Аллоҳ ҳақ субҳанаҳу ва таоло ерни яратиб, унга Ўзининг махлуқотлари ичидан энг мукаммали бўлган инсонни халифа қилиб яратди. Сўнг инсонларни ўзаро бир-бирлари билан бўладиган муносабатларини гўзал хулқ ва юксак одоб даражасида амалга ошиши учун Ўзининг Пайғамбарларини ўша қавмга мос таьлимотлар ила юборди. Пайғамбарлар ўзлари юборилган қавм ичидаги баьзи бир салбий иллатларни тузатиш ҳамда уларда бўлган гўзал хулқ ва одобларни янада мукаммалроқ кўринишда етказишга бор кўч-ғайратларини сарфладилар. Улардан илм-маьрифат ва одоб-ахлоқларни таьлим олган кишилар  бу юксак меросни  ўзларининг авлодларига  етказдилар. Шу тарзда бу буюк мерос авлоддан-авлодга ўтиб янада такомиллашиб келди.

 Набийларнинг сўнгиси  бўлмиш Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам шариъат ва гўзал-ахлоқларни тамомига етказиш учун юборилдилар. Пайғамбаримиз соллоллоҳу алайҳи васаллам ўзлари билан яшаётган ҳамда ўзларидан кейинги умматларига катта амалларни баён қилиб бериш билан чекланиб қолмасдан балки  энг нозик ишлардаги одобларни ҳам таьлимини бердилар. Саҳобаи киромлар илм маьрифат булоғи бўлмиш Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг барча гўзал ахлоқларига эргашиб у зотдан катта бир ҳаёт мактабини ўргандилар. Кейинчалик бу илм-маьрифат бўлоғининг шифобаҳш сувларидан баҳраманд бўлган саҳобаи киромлар ўзларидан кейин келган тобеъинларни  ушбу булоқдан баҳраманд қилдилар.Тобеинлар ҳам бу улкан масьулятли ишни ўзларидан кейинги кишиларга етказдилар. Шу зайлда бу улкан ва масулятли мерос авлоддан авлодга ўтиб келди.

Шундай улкан меросларимиздан бири ўзтоз ва шогирд ўртасидаги муносабат бўлиб, бунда  шогирд ўзтозига нисбатан қандай одоб-ахлоқларни риоя қилиши лозим экани ҳақида тўхталиб ўтамиз.

Устоз-шогирдлик тушунчаси юксак миллий қадрият­ларимиздан ҳисобланиб, бу борада ҳам асрлар давомида шаклланган тартиб-қоидаларга амал қилиб келинади. Халқимизда яхши бир ибора бор, ота-оналар устозга  фарзандларини шогирд қилиб топширган вақтларида “Эти сизники, суяги бизники”, дея айтадилар. Агар ушбу сўзга зоҳиран эьтибор берсак, жуда ҳам салбий маьнони англатаётгандек гўё. Аслида эса бундай эмас, ушбу иборани туб негизига эътибор қаратсак, унда жуда ҳам катта бир масьулятли меҳнат борлигини кўришимиз мумкин. Бу билан ота-она фарзандини ҳаёти давомида илм-маьрифатли,одоб-ахлоқли бўлиб вояга етиши учун  устозга ўғлининг келажак тақдирини бус-бутун ишониб топшираётганини билдиради. Ўз навбатида устоз ҳам шогирди тақдирига ўзини масъул билиб, бор илму салоҳияти ва иқтидору ҳунарини унга ўргатишга интилган.

  Ҳусайн Воиз Кошифийнинг “Футувватномаи султоний” китобида устоз қандай бўлиши, шогирдлик шартлари нималардан иборат экани ҳақида батафсил маълумот берилади:

  “Агар комил устоз ким деб сўрасалар, у пок мазҳабли, ўз айбини кўрадиган, доно ва тамйизли кишидир, деб айтгил. Унда ҳасад, гина ва бахилликдан асар ҳам бўлмаслиги керак.

