www.muslimuz

www.muslimuz

Аҳоли орасида коронавирусга чалинганлар ичида турли касб эгаларини кўриш мумкин. Шунингдек, касалланиш ҳудудлар кесимида ҳам кенгайиб бормоқда. Анчадан буён коронавирус аниқланмаган яшил ҳудудлар ҳам бир зумда қизил ҳудудга айланаётгани касалликни юқтириб олиш хавфи юқори эканидан дарак беради.

❗️Аввал хабар қилганимиздек, 17 июнь санасида юртимизда коронавирус инфекцияси тасдиқланган 189 нафар беморнинг 13 нафари аҳоли орасида аниқланган бўлса, 18 июнь куни эса 85 нафар бемордан 28 нафари аҳоли орасида тасдиқланди. Икки кунлик маълумотга кўра, умумий касалланиш кўрсаткичи пасайган бўлса-да, аҳоли орасида коронавирусга чалиниш ҳолати кескин ошганини кўриш мумкин.

❗️18 июнь куни аҳоли орасида коронавирус аниқланиш ҳолатларини ҳудудлар кесимида кўрадиган бўлсак, Тошкент вилоятида 14 нафар, Тошкент вилоятида 13 нафар, Қашқадарё вилоятида эса 1 нафарни ташкил этди.

❗️Жумладан, Тошкент вилоятида Тошкент туманида яшовчи фуқарода, Зангиота туманида яшовчи фуқаро ва унинг уч нафар оила аъзосида, Ўртачирчиқ туманида яшовчи 9 нафар фуқарода, шунингдек, чақириқ бўйича тез тиббий ёрдам машинасида Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази қабул бўлимига олиб келинган беморда касаллик қайд этилган.

❗️Бугун Соат 10 00 қадар касаллик аниқланган 88 нафар бемордан 10 нафари Тошкент шаҳрида аҳоли орасида қайд этилган.

❗️Жумладан, Юнусобод туманида яшовчи такси ҳайдовчисида (ўзи келиб намуна топширган), тана ҳарорати кўтарилгач шифокорга мурожаат қилган Олмазор туманида яшовчи уй бекасида, Учтепа туманида яшаб, Сергели туманида озиқ-овқат дўконида ишловчи сотувчида, худди шу тумандаги туғруқ таътилида бўлган уй бекасининг( шу йилнинг 13 июнидан тана ҳарорати кўтарила бошлаган) ўғли ва қизида ҳамда яна Учтепа туманидаги якка тартибдаги тадбиркорда (ўзи бориб таҳлил топширган), Шайхонтоҳур туманида яшовчи фуқарода (12 июндан тана ҳарорати кўтарила бошлаган) ҳам коронавирус инфекцияси тасдиқланган. Мазкур касаллик аниқланган фуқароларнинг аксарияти тана ҳарорати кўтарилгач, шифохонага мурожаат қилишган ва намуна топширишган.

❗️Айни пайтда ушбу ҳолатлар юзасидан эпидемиологик суриштирув ишлари олиб борилмоқда.
Бундан ташқари, коронавирус аниқланган пойтахтлик фуқаронинг туғилган кун муносабати билан ўтказган тадбирида иштирок этган 13 нафар оила аъзоси ва қариндошларига юқтиргани барчамизни хушёр торттириши лозим.

‼️Шу боис, шу кунларда турли маросим ва тадбирлар ўтказишдан вақтинчалик тийилиб туришимиз, имкон қадар одамларни тўпламасликка, аҳоли гавжум жойлардан узоқроқ бўлишимиз ўзимиз ва яқинларимизнинг саломатлиги учун энг муҳим қоида эканлигини унутмаслигимиз керак. Шу ўринда ҳозир биргина ана шу воқеа сабаб қанча киши уй ва стацоинар карантинга олинганлигини айтишни ҳожати ҳам бўлмаса керак.

‼️Хавотирли вазиятдан келиб чиққан ҳолда Соғлиқни сақлаш вазирлиги, яна бир бор, аҳолини, жумладан, фаолияти тикланган соҳаларда меҳнат қилаётган фуқароларни хушёрликни йўқотмаган ҳолда, карантин қоидаларига қатъий риоя этишларини сўраб қолади.

 

Манба: https://t.me/uza_uz/33482

Замон ўтиши билан яна янги муаммолар пайдо бўла бошлади. Араб тилини яхши билмайдиган мусулмонлар кўпайиши билан Қуръони Каримни ўқишда муаммо ҳам кўпайди. Кишиларнинг Қуръони Каримни хато ўқишлари ва ихтилофга тушишлари хавфи кучайди.

Усмоний мусҳафлар шакл (эъроб аломатлари: фатҳа, касра, замма, сукун) ва нуқталардан холи ҳолда ёзилган бўлиб, бу тарзда ёзилиши бир неча қироат ва кўринишларни кўтара оладиган бўлиши учун бўлганини аввал ҳам айтиб ўтган эдик. Одамлар ўз табиий кўникмалари ва илмлари билан уларни тўғри ўқиш имконига эга эдилар. Қироат қилишда уларнинг шакл, ҳаракатлар, эъроб ва нуқталарга эҳтиёжлари йўқ эди. Абу Аҳмад Аскарий айтганидек, кишилар Қуръони Каримни Усмон мусҳафида қирқ йилдан кўпроқ муддат, ҳатто Абдулмаликнинг халифалиги давригача ҳеч қандай аломат ва белгиларсиз ўқиб юрдилар. Ундан кейин адашишлар кўпайди. Бу ҳолат айниқса Ироқда кенг ёйилди.

Адашиш асосан баъзи Қуръон калималарининг қироатида ва ҳарфларнинг талаффузида содир бўлар эди. Араб бўлмаган кишилар орасида Исломнинг ёйилиши, мусулмон ажамларнинг кўпайиши араблар луғатига ўз таъсирини кўрсатди,

Яна Қуръони Каримнинг муҳофазаси учун ҳаракат қилиш зарур бўлиб қолди. Кераклича олиб борилган маслаҳатлардан сўнг кишилар Қуръони Каримни хато ўқимасликлари ва Қуръони Карим қироати ҳақида турли ихтилофларга тушмасликлари учун мусҳафларга фатҳа, касра, замма аломатларини қўйиш керак, деган фикрга келинди.

Ҳижрий 65 санада, Абдулмалик ибн Марвоннинг халифалиги даврида баъзи мутасаддилар қуръоний матнларга шакл ва нуқталар қўйилмаса, уларнинг ўзгариб кетиш хавфи борлигини айтишди. Сўнгра тўғри қироат қилишга ёрдам берадиган муайян шакллар ишлаб чиқиш кераклиги ҳақида фикр қилинди.

Шу ўринда барча Убайдуллоҳ ибн Зиёд ва Ҳажжож ибн Юсуф ас-Сақафийни зикр қилади.

Ибн Зиёд асли форсий бир кишига ёзувда тушириб қолдирилган икки алифлик калималарга ўша алифни қўйиб Чиқишни буюрди. Шунда «قلت» ўрнига «قالت» деб, «كنت» ўрнига «كانت» деб ёзилди. Бу иш Убайдуллоҳ ибн Зиёдга нисбат берилди.

Ҳажжож эеа қуръоний ёзувнинг ўн битта ўрнига ўқишни осонлаштирадиган белги киритган, дейилади. Шундан сўнг қироат қилиш ойдинроқ ва фаҳмлаш енгилроқ бўлди.

Усмон ибн Аффон розияллоҳу анҳу шу каби имловий безакларга ишора қилиб: «Мусҳафда араблар тез кунларда ислоҳ қиладиган лаҳнларни кўряпман», деган эди.

Демак, бу ўриндаги лаҳн ва белгиларнинг барчаси юқорида зикр этилган шаклда бўлиб, асрлар ва даврлар ўтиши билан шаклланиб турадиган расми хатга тегишли ишлардан эди.

Лекин қуръоний матннинг ўзида бирор нарса ўзгармаган. Балки асл ҳарфларга ёрдамчи ҳарф ва белгилар орттирилган, холос. Қолаверса, қуръоний матн одамлар қалбларида жамланган бўлиб, уни баъзилар баъзилардан оғизма-оғиз талаққий қилиш орқали ва яқиний мутавотир йўл билан олишар эди.

Аммо баъзи ўзини билмаган ва Қуръони Каримга душманлик қилишни касб қилиб олганлар ушбу ишора ва белги қўйишларни Қуръонга ўзгартириш киритиш деб «илмий» даъво қиладилар. Матн ўз ҳолида қолиб, унинг атрофига белги қўйиб, ўқишни осонлаштиришни «ўзгартириш» дейиш илмнинг қайси кўчасига кириши мумкин?!

Қуръоний расми хатнинг сайқалланиши бир дафъанинг ўзида охирига етмаган. Балки ушбу сайқаллаш ишида бир неча авлодлар иштирок этган. Ҳижрий учинчи асрнинг охирларига келиб, мусҳафни безаш ишлари чўққисига чиққан.

Бунда ҳам асл ҳарфларга заррача ўзгартириш киритмаслик шартлари ишлаб чиқилди. Тарихда бу иш «Қуръони Каримни нуқталаш» номи билан ўрин топди.

Уламолар қадимдан Қуръонга биринчи нуқталарни қўйган шахс хусусида ихтилоф қиладилар. Ушбу мавзуда уч кишининг исми такрорланади.

Абул Асвад Дуалий;

Яҳё ибн Яъмур;

Наср ибн Осим Лайсий.

