аёл киши учун энг қулай жой ўшадир.
Агар бир неча кун эътикоф ўтиришни назр қилган бўлса, ўша кунларнинг кечаларини ҳам ўтириш лозим бўлади.
Шунингдек, бир неча кеча эътикоф ўтиришни назр қилган бўлса, ўша кечаларнинг кундузларини ҳам ўтириш лозим бўлади.
Бунда шарт қилмаган бўлса ҳам, кетма-кет ўтирилади. Икки кунни назр қилган бўлса, икки кундуз ва икки кеча ўтиради. Наҳорнинг ўзини ният қилиш жоиз.
Эътикофнинг шартлари
1. Мусулмон, ақлли ва балоғатга етган бўлиши.
2. Ният.
3. Масжидда бўлиши.
4. Жанобат, ҳайз ва нифос қонларидан тоза бўлиш.
Эътикоф килган одамга мустахаб бўлган нарсалар
1. Намоз ва Куръон тиловати каби тоат-ибодатларни мўл қилиш.
2. Фойдасиз бўлган сўзлардан, жанжал, тортишув ва сўкинишдан сақланиш.
3. Масжид ичидаги бир ердан ажралмаслиги. Имом Муслим р.а Нофеъ разияллоҳу анҳудан қуйидаги сўзларни нақл қилди. Нофеъ деди: «Ибн Умар менга масжиддаги расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам эътикоф килган ерни кўрсатди».
Эътикофдаги одамга мубоҳ (рухсатли) бўлган нарсалар
1. Зарурий эхтиёж учунгина ташқарига чиқиш.
Оиша разияллоҳу анҳо дедилар: «Касални зиёрат қилмаслик, жанозада иштирок этмаслик, хотинларга қўл теккизмаслик ва улар билан ковушмаслик, зарурий эҳтиёжи учунгина ташқарига чиқиш, эътикофдаги одам учун суннатдир» (Имом Абу Довуд ривояти.
2. Масжидда унинг тозалигига риоя қилиш билан бирга ейиш, ичиш ва ухлаш.
3. Эхтиёжсис сўзлаш ва бошқалар билан гаплашиш.
4. Сочни тараш, тирноқларни олиш, баданини тозалаш, чиройли кийимларни кийиш ва хушбўйланиш.
Оиша разияллоху анхо дедилар: «Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам эътикоф қилган пайтларида, хужрага бошларини киритар ва мен бошларини ювар эдим (бошка бир ривоятда: бошларини тарар эдим)» (Муттафақун алайҳ).
5. Эътикоф қилган еридан оиласини кузатиш учун чиқиш.
Софийя разияллоху анҳо расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг шундай қилганларини ривоят килганлар.
Эътикофдаги одамга макруҳ бўлган нарсалар
1. Олди-сотти қилиш.
2. Ичида ва ташида гуноҳ бўлган сўзларни сўзлаш.
3. Ибодат деб эътиқод қилган ҳолда мутлақо сўзлашдан тийилиш.
Эътикофни бузадиган нарсалар
1. Масжиддан оз бўлса-да, ташқарига заруратсиз чиқиш.
2. Жинсий алоқа қилиш.
3. Телбалик ёки мастлик сабабли ақлсиз холатга келиш.
4. Муртадлик (Аллох бундан ўзи сакласин!).
5. Покликни кетказгани учун ҳайз ва нифос қонларининг келиши.
Эътикофга кириш ва эътикофдан чиқиш вақти
Эътикоф, масжидга кириш ва у ерда туриш билан Аллоҳга қурбат ҳосил қилишни ният қилиш билан бошланади. Агар одам рамазоннинг охирги ўн кунлигида эътикофга киришга ният қилса, масжидга рамазоннинг йигирманчи куни Куёш ботишидан аввал киради ҳамда рамазон ойининг охирги куни қуёш ботганидан сўнг эътикофидан чиқади.
Эслатмалар:
1. Эътикоф қилишни нафл ўларок бошлаган, кейин эса эътикофини тўхтатган одам, эътикофининг қазосини қилиши лозим. Чунки расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам шаввол ойида эътикофининг қазосини қилган эдилар.
2. Хотин киши масжидда фитнадан саломат бўлиб, эридан изн олиш шарти билангина, эътикоф қилиши мумкин. Агар эридан рухсат олмай эътикофга кирса, эри уни масжиддан чиқариши мумкин. Эътикофнинг хотин-қизларга нисбатан хукми, эркакларнинг хукми кабидир. Бирок, хотин-қизлар хайз қони кўрсалар, эътикофлари бузилади. Агар қонлари тўхтаб, пок бўлсалар, эътикофини келган еридан охирига қадар давом эттирадилар. Эътикофдаги хотин-қизлар масжиднинг эркаклар намоз ўқимайдиган тарафида парда тўсиб олишлари суннатдир.