  Агар шогирдлик биноси ниманинг устига қурилади, деб сўрасалар, иродат устига, деб айтгин. Иродат нима деб сўрасалар, устоз нимаики айтса, уни жон қулоғи билан эшитиш, чин кўнгил билан қабул қилиш ва вужуд аъзолари орқали амалда адо этишдир. Агар шогирд учун нима яхши деб айтсалар, пок эътиқод, деб айт, чунки фақат эътиқод кишини муродга етказади...”

  Агар шогирд нима орқали мутлуби-мақсадига етади, деб сўрасалар, хизмати орқали деб айтгин. Агар хизматининг биноси нимага қурилган, деб сўрасалар, роҳатни тарк этиш ва заҳматни чекиш асосига, деб айтгин.

Агар шогирдликнинг  рукнлари нечта, деб сўрасалар, туртда деб айт:

Биринчиси - мард бўлиб ишга киришиш.

Иккинчиси - сидқидилдан хизмат қилиш.

Учинчиси - кўнгилни ва тилни бир-бирига мувофиқ тутиш.

Туртинчи - насиҳатга қулоқ солиш ва устоздан эшитганини ёдда тутиб, унга амал қилиш.

    Кейин шогирд бўлаётган толиби илм устози олдида ўзини қандай тутиши ва қайси одобларга амал қилиши кераклиги ҳақида гап кетади. Агар шогирдликнинг одоби нечта, деб сўрасалар, саккизта деб айт:

    Биринчиси -  устози олдига кирганда ёки кўрганида биринчи бўлиб салом беришлиги.

    Иккинчиси - устознинг олдида оз гапириш.

    Учинчиси - бошни олдинга эгиб туриш.

    Туртинчиси - кўзни хар томонга югуртирмаслик.

    Бешинчиси - агар масала сўрамоқчи бўлса, олдин устоздан ижозат олиш.

    Олтинчиси - устоз жавоб айтганда, эьтироз билдирмаслик.

    Еттинчиси - устоз олдида бошқаларни ғийбат қилмаслик.

   Саккизинчиси--- ўтириб туришда ҳурматни тўлиқ сақлаш.

    Мазкур одобларга биздан олдин яшаб ўтган аждодларимиз оғишмай (бекаму кўст) амал қилиб келганлар. Шу сабабли ҳам улар устозларининг дуолари билан етук олим, мутафаккир ҳамда барча инсонлар ўрнак оладиган даражадаги ҳаёт мактаби бўлишган.

 Шу ўринда журналлардан бирида ўқиган мақоламда буюк аждодимиз Алишер Навоий ҳазратлари билан боғлиқ бир ибратли воқеъа келтирилган эди. Унда “Абдураҳмон Жомий ва Алишер Навоий ҳазратлари ўртасидаги устоз-шогирдлик муносабатлари, улуғ бобокалониимз Алишер Навоий ҳазратларини ўз устозларига кўрсатган хурматлари жуда ҳам юксак эьтиборга сазовор экани, Алишер Навоий ҳаётида ҳам, ижодида ҳам Абдураҳмон Жомийга ихлосманд шогирд бўлганлари баён қилинган.  Шунингдек, “Хамса”чиликда ҳам устозлари Абдураҳмон Жомийнинг анъаналарини давом эттирадилар. Устозининг “Нафаҳотул унс” асарини янада бойитиб, “Насойимул муҳаббат” номли янги асар яратадилар. Достонларида ҳам, кўплаб бошқа асарларида ҳам устози номини  тилга олиб, унга бўлган иззат-ҳурматини камоли эҳтиром билан изҳор этадилар.

 Бобокалонимиз Алишер Навоий ҳазратлари шундай деб айтганлар:

Агар шогирд шайхулислом, агар қозидур,

Агар устоз рози – Танг­ри розидур.

  Биз барча толиби илмлар! Мазкур панду насиҳат ва одобларга амал қилишимиз лозим. Чунки биз аждодларимизнинг узоқ йиллик илм-маьрифатлари ва юксак тажрибалари асосида шаклланган бой меросларини билан тўла зийнатлансагина улар каби дунёга барча соҳаларда устоз бўлишимиз мумкин. Аллоҳ таоло устозларимизни ўз паноҳида асраб уларни бу дунёда ҳам охиратда ҳам битмас-туганмас ажр мукофатлар билан мукофатласин. Омийн !

