www.muslimuz

www.muslimuz

Вівторок, 29 декабрь 2020 00:00

2. БАҚАРА СУРАСИ, 234–237 ОЯТЛАР

وَٱلَّذِينَ يُتَوَفَّوۡنَ مِنكُمۡ وَيَذَرُونَ أَزۡوَٰجٗا يَتَرَبَّصۡنَ بِأَنفُسِهِنَّ أَرۡبَعَةَ أَشۡهُرٖ وَعَشۡرٗاۖ فَإِذَا بَلَغۡنَ أَجَلَهُنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ فِيمَا فَعَلۡنَ فِيٓ أَنفُسِهِنَّ بِٱلۡمَعۡرُوفِۗ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِيرٞ٢٣٤

234. Сизлардан вафот этиб, жуфтларини қолдирганларингизнинг хотинлари тўрт ойу ўн кун ўзларини интизорда сақлашади. Муҳлатлари тугагач, ўзлари борасидаги қиладиган яхши ишларида сизларга гуноҳ йўқдир. Аллоҳ қилаётган ишларингиздан хабардордир.

Бундан илгари келган оятларда талоқ қилинган хотинга уч ҳайз муддатида интизор ўтириш (идда) ҳукм бўлган эди. Энди вафот этган кишининг қолган хотини тўрт ойу ўн кун ўзини интизорда сақлаши айтилмоқда. Агар бу муддат ичида хотиннинг ҳомиладор эмаслиги аниқ бўлса, иддаси тугаганидан кейин бошқа киши билан никоҳлана олади, агар боласи борлиги маълум бўлса, у туғилгунича кутади. Ибн Аббос розияллоҳу анҳумо бундай деганлар: "Эри вафот этган аёл тўрт ойу ўн кун идда сақлайди" деган оят "Эри ўлган хотин бир йил эрининг уйидан чиқмай ўтиради" оятини бекор қилди". Ато розияллоҳу анҳу бундай деган: "Хотин, агар хоҳласа, марҳум эри уйида унинг васиятига биноан идда сақлайди, хоҳламаса, чиқиб кетаверади" деган оятни Аллоҳ таолонинг: "Улар ўзларича қилган ишларда сизларга гуноҳ йўқ" деган сўзи қувватлайди. Кейин мерос ҳақида оят нозил бўлиб, хотиннинг марҳум эр уйида идда сақлашининг вожиблигини бекор қилди, энди у ўзи истаган жойда идда сақлайдиган бўлди" (Бухорий ривояти).

وَلَا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ فِيمَا عَرَّضۡتُم بِهِۦ مِنۡ خِطۡبَةِ ٱلنِّسَآءِ أَوۡ أَكۡنَنتُمۡ فِيٓ أَنفُسِكُمۡۚ عَلِمَ ٱللَّهُ أَنَّكُمۡ سَتَذۡكُرُونَهُنَّ وَلَٰكِن لَّا تُوَاعِدُوهُنَّ سِرًّا إِلَّآ أَن تَقُولُواْ قَوۡلٗا مَّعۡرُوفٗاۚ وَلَا تَعۡزِمُواْ عُقۡدَةَ ٱلنِّكَاحِ حَتَّىٰ يَبۡلُغَ ٱلۡكِتَٰبُ أَجَلَهُۥۚ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ يَعۡلَمُ مَا فِيٓ أَنفُسِكُمۡ فَٱحۡذَرُوهُۚ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ غَفُورٌ حَلِيمٞ٢٣٥

235. У аёлларга ишора билан совчилик қилишларинг ёки буни дилингизда сақлашларингнинг гуноҳи йўқ. Аллоҳ улар ҳақида ўйлашларингни билади. Лекин улар билан яширинча ваъдалашманглар. Яхши гаплар айтсангиз, майли. Иддалари тугамагунича никоҳ боғлашга қасд қилманглар. Англаб олингларки, Аллоҳ дилларингиздагиларни билади. Ундан эҳтиёт бўлинглар, Аллоҳ кечирувчи ва ҳалимдир.