Абул Асвад Дуалий араб тили масалаларида дастлабки дарсларни тақдим қилиш билан машҳурдир. У киши бу ишни Алий ибн Абу Толибнинг буйруқлари билан қилган эдилар. У кишининг Қуръони Каримга нуқталар қўйиши ушбу ишларининг узвий давоми деб ғумон қилинади. Ушбу мавзуда Абул Асвад Дуалийнинг Қуръоннинг софлиги учун кучли ғайрат кўрсатганларига ишора қилувчи бир қисса нақл қилинади.

Абул Асвад Дуалий бир кишининг Тавба сурасидаги

أَنَّ ٱللَّهَ بَرِيٓءٞ مِّنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ وَرَسُولُهُۥۚ

оятини нотўғри қироат қилаётганини эшитиб қоладилар.

Қори «Росулуҳу» калимасидаги «лом» ҳарфини жар қилиб, «Росулиҳи» деб ўқийди. Бунда оятнинг «Албатта, Аллоднинг мушриклар билан алоқаси йўқ ва Расулининг ҳам» деган маъноси қўпол тарзда бузилиб, «Албатта, Аллоҳнинг мушриклар билан алоқаси йўқ ва Расули билан ҳам» бўлиб қолади. Бу лаҳн (хато) Абул Асвад Дуалийни даҳшатга солди ва у «Аллоҳнинг важҳи Ўз Расулидан безор бўлмоқликдан азиздир!» деди. Сўнгра Басрага, Зиёднинг ҳузурига борди ва: «Сен сўраган нарсага ижобат қиламан», деди.

Бундан олдин Зиёд Абул Асвад Дуалийдан инсонлар Аллоҳнинг Китобини осон ва бехато ўқишлари учун аломатлар қўйишни сўраган эди. У эса жавоб беришни ортга суриб юрарди. Юқоридаги ҳодиса содир бўлгач, ўзи даҳшатга тушиб, бу ишга жидди-жаҳд билан киришди. Унинг ижтиҳоди фатҳа аломатини билдириш учун ҳарфнинг юқорисига битта нуқта, касра аломатини билдириш учун ҳарфнинг остига битта нуқта, замма учун ҳарф ўртасига битта нуқта ва сукун учун иккита нуқта қўйиб чиқишга чорлади.

Баъзи уламолар «Абул Асвад Дуалий Қуръонга Абдулмалик ибн Марвоннинг буйруғи билан нуқталар қўйиб чиққан», дейишади. Ушбу турли ривоятлардан Абул Асваднинг Қуръонга нуқталар қўйиб чиқиш сабабларини аниқ айтиб беришимиз қийин. У бу ишни ўзича қилганми ёки бошқанинг фикри билан амалга оширганми? Бу ишнинг асли қандай тартибда рўёбга Чиққан? Бу саволларнинг барчасига қатъий жавоб бериш мушкул. Лекин аниқ биламизки, ушбу оғир вазифани дастлаб ўз зиммасига олган шахс Абул Асвад Дуалий эди. Келтирилган ривоят ва хабарлар ушбу ҳақиқатнинг тўғрилигини билдиради.

Аммо Қуръонга нуқта ва шакллар қўйишни унинг ёлғиз ўзи амалга оширди, дейиш мантиқий жиҳатдан ҳам, ақлий жиҳатдан ҳам тўғри келмайди. Бу каби улкан вазифани якка шахс эмас, балки бир неча шахслар амалга оширади. Уни охирига етказиш бир авлодга эмас, бир неча авлодларга насиб этади. Абул Асвад Дуалийга Қуръонга нуқталар қўйиш, унинг расми хатини сайқаллаш силсиласида дастлабки ҳалқа бўлиш шарафи кифоя қилади.

Ушбу силсиланинг яна бир ҳалқасида Яҳё ибн Яъмур ҳам бордир. Баъзи уламолар бу шахс силсиланинг биринчи ҳалқасидан, деган фикрга мойил бўлишади. Айрим ривоятларда: «Мусҳафларга дастлаб нуқталар қўйган шахс Яҳё ибн Яъмурдир», дейилган.

Қуръонга нуқталар қўйиш ишида Яҳё ибн Яъмурнинг ҳиссаси борлиги маълум. Лекин қўлимизда унинг бу ишнинг бошида турганлиги тўғрисида далил йўқ. Фақат Марвда мусҳафларга биринчи бўлиб нуқталар қўйгани машҳур бўлган. Унинг нуқталар қўйишда аввалги шахс бўлганини билдирувчи энг ишончли далиллардан бири Ибн Халликоннинг «Ибн Сириннинг нуқталар қўйилган мусҳафи бўлиб, уни Яҳё ибн Яъмур қилиб берган эди», деган гапидир. Маълумки, Ибн Сирин ҳижрий 110 санада вафот топган. Демак, шунга кўра, ушбу санадан олдин ҳам комил нуқтали ва мукаммал шакллар қўйилган, ҳаракатлар ўша нуқталар билан ифода қилинган мусҳаф мавжуд бўлганлиги келиб чиқади. Бу жуда нозик иш бўлиб, уни осонликча қабул қилиб бўлмайди.

Наср ибн Осим Лайсий ҳам Қуръонга нуқта қўйиш ишида устозлари Абул Асвад ва Ибн Яъмурларнинг ишини давом эттирди, чунки у мазкур икки олимдан илм олган эди.

Ҳажжож хусусқца турлича фикрлар бор бўлса ҳам, ушбу улуғ ишда унинг хиссаси борлигини, бу шарафли ишга ниҳоятда қизиққанлигини инкор қилиб бўлмайди.

Замонлар ўтиб, қуръоний хатни осонлаштиришга қаратилган ҳаракатлар кучайди. Ушбу осонлаштириш турли шаклларни ўз ичига олди. Халил ибн Аҳмад ал-Фароҳидий ал-Аздий нуқталарни синфларга бўлган, уларни китобга туширган ва иллатларни зикр қилган биринчи шахс бўлди. Шунингдек, ҳамза, ташдид, равм (ҳарф ҳаракатини чала айтиб билдириб қўйиш) ва ишмом (ҳарф ҳаракатини овозсиз, фақат лабнинг ҳаракати билан билдириш) аломатларини ҳам мусҳафга дастлаб шу киши қўйди.

Абу Ҳотим Сижистоний Қуръон нуқталари ва шакллари тўғрисида ўз китобини таълиф қилган пайтда мусҳафлар расми илми камолига етай деб қолган эди.

Ниҳоят, учинчи ҳижрий асрнинг охирларига келиб, Қуръон расми илми сайқалланиш ва чирой бериш борасида чўққисига етди. Одамлар гўзал хатларни танлашда, махсус аломатларни қўйишда мусобақалашиб кетдилар. Ташдидли ҳарфларга қавсга ўхшаш аломат қўйишди, боғловчи ҳамза алифига ўзидан олдинги ҳарф фатҳали бўлса, устига, касрали бўлса, остига ва заммали бўлса, ўртасига бир чизиқ чизиб қўйишди.

Қуръоний расми хатни сайқаллашга бўлган ҳаракатлар кўплаб тўсиқларга ҳам дуч келди. Учинчи асрнинг охирларига келиб, уламолар Қуръонга нуқталар қўйиш хусусида ихтилоф қилдилар. Аслида нуқталар қўйишнинг макруҳлиги жуда эрта кўринган эди. Бу хусусда улуғ саҳобий Абдуллоҳ ибн Масъуд:

«Қуръонни холи ҳолда тутинглар, унга бирор нарсани аралаштирманглар», дер эди.

Сўнгра тобеъинлар орасида мусҳафларни хушбўй қилиш ёки саҳифалари орасига атиргул баргларини қўйиш каби ишлар макруҳлиги айтилди. Имом Молик раҳматуллоҳи алайҳи табаъа тобеъинлар даврида ушбу масаланинг тафсилотини қилиб:

«Уламолар таълим оладиган мусҳафларга нуқталар қўйиш мубоҳдир, лекин она мусҳафларга (Усмон мусҳафларига) қўйиш мубоҳ эмас», деган эди.

Шу билан бирга, Қуръонни ўз ҳолича сақлаш тарафдорлари мусҳафларга нуқталар қўйишни макруҳ дейишда давом этдилар. Баъзи-баъзида нуқталар билан поралар орасини ажратувчи аломатларни фарқловчи мўътадил кишилар ҳам кўриниб турарди. Улар кишиларни: «Дарҳақиқат, нуқталар Қуръонни холи тарзда тутишга халақит қилмайди», деб огоҳлантиришар эди.

Ҳалимий шундай дейди:

«Ҳар ўн ёки беш оятни ажратувчи белгилар, сураларнинг исмлари ва оятларнинг сонларини Қуръонга ёзиш «Қуръонни холи тутинглар» деган қавлга мувофиқ, макруҳдир. Аммо нуқталар қўйиш жоиз. Чунки уларнинг сурати йўқлиги учун улар сабабли Қуръондан бўлмаган нарсани Қуръон деб гумон қилишнинг эҳтимоли йўқ. Дарҳақиқат, нуқталар қандай ўқишга далолат қилувчи белгилар бўлиб, эҳтиёжи бор кишилар учун уларни қўйишнинг зарари йўқдир».

Нуқталар бйлан таъширлар (ҳар ўн оятни ажратиш учун қўйиладиган белги) орасида очиқ-ойдин фарқ бўлишига қарамасдан, Қуръонни ўз ҳолича сақлаш тарафдорлари ҳижрий бешинчи асрнинг бошларигача «Қуръон шакллардан холи бўлган мусҳафлардан қироат қилиниши лозим», деб маҳкам туриб олишди. Масалани тор олувчи бу тоифалар «Аломатларнинг барчаси бидъат бўлиб, ҳар бир бидъат залолат ва ҳар бир залолат дўзахда» деган тушунчада эдилар. Абу Амр Доний мулоҳаза қилганидек, ғариб ишлардан бири – уларнинг баъзилари Қуръонга ҳаракатлар ўрнига нуқталар ишлатишни енгил санашар, лекин айнан ҳаракатлар билан шакл қўйишга қатъий қарши турар эдилар. Ваҳоланки, ўша асрдаги одамларнинг кўпчилиги ҳаракатлар қўйишда ҳеч қандай зарар йўқ, дейишарди.