Юнусхўжаев Мустафо

Имом Фахриддин ар-Розий ўрта махсус

Ислом билим юрти мударриси.

Барчамизга маьлумки Ислом дини инсонларни нимага бўюрган бўлса бунинг барчасида инсон учун жуда кўплаб манфаатлар ва гузал хулқлар бордир.Шундай гузал амаллардан бири меҳмондустлик алоқасидир.Абу Ҳурайра разиёллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда  Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам  шундай марҳамат қиладилар:

ومن كان يؤمن بالله واليوم الآخر فليكرم ضيفه (رواه البخاري)

“Кимки Аллоҳга ва охират кунига иймон келтирган бўлса меҳмонининг ҳурматини жойига қуйсин”. 

Ҳа ушбу набавий таьлимот жамиятдаги инсонларни бир-бирлари билан боғлаб турадиган  ҳамда уларни ораларидаги дустона муносабатларни  қамраб оладиган кўрсатмадир.Биздан олдин яшаб утган аждодларимиз бу кўрсатмага оғишмай амал қилганлар.Шу сабабли қадим-қадимдан то хозирги кўнимизгача  ўзбек халқи ўзининг  меҳмон дустлиги билан барча халқларни лол қолдириб келмоқда.  Буюк ватандошимиз Абу Лайс Самарқандий  меҳмонга барадиган киши  тўрт нарсага амал қилиши лозим бўлади деганлар.

1. 1. Меҳмон мезбон қаердан жой кўрсатса, ўша жойга ўтириши.
2. 2. Мезбон нима таом келтирса унга рози бўлиб тановул қилиши.
3. 3. Меҳмон агар туришни хоҳласа уй эгасининг рухсати ила туриши.
4. 4. Меҳмон қайтаётган вақтда мезбоннинг ҳаққига дуо қилиши.

Энди ушбу тўрт ҳолатни бир озгина ўрганадиган бўлсак, аввало биринчи ҳолат.

  1.Меҳмон  мезбон қаердан жой кўрсатса уша жойга ўтириши.

Фуқаҳоларимиз бу шартни қўйишларида катта бир исломий одоб бўлиб бу иш орқали меҳмон ва мезбон ўртасидаги ришта мустаҳкамланади. Чунки мезбон ўзини ва аҳли ҳонадони ҳолатини яхши билгани учун ҳам меҳмонни қаерга ўтқазиш кераклигини яхши билади. Бу энг муҳим ишлардан бири ҳисобланади. Чунки уй эгаси ўзининг ўй шароитини яхши билгани учун ҳам меҳмонни ҳижолатга қўймаслик ва қолаверса ўзига ҳам ноқулайлик туғдирмаслиги учун ҳаракат қилади. Меҳмон бўлувчи киши мезбон кўрсатган ўринга ўтириши билан турли туман келиб чиқиши мумкин бўлган ноқулайликларни олдини олган бўлади.

2. 2. Мезбон нима таом келтирса унга рози бўлиб тановул қилиши.

Бу ҳам исломий одоблардан бири ҳисобланади. Чунки мезбон ўзининг имкониятидан келиб чиқиб меҳмонни олдига таом ҳозирлайди. Агар меҳмон мезбондан у таомни ёки бошқа нарсани сўрайдиган бўлса хонадон аҳлини қийин аҳволга солиб қўяди. Бу эса мезбон билан меҳмоннинг орасидаги риштага путур етказиши мумкин. Пайғамбар соллоллоҳу алайҳи васаллам агар бирор бир саҳобийнинг уйига меҳмон бўлиб борсалар уй эгалари қайси таомни олдиларига қуйсалар ўша таомдан тановул қилар эдилар. Бу бизнинг миллий урф одатларимизда ҳам ўз аксини топган.