Оятдаги "акнантум" сўзи "кўнглингизга тугдингиз, дилингизда сақладингиз" каби маъноларда бўлиб, беркитилган, ўзгалардан яширилган ҳар бир нарсани англатади. Бу ояти каримага кўра, иддадаги хотиннинг интизор муддати тугамагунича бир киши никоҳига ололмайди, унинг очиқ ваъдасига кўз тутолмайди, никоҳсиз қўшилса гуноҳга ботади. Лекин дилида "шу хотиннинг иддаси тугаса, унга уйланаман" деб ният қилса ёки бу мақсадини аёлга ишоралар билан (масалан, "мен бир хотин ахтариб юрувдим" дейиш) билдирса, ҳечқиси йўқ. Бундан ортиқ сўзлашиш шариатда ман этилган. Аллоҳ таоло дилларингиздаги ҳамма нарсани билиб туради, Унинг амрларидан чекинишдан эҳтиёт бўлинглар. Аллоҳ таоло гуноҳларингизни кечирувчи, ҳалим Зотдир. Ибн Аббос оятдаги: "фима аррозтуҳум биҳи мин хитбатин-нисаи" жумласи ҳақида бундай деганлар: "Масалан, "мен уйланмоқчиман, дилимда бирор солиҳа аёлнинг ўзимга муяссар бўлишини истайман", дейди". Қосим эса: "Бирор аёлга уйланишни дилига тугиб қўйган киши ўша аёлга: "Сен менга ардоқлисан, кўнглимдаги аёлсан, Аллоҳ таоло сенга яхшиликни раво кўрсин" каби сўзларни айтиши мумкин", деганлар. Ато бундай дейди: "Ишора билан маълум қилади, ошкора айтмайди. "Мен бир хотин олиш ниятидаман, Аллоҳга шукр, сен ҳамма орзу қиладиган аёлсан!" дейди, аёл ҳам эркак қай йўсинда гап қилган бўлса, шундай гап қилади, заррача ортиқча гапирмайди. Аёлнинг валийи ундан яширинча бировга ваъда бермайди. Аёл агар иддада ўтирган вақтида бирор киши билан ваъдалашган бўлсаю, кейин у уни ўз никоҳига олган бўлса, уларни ажратиб бўлмайди". Ҳасан бундай дейди: "Ла туваъидуҳунна сиррон" (улар билан яширинча ваъдалашманглар) ояти замирида зино мавжуддир". Ибн Аббос розияллоҳу анҳумо айтадилар: "Ал-китабу ажалаҳ" – иддаси тугагунича" демакдир" (Бухорий ривояти).

لَّا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ إِن طَلَّقۡتُمُ ٱلنِّسَآءَ مَا لَمۡ تَمَسُّوهُنَّ أَوۡ تَفۡرِضُواْ لَهُنَّ فَرِيضَةٗۚ وَمَتِّعُوهُنَّ عَلَى ٱلۡمُوسِعِ قَدَرُهُۥ وَعَلَى ٱلۡمُقۡتِرِ قَدَرُهُۥ مَتَٰعَۢا بِٱلۡمَعۡرُوفِۖ حَقًّا عَلَى ٱلۡمُحۡسِنِينَ٢٣٦

236. Тегинмай ё бирор маҳрини аниқ қилмай туриб хотинларингизни талоқ қилишингизнинг гуноҳи йўқ. Бойларингиз қодирлигига қараб, йўқларингиз қўлидан келганича, уларни манфаатлантиринглар. Бу яхшилик қилувчилар бурчидир.

Агар никоҳ вақтида маҳр зикр қилинмай, маҳрсиз никоҳ бўлиб қолса, ҳечқиси йўқ, маҳр кейин айтилса ҳам бўлаверади. Лекин шу ҳолатда эр хотини билан яқинлашмай туриб, талоғини берса, эрга ҳеч қандай маҳр лозим бўлмайди. Шунга қарамай, эрнинг ўз ҳолатига қараб хотинга уч сидра кийим, кўйлак, рўмол каби нарсаларни хурсандчилик билан бериши лозимдир. Хотинга қўшилмай туриб унинг жавобини бериш гуноҳ бўлмайди. Аллоҳ таолонинг бундай огоҳлантириши бор: "Эй Пайғамбар, сизлар (мўминлар) хотинларингизни талоқ қилсангизлар, уларнинг иддаларида талоқ қилинг ва иддани сананг. Парвардигорингиз Аллоҳдан қўрқинглар. (Идда тугагунча) уларни (яшаб турган) уйларидан ҳайдаб чиқармангиз ва улар ҳам ўзларича чиқиб кетишмасин... Бу Аллоҳнинг чегараларидир, ким Аллоҳ чегараларидан тажовуз қилиб ўтса, демак, у ўз жонига зулм қилибди" (Талоқ, 1).