Абу Амр Донийнинг ўзи Қуръон матнлари билан уларни равшанлаштириш учун қўйилган ҳаракатлар орасида фарқ борлигини эътироф қилади:

«Нуқталарни қора билан ёзиш жоиз эмас. Чунки бунда расми хат суратини ўзгартириб юбориш бор. Яна турли қироатларни битта мусҳафда жамлаш учун турли ранглар билан ёзиш ҳам жоиз эмас. Чунки бу ҳолатда расми хатни ўзгартириб ёки аралаштириб юбориш хатари кўпаяди». Донийнинг фикрича, ҳаракатлар, ташдидлар, танвин, сукун ва мадд қизил, ҳамзалар эса сариқ рангда ёзилиши керак.

Сўнгра одамлар нуқталарни макруҳ, деганларидан кейин, мустаҳаб дейдиган замонлар келди. Ҳаракатлар билан шакл қўйишга эътироз билдирганларидан сўнг бу ишни мустаҳаб, деб қила бошладилар. Авваллари нуқта ва шакллар матнни ўзгартириб юбориши мумкин, деган хавфда бўлган эдилар. Кейин агар нуқта ва шакллар қўйилмаса, жоҳиллар матнларни нотўғри талаффуз қилиб, ўзгартириб юборишади, деган хавфга тушдилар. Қуръон матнини сақлашга бўлган ҳарислик баъзида нуқталар қўйишни макруҳ дейишга, бошқа пайт эса мустаҳаб дейишга асосий сабаб бўлди.

Ҳадис илмида кўплаб машҳур китоблар тасниф қилган, муҳаддисларнинг улуғларидан бўлган Имом Ҳофиз Муҳйиддин Абу Закариё Яҳё ибн Шараф Нававий шундай дейди:

«Мусҳафга нуқталар ва шакллар қўйиш мустаҳабдир. Чунки бу билан у лаҳн ва ўзгаришдан сақланади. Шаъбий ва Нахаъийнинг нуқталарни макруҳ, дейишлари ўша пайтда матннинг ўзгариб кетишидан қўрққанлари учундир. Дарҳақиқат, бу нарсалар янгилик бўлгани учун мусҳаф ўша хавфдан омондадир. Бу янгиликлар бидъати ҳасаналар жумласидан бўлиб, илмни тасниф қилиш, мадрасалар ва работлар бино қилиш каби бўлиб, улар ман қилинмайди. Валлоҳу Аълам».

Уламолар бошида макруҳ деган, сўнгра бу гапдан тўхтаб, мубоҳ ёки охирида мустаҳаб деган янгиликлар, жумладан, ҳар бир суранинг бошига сарлавҳалар ёзиш, оятлар бошига ажратиб турувчи белгилар қўйиш, Қуръонни жузларга тақсим қилиш, жузларни ҳизбларга ва ҳизбларни рубуъларга бўлиб чиқиш ва шуларнинг барчасига ишора ўлароқ, ўзига хос расмни битиб қўйиш кабилар эди.

Одамлар оятларнинг бошига қўйиладиган, бир-биридан ажратиб турувчи рамзларни бошқаларидан олдин ва тезроқ қабул қилдилар. Чунки уларда оятлар тақсимини билишга эҳтиёж бор эди. Хусусан, оятлар тартибининг тавқифий – ваҳий асосида эканига ижмоъ қилишгач, бу иш тезлашди. Улар рамз қўйишнинг турли йўлларини баён қилдилар. Баъзида ҳар бир оятнинг бошига унинг сурадаги тартиб рақамини қўйишар, баъзида эса буни беэътибор қолдирар эдилар. Аҳёнда сурадаги ҳар ўнинчи оятнинг ниҳоясига «عشر» калимасини ёки унинг бош ҳарфи «ع» ни ёки сурадаги ҳар бешинчи оят охирига «خمس» калимасини ёхуд унинг бош ҳарфи «خ» ни қўйишарди. Ва ушбу ишларда ҳеч қандай зарар йўқ, деб билишарди.

Сураларнинг бошига қўйиладиган сарлавҳаларга келсак, бу ерда уларнинг маккий ёки маданий эканлиги ҳамда оятларининг сони ёзиб қўйилар эди. Бу иш муҳофиз доираларнинг (Қуръонни ўзгаришлардан ҳимоя цилувчиларнинг) қаттиқ қаршилигига дуч келди. Кўпчилик уламолардан тортиб, ҳатто авом халқ ҳам бу ишнинг тавқифий эмаслиги, балки бу хусусда саҳобаларнинг кўплаб ижтиҳодлари борлигини билишар эди.

«Сураларнинг тартиби ижтиҳодий эмас, балки оятлар тартиби каби тавқифий, десак-да, сураларнинг исмлари ҳам тавқифий эканига бизда кучли далил йўқ. Баъзи сураларнинг маккий ва бошқаларининг маданий эканига ижмоъни даъво қилолмаймиз. Зеро, битта суранинг ўзида иттифоқ қилинган гапнинг ўзи йўқ» каби эътирозлар юзага чиқди. Шу каби ихтилофлар сабабли сураларнинг бошланишига сарлавҳалар ёзишга қаттиқ эътирозлар қўзғалди. Лекин вақт ўтиши билан ушбу эътирозлар ҳам енгиллашди, ҳатто одамлар ушбу сарлавҳаларнинг ўзи билан қаноат қилмай, ҳатто уларни зийнатлаш ва тилла билан безашда ҳадларидан ошиб кетишди. Ҳатто баъзи жоҳиллар ушбу сарлавҳалар ҳам қуръоний ваҳийдан ажрамайдиган бир бўлак, дейишгача боришди.

Одамлар оятлар ораеини ажрагиб турувчи рамзларни мубоҳ деб билишгач, сўнгра суралар бошига сарлавҳалар ёзишга журъат қилишгач, мусҳафларни сайқаллашдаги ҳаракатларни тўхтатишнинг имкони бўлмай қолди. Дарҳақиқат, дастлаб мусҳафларни сайқаллаш уларни жузларга ва ҳизбларга ажратишдан бошланди. Кишилар бу ишларини қўллаб-қувватлаш учун нақл қилинган ривоятлардан далиллар излай бошладилар.

Заркаший шундай дейди:

«Ҳизблар ва жузларга бўлиш масаласига келсак, мадрасаларда жузларнинг ўттизталиги ва рубуълар машҳур эди.

Имом Аҳмаднинг «Муснад»ида Абу Довуд ва Ибн Можа Авс ибн Ҳузайфадан ривоят қиладилар:

«У ҳаётлик даврида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг саҳобаларидан: «Қуръонни ҳизбларга қандай ажратасизлар?» деб сўради. Улар: «Уч, беш, етти, тўққиз, ўн бир, ўн уч. «Муфассал»нинг ҳизби «Қоф»дан охиригача», дейишди».

Мусҳафларни сайқаллаш ва ёзувини гўзал қилишда хаттотларнинг ҳам улушлари беқиёсдир. Манбаларда айтилишича, халифа Валид мусҳафлар ёзиш учун Холид ибн Абул-Ҳайёжни ихтиёр қилган эди. У хатининг гўзаллиги билан машҳур бўлиб, Мадинадаги Масжиди Набавийнинг меҳробига ёзган хаттот ана шу кишидир. Ҳижрий тўртинчи асрнинг охирларига қадар хаттотлар мусҳафларни куфий ҳат билан ёзиб келдилар. Сўнгра бешинчи асрнинг бошларида унинг ўрнини гўзал насх хати эгаллади. Ушбу хатда барча ҳаракат ва нуқталар мавжуд бўлиб, бугунги кунимизгача шу хатдан фойдаланиб келмоқдамиз.

Кейинчалик, замон ўтиши билан, вазият тақозо қилганда, бошқа аломатлар ҳам худди шундай эҳтиёткорлик ва аниқлик билан қўйиб чиқилди. Ислом уммати ўзига Аллоҳ таоло томонидан берилган илоҳий дастур – Қуръони Каримни ана шу тарзда кўз қорачиғидек, балки ундан ҳам авайлаброқ сақлаб келди.

Замон ўзгариб, техник тараққиёт даври келганда, Қуръони Каримни техник жиҳозлар воситасида чоп этиш масаласи кўндаланг бўлди.

Аллоҳ таолонинг хоҳиши ила Ўзининг Китоби матбаа воситаси билан ҳам атрофга тарқала бошлади. Бу иш ҳам, Қуръонни қўлда ёзиш жараёнидаги каби, сайқалланиш ва чиройли қилиш босқичларини босиб ўтди.

– Қуръони Каримнинг илк нусхаси милодий 1530 йилнинг бошларида Бундуқияда (Венецияда) пайдо бўлди. Лекин у каниса ҳукмдорларининг амри билан йўқ қилинди.

– 1694 йили Олмониянинг Гамбург шаҳрида Ҳенкельман (Hinckelmann) Қуръонни чоп этди.

–  Қуръони Каримнинг яна бир нусхасини Луис Маррацци (Louis, Ludovico Maracci, 1612-1700) 1696 йили Падуя шаҳрида чоп қилди. Ушбу матбаада чоп қилинган Қуръоннинг уч нусхасининг бирортаси ҳам исломий юртларда машҳур бўлмади.