  3.Меҳмон агар туришни хоҳласа уйнинг эгасининг рухсати ила туриши.

Бу ҳам исломий одоблардан ҳисобланади. Бировнинг уйида меҳмон бўлиб турган киши тўсатдан қайтишни хоҳлаб қолиши бу мезбонни кўнглини ранжитади. Қолаверса, бу иш хонадон эгаларига нисбатан ҳурматсизлик ҳисобланади. Бунинг энг гўзал ечими меҳмон бўлган киши мезбондан агар ижозат берса қайтишлигини билдиришидир. Ушбу иши орқали ўзини мезбонга нисбатан ҳурматини яна бир бор кўрсатган бўлади. Ўтган салаф солиҳларимизни тутган йўллари ҳам шундай бўлган. Абдуллоҳ ибн Масъуд бир саҳобийга шундай деб таълим берганлар: “Агар бирор-бир кишининг уйига меҳмон бўлсанг фақатгина унинг рухсати билан қайтгин. Чунки сен унинг уйида бўлиб турган вақтингда у сенга амирдир.”

4. 4. Меҳмон қайтаётган вақтда мезбоннинг ҳаққига дуо қилиши.

Зиёфатнинг одобларидан яна бири меҳмон қайтаётган пайтда хонадон аҳлининг ҳаққига дуо қилишидир. Бу ислом дини буюрган гўзал амаллардан бири бўлиб,  мана шу сабабли кишилар бир-бирларининг ҳақларига чиройли дуолар қилиш билан ораларидаги алоқаларни мустаҳкамлайдилар. Меҳмон хонадон аҳлининг ҳаққига дуо қилиши сабабли ўзига ҳам яхши тилакларни тилаган бўлади. Пайғамбар соллоллоҳу алайҳи васаллам бирор-бир хонадонга меҳмон бўлиб келсалар зиёфатни охирида таом эгалари ҳақида дуо қилар эдилар.

Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу ривоят қиладилар, Набий соллоллоҳу алайҳи васаллам Саьд ибн Убода розияллоҳу анҳунинг хонадонларида меҳмон бўлганларида зиёфатнинг охирида “Таомингизни яхши кишилар тановул қилди, хонадонингизда рўзадорлар ифторлик қилди, фаришталар сизларга саловат айтди. Аллоҳим, ўзингни раҳматингни Саъднинг оиласига ёғдиргин”, деб дуо қилдилар.

Аллоҳ таоло барчаларимизни Исломнинг гўзал одоблари билан зийнатланишимизни насиб этсин!

“Фатовои Ҳиндия” асосида таёрланди

Раҳимов Учқун

Имом Фахриддин ар-Розий ўрта махсус

ислом билим юрти маънавий­ – маърифий

ишлар бўйича мудир ўринбосари.

Биз буюк динимизни зўравонлик ва қон тўкиш билан бир қаторга қўядиганларни қатъий қоралаймиз ва улар билан ҳеч қачон муроса қила олмаймиз. Ислом дини бизни эзгулик ва тинчликка, ҳаётда асл инсоний фазилатларни қарор топтиришга даъват этади. 

Ш.Мирзиёев

Ҳар бир замонда бўлганидeк яхшилик ва ёмонлик доимий бир-биридан ўзишга рақобат қилиб кeлмоқда. Воқеъликдаги бу ҳақиқат бугунги глобаллашув асримизда ҳам ўз мазмунини йўқотмасдан кeлмоқда. Албатта, ҳар қандай вазиятда ҳам соғлом эътиқодли шахс, буларни тўғри баҳолай олади, уларга қарши ўзини мустақил фикрини билдира олади.

Ҳозир, энг катта ва глобал муаммолардан бири, албатта, тeрроризмдир. энг ачинарлиси, бу жиноятларни муқаддас Ислом дини номидан қилишга интилиш, вазиятни янада чигаллаштирмоқда. Дин тўғрисидаги илми саёз, жоҳилларни ўзларининг нотўғри даъволарига эргаштириб, Ислом динининг ва жами мусулмонларнинг номига доғ тушуришга ҳаракат қилинмоқда.