Оиша ра дан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Рамазоннинг охирги ўн кунида эътикоф ўтирар эдилар ва:
«Лайлатул Қадрни Рамазоннинг охирги ўнлигидан изланглар» дер эдилар».
Икки Шайх ва Термизий ривоят қилган.
Шарҳ: Пайғамбар алайҳиссаломнинг мазкур ўн кунликда эътикоф ўтиришлари уларда Лайлатул Қадр борлиги учундир. Чунки ўн кечаю кундуз узлуксиз масжидда эътикоф ўтирган одам Лайлатул Қадрни топиши муқаррар.
Шунинг учун ҳам ҳозирда аҳли солиҳ кишилар доимо Рамазони шарифнинг охирги ўн кунлигида эътикоф ўтиришга ҳаракат қиладилар. Имкони бор ҳар бир киши бу ишни қилса, жуда ҳам яхши бўлади.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳар Рамазонда ўн кун эътикоф ўтирар эдилар. Вафот этган йиллари йигирма кун эътикоф ўтирдилар».
Бухорий ва Абу Довуд ривоят қилган.
Шарҳ: Чунки У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам умри шарифлари охирлаб қолганини сезиб, солиҳ амалларни кўпроқ қилишга ўтган эдилар.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам вафот этадиган йиллари шунга ўхшаш ишларни кўп қилганлари маълум ва машҳур.
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам қачон эътикоф ўтиришни ирода қилсалар, Бомдодни ўқиб эътикоф жойига кирар эдилар. У зот капа қуришга амр қилдилар. Бас, қурилди. Рамазоннинг охирги ўнлигида эътикофни ирода қилган эдилар. Бас, Зайнаб ҳам ўзига капа қуришга амр қилди. У қурилди. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ундан бошқа завжалари ҳам ўзига капа қуришга амр қилдилар ва қурилди. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам Бомдодни ўқиб бўлгандан сўнг назар солдилар. Бирдан капаларни кўрдилар ва: «Яхшиликни ирода қиляптиларми?» дедилар.
Сўнг амр қилиб, ўз капаларини йиғиштирдилар ва Рамазонда эътикоф ўтиришни тарк этдилар. Кейин Шавволнинг биринчи ўн кунлигида эътикоф ўтирдилар».
Бешовларидан фақат Термизий ривоят қилмаган.
Шарҳ: Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам эътикоф ўтирмоқчи бўлганларида масжидлари ичига кичик капа қурдирар эдилар.
Бир йили, бошқа ривоятларда айтилишича, Оиша онамиз ҳам У киши эътикоф ўтирганда, эътикоф ўтирмоқчи бўлибдилар. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан изн сўраган эканлар, изн берибдилар. Сўнг Ҳафса онамиз ҳам Оиша онамиз орқали изн сўраган эканлар, у кишига ҳам изн берибдилар. Ҳафса онамиз ҳам ўзларига капа қурдирибдилар. Зайнаб бинти Жаҳш онамиз ҳам ўзларига эътикоф ўтириш учун капа қурдириб олибдилар.
Эътикоф ўтириш бошланадиган куни Бомдод намозини ўқиб бўлиб, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам эътикоф ўтиришни бошлаш мақсадида капалари томон юзлансалар, унинг яқинида бир неча капалар турибди. Шунда:
«Бу(аёл)лар яхшиликни ирода қиляптиларми?» дептилар-да ўз капаларини йиғиштириб қўйишни буюрибдилар. Эътикоф ўтирмаптилар. Чунки, масжид ичида капа кўпайиб кетса, намозхонларга халал бериши турган гап. Бунинг устига эътикоф ўтиришдан асосий мақсадлардан бири аҳли аёлдан бутунлай ажраб, Аллоҳга ибодат қилиш.
Мазкур ҳолатда эса, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам учун бу мақсад ҳосил бўлмайдиган кўринган.
Учинчидан, масжидга турли одамлар кириб чиқади, агар оналаримиз капа қуриб ўтирсалар, унга кириб чиқиб турсалар ўнғайсиз ҳолга тушишлари мумкин.
Ушбу ҳадисдан олинадиган фойдалар:
1. Эътикоф масжидда бўлиши.
2. Эътикоф ўтирувчи ўзига капа қуриб олса яхши бўлиши.
3. Эътикоф Бомдоддан кейин бошланиши.
4. Баъзи фойда учун ёки ноқулайликнинг олдини олиш учун бошламоқчи бўлган ишни қолдириш мумкинлиги.
5. Узр туфайли Рамазон охирида эътикоф ўтира олмаган одам Шавволнинг охирида ўтирса ҳам бўлиши.
6. Аёл киши ўз эридан сўраб эътикоф ўтириш керак.
Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам қачон эътикоф ўтирсалар, у кишига тавба устуни ортига тўшак солиб ёки сўри қўйиб берилар эди».
Ибн Можа ишончли санад ила ривоят қилган.
София розияллоҳу анҳо айтдиларки:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам масжидда эътикоф ўтирган эдилар. Мен кечаси у кишининг зиёратларига келдим, бироз гаплашдим, сўнг уйим томон турдим. У киши мени кузатгани мен билан турдилар. (У кишининг уйи Усома ибн Зайднинг масканида эди). Бас, ансорийлардан икки киши ўтиб қолди. Улар Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламни кўришлари билан тезлаб қолдилар. Шунда У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Икковингиз шошилманг, бу (аёл) София бинти Ҳуяййдир», дедилар.
«Субҳаналлоҳ! Эй, Аллоҳнинг Расули!» дейишди.
«Албатта, шайтон инсоннинг қон юрар жойида юради. Мен у сизнинг қалбингизга бирор нарсани ёки ёмонликни отишидан қўрқдим», дедилар».
Бешовларидан фақат Термизий ривоят қилмаган.
Ушбу ҳадисдан олинадиган фойдалар:
1. Эътикоф масжидда бўлиши.
2. Аёл киши кечаси бирор жойга борса жоизлиги.
3. Эътикоф ўтирган кишини хотини зиёрат қилса жоиз.
4. Эътикоф ўтирган шахс ўз зиёратчиси билан гаплашиб ўтирса мумкинлиги.
5. Эътикоф ўтирган киши ўз зиёратчисини кузатиб чиқса бўлиши.
6. Кишилар кўнглига ёмон гумон келтириши мумкин ишларда эҳтиёт бўлиши кераклиги. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳалиги икки киши қоронғида аёл киши билан турганликларини кўриб, ҳар хил хаёлга бормасин деб аёл ўз хотинлари эканлигини айтиб қўйдилар.
7. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг умматларига меҳрибонликлари. Уларга гуноҳ бўлиши мумкин нарсанинг олдини олишлари.
8. Ажабланганда «Субҳаналлоҳ» дейиш жоизлиги.
9. Шайтон инсонда қоннинг йўлида юриши, унинг иғвосидан жуда ҳам эҳтиёт бўлиш лозимлиги.
ЭЪТИКОФ УЧУН РЎЗА ШАРТМИ?
Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: У киши:
«Эй, Аллоҳнинг Расули, мен жоҳилият даврида Масжидул Ҳаромда бир кеча эътикоф ўтиришни назр қилган эдим» , деди. Бас, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам у кишига:
«Назрингга вафо қил. Бир кеча эътикоф ўтир», дедилар».
Бешовлари ривоят қилган.
Ушбу ҳадисдан олинадиган фойдалар:
1. Жоҳилият давридаги назрга ҳам вафо қилиш керак.
2. Рўзасиз эътикофга ўтирса бўлади. Чунки кечаси рўза йўқ.
3. Масжидул Ҳаромда эътикофга ўтирса бўлади. Аммо жумҳур уламолари, жумладан, Имом Абу Ҳанифа ҳам рўзасиз эътикоф бўлмайди, дейдилар. Уларнинг далиллари келгуси ҳадиси шариф.
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят:
«Эътикоф ўтирувчи учун бемор кўргани бормаслик, аёл кишига қўл тегизмаслик ёки қучоқламаслик, зарур бўлмаган ҳожат учун чиқмаслик суннатдир. Рўзасиз эътикоф йўқ. Жомеъ масжиддан бошқа жойда эътикоф йўқ».
Абу Довуд ва Насаий ривоят қилган.
Шарҳ: Эътикофнинг суннатига хилоф иш қилган одамнинг эътикофи бузилади.
Эътикоф ўтирган одамга рўза шарт, деганларга ушбу ҳадис, шарт эмас, деганларга олдинги ҳадис далилдир.
Эътикофга жомеъ масжид шарт, деганлар ушбу ҳадисни далил қилиб олганлар. Баъзилар уйдаги намозгоҳда, хусусан, аёллар эътикоф ўтирса жоиз, дейдилар.
Нажоҳ ал Ҳалабийнинг “Фиқҳул ибадат” китобида айтилишича нафл эътикоф учун рўза шарт эмас дейилади, ундан бошқалари учун шартдир
Сурайё Ибрагимова
Хадичаи Кубро аёл-қизлар
ўрта махсус ислом билим юрти катта ўқитувчиси