–  Қуръони Каримни холис мусулмонлар томонидан дастлабки чоп этиш 1887 йили Русиянинг Санкт-Петербург шаҳрида амалга оширилди. Бу босмани Мавлоё Усмон чоп қилдирган эди.

Худди шу каби босма Қозонда ҳам чиқди.

Эронда бирданига иккита тошбосма Қуръон тақдим қилинди. Улардан бири ҳижрий 1234 (милодий 1828) йили Теҳронда босилган бўлса, кейингиси ҳижрий 1238 (милодий 1833) санада Табризда чоп этилди.

– Г.Флюгель 1834 йили Олмониянинг Лейпциг шаҳрида ўзига хос Қуръонни чоп этди. Ушбу босманинг имлоси янги ва осон бўлгани сабабли оврупаликлар уни катта иштиёқ билан қабул қилдилар. Лекин бу нусха Ислом оламида шуҳрат топа олмади.

Ҳиндистонда ҳам Қуръони Каримнинг бир неча босмалари зоҳир бўлди.

Сўнгра бу улкан ишга 1877 йилнинг бошларида Остона (Турк султонлиги) қўл урди.

Кейин ниҳоятда аҳамиятли, улуғ иш содир бўлди. Ҳижрий 1342 (милодий 1923) санада Қоҳирада Азҳари шарифнинг улуғ шайхлари назорати остида гўзал, дақиқ, жуда ҳам латиф Қуръони Карим нусхаси чоп этилди. Бу иш Малик Фуад биринчи томонидан тайин қилинган илмий гуруҳнинг қарори билан бўлди.

Ушбу мусҳаф Ҳафснинг Осимдан қилган ривоятига мувофиқ равишда тайёрланган эди. Бу мусҳафни Ислом олами яхши қабул қилди, миллионлаб нусха чои этилди ва ундан ҳар йили турли юртларга тарқатилди.

Бу нусха асосий нусха бўлиб қолди. Чунки машриқу мағриб уламолари унинг хати ва расми диққат билан амалга оширилганига ижмоъ қилган эдилар.

Кейинчалик Саудия Арабистонида Малик Фаҳд номидаги Қуръон чопхонаси ташкил қилиниб, Ҳафснинг Осимдан қилган ривоятига мувофиқ равишда Қуръон чоп этилди. Бугунги кунда бу нусха «Мадина босма» номи билан танилган. Ҳозирда ҳам ҳажга борганларга шу нусхадаги Қуръондан жуда кўп сонда тарқатилмоқда.

Лекин фақат ушбу босма мусҳафга қараб қолингани йўқ. Бошқа мамлакатларда ҳам ўзига хос, ажойиб суратда Қуръон чоп этилиши давом этмоқда. Жумладан, Ливан, Миср, Сурия ва бошқа ўлкаларда ҳам бу иш яхши йўлга қўйилган. Узларида имконият бўлмаганлар имконияти борларга буюртма бериб, чоп эттиришмоқда. Қуръон қироатини осонлаштириш учун қўйиладиган ишоралар босқичи ҳам тўхтаб қолгани йўқ. Хусусан, тажвид қоидаларини ифода этувчи, яъни тажвид қоидалари ранглар билан ифодаланган «тажвидли Қуръон»лар чоп этилди. Қуръони Каримнинг тўғри ўқилиши мақсадида қилинган бошқа ишлардаги каби, ушбу тажвид қоидаларини ифодалашда ранглардан фойдаланишга дастлаб саудияликлар эътироз билдирдилар. Тажвидли Қуръон дастлаб Сурияда чоп этилгач, эътирозлар ҳам сусайди ва ҳатто эътироз билдирган тарафларнинг ўзлари ҳам бу каби Қуръонларни чоп этишни бошладилар. Инсонларнинг Қуръони Каримни ўқишлари осон бўлиши учун қилинадиган хизматлар ҳокимлар учун ҳам, раийят учун ҳам шарафли ишдир. Бугунги кунда интернетда ўқиладиган, овозли электрон Қуръонлар ҳам ихтиро қилинмоқда. Яна қаламли Қуръонлар кашф этилди. Унда қалам қайси бир оятга қўйилса, ўша оятнинг машҳур қори томонидан қилинган қироати янграйди.

Либиядаги «Дунё Ислом даъвати» ташкилоти Нофеънинг Қолундан қилган ривоятига мос мусҳафларни кўплаб чоп этиб, ушбу қироатда ўқийдиган мусулмонларга тарқатди. Шу билан бирга, мазкур қироатдаги Жазоир, Мағриб каби ўлкаларда ҳам шу каби мусҳафлар чоп қилинмоқда.

Уламолар дастлаб бу ишга – Қуръони Каримни чоп қилишга рухсат бермадилар. Улар мазкур услуб ила чоп этиш Қуръони Каримнинг обрўсига тўғри келмайди, деган тушунчага борган эдилар. Чунки аввалги чопхоналар мусулмон бўлмаган шахсларга хос бўлиб, Қуръони Каримни чоп этиш фикри ҳам ўша шахслардан чиққан эди. Ҳақиқатда, агар ўша пайтда Қуръони Каримни чоп этишга рухсат берилса, унинг обрўсига тўғри келмас эди.

Вақт ўтиши билан мусулмонлар ҳам чопхона ишларини аъло даражада ўзлайггириб олганларини, Қуръони Каримни кўплаб чоп этишга эса эҳтиёж ниҳоятда ортиб бораётганлигини эътиборга олиб, уламоларимиз муқаддас Китобимиз ҳимояси учун керакли шартларни қўйиб, уни чоп этишга изн бердилар.

Аллоҳ таолонинг Қуръони Каримни муҳофаза қилиш ҳақидаги ваъдаси ана шу тарзда амалга ошиб келмоқда. Аллоҳ таолонинг инояти ила Қуръони Карим ҳозиргача У Зотнинг ҳузуридан қандай нозил бўлган бўлса, бирор ҳарфи ўзгармай, ўшандай ҳолида турибди.

Тарих давомида душманлар Қуръони Каримга ўзгартириш киритиш учун турли йўллар билан ҳаракат қилдилар, аммо Ислом уммати доимо ҳушёр турди. Ҳар бир янги пайдо бўлган Қуръони Карим нусхасини дарҳол синчковлик билан текшириб, хатоси бўлса, ҳамма томонга жар солиб, ўша яусханинг барча ададларини куйдириш йўлга, қўйилмоқда.

Аллоҳ таолога беадад ҳамду санолар бўлсинким, Қуръони Карим ҳозиргача Аллоҳ нозил қилган ҳолида, заррача ўзгаришсиз ўқилмоқда, ёдланмоқда ва ёзилмоқда.

Бу маънода Қуръони Карим ягона Китобдир.

Қуръони Карим биринчи бор ёзилгандан бошлаб, ҳозиргача бирор ҳарфи ҳам ўзгармагани аниқ.

Қуръони Карим биринчи бор талаффуз қилинганидан бошлаб, ҳозиргача бирор лафзи бошқача талаффуз қилинмагани аниқ.

Бошқа илоҳий китобларда мазкур ҳолни топиб бўлмаслиги ҳаммага, жумладан, ўша китобларга эътиқод қилувчиларга ҳам аён.

Мазкур эътибордан, Қуръони Каримнинг Аллоҳ таоло томонидан ҳозирги ҳолида собит бўлгани қатьий эканига эътиқод қилиш ҳар бир мусулмон учун ҳам фарз, ҳам зарур. Қайси бир мусулмон унинг бирор сураси, ояти ёки ҳарфининг собит бўлиши қатъий эканига шубҳа қилса, диндан чиқиб, кофир бўлади.

Юқорида зикр этилиб, шарҳ қилинган таърифдаги ва шаклдаги Қуръони Карим мусулмонлар ўн беш асрдан буён эътиқод қилиб, эъзозлаб, ёд олиб, авлоддан-авлодга нақл қилиб, китоб шаклида ёзиб, ибодатларида тиловат қилиб ва ниҳоят, амал қилиб келаётган илоҳий Китобдир. Дунёдаги бирор ҳарфи ҳам ўзгармай, Аллоҳ таолодан қандай нозил бўлган бўлса, шундай сақланиб келаётган яккаю ягона китоб ҳам худди шу Қуръони Каримдир.

Қуръони Каримнинг бу шаклда муҳофазада бўлиб келаётгани аввало Аллоҳ таолонинг инояти биландир. Аллоҳ таолонинг Ўзи Қуръони Каримнинг Ҳижр сураси, 9-оятида:

«Албатта, Зикрни Биз нозил қилдик ва албатта, Биз унга муҳофазачимиз», деб қўйгандир.

Ана ўша ваъдага биноан, Аллоҳ таолонинг Ўзи Ўз Қуръонини у нозил бўлган биринчи лаҳзадан ҳозирга қадар заррача ўзгаришсиз муҳофаза қилиб келмоқда ва қиёматгача муҳофаза қилади. Чунки У Зот Ўз ваъдасига ҳеч хилоф иш қилмайди.

Биз ожиз бандалар эса Аллоҳ таолонинг мазкур ваъдасининг ҳозиргача юзага чиқишига Ислом уммати сабаб бўлиб келаётганини мулоҳаза қила оламиз, холос. Бошқача қилиб айтадиган бўлсак, Аллоҳ таоло Ўзининг Қуръони Каримни муҳофаза қилиш ҳақидаги ваъдаси юзага чиқиши учун мусулмон умматини хизматкор қилиб қўйганини кўрамиз. Бундай мисли кўрилмаган буюк масъулиятни адо этишда Ислом умматига Аллоҳ таолонинг Ўзи доимий ёрдамда бўлди.