Бугунги кунда дунё миқёсида 500 дан ортиқ ўзларига Ислом динини ниқоб қилиб олган адашган, жиноятчи тўдалар мавжуд бўлиб, уларнинг аксарияти ўзларининг мудхиш жиноятларини муқаддас Ислом дини номидан амалга ошириб, ҳам Ислом динини бутун дунёга ёмон отлиқ қилишга, ҳам мусулмонлар орасини бузишга ва энг асосийси у ерлардаги ер ости ва ер усти бойликларига эгалик қилишга ҳаракат қилишмоқда.

Бу тоифалар деярли барчасининг зоҳирий мақсадлари Ислом шариатига асосланган давлат қуриш деб кўрсатилсада, аслида улар томонидан олиб борилаётган мудхиш жиноятлар Ислом динини батамом йўқотишга қаратилганлигини ҳар қандай теран фикрли инсон англаб етиши қийин эмас.

1970 йилдан бугунгача бўлган даврда бу адашган тоифалар фаолиятини таҳлил қилиб кўрадиган бўлсак, уларнинг номлари фақатгина жиноят ва вайронкорлик устида тилга олинаётганлигини, ҳеч бир жойда бунёдкорлик, инсонларга ёрдам бериш ёки бошқа эзгу ишлар уларга томомила зид эканлигини кўришимиз мумкин. Дунё янгиликларини кузатадиган бўлсак ҳам Ер юзида рўй берган нохуш воқеаларнинг деярли 70% террористик актлар ёки шунга ўхшаш жиноятлар эканлиги инсонни ташвишга солади. Бу жиноятларнинг муқаддас Ислом дини номидан амалга оширилиши эса ҳаммасидан ҳам ташвишли ҳолатдир.

Дунё миқёсида бугунги кундаги фаолият олиб бораётган “Ал Қоида”, “ИШИД”, “Боко Харам”, “Такфир вал ҳижра” ва яна кўплаб шу каби номдаги тоифалар инсонлар, жумладан, мусулмонлар бошига кулфат ёдиришдан тўхташмаяти.

Мисол қилиб оладиган бўлсак, «ИШИД»чилар ҳам ўзларига ўхшаган бошқа бузғунчи тоифалар каби ўтмишда ўтган аждодлари изидан бориб, Сурия ва Ироқ каби обод диёрларнинг кулини кўкка совуриб, фақатгина Исломга ва мусулмонлар жамоасига зарар беришдан бошқани билмади. Натижаси эса ҳаммага маълум. Миллионга яқин мусулмонларнинг бегуноҳ қонини тўкиб, уйларини вайрон қилишди. Улар: «Биз Ислом учун ҳаракат қилаяпмиз, биз жиҳодчилармиз» дeя иддао қилиб, ҳар куни минг-минглаб бeгуноҳ мусулмонларни ёстиғини қуритиб, болалар, аёллар, ҳатто, қарияларни ҳам оммавий қатлиом қилдилар, диёрларни харобаю, вайроналарга айлантириб, ижтимоий ҳаётни умуман издан чиқариб юбордилар.

Бугунги кундаги жиноятчи тоифаларнинг деярли барчаси ўз фаолиятлари давомида фирқаланиш, мусулмонларни такфирда айблаш, воқеъликка зид бўлган «буюк халифалик» қуриш, ўзларига қўшилмаган ҳар бир инсонга нисбатан жиҳод эълон қилиш, худкушлик, ноҳақлик, зулм, ҳиёнат ва умуман динимиз қайтарган барча турдаги иллатлар билан ўзларини «зийнатлашди».

Ваҳоланки, “мусулмон киши бировга тили билан ҳам, қўли билан ҳам озор бермайдиган кишидир”, деган Муқаддас Ислом динимиз шиори бу адашганлар учун умуман ёт тушунча бўлиб, буларнинг асл мақсадлари Исломни ва мусулмонларни Ер юзидан йўқ қилишдан ҳамда моддий манфаатдорликлардан иборатдир.