وَإِن طَلَّقۡتُمُوهُنَّ مِن قَبۡلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ وَقَدۡ فَرَضۡتُمۡ لَهُنَّ فَرِيضَةٗ فَنِصۡفُ مَا فَرَضۡتُمۡ إِلَّآ أَن يَعۡفُونَ أَوۡ يَعۡفُوَاْ ٱلَّذِي بِيَدِهِۦ عُقۡدَةُ ٱلنِّكَاحِۚ وَأَن تَعۡفُوٓاْ أَقۡرَبُ لِلتَّقۡوَىٰۚ وَلَا تَنسَوُاْ ٱلۡفَضۡلَ بَيۡنَكُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ بِمَا تَعۡمَلُونَ بَصِيرٌ٢٣٧

237. Агар маҳрини белгилаб қўйган ҳолда тегинмай туриб уларни талоқ қилсанглар, белгиланганининг ярмини берасизлар. Лекин аёл ва никоҳ битими қўлида бўлган киши маҳрни кечиб юборса, бермайсизлар. Кечиб юборишингиз тақвога яқиндир. Ўзаро бир-бирингизга яхшилик қилишни унутманглар, Аллоҳ нима қилаётганларингни кўриб туради.

Агар никоҳ вақтида маҳр белгиланиб, кейин эр тегинмай туриб хотинини талоқ қилса, ана шу белгиланган маҳрнинг ярмини беради. Агар хотин ё эр афв этишса, бу ҳолда уни бермаса ҳам бўлади. Хотиннинг афви шуки, ўша собит бўлган ҳақнинг ярмини ҳам олмайди. Эрнинг афви шуки, хотинига белгиланган маҳрнинг ҳаммасини беради ёки олдин маҳрини тўла берган бўлса, ярмини қайтариб ҳам олмайди. Эрнинг афв этиши тақвога яқиндир, чунки Аллоҳ таоло никоҳ ақди (тугуни)ни унга топширган, никоҳни бузмаслик, уни асраш унинг қўлидадир.

Аввал хабар берганимиздек, Тошкент ислом институти талабалар учун қишки таътил даври тасдиқланган ўқув режасига мувофиқ 2020 йил 28 декабрдан 2021 йил 11 январгача этиб белгилан эди.

Шу муносабат билан таътил даврида Тошкент ислом институти педагог-ўқитувчилар учун ўқув жараёнига оид меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатлар, замонавий педагогик технологиялар ва методлар ҳамда ихтисослик фанлари бўйича ўқув семинари ташкил этилди.

Бугун, 28 декабрдан бошлаб, ўқув-услубий бўлим томнидан ташкил этилган Тошкент ислом институтида таълимни “Кредит-модуль тизимига ўтказиш, ўқув жараёнини рақамлаштириш ҳамда илмий салоҳиятни ошириш масалалари”га бағишланган 10 кунлик малака ошириш ўқув машғулотлари бошланди.

Семинарнинг биринчи дарсини ТИИ ректори У.Ғафуров ўтиб, мазкур ўқув машғулотларининг моҳияти, вазифалари ҳамда семинарнинг ташкилий масалалари тўғрисида маълумот берди. Ректор якунланаётган биринчи семестрдан сўнг бошланадиган навбатдаги ўқув семестрда амалга ошириши режалаштирилган ишлар, кредит-модуль тизимига ўтиш билан боғлиқ ўқув ва ташкилий масалалари ҳақида тўхталди.

Айни пайтда ўқув жараёнларида энг муҳим масалалардан ҳисобланган профессор-ўқитувчиларнинг илмий даража ва унвонларини ошириш, докторлик дессертацияларини ёқлаш, илмий тадқиқот мавзуларини кенгашларда тасдиқлатиш каби жараёнларга оид билимлар тақдим қилинди.

2020-2021 ўқув йили маълумотларига кўра, ТИИнинг “Ақоид ва фиқҳий фанлар”, “Ҳадис ва ислом тарихи”, “Таҳфизул Қуръон”, “Тиллар” ва “Ижтимоий фанлар” кафедраларида 2 та профессор, 74 та магистр, 7 та доцент, 17 та бакалавр даражасидаги ўқитувчилар фаолият юритмоқда. Рақамлардан кўриниб турибдики, институтда профессор-ўқитувчиларнинг илмий салоҳиятни ошириш борасида салмоқли ишлар амалга оширилган. Эндиликда эса, қолган ўқитувчиларнинг ҳам докторантурага кириши ёки мустақил ва эркин тадқиқотчи сифатида илмий ишларни бошлаши учун замин ҳозирланмоқда.

Эслатиб ўтамиз, мазкур ўқув семинари 2021 йилнинг 9 январига қадар давом этади. Сайтимиз орқали ўқув курсларидаги энг муҳим мавзуларга бағишланган дарслар билан сизларни таништириб борамиз.

Бугун ўтган дарс машғулотларидан бири, “Кредит-модуль тизимига ўтиш  нима учун керак? Мақсад, моҳият ва афзалликлари” тўғрисида навбатдаги мақоламизда маълумот берамиз.

 

ТИИ Матбуот хизмати

 

 
 
Понеділок, 28 декабрь 2020 00:00

“ЧИМ” ЖОМЕ МАСЖИДИНИНГ ЯНГИ ХОНАҚОСИ

Қашқадарё вилоятининг Қамаши туманидаги “Чим” жоме масжиди 1991-йилда ҳашар йўли билан барпо этилган. Аҳолиси йигирма мингдан зиёд Чим қишлоғи оқсоқолларидан бўлган марҳум устозимиз, ушбу масжидга кўп йиллар имом-хатиблик қилган мулла Худойберди бобо Абдуллаев ташаббуси ва саи-ҳаракатлари билан икки юз нафар намозхонга мўлжаллаб қурилган бино ҳали фойдаланишга яроқли эди. Бироқ бугунги давр талаблари ва намозхонлар сонининг ортиб бориши масжиднинг янги биноси барпо этилишига сабаб бўлди.

Қишлоқ Сурхондарё ва Самарқанд вилоятларини ҳамда Қарши шаҳри билан Шаҳрисабз, Китоб, Яккабоғ, Чироқчи туманларини боғловчи катта (магистрал) йўллар кесишган нуқтада жойлашган. Бунинг устига, ён-атрофдаги бошқа қишлоқларда жоме масжид бўлмагани учун ҳам жамоат намозлари, хусусан икки ҳайит ва жума кунлари намозхонлар эски хонақога сиғмай қолишаётган эди. Шунинг учун Ўзбекистон мусулмонлари идораси тавсияси асосида, “Вақф” хайрия жамоат фонди кўмагида янги хонақо қуриб битказилди.

Тўрт юз кишига мўлжалланган, икки ёни ва олди ҳам текисланиб, ховлисига яна олти юз кишини сиғдиришга шароит яратилган ушбу масжид биноси янги йил арафасида фойдаланишга топширилди. (Эски хонақо эса йўловчи аёллар учун масжид сифатида қолдирилди.)

Очилиш маросимида Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг масъул ходимлари, вилоят ва туман имомлари, аҳли илмлар, қишлоқ нуронийлари қатнашди. Эҳсон дастурхонидан сўнг Қуръон ўқилиб, хайрли дуолар қилинди. Жума намозига келган жамоатнинг ўзи янги хонақо ва айвонни тўлдиргани кўнгилларни хушнуд этди.

 

Абдулазиз Абдуллаев,

“Чим” жоме масжид имом-хатиби

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Бугун тарихий даврнинг янги босқичи – халқимиз ўз олдига эзгу мақсадлар қўйиб, ўз куч ва имкониятларига таянган ҳолда, оғир ва синовли кунларда ҳам ҳамжиҳатлик ила тараққиёт сари одимлаб бораётган паллада яшаяпмиз.  

Манба: “Янги Ўзбекистон” газетаси,
2020 йил 25 декабрь, 251-сон
Вівторок, 22 декабрь 2020 00:00

2. БАҚАРА СУРАСИ, 233 ОЯТ

۞وَٱلۡوَٰلِدَٰتُ يُرۡضِعۡنَ أَوۡلَٰدَهُنَّ حَوۡلَيۡنِ كَامِلَيۡنِۖ لِمَنۡ أَرَادَ أَن يُتِمَّ ٱلرَّضَاعَةَۚ وَعَلَى ٱلۡمَوۡلُودِ لَهُۥ رِزۡقُهُنَّ وَكِسۡوَتُهُنَّ بِٱلۡمَعۡرُوفِۚ لَا تُكَلَّفُ نَفۡسٌ إِلَّا وُسۡعَهَاۚ لَا تُضَآرَّ وَٰلِدَةُۢ بِوَلَدِهَا وَلَا مَوۡلُودٞ لَّهُۥ بِوَلَدِهِۦۚ وَعَلَى ٱلۡوَارِثِ مِثۡلُ ذَٰلِكَۗ فَإِنۡ أَرَادَا فِصَالًا عَن تَرَاضٖ مِّنۡهُمَا وَتَشَاوُرٖ فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡهِمَاۗ وَإِنۡ أَرَدتُّمۡ أَن تَسۡتَرۡضِعُوٓاْ أَوۡلَٰدَكُمۡ فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ إِذَا سَلَّمۡتُم مَّآ ءَاتَيۡتُم بِٱلۡمَعۡرُوفِۗ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ بِمَا تَعۡمَلُونَ بَصِيرٞ٢٣٣

233. Эмизишнинг тўла-тўкис бўлишини истаган оналар фарзандларини тўлиқ икки йил эмизишади. Уларни меъёрида едириш-ичириш ота зиммасидадир. Ҳеч кимга тоқатидан ортиғи юкланмайди. Боласи туфайли она ҳам, ота ҳам зарар кўрмасин. Меросхўр ҳам шундай. Агар ўзаро келишиб ва маслаҳатлашиб сутдан ажратишни исташса, гуноҳкор бўлишмайди. Агар болаларингизни эмиздирмоқчи бўлсангиз, берадиганингизни яхшиликча тўласангиз, гуноҳ бўлмайди. Аллоҳдан қўрқинглар, билингларки, Аллоҳ нима иш қилаётганларингизни албатта кўриб турувчидир.

 Шаръий истилоҳда боланинг бошқа аёл кўкрагидан икки ёшгача бўлган пайтида сут эмиши ва унинг ҳукмлари билан боғлиқ масалалар «разоъ» дейилади. Икки ёшга тўлмаган боланинг қорнига аёл киши сутининг етиб бориши разоъдир. Агар боланинг қорнига бир томчи бўлса ҳам сут етиб борса, разоъ ҳисобланади. Гўдакни мукаммал эмизиш муддати икки йилдир. Агар онаси болани эмизишга қодир бўлмаса, эр бошқа аёлни ёллаб эмиздиради.

Янги туғилган фарзанд озиқланишга муҳтож бўлади. Чақалоғини эмизиш онанинг вазифасидир, она сути гўдак ҳақларидан биридир. Она шаръий узр билан эмиза олмаса, бир эмизувчи топиш ва унга ҳақ тўлаб рози қилиш ота зиммасига тушади. Боланинг суяги она сути билан шаклланади, унинг руҳий жиҳатдан камолга етишида ҳам она сутининг аҳамияти катта. Бола улғайишида она сутига бошқа ҳеч нарса тенг келолмаслигини замонавий илмий изланишлар ҳам исботлаган. Боланинг онасига уни икки йил эмизиш ҳукми бор. Бу ҳукм эмизиш муддатини тўкис қилмоқчи бўлганлар учун, бундан оз муддатда ҳам сутдан чиқариш мумкин. Бу ҳукм никоҳда турган онага ҳам, талоқ қилиниб иддада ўтирган онага ҳам, иддаси чиққанга ҳам баробардир. Эмизиш чоғида ва ундан кейин ҳам она-боланинг нафақаси, яъни унинг таоми ва кийим-кечаги, уй-жой билан таъминлаш каби эҳтиёжларини қондириш отанинг асосий вазифаларидандир. Агар ота ўтиб кетса, яъни вафот этса, меросхўри болани эмизувчи онанинг таом ва кийимини таъминлайди. Бошқа эмизувчи топилганида ҳам бола онасининг ҳаққига нуқсон етказилмайди.

Top