 

КЕЙИНГИ МАВЗУ:

УЧИНЧИ ҚИСМ:

Қуръони Каримда насх;

Насх қилинадиган ҳукмларнинг турлари;

Насхнинг ҳикматлари;

Насх билан хослаш орасидаги фарқ;

Бугун, 18 июнь куни Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари ва Дин ишлари бўйича қўмита раиси Абдуғофур Аҳмедовнинг Бухоро вилоятига сафарлари бошланди. 

Аввал Когон туманида жойлашган “Баҳоуддин Нақшбанд” зиёратгоҳига ташриф буюрилди. Таомилга биноан ўтганларнинг ҳаққига Қуръони карим оятлари тиловат қилиниб, савоби Ҳазрати Баҳоуддин Нақшбанднинг руҳи покига бахшида этилди.

Ташриф давомида, мазкур зиёратгоҳ фаолияти, олиб борилаётган амалий ишлар, биноларнинг ҳолатини кўздан кечириб, амалга оширилган ишлар билан танишдилар. Сафар мобайнида Бухоро вилояти бош имом-хатиби Жобир домла Элов ва “Баҳоуддин Нақшбанд” жоме масжиди имом-хатиби Абдуғофур домла Раззақов билан ҳам фаолият юзасидан мулоқотлар ўтказилиб, муҳим тавсиялар берилди.

 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

الثلاثاء, 16 حزيران/يونيو 2020 00:00

Нурул изоҳ: ЖАНОЗА (давоми)

 

Кофир ва осийлар

1.Ўлган кофирнинг (мусулмон қариндошлари бўлса, уни (кофирни) жирканч (ифлос, исқирт) нарса (буюм) каби ювиб, матога ўраб, чуқурга ташлайди ёки қавмига беради);

2.Ҳукматга қарши ғалаён қилиб, тўқнашув чоғида ўлдирилган ғалаёнчиларнинг;

Изоҳ: Бу ҳукм халқнинг манфаатини кўзлаган, тўғри йўлдан озмаган, машру ҳукуматга исёнчи бўлганлар учундир. Ғайримашру ҳукуматга исён қилиш жиҳод ҳисобланади.

  1. Қуролли тўқнашувда ўлган йўлтўсарларнинг;
  2. Ёвузлик билан кишиларни бўғиб ўлдириб юрувчиларнинг;
  3. Шаҳарда кечаси қурол кўтариб, кишиларнинг йўлини тўсувчиларнинг;
  4. Маҳаллийчи, мутаассиблиги сабабли интиқом (қасос) ва қон даъвосида ҳаракат қилаётган пайтда ўлдирилганларнинг (ювилсалар ҳам), жанозалари ўқилмайди.

 

Ота-она қотили ва ўзига ўзи суиқасд қилган киши

Ўзини ўзи ўлдирган киши ювилади ва намози ўқилади. Фақат мусулмон ота-онадан бирини, агар у йўлтўсарлик қилмаётган ва душманларга қўшилиб урушмаётган бўлса, қасд қилиб ўлдирган кишининг намози (жанозаси) ўқилмайди.

 

Тобутни олиб бориш ва майитни кўмиш

  1. Тобутни қабристонга олиб боришда, тўрт томонидан тўрт киши елкасига кўтариши суннатдир.
  2. Тобутнинг аввало бош томонидан олади, сўнгра оёқ томонидан ўнг елкада кўтариш керак. Кейин чап томонига ўтиб, аввал бош, сўнгра оёқ томонидан чап елкада кўтарилади. Ҳар томондан ўн қадамдан, жами қирқ қадам кўтариб юриш мустаҳабдир.

Изоҳ: Негаки Пайғамбаримиз, соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Ким тобутни қирқ қадам кўтарса, қирқта катта гуноҳлари ўчирилади (кечирилади)», деб марҳамат қилганлар.

  1. Тобутдаги жасадни тебратиб юбормаслик шарти билан, олиб кетилаётганида тез юриш мустаҳабдир.

Изоҳ: Бу ҳақда Пайғамбаримиз, соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Тобутни қабрига олиб боришда тез юринг (шошилинг). Чунки майит яхши одам бўлса, уни кутиб турган мукофотларга тезроқ етказиш ўринлидир, агар майит ёмон одам бўлса, уни елкаларингиздан тезроқ тушириб, қутулганинг яхшидир», деганлар.

  1. Тобут ортидан эргашишнинг ундан олдинда юришдан афзаллиги худди фарз намознинг нафл намоздан устунлиги кабидир.
  2. Тобут олиб кетилаётганида баланд (жаҳрий) овоз билан зиқр қилиш мақруҳдир.
  3. Қабристонда тобут ерга қўйилмасидан олдин ўтириш ҳам макруҳдир.

 

Майитни дафн қилиш

  1. Қабр одамнинг ярим бўйи ёки кўксигача етадиган чуқурликда қазилади. Бундан ҳам чуқурроқ бўлиши мустаҳабдир.
  2. Агар тупроқ яхши бўлса, фақат қабрни чуқур қазиш билан чекланмай, қибла томонга лаҳад қилинади, ўйилади.
  3. Майит қиблага қаратиб қабрга қўйилади.
  4. Қабрга қўювчи киши «Бисмтллаҳи ва ъала миллати росулиллаҳи», дейди. Маъноси: «Аллоҳ номи билан ва Пайғамбарнинг шариатига кўра (тупроққа қўймоқдаман)».

5.Майитнинг ўнг томонини қиблага мойил қилиб қўйилади.

  1. Кейин кафаннинг боғлами ечилади.
  • Лаҳад оғзи хом ғишт билан ё қамиш каби ўсимликлар билан ёпилади.
  • Пишган ғишт ва тахта билан лаҳад оғзини ёпиш макруҳдир (чунки бу нарсаларга тирикларнинг эҳтиёжи кўпроқ).
  • Майит аёл киши бўлса, қўйилаётганида усти тўсиб турилади.
  • Лаҳад оғзи ёпилгач, тупроқ ташланади.
  • Қабрнинг усти тўртбурчак шаклида эмас, туянинг ўркачи каби тепача қилинади.
  • Қабрнинг устини безаш учун бино қуриш ҳаромдир.
  • Қабр мустаҳкам бўлиши учун бино қилиш макруҳдир.
  1. Майитни уйга кўмиш макруҳ, чунки бу ҳол фақат Пайғамбарларга хосдир.
  2. Майитни баланд, бир неча жасад сиғадиган, қилиб қурилган жойга кўмиш макруҳдир.
  3. Зарурат юзасидан бир неча жасадни бир қабрга кўмишнинг зарари йўқ. Фақат ҳар бирининг ораси тупроқ билан тўсилиши керак.

 

Денгизда ўлган киши

Денгиздаги кемада ўлган мусулмон кишининг жасади соҳил узоқлиги ва майитнинг бузилишидан қўрқилгани боис ювилиб, кафанга ўралиб, жанозаси ўқилади ва денгизга ташланади. Денгиз тубига чўкиб кетиши учун жасадга оғир нарса боғлаб, сувга ташлаш жоиз.

 

Майитни кўчириш

Майитни ўлган ё ўлдирилган жойдаги яқин қабристонга кўмиш мустаҳабдир.

Уни бир ёки икки мил (тақрибан 1885 м.) узоқликка олиб бориб кўмишнинг зарари йўқ.

Бундан узоққа олиб бориш кароҳатли.

Дафн қилинган майитни қабрдан чиқариб, бошқа жойга кўчириш жоиз эмас. Бироқ (эгасининг рухсатисиз) мажбурлаб олинган жойга дафн қилинганида ёки (майит ёки унинг меросхўри сотиб олган ер) шуфъа йўли билан бошқа кишининг моли бўлиб, (жасаднинг у ерда   қолишига ризолик берилмаган ҳолда) майитни у ердан олиб, бошқа жойга кўмиш жоиз ва зарур.

Майит (ҳеч кимнинг мулки бўлмаган жойда) бошқа киши учун (қазиб) тайёрлаб қўйилган қабрга кўмилса, қабр қазишнинг ҳақини тўлаш шарти билан қабрдан чиқарилмайди.

 

Қабрни очишнинг ҳукми

Майит билан бирга унутиб кўмиб юборилган молни (нарса, ашё) олиш, ҳақсизлик билан олинган кафанни алмаштириш, майитнинг олдида қолиб кетган буюмни чиқариб олиш учун қабр очилиши мумкин. Жасаднинг юзи қиблага қаратиб қўйилмагани учун қиблага қаратиб қўйиш ёки чап ёни билан ётқизилгани боис ўнг томонига тўғрилаб қўйиш мақсадида қабр очилмайди.

 

Қабр зиёрати

Ибрат учун қабр зиёрати мустаҳабдир. Зиёратчининг Ёсин сурасини ўқиши ҳам мустаҳаб.

Изоҳ: Чунки ҳадисда «Ким қабристонда Ёсин-и шариф ўқиса, (савобини қабр аҳлига бахшида қилса), у ерда кўмилганларнинг шу кунги азобини енгиллатади ва ўқиган одамга уларнинг сони миқдорида савоб ёзилади», дейилган.

Қуйидагилар макруҳдир:

  • қабр устида ухлаш;
  • қабр устида таҳорат бузиш;
  • қабристоннинг дарахт ва ўтларини юлиб ташлаш. Қуриган бута, ўт-ўлан дарахтларни юлиб ташлашнинг зарари йўқ.

Саҳобалардан Анас розияллоҳу анҳу, Пайғамбаримиздан: «Биз ўликлар номидан садақа берамиз, ҳаж қиламиз, уларга дуо йўллаймиз. Бу қилганларимизнинг савоби уларга етармикин?» деб сўради. Пайғамбаримиз, соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Албатта етиб боради, улар совғаларингизни олганда худди (ҳамма ёқтирадиган ноз-неъматлар тўла) патнисни олган кишидай суюнадилар», деганлар. Зотан, аҳли суннат вал жамоа мазҳабига кўра, ҳар мусулмоннинг намоз, рўза, ҳаж Қуръон ўқиш ва шуларга ўхшаш ҳар турли ибодатлар савобини ўтганларга бахшида қилиш ўринли ишдир. Пайғамбаримиз, соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Киши қабристонга бориб, у ерда «Ихлос» сурасини 11 марта ўқиб, савобини ўтганларга бағишласа, қабристонда ётганлар сонига тенг гуноҳлари кечирилади», деб марҳамат қилганлар.

 

Шаҳиднинг ҳукми

Аҳли суннат вал жамоа мазҳабига кўра, ўлдирилган киши ўз ажали билан ўлгандир.

 

Кимларни шаҳид дейиш мумкин?

Жанг майдонида кофир душманлар, ҳукуматга қарши бош кўтарган осийлар, йўл тўсарлар ўлдирган, ё кечқурун уйига кирган ўғри тош каби нарса билан бўлса-да, уриб ўлдирган, жанг майдонида жароҳат билан ўлик жасади топилган одамлар шаҳиддирлар.

Бир мусулмон киши томонидан кескир қурол билан қасд қилиб, ноҳақ ўлдирилган мусулмонлар ҳам шаҳид ҳисобланади. Юқорида санаб ўтилганлар болиғ, ҳайз, нифос, жунубдан пок бўлиб, ҳаётдан нафъ кўрмай, жони узилган бўлса шаҳид ҳисобланадилар.

  1. Шаҳидларнинг қонли кийими ечилмай, жасади ювилмай жанозаси ўқилади.
  • Кафанликка ярамайдиган дубулға, зирҳ, қурол-яроғ каби нарсалар ечиб олинади.
  • Суннатта мувофиқ кафаннинг камчилиги тўлдирилади, ортиқчаси олиб қўйилади.
  1. Шаҳиднинг устидаги кийимларини бутунлай ечиб олиш ёки уни бошқа кафанга ўраш мақруҳдир.
  2. Жунублар, болалар, жиннилар, ҳайз ва нифос кўраётган аёллар ўлдирилган бўлса, ювилади.
  3. Жанг тугаганидан сўнг, ярадор ҳолатида ейиш, ичиш, ухлаш, даволаниш ёки ҳуши жойидалигида бир намоз вақти қадар муддат ўтса, (оёқ остида тепкиланиб кетмаслиги учун эмас, балки бошқа қандайдир сабаб билан) жанг майдонидан бошқа жойга кўтариб чиқилса, васият қилиш, савдо-сотиқ (олди-берди) қилиш, кўп гапириш каби дунё ишларини адо этиб жон таслим қилганлар ҳам ювилади.
  • Аммо жанг тугамасидан юқорида зикр этилганларнинг жони узилган бўлса, жасади ювилмайди.
  • Ўч, қасос учун ўлдирилган, шаҳарда топилган қотили номаълум жасад ювиб, жанозаси ўқилади.

 

Такрорлаш учун саволлар

Қуйидаги саволларни ўйлаб кўринг ва жавоб беринг.

  1. Ўлим тўшагида ётган бемор олдида нима ишлар қилинади? Жони узилганидан сўнг нима ишлар қилинади?
  • Майит қандай ювилишини, майит кафанини ким тайёрлашини айтиб беринг. Эркаклар ва аёллар учун кафанларнинг шаръий ўлчови ва шаклини айтиб беринг.
  • Жаноза намозининг ҳукми, рукнлари, суннатлари, шартлари, жаноза имомлигига лойиқ киши кимлиги, жаноза намози қандай ўқилишини айтиб беринг.
  • Бир пайтнинг ўзида бир неча жаноза тўпланиб қолса, қандай ўқилади? Болалар ва чақалоқларнинг жанозаси қандай ўқилади?
  • Мусулмон бўлмаган қариндоши, яқини ўлганида мусулмон киши нима қилади? Йўлтўсар ва шаҳардаги босқинчи (ўғри) жанозаси қачон ўқилади? Ўзини ўлдирган ва ота-онасининг қотили (падаркуш) бўлганлар жанозаларининг ҳукми нима?
  • Тобутни кўтариб юриш, кузатшп ва кўмиш тартибларини айгиб беринг. Оддий қабр билан аввалдан ажратиб, атрофи ўралган оила қабристони ўртасидаги фарқни, қабрнинг устига девор қуриш, қабр деворига ёзув ёзиш ва бир қабрга бир неча майит кўмишнинг ҳукмларини айтиб беринг.
  1. Қуруқликдан жуда узоқда (денгиз, уммон ўртасида) бўлган кемада ўлган киши нима қилинади? Майитни (ўлган жойидан бошқа жойга) кўчиришнинг, қабрни қазиб, ўликни чиқаришнинг ҳукмини айтинг.
  • Қабристонни зиёрат қилишнинг ҳукми нима? Зиёрат пайтида мустаҳаб (яхши) ва макруҳ бўлган ҳаракатларни айтиб беринг.
  • Шаҳиднинг қандай кафанланишини, ювилишини, қандай ҳолатда ювилмаслигини айтиб беринг.

 

КЕЙИНГИ МАВЗУЛАР:

АҚИДА АСОСЛАРИ:

Имон ва иқрор баёни;

Имон калимаси;

Аллоҳ таолога имон келтириш;

Фаришталар;

Пайғамбарлар;

Муққаддас китоблар;

Тақдир ва қазо;

Бандаларнинг феълари;

Охирзамон;

Қиёмат куни;

Гуноҳкор банда;

Саҳобалар;

Аҳпи сунна вал жамоа;

Аҳкоми шариф;

Мужтаҳид мазҳаб.

 

ҲИЖРИЙ УЧИНЧИ ЙИЛДАГИ МУҲИМ ҲОДИСАЛАР

Бану Назир қабиласининг йўлбошчиси Каъб ибн Ашраф қирқ отлиқ билан Маккага борди ва Қурайш қабиласини Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга қарши курашга кўндирди.

Фаришта Жаброил алайҳиссалом тезда бу хабарни Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга етказди. Бунинг устига, Каъб ибн Ашраф Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламни қаттиқ ҳажв қилди. Шунда (ҳижрий 3 йил рабиъул аввал ойининг 14-кечаси) Муҳаммад ибн Маслама розияллоҳу анҳу у зотнинг изнлари билан Каъбни ўлдириб келдилар. Шаъбон ойида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳунинг қизлари Ҳафса онамизга уйландилар.

 

УҲУД ҒАЗОТИ ВА УНИНГ САБАБЛАРИ

7 шаввол, шанба куни Уҳуд ғазоти бўлиб ўтди.

Қурайш бошига тушган мусибатлар, мағлубиятлар ва ўлдирилган одамлари учун ўч олишга интилди. Абу Суфён уч минг сонли лашкар билан урушга чиқди ва Уҳуд тоғи яқинига келиб, лашкаргоҳ қурди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам саҳобаларга маслаҳат солдилар. Уларнинг кўплари урушга чиқишга ишора қилиб гапирдилар. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам минг нафар жангчи билан йўлга чиқдилар. Йўл юриш давомида мунофиқлар хиёнат қилишди. Абдуллоҳ ибн Убай ибн Салул Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унинг «Урушга чиқмайлик» деган гапига кўнмаганларини баҳона қилиб, лашкарнинг учдан бирини ўзи билан олиб қайтиб кетди.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қолган аскарлари билан бирга Мадинаи мунавваранинг шимол тарафидаги Уҳуд тоғининг олдига келиб, тоғ лашкарнинг ортида қоладиган бўлиб тушдилар. Ўша тоққа Абдуллоҳ ибн Жубайр розияллоҳу анҳу бошчилигида эллик камончини жойлаштириб, уларга нима бўлса ҳам шу тоғдан тушмасдан, қўриқчи бўлиб туришларини тайинладилар. Сўнг аскарларни тартибга солдилар. Байроқни Мусъаб ибн Умайр розияллоҳу анҳуга бердилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи иасалламнинг саҳобалари шижоат билан уруш қилдилар. Абу Дужона розияллоҳу анҳуга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўз қиличларини берган эдилар. Шунингдек, Талҳа, Ҳамза, Алий ва бошқалар жуда катта жасорат кўрсатиб жанг қилдилар.

Куннинг биринчи ярмида мусулмонлар нусрат қозондилар. Улар мисли кўрилмаган қаҳрамонлик кўрсатдилар. Душманлар енгилишди. Ўшанда камончиларнинг кўплари Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг амрларига хилоф қилиб, ўлжа йиғиш учун ўзлари қўриқлаб турган тепаликни ташлаб пастга тушдилар. Шунда Холид ибн Валид тоғни айланиб ўтиб, отлиқлар билан уларнинг орқасидан бостириб келди. Бу кутилмаган фожиа бўлди. Мусулмонларнинг изтиробга тушиб, қўрқинч босганидан фойдаланган кофирлар уларга қақшатқич зарба беришди. Мусулмонлардан етмишдан ортиқ киши шаҳид бўлди ва баъзилари қоча бошлади.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга жароҳат етди, тишлари синди. Мусулмонларнинг байроғини кўтарган Мусъаб ибн Умайр розияллоҳу анҳу ушбу жангда шаҳид бўлдилар. Шунингдек, Ваҳший исмли қора танли қул Ҳамза розияллоҳу анҳуни найза билан ўлдирди. Ҳанзала ибн Абу Омир жунуб ҳолида шаҳид бўлдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уни малоикалар ғусл қилдиргани ҳақида хабар бердилар.