Ахир, Аллоҳ ўз каломида: «Бирор жонни ўлдирмаган ёки ерда фасод ишларни қилмаган инсонни ўлдирган одам ҳудди ҳамма одамларни ўлдирган кабидир. Унга ҳаёт бахш этган (ўлимдан қутқариб қолган) одам эса, барча одамларни тирилтирган кабидир. Расулларимиз уларга (илоҳий) ҳужжатларни кeлтирдилар. Сўнгра уларни кўпчилиги ўшандан кeйин (ҳам) ерда исроф қилувчилардан бўлдилар». (Моида 32). «Аллоҳ бузғунчи кимсаларни ишини ўнгламайди». (Юнус 81). «Аллоҳ одамларга зулмни раво кўрмас». (Оли Имрон 108) дeб марҳамат қилмаганмиди ахир!?

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам даврларида бўлган урушлардан бирида У зот, душман томонидан ўлдирилган бир аёлни кўриб қолдилар ва бу ишни қаттиқ қоралаб: «Мeн сизларни аёлларни ўлдиришдан қайтармаганмидим?! Ахир бу урушмагандуку!» дeмабмидилар!? Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳатто, ҳарбий ҳолатда ҳам инсоний асосларни мана шундай татбиқ этдилар. Бундай оят ва ҳадислардан юзлаб кeлтириш мумкин. Озгина виджони бор инсонга мана шуларнинг ўзи ҳам етарли.

“Буюк ислом халифалигини” даъво қилётган жангари жоҳиллар қайси китоб асосида, кимнинг кўрсатмаси бўйича ҳаракат қилаётганлирини ўйланиб қоласан киши.  Бу ишлар уларнинг қилмишларидан бир парча холос. Теран фикрли, ақли расо инсон ҳулосани ўзи чиқариб олавeради. Сўзимни, биринчи юртбошимиз Ислом Каримовнинг қуйидаги мазмундаги сўзлари билан тамомламоқчиман: “Бўлди энди, бизнинг улуғ Ислом динимиз номидан иш қилишни бас қилинглар!».

Рахимов Учқун

Имом Фахриддин ар-Розий ўрта махсус

 ислом билим юрти маънавий­ – маърифий

ишлар бўйича мудир ўринбосари.

21 январь куни Саудия Арабистони сафарида бўлиб турган Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Темирхон ўғли Самарқандий ҳазратлари ва Дин ишлари бўйича қўмита раиси Абдуғофур Аҳмедов Мино, Арофот, Муздалифа водийсига зиёратга борган ҳожиларга хизмат кўрсатувчи “Тавофа” муассасаси вакиллари билан учрашув бўлиб ўтди.
Мулоқотда 2020 йилги ҳаж мавсумига тайёргарлик масалалари, хусусан, ўзбекистонлик ҳожиларга жой ажратиш, уларга қўшимча енгилликлар қилиш, ўтган йилларда кузатилган камчиликларни тузатиш ва хизмат кўрсатиш даражасини янада ошириш масалалари муҳокама қилинди.
Дин ишлари бўйича қўмита раиси Абдуғофур Аҳмедов ва муфтий Усмонхон Темирхон ўғли Самарқандий ҳазратлари Саудия Арабистони подшоҳлиги ҳукуматига, “Тавофа” муассасаси раҳбарига миннатдорлик билдириб, юртимиз ҳожилари номидан илиқ фикрлар айтилди.
Ўз навбатида “Тавофа” муассасаси раҳбари Ториқ Анқовий ҳам ўзбекистонлик ҳожиларнинг интизом ва тартибга риоя қилишда бошқа давлат ҳожиларига намуна бўлиб, қонун-қоидаларга юқори даражада амал қилишларини эътироф этди ва ўзаро ҳамкорликдан мамнун эканларини изҳор қилди.
Самимий мулоқот сўнгида иштирокчилар келгусида ҳамкорлик ишларини яхши сурат ва сифатда давом эттиришга келишиб олдилар.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати