www.muslimuz

www.muslimuz

Халқ таълими вазирлиги Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси билан ҳамкорликда 30 март, душанбадан эътиборан учта телеканалда телевизион дарслар намойишини бошлайди.

Uzdigital TV абонентлари:

  • 1-4 синфлар учун телевизион дарсларни National Geography Wild каналида,
  • 5-8 синфлар учун Eurosport каналида,
  • 9-11 синфлари учун эса «Охота ва рыбалка» каналида томоша қилиши мумкин.

Кабель телевидение ва IP-телевидение абонентларида эса телевизион дарслар бошқа телеканаллар ўрнига намойиш этилиши мумкин.

Шунингдек, видеодарслар ер сунъий йўлдоши орқали узоқ ва бориш қийин аҳоли пунктларида ўрнатилган кам қувватли телеузаткичлар орқали қўшимча каналлар шаклида 4та телевизион канал орқали очиқ ҳолда бепул асосда тарқатилиши ташкиллаштирилди.

Агар абонентларда савол ёки муаммолар юзага келса, улар телевидение хизматларини тақдим этувчи компанияларга мурожаат этиши мумкин.

 

 

Халқ таълими вазирлиги ҳар ҳафта телевизион дарслар эфир вақти ҳақидаги маълумотларни ўзининг расмий сайти (www.uzedu.uz) ва ижтимоий тармоқларидаги саҳифаларида эълон қилиб боради.

Видеодарслар интернет тармоғидаги қуйидаги манбаларда ҳам жойлаштириб борилади:

TAS-IX тармоғида: https://mover.uz/channel/uzeduuz/ 

TAS-IX тармоғидан ташқарида:

https://youtube.com/c/O-zbekistonRespublikasiXalqtalimivazirligi

https://t.me/uzeduonlinemaktab

Маълумот учун, телевизион дарслар100дан ортиқ педагоглар иштирокида тасвирга олинди. Улар орасида давлат мукофоти соҳиблари, дарслик муаллифлари, йилнинг энг яхши фан ўқитувчилари ҳам кўпчиликни ташкил этади.

الإثنين, 30 آذار/مارس 2020 00:00

Тасаввуф ҳақида тасаввур: ЯНГИЛАНИШ

Ҳижрий ўн учинчи асрнинг иккинчи ярмига, милодий йигирманчи асрнинг бошларига келиб, исломий илмларда ижобий ўзгаришлар пайдо бўла бошлади.

Аста-секин динимизнинг иймон ва Исломга оид кўпгина илмларини ҳозирги замон руҳида кишилар онгига сингдириш йўлида анчагина ишлар қилина бошлади.

Ақоид, тафсир, ҳадис, улумул Қуръон, улумул ҳадис, мерос ва бошқа илмларда янги китоблар битилди ҳамда кўплаб забардаст олимлар етишиб чиқди. Ушбу ҳаракатлар туфайли мусулмонлар бу соҳаларда ўзларига керакли илмларни олиш ва саволларига жавоб топиш имконига эга бўлдилар.

Аммо тасаввуф бобида иш аввалги ҳолида қолаверди. Бу соҳани ўрганиш ёки унга доир янги китоблар ёзиш йўлида ҳаракатлар бўлмади, бўлса ҳам, тор доирада ва қониқарсиз бўлди.

Бизнинг фикримизча, аҳли тасаввуфнинг ичида бу ишни қилишга қобилиятлилари йўқ эди. Борлари ҳам ўзининг шахсий риёзати билан ва муридлари тарбияси билан банд эди. Ёзишга қобилияти борлар эса тасаввуфда яшамаган, яъни унинг ичига кирмаган кишилар эди. Улар тасаввуф ҳақида – унинг соф ҳақиқатини баён қилиш борасида – бирор нарса ёза олишлари мушкул эди. Ғарблик шарқшуносларнинг ёзганлари эса сувни яна ҳам лойқалатишдан бошқага ярамас эди.

Охир-оқибат, Мисрнинг кўзга кўринган олимларидан шайх Аҳмад Мустафо Мароғий, Тафтазоний, Абу Хашаб ва бошқалар тасаввуф тариқатлари йўлдан тойиб кетганини эътиборга олиб, уларни ислоҳ қилиш ёки бирйўла бекор қилиш талаби билан чиқдилар.

Бу борада Ал-Азҳар дорилфунунининг журналида 1958 йил 29 январда чоп этилган қўйидаги матнга эътиборингизни тортамиз:

«Ички ишлар вазирлиги турли йиғилишларда бўладиган доира, дўмбира ҳамда най чалиш каби бидъату хурофот ва аҳмоқликларни ман қилди. Шунингдек, мавлидларда ва тариқат аҳлларининг кўча юришларида, зикр ҳалқаларида аёлларнинг қатнашишини ҳам ман қилди. Бунга жисмни калтаклаш, ҳашаротларни ейиш ва ғалати кийимлар кийиш ҳам киради».

Бу каби мажбурий чоралар Мисрдан бошқа юртларда ҳам кўрилган бўлиши керак. Эҳтимол, ислоҳот ишлари ҳам олиб борилгандир. Шу тариқа, аста-секин тасаввуф бобида ҳам ижобий ўзгаришлар пайдо бўла бошлади. Кўплаб мақолалар, китоблар ёзилди. Турли тариқатлар ўз ишларини янгидан йўлга қўйдилар.

Албатта, бу ишлар осонлик билан амалга ошмади. Зеро, қадимдан ўрганиб қолинган нарсаларни тарк қилиш осон эмас. Ислоҳотчиларга қаттиқ қаршиликлар ҳам кўрсатилди.

Масалан, Мисрда кенг тарқалган тариқат бўлмиш «Ашийраи Муҳаммадия»нинг шайхи Муҳаммад Закий Иброҳим «Абжадиятут-тасаввуфил исламий» номли китобида қуйидагиларни эслайди:

«Тасаввуфни ислоҳ қилиш борасида ўзим йўлиққан қийинчиликлардан бир тарихий ҳодисани айтиб ўтмоқчиман. Эллигинчи йилларда тасаввуфни ислоҳ қилиш ва олға силжитиш йўлида кўп уринганимдан кейин ҳукумат менинг таклифларимни қабул қилди. Қоҳира волийси раҳбарлигида тасаввуф ислоҳи бўйича қўмита тузилди. Таклиф муаллифи ва сўфийлик бўйича мутахассис сифатида қўмитанинг котиби бўлдим. Сўнгра худди шу мақсадда Вақф вазири раҳбарлигида бошқа бир қўмита тузилди. Унга ҳам мен котиб бўлдим.

Шу сабабли тасаввуф тариқатлари умумий жамияти имом Ҳусайн масжидида олтмишдан ортиқ шайхнинг иштирокида мажлис ўтказиб, бир овоздан мени тасаввуф тариқатларидан чиқариб ташлашга қарор қилдилар. Аммо Аллоҳнинг фазли ила ҳукумат менинг ёзган ҳисоботларим асосида бу ислоҳни давом эттирди. Менга эса нуфузимни қайтариб берди».

Тасаввуф ислоҳоти бошқа юртларда ҳам давом этди. Тасаввуф тариқатларининг доимий нашрлари йўлга қўйилди, турли нашриёт ва бошқа муассасалар ишга тушди, халқаро учрашувлар ва илмий анжуманлар ўтказилди ва ўтказилмоқда.

Ҳозирги кунда Ислом оламининг йирик уламолари ҳам тасаввуф мавзусига алоҳида эътибор қаратиб, бу соҳада китоблар ёзишни бошладилар.

Аввалроқ Саъид Ҳавво раҳматуллоҳи алайҳи бир неча китоблари ила бу ишга ўз ҳиссаларини қўшган эдилар. Масалан, «Тарбиятунар-руҳия» ва «Ал-мустахлис фий тазкиятил анфус» китобларидан кўп фойдалар олган эдик.

Кувайт давлатидаги илмий анжуманларнинг бирида кўзга кўринган аллома, бугунги куннинг энг машҳур олими бўлмиш шайх Юсуф Қаразовий ҳазратлари билан гаплаша туриб, ярми ҳазил, ярми чин қилиб: «Шайх, телекўрсатувларингиз кўпайиб кетди. Китоб ёзиш эсдан чиқиб қолмаяптими?» дедим. «Йўқ! Бу асло мумкин эмас! Китоб – муҳим нарса. Ҳозир тасаввуф ҳақида китоблар ёзишни бошладим. Бир нечтаси нашр ҳам этилди», дедилар шайх.

У киши бу билан ўзларининг «Аллоҳга йўлланишда Қуръон ва суннат асосида сулук фиқҳини осонлаштириш» силсиласига оид китобларига ишора қилаётган эдилар. Ушбу силсилага оид «Ният ва ихлос» ҳамда «Таваккул» китобларини ўқиб, баҳраманд бўлдик.

Суриялик машҳур олим Муҳаммад Саъид Рамазон Бутий ҳазратлари ҳам тасаввуф йўлида кўп ишлар қилганлар. Яқинда у киши Ибн Атоуллоҳ Сакандарийнинг «Ал-ҳикам ал-Атоийя» деб номланган китобларига икки жилдлик шарҳ ва таҳлил ёзиб чиқардилар.

Суриялик олимлардан доктор Муҳаммад Шайхоний ҳам «Ат-тарбия ар-руҳия» номли китоб ёздилар.

Туркияда ўзига хос услубда, турк тилида тасаввуфга оид кўплаб китоблар нашр этилди ва этилмоқда. Мазкур китоблардан баъзилари ўзбек тилига таржима ҳам қилинди.

Бизнинг диёримизда ҳам тасаввуф ва унинг аҳли худди юқорида айтиб ўтилган ҳолатни бошидан кечирди. Вақти келганда бу диёрлардан улуғ мутасаввифлар ва буюк тариқат асосчилари етишиб чиқдилар. Улар ҳақида кўп эшитганмиз. Шу боис, бу ерда такрорлаб ўтирмаганимиз маъқул.

Шуни айтиб ўтиш лозимки, айни пайтда бизда тасаввуфни тутиб қолганларнинг кўплари илмга муҳтож эканликлари ҳеч кимга сир эмас. Сиртдан қараганда, тасаввуфда анча жонланиш бор, аммо буни ҳақиқий тасаввуф, «Қуръон ва суннатга илмий равишда суянган тасаввуф» дейиш қийин.

Очиғини айтадиган бўлсак, юртимизда рус истилосигача ҳам тўғри йўлдаги ва тўлақонли тасаввуф қолмаган эди. Чор Русияси ўрнига келган атеистик тузум барча динларга бўлгани каби, Ислом динига нисбатан ҳам алоҳида қаттиқ қатағон олиб борган.

Ўша тузум вақтида чет элларга ташвиқот қилиш мақсадида Исломнинг баъзи нарсаларига рухсат берилганди. Аммо «фанатизм» номи асосида тасаввуфнинг ҳар қандай кўринишига қарши алоҳида қаттиқ қаршилик мавжуд эди. Бу ишда айниқса давлат билан ҳамкор бўлган диний идоралар ашаддий эдилар.

Оқибатда тасаввуф оғир ҳолга тушди. Ундаги баъзи бир таълимотлардан бошқалар тамоман бехабар қолдилар. Бошқа диний соҳаларда чет эллар билан олиб борилган чегараланган алоқалардан бироз бўлса ҳам маънавий фойда олинар эди. Аммо тасаввуф учун бу жабҳадан ҳеч қандай наф келмас эди.

Мустақилликка эришиб, диний ишлар йўлга қўйила бошлаган вақтда тасаввуф ҳам бошини кўтаришга уринди. Аммо бу уриниш тўғри ҳолда бўлмаганини ҳозир кўпчилик тушуниб қолди. Умуман, бизда тасаввуф тўлақонли бўлмаганини одамлар аста-секин англаб бормоқдалар.

Энг ачинарлиси, шаръий илмлардан хабардор кишиларимиз ичида ҳам тасаввуфни тузукроқ тушунадиганлари кам. Баъзи бирлари эса бошқаларга ёмон ўрнак бўлиб, шариат илмини билмайдиган шайхларга мурид бўлиб олишган. Улардан: «Бу нима савдо?» деб сўралса, «Йўқдан кўра юпанчиқ», дейишади.

«Йўқдан кўра юпанчиқ» деб юрилаверадими ёки тўлақонли ва ҳақиқий тасаввуф эгалари бўлишга ҳаракат қиламизми?!

«Йўқдан кўра юпанчиқ» деб тасаввуфга эргашиб, кир чопону қийшиқ салла кийиб, соқолини суннатга хилоф равишда ўстириб олиб, ўзини ижодий фаолиятдан мосуво қилган зиёлини ўша ҳолида тарк қиламизми ёки унга ҳақиқий тасаввуфни ўргатиб, кийим-боши ва сифатию сийратини ҳақиқий суннатга мувофиқ қилиб, унинг зиёсидан дину диёнатимизга ҳамда элу юртимизга кўпроқ фойда келишини йўлга қўямизми?!

«Йўқдан кўра юпанчиқ» деб тасаввуфга эргашиб, жўжабирдай оиласини ташлаб, эшон буванинг иштирокларидаги йиғинларда қорнини қаппайтириб, назар топиш умидида юрган полвонни шу ҳолида ташлаб қўямизми ёки унга диний саводини чиқаришида, эшон бувадан руҳий тарбия устози сифатида фойда олишида ва ўзига ҳамда оиласию қариндош-уруғи, эл-юртига фойда келтирадиган мусулмонга айланишида ёрдам берамизми?!

«Йўқдан кўра юпанчиқ» деб тасаввуфга эргашиб, талаби илмни тарк қилиб, бошқалардан фарқли кийим кийиб, «Тариқат ҳақиқатдир, биз ҳақиқатдамиз, сиз нимадасиз? Абу Ҳанифа ҳам шайхга қўл берган, охирги икки йили бўлмаганда, Нўъмон ҳалок бўлар эди» деб юрган шоввозларни «Менга нима» деб, шу ҳолларида ташлаб қўямизми?! Ёки унга Исломда талаби илм фарзлигини, кийим суннатга мувофиқ бўлиши кераклигини, аввал шариатни ўрганиб, кейин тариқатга юзланиш лозимлигини ва Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳининг  ниҳоятда улуғ тақволи фақиҳ бўлганларини, у кишининг нафақат фақиҳликлари, балки тақволари ҳам ҳар қандай мутасаввиф учун ибрат бўла оладиган даражада зоҳир бўлганини ўргатамизми?!

«Йўқдан кўра юпанчиқ» дея тасаввуфга эргашиб, «Азизларимиз айтмаган нарсани фарз бўлса ҳам, вожиб бўлса ҳам, қилмаймиз. Ҳар қандай нарсани бизга азизларимиз айтган бўлсагина қиламиз», деб жар солаётганларни шу ҳолларида ташлаб қўяверамизми?!

Ёки уларга азизларимиз ҳаммамиз учун азиз эканликларини, аммо динимиз, шариатимиз ҳаммадан азиз эканлигини, азизларимиз ҳам Қуръони Карим ва Суннати мутоҳҳарани азиз тутганларини тушунтирамизми?!

«Йўқдан кўра юпанчиқ» дея тасаввуфга эргашиб, ўзини бошқалардан устин ҳис қилганлардан биттаси вилоят бош хатибига «Биродар бўлайлик» деган таклифни қилибди. Бош хатиб эса: «Биз сиз билан биродармиз, неча йилдан бери биргамиз, менинг имомчилигимда намоз ўқияпсиз, оилавий борди-келдимиз ҳам бор, яна қандай биродар бўламиз?» дебди. Ҳалиги одам «биродар бўлайлик»ни такрорлайверибди. Бош хатиб гапнинг очиғини сўраган экан, «Сиз ҳам бизнинг шайхга қўл берсангиз, биродар бўлган бўламиз», деган жавобни эшитибди.

Шунда бош хатиб: «Ғуслда нечта фарз борлигини айтиб берсангиз, айтганингизни қиламан», дебди. «Йўқдан кўра юпанчиқ» дея тасаввуфга эргашиб юрган биродар ғуслдаги фарзларни билмас экан. Бош хатиб: «Мен ғуслда нечта фарз борлигини билмайдиган одам билан биродар бўлмайман», дебди.

Мазкур «биродар» ғуслдаги фарзларни билмай туриб биз билан биродар бўлиб юраверсинми ёки унга ғуслдаги фарзларни ва лоақал фарзи айнларни ўргатиб қўйиб, кейин биродар бўлайликми?!

Эшон бувалардан бирининг ҳовлисида ўтирган мухлис киши таҳоратхонада муридлар ўртасида жанжал кучайганидан хавотирланиб борса, таҳоратда оёғини эшон буванинг уйига қаратиб ювган муридга дашном беришаётган экан.

Бир масжиднинг қавмларидан баъзилари эшон бувалардан бирининг зиёфатга кираётиб, қўлини ювганида чилопчинга тушган сувни муридлари тақсимлаб олганини кўриб, ўзларига ҳам олишибди ва «табаррук сув»дан шишачага солиб, имомларига ҳам олиб келишибди.

«Йўқдан кўра юпанчиқ» деб тасаввуфга эргашган муридлар эшон буваларнинг «эҳтиромларини жойига қўйиб», шунга ўхшаш ажойиботлар кашф қилиб юраверсинми?! Ёки уларга эшон буваларни руҳий тарбия устозлари сифатида ҳақиқий ҳурматлаш қандай бўлишини; аслида қиблага юзланиб таҳорат қилиш афзал эканини, оёқни ювиш ҳам таҳоратнинг рукни бўлгани учун, уни эшон буванинг уйига қаратибгина эмас, қиблага қаратиб ҳам ювиш жоиз эканини, биров қўлини ювгандан қолган сув табаррук эмас, оби мустаъмал бўлишини ўргатамизми?! (Аслида, бинонинг ичида бўлса, бошқа бир иложи бўлмаганда, эшон буванинг уйига қараб эмас, балки қиблага қараб ҳам оёқ ювиш тугул, таҳорат ушатишга-да рухсат бор.)

Бундай кўнгилсиз мисолларни кўплаб келтириш мумкин. Минг афсуски, буларнинг сони кун сайин ўсса-ўсяптики, камайиши ёки тузалишининг дараги йўқ.

Иккинчи тарафда Туркиядан кириб келган тасаввуф мавжуд. Одамлар эса «Тасаввуф ўзи нима?» деган саволга жавоб тополмай ҳайрон. Тасаввуф ҳақидаги баъзи бир нашр қилинган нарсалар мутасаввиф бўлмаган кишиларнинг тарихга оид битиклари ёки баъзи мулоҳазаларидан иборат, холос. Яна, аввал айтиб ўтилганидек, таржима ҳам бор.

Мен ўзимни тасаввуф доирасидаги шахс деб биламан. Аҳли тасаввуфни жуда ҳурмат қиламан. Замонамизда кўзга кўринган тариқат шайхларидан кўпгина дўстларим ҳам бор. Тасаввуфга рағбат қилганларни яхши кўраман.

Шу билан бирга, тасаввуф ва унинг аҳли ҳақида бирор фикр айтишдан олдин вазиятни одатдагидан ҳам чуқурроқ таҳлил қилиш заруриятини англаб етганман. Чунки қалбга боғлиқ ишда зинҳор шошилиб бўлмайди.

Бошқа мусулмон юртлар қатори, бизнинг юртимизда ҳам аҳли солиҳ, аҳли тақво, аҳли сулук ва аҳли зикр кишилар бор. Худди мана шу тушунча мени узоқ вақт тасаввуф ҳақида бирор қаттиқ гап айтмай юришга мажбур қилди.

Аммо, менимча, ҳозирда тасаввуф ҳақида бирор гап айтмай юришим гуноҳ бўладиган вақт етиб келганга ўхшайди. Кўпгина изланишлар, сўровлар, ўрганишлар, суҳбатлар ва маслаҳатлардан кейин шу фикрга келдим.

Тасаввуф аҳли билан бўлган кўпгина суҳбатлардан кейин юртимизда муридларга берилаётган вазифалар ҳам ноқис эканлиги аён бўлди. Биздаги тасаввуф асосан қўл бериш ва ноқис вазифадан бошқа нарса эмаслиги ошкор бўлди. Ҳеч бўлмаса тасаввуфга оид китобларни мутолаа қилиш ҳам йўқ экан. Яна бошқа нуқсонлар ҳам кўп.

Аллоҳ таолодан қўрқиш омили, юқорида зикр қилинган сабаблар, соф тасаввуфга бўлган муҳаббатимиз ва халқимизнинг динимизга янада яқинлашишига бўлган иштиёқ каминани ушбу сатрларни қоралашга ундади.

Аллоҳим, бу ишимизни хайрли ва фойдали қилгин!

Юртимизда, бошқа Ислом илмлари қатори, тасаввуф ҳам ўз йўлини топиб, аввалги шон-шуҳратини тиклаб, халқимизга ва юртимизга хизмат қилишига Ўзинг ёрдам бер.

Соф тасаввуфга асосланган амалларимизнинг, ибодатларимизнинг Ўзинг хоҳлагандай холис бўлишини, ҳар қандай бидъат-хурофотдан, яширину ошкора ширкдан буткул холи бўлишини насиб айла!

 

КЕЙИНГИ МАВЗУ:

Тасаввуфга оид таассуротлар;

الأحد, 29 آذار/مارس 2020 00:00

Мусибат етганда ўқиладиган 2 дуо

Инсон ҳаётини бирдек равон, мусибатларсиз ўтишини истайди. Шу сабабли, баъзи инсонлар бошига бирор кулфат етса тушкунликка тушади, ноумид бўлиб нима қилишни билмайди. Аслида ҳар бир инсон ҳаёти давомида турли қийинчилик ва мусибатларга дуч келади. Чунки бу ҳаёт синов ва имтиҳонлардан иборат. Бу ҳақда Қуръони каримда бундай маълум қилинади: «Сизларни бироз хавф-хатар, очлик (азоби) билан, молу жон ва мевалар (ҳосили)ни камайтириш йўли билан синагаймиз» (Бақара сураси, 155-оят).

Дарҳақиқат, Аллоҳ таоло қийинчилик ва мусибатлар орқали бизни иймонимизни синайди. Мол-мулкнинг касодга учраши, бемор бўлиш, касаллик етиши, ўқиш ёки ишдаги муваффақиятсизлик ва ҳ.к. барчаси синовдир. Ушбу оят ҳар бир инсонга мусибат етишига далолат қилади.

Бирор бандага етган мусибат Аллоҳ таоло у бандани ёмон кўрганидан эмас ёки аксинча бандага етган неъмат у бандани Аллоҳ яхши кўрганидан эмас. Аллоҳ таоло ўзи ҳохлаган бандасини гоҳ яхшилик билан баъзан қийинчилик билан синайди.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мусулмонга қай бир мусибат: чарчашми, беморликми, ташвишми, хафачиликми, озорми, ғам-ғуссами, ҳаттоки тикан киришми етадиган бўлса, албатта, Аллоҳ улар ила унинг хатоларини каффорат қилур”, дедилар (Имом Бухорий, Муслим ривояти).

Аллоҳ таоло бандаларини яхшилик билан ҳам ёмонлик билан ҳам имтиҳон қилишини, ҳар бир иш фақат Унинг иродаси билан бўлишини билган мусулмон мусибатларда ўзини йўқотиб қўймайди.

Аллоҳ таоло мусибат етганда сабр қилган ва мусибатларига “ИННА ЛИЛЛАҲИ ВА ИННА ИЛАЙҲИ РОЖИЪУН” деб айтиб, ёлғиз Ўзига таслим бўлувчи бандаларини мадҳ этган. Улар учун тайёрланган улкан ажру мукофотларнинг башоратини берган. Бу ҳақда Қуръони каримда бундай марҳамат қилинади: «Сабр қилувчиларга хушхабар беринг (эй, Муҳаммад)! Уларга мусибат етганда: “Албатта, биз Аллоҳнинг ихтиёридамиз ва албатта, биз Унинг ҳузурига қайтувчилармиз”, – дейдилар. Айнан ўшаларга Парвардигорлари томонидан салавот (мағфират) ва раҳмат бордир ва айнан улар, ҳидоят топувчилардир» (Бақара сураси, 155-157-оятлар).

Юнус алайҳисаллом ҳам мусибатга дучор бўлганларида: “ЛАА ИЛАҲА ИЛЛА АНТА СУБҲАНААКА ИННИЙ КУНТУ МИНАЗЗОЛИМИЙН”, деб Аллоҳ таолони зикр этдилар, ёлғиз Аллоҳ таолодангина умидвор бўлдилар. Натижада етган мусибатларидан фориғ бўлдилар. Бу ҳақда Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: «Зуннун (Юнус)нинг (ўз қавмидан) ғазабланган ҳолда (қишлоғидан чиқиб) кетиб, Бизни унга қарши чиқа олмайди, деб ўйлаган пайтини, сўнг (Биз уни балиқ қорнига ташлаганимиздан кейин) қоронғи зулматлар ичра: “Сендан ўзга илоҳ йўқдир. Сен (барча) нуқсонлардан покдирсан. Дарҳақиқат, мен (ўзимга) зулм қилувчилардан бўлдим”, – деб нидо қилган (пайтини эсланг!) Бас, Биз унинг (дуосини) ижобат қилдик ва уни ғамдан қутқардик. Биз мўминларга мана шундай нажот берурмиз» (Анбиё сураси, 87-88-оятлар).

Аллоҳ таоло барча мўмин-мусулмонларни мусибат, беморлик ва бошқа турли бало-офатлардан Ўз паноҳида сақласин, офият ато этсин.

Даврон НУРМУҲАММАД

Бутун дунёга катта ташвиш ва муаммо бўлиб турган коронавирус инфекциясига қарши кураш бўйича давлатимиз