Мусулмонлар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг фармонларига биноан тоғ томон чиқиб кетдилар. Мушриклар уларни тамоман енгишдан ожиз қолишди. Шунда Абу Суфён: «Биз сизларни келаси йили Бадрда урушга чақирамиз!» деди. Мусулмонлар Расулуллоҳ соллаллоҳу алай-хи васалламнинг амрлари билан унга қарши «Бўлди, ўша жой сен билан бизнинг учрашув жойимиз!» дейишди. Уҳуд жанги жуда оғир синов куни бўлди. Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло мўминларни поклади, мунофиқларни шарманда қилди. Ўзи истаган бандаларини шаҳидлик билан сийлади. Ушбу жангни тасвирлаб, Оли Имрон сурасида оятлар нозил бўлди.

«Бўшашманглар! Маҳзун бўлманглар! Агар мўмин бўлсаларингиз, сизлар устунсизлар. Агар сизга жароҳат етган бўлса, у қавмга ҳам шунга ўхшаш жароҳат етган. Бу кунларни одамлар орасида айлантириб турамиз, токи Аллоҳ иймон келтирганларни билиши учун ва сизлардан шаҳидларни саралаб олиши учун — Аллоҳ золимларни суймас — ҳамда Аллоҳ иймон келтирганларни яхшилаб поклаши ва кофирларни нобуд қилиши учун. Ёки Аллоҳ сизлардан жиҳод қилганларни билмасдан ва сабрлиларни билмасдан туриб, «Жаннатга кирамиз», деб ўйладингизми?! Дарҳақиқат, йўлиқмасингиздан олдин ўлимни орзу қилган эдингиз. Энди уни ўзингиз назар солган ҳолда кўриб турибсиз. Муҳаммад ҳам бир расул, холос. Ундан олдин ҳам расуллар ўтган. Агар у ўлса ёки қатл қилинса, орқангизга қайтасиз-ми?! Кимки орқасига қайтса, Аллоҳга ҳеч қандай зарар келтира олмас. Аллоҳ шукр қилувчиларни албатта мукофотлар» (139-144-оятлар).

 

УҲУД ҒАЗОТИ ҲАҚИДА МУЛОҲАЗАЛАР

Ушбу жангда мусулмонларнинг енгилишлари улардаги энг олий сифатларнинг рўёбга чиқишига сабаб бўлди. Улардан собит турганлари, ўзларини қурбон қилганлари кучли азму қарор, иймонда собитқадамлик ва қаҳрамонлик намуналарини кўрсатишди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўша урушда мутлақо ҳайиқмасдан, улуғвор тоғдек собит турдилар. Ёмонлик кучлари жамланиб, у зотга қарши шиддат билан ҳаракат қилаётганларида ансорийлардан етти киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни ҳимоя қилиб туришди. Улар жуда қаттиқ кураш олиб бордилар ва еттовлари ҳам шаҳид бўлдилар. Шу тариқа буюк қаҳрамонлик намуналари рўёбга чиқди.

Мусулмонлар бу урушда енгилдилар. Лекин бу енгили шараф билан енгилиш, душман кучларини титиб юборад ган мағлубият эди, чунки душманлар мусулмонларга қарш ҳужум қилиш учун ўзларида азму қарор топа олишмади.

 

ҲАМРОУЛ АСАД ҒАЗОТИ

Эртасига Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Уҳуд жангида иштирок этган саҳобалар билан бирга Ҳамроул асад деган жойга бордилар. У Мадинаи мунавварадан ўн беш километр узоқликдаги жойдир. Бу билан яҳудийларга ва саҳройи арабларга «Биз ҳали енгилганимиз йўқ, бизни руҳимиз ҳали тетик» демоқчи бўлдилар. Қурайшликлар бундан қўрқиб, Маккага қайтиб кетишди. Аслида эса улар Мадинага қайтиб бориб, урушни давом эттирмоқчи бўлиб туришган эди.

Шу йили хамр — маст қилувчи ичимликларни истеъмо қилиш бутунлай ҳаром қилинди.

 

ҲИЖРИЙ ТЎРТИНЧИ ЙИЛДАГИ МУҲИМ ҲОДИСАЛАР

ҲУЗАЙЛ ҚАБИЛАСИНИНГ АДАБИНИ БЕРИШ

Холид ибн Суфён Ҳузалий исмли одам Мадинага бостириб бориш ниятида лашкар тўплади. Ҳузайл қабилас Маккага яқин жойда эди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Холид Ҳузалийни ўлдириш учун Абдуллоҳ ибн Унайс розияллоҳу анҳуни юбордилар. Холид ўлдирилди жамлаган одамлари эса тарқалиб кетишди.

 

АБУ САЛАМА САРИЙЯСИ

Муҳаррам ойида мушрикларнинг Бану Асад қабиласи Тулайҳа ибн Хувайлид раҳбарлигида Мадинага бостириб боришни режалаштириб турган бир пайтда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам уларнинг юртига Абу Салама розияллоҳу анҳу бошчилигида сарийя юбордилар. Душман қочиб кетди ва мусулмонлар ўлжаларни қўлга киритдилар.

 

РАЖИЙЪ ФОЖИАСИ

Сафар ойида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига Бану Ҳун ибн Хузайма қабиласининг Азал ва Қора уруғларидан баъзи кишилар келиб: «Эй Аллоҳнинг Расули, бизнинг ичимизга саҳобаларингиздан юборинг, бизга динни ўргатишсин», дейишди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам, Ибн Исҳоқ ривоятига кўра, уларга саҳобаларидан олти кишини қўшиб жўнатдилар.

Макка билан Усфон ўртасида жойлашган Ражийъ деган жойга етганларида Азал ва Қора уруғларининг хиёнаткор экани ойдинлашди. Бир қанча қуролли кишилар мусулмонларни ўраб олишди. Мусулмонлар қуролларини қўлга олиб, ўзларини ҳимоя қилишга шайландилар. Шунда мушриклар: «Биз сизларга аҳду паймон берганмиз, сизларни ўлдирмаймиз», дейишди.

Мусулмонлар иккига бўлиндилар. Марсад ибн Абу Марсад, Осим ибн Собит ва Холид ибн Букайр розияллоҳу анҳум: «Биз ҳеч қачон мушриклардан аҳд ҳам, паймон ҳам қабул қилмаймиз», дедилар ва жанг қилиб ҳалок бўлдилар.

Ушбу уч шаҳиднинг бири — Осим ибн Собит розияллоҳу анҳу Уҳуд урушида қурайшлик бир аёлнинг икки ўғлини ўлдирган эдилар. Ўша аёл агар имконини топса, Осим ибн Собитнинг бош чаноғида хамр ичишни назр қилган эди. Осим розияллоҳу анҳу ўлдирилганида, ўша аёл унинг бошини беришларини сўраб келди. Одамлар Абу Суфёнга: «Ўз амакиваччангнинг бошини бундай қилишларига йўл қўйма», дея илтимос қилишди. Аммо Абу Суфён Осимнинг бошини кесиб, ҳалиги хотинга беришга амр қилди. Аллоҳ таоло эса Осим розияллоҳу анҳунинг бошларини Ўзи ҳимоя қилди. Бошни кесиб олмоқчи бўлганларида бир тўда арилар учиб келиб, бу ишни қилишга йўл қўймади.

Мушриклар қолган уч киши — Абдуллоҳ ибн Ториқ, Хубайб ибн Адий ва Зайд ибн Дасинналарни асир қилиб олишди ва уларни сотиш учун Макка сари олиб кетишди.

Макка яқинидаги Заҳрон деган жойга етганларида Абдуллоҳ ибн Ториқ розияллоҳу анҳу қўлини бўшатиб, қиличини олишга муваффақ бўлди. Аммо мушриклар билиб қолиб, у кишини ўлдиришди.

Хубайб ибн Адийни Ҳорис ибн Аммор ибн Навфалнинг ўғиллари оталарининг ўчини олиш учун сотиб олишди. Хубайб уларнинг отасини Бадр урушида ўлдирган эди. Улар Хубайб розияллоҳу анҳуни турли азобларга гирифтор қилишди. У киши эса ҳамма азоб-уқубатларни сабр билан қарши олдилар. Кўнгилларини тўқ қилиб, сабр-бардош намуналарини кўрсатдилар. Охири у кишини осиб ўлдиришга тайёргарлик кўра бошлашди. Шунда Хубайб розияллоҳу анҳу уларга: «Агар маъқул кўрсангиз, менга икки ракъат намоз ўқиб олишга ижозат беринглар», дедилар. Улар: «Майли, ўқиб ол», дейишди.

У киши яхшилаб икки ракъат намоз ўқидилар ва жаллодларга қараб кулимсираб: «Аллоҳга қасамки, агар «Ўлимдан қўрқяпти» дейишларингни ўйламасам, кўпроқ намоз ўқиган бўлар эдим», дедилар.

Мушриклар Хубайб розияллоҳу анҳуни осиш учун бўйинларидан боғлашди. Шунда у киши: «Аллоҳим, биз расулингнинг рисолатини етказдик, бугун бизни нима қили шаётганини у зотга Сен Ўзинг етказгин. Аллоҳим, уларнинг ададини санаб қўйгин. Ҳаммасини парчалаб, ҳалок қилгин. Улардан биттасини ҳам қўймагин», дедилар ва қу-йидаги байтни айтдилар:

«Ўлдирилсам муслимона, чиқса жон Аллоҳ учун, 

Қилмагум парво, бу жонсиз жисм қай ён-ла қулар! 

Бу-ки бўлди ҳақ Илоҳ йўлида, бас, У хоҳласа, 

Парча-парча гўшт бўғимларга мубораклик берар!»

Худди ўша куни Хубайб розияллоҳу анҳунинг шериклари Зайд ибн Дасинна розияллоҳу анҳуни ҳам Умайя ибн Халафнинг ўчини олиш учун бошқа бир мушриклар гуруҳи осиб ўлдиришди. Мушриклардан бир қанча одам томоша учун дор тагига тўпланган эди. Зайд розияллоҳу анҳу сабр билан, хотиржам ва хушвақт турар эдилар. Мушрикларнинг бошлиғи Абу Суфён у кишига қараб: «Эй Зайд, Худо ҳаққи, ростини айт! Ҳозир Муҳаммад бизнинг қўлимизда бўлиб, сен ўз аҳлинг билан бўлишни хоҳлармидинг?» деди.

Зайд розияллоҳу анҳу бунга жавобан: «Аллоҳга қасамки, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга ҳозирги жойларида тикан киришини ҳам ўзимнинг аҳлим ичида ўтиришимга алмаштирмайман», дедилар.

Шунда Абу Суфён: «Мен бировни унинг асҳоблари Муҳаммаднинг асҳоблари Муҳаммадни севганларичалик севганини кўрмаганман», деди.

 

БИЪРУ МАЪУНА ҲОДИСАСИ

Сафар ойининг ўзида мушриклар томонидан мусулмонларга қарши яна бир хиёнат уюштирилди. Ҳодисанинг тафсилоти қуйидагича:

Мадинага Нажднинг Бану Омир қабиласи катталаридан Омир ибн Молик исмли киши келди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унга Исломни таклиф қилдилар. У Исломни қабул ҳам қилмади, рад ҳам. Балки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга: «Агар саҳобаларингиздан баъзиларини Наждга юбориб, уларни ўз ишингизга даъват қилсангиз, қабул қилишармикан, деб умид қиламан», деди.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Мен уларга Нажд аҳли зарар етказишидан хавфсирайман», дедилар.

«Уларни мен ўз ҳимоямга оламан. Сиз уларни ўз ишингизга даъват қилиш учун юбораверинг», деди Омир ибн Молик.

Шунда Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам унинг гапига ишониб, Бухорий ривоятига кўра, саҳобаларининг энг сараларидан етмиш кишини Мунзир ибн Амр розияллоҳу анҳу бошчиликларида юбордилар.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам мазкур етмиш кишилик саҳобалар гуруҳи бошлиғи Мунзир ибн Амр розияллоҳу анҳуга Бану Омир қабиласининг бошлиғи Омир ибн Туфайл учун мактуб ҳам ёздириб бердилар. Мактубда мазкур гуруҳ уруш учун эмас, даъват ва таълим учун юборилгани баён қилинган эди.

Қабила бошлиғи Омир ибн Туфайл Бану Сулайм қабиласининг Усайя, Риъл ва Заквон уруғларини мазкур саҳобалар гуруҳини қириб ташлашга чақирди. Қабилаларнинг баъзилари ҳалиги Омир ибн Моликнинг мусулмонларни ўз ҳимоясига олганини эътиборга олиб, уларга қарши хиёнатда иштирок этишга кўнишмади.

Қабила бошлиғи Омир ибн Туфайл эса бошқа баъзи хиёнаткор қабилалар ёрдамида саҳобалар гуруҳини «Биъру Маъуна» қудуғи ёнида ўраб олиб, ҳаммаларини шаҳид этди. Саҳобалардан фақат бир киши ўлмай қолди. У киши чалажон бўлиб ётганида мушриклар учун ўлик деб ўйлаб, қолдириб кетишган Каъб ибн Зайд розияллоҳу анҳу эдилар.

 

БАНУ НАЗИР ҒАЗОТИ

Ислом дини жорий этила бошлаган дастлабки пайтда яҳудийлар Ясриб (Мадина) шаҳрида, шунингдек, Хайбар, Фадак ва бошқа шаҳарларда истиқомат қилишар эди.

Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам Маккадан Ясрибга ҳижрат қилиб келганларидан сўнг улар билан қўшни бўлиб яшай бошладилар.

Ўша пайтда Мадина яҳудийлари учта қабила эдилар: Бану Қайнуқоъ, Бану Назир ва Бану Қурайза.

Бану Назир қабиласи Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам билан урушмаслик, бир-бирига озор етказмаслик ва Пайғамбаримизнинг душманларига ёрдам бермасликка келишиб, у зот билан иттифоқчилик шартномаси тузди.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Бадр урушида ғолиб келгач, улар: «Тавротда сифати келган пайғамбар шу бўлса керак, унинг байроғи ҳеч қачон паст бўлмайди», деб юришди. Бироқ Уҳуд урушида мусулмонлар мағлуб бўлганларидан сўнг Бану Назир қабиласи Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан қилинган шартномани бузиб, у зот алайҳиссаломга очиқ-ойдин хиёнат қилиш йўлига ўтиб олишди.

Воқеа қуйидагича содир бўлган:

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг саҳобаларидан бирлари — Амр ибн Умайя Зомрий розияллоҳу анҳу «Биъру Маъуна» фожиаси ҳақида у зотга хабар бериш учун Мадинага келаётганларида йўлда янглишиб, Бану Килоб қабиласидан икки кишини ўлдириб қўйдилар. Рабиъул аввал ойида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам келишилган аҳдномага биноан, ўлдирилган кишиларнинг хунини тўлаш учун Бану Назир қабиласининг чекига тушадиган ҳиссани олишга бордилар ва улар яшайдиган уйлардан бирининг девори тагида ўтирдилар.

Яҳудийлар томдан келиб, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг устларига катта бир харсангтошни ташлаб ўлдирмоқчи бўлишди. Шунда Жаброил алайҳиссалом Расулуллоҳга бу фитнанинг хабарини етказди ва у зот бирдан ўринларидан туриб, Мадинага қараб жўнадилар. Саҳобалар ҳам у зот билан бирга қайтишди.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам яҳудийларнинг жинояткорона бу ҳаракатидан сўнг уларга қарши уруш очишга қарор қилдилар. Саҳобаларини урушга тайёргарлик кўришга буюрдилар.

Мусулмонлар етиб келишганда Бану Назир ўз қўрғонлари ичига беркиниб олган эди. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам улардан қўрғонларини ташлаб, ўн кун муддат ичида Ясрибдан чиқиб кетишларини талаб қилдилар. Яҳудийлар ўзларининг кучсиз эканларини сезиб, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳукмларига бўйсунишдан ўзга чора топа олишмади.

Лекин Бану Авф қабиласига мансуб бир гуруҳ мунофиқлар Ибн Салул бошчилигида уларга: «Собит туринглар, биз сизни ёлғизлатиб қўймаймиз. Агар сизга қарши уруш бўладиган бўлса, биз сизлар билан биргамиз. Агар сизлар Ясрибдан қувиб чиқариладиган бўлсангиз, бирга чиқамиз», деб хабар юборишди.

Бану Назир қабиласи жойлашган қўрғонлар жуда ҳам мустаҳкам бўлиб, уни қисқа муддатда ишғол қилиш амримаҳол эди. Шунинг учун ҳам Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам уларнинг хурмоларини кесиб, қўрғон атрофига йиғишга ва ўт қўйишга буюрдилар. Яҳудийлар олов ўртасида қолишди. Энди улар учун фақат икки йўл қолган эди: ё Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг талабларига кўниш ёки қўрғондан чиқиб, уришиш.

Улар биринчи йўлни танлашди. Олти ёки ўн беш кунлик қамалдан сўнг Бану назирликлар Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламдан гуноҳларини кечишни ва кўчиб кетишга изн беришни сўрашди. Ҳар бир киши қурол-яроғдан ташқари, мол-мулкидан бир туядан юк оладиган бўлди. Сўнг Ясрибни тарк этиб, Хайбар шаҳрига, баъзилари Шом ўлкасига жўнаб кетишди.

Аллоҳ таоло Ҳашр сурасида Бану Назир қабиласининг хиёнатини баён этган. Шунинг учун Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳумо бу сурани «Бану Назир сураси» деб ҳам атаганлар.

 

ВАЪДАЛАШИЛГАН БАДР ҒАЗОТИ

Уҳуд жангининг сўнгида Абу Суфён мусулмонларга қарата: «Биз сизларни келаси йили Бадрда урушга чақирамиз!» деган, мусулмонлар ҳам Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг амрлари билан: «Бўлди, ўша жой сен билан бизнинг учрашув жойимиз!» дея ваъдалашган эдилар. Шаъбон ойида Абу Суфён келишилган ваъдага мувофиқ икки минг жангчи билан йўлга чиқди. Йўлда уруш қилиш ниятидан қайтди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам бир минг беш юз киши билан йўлга чиқцилар. Қурайш мушриклари қўрқиб, орқаларига қайтиб кетишди. Бу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг кучли матонатларини кўрсатди.

Шаввол ойининг охирларида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Умму Салама онамизга уйландилар.

 

КЕЙИНГИ МАВЗУЛАР:

ҲИЖРИЙ БЕШИНЧИ ЙИЛДАГИ МУҲИМ ҲОДИСАЛАР:

Давматул Жандал ғазоти;

Хандақ (Аҳзоб) ғазоти;

Бану Қурайза ғазоти.

ҲИЖРИЙ ОЛТИНЧИ ЙИЛДАГИ МУҲИМ ҲОДИСАЛАР:

Саҳро арабларининг таъзирини бериш;

Бану Мусталиқ ғазоти;

Ифк ҳодисаси;

Ҳудайбия сулҳи ва Ризвон байъати;

Ҳудайбия сулҳи ҳақида;

ҲИЖРИЙ ЕТТИНЧИ ЙИЛДАГИ МУҲИМ ҲОДИСАЛАР;

Подшоҳ ва ҳокимларни Исломга даъват қилиш;

Араб амирларига йўлланган мактублар;

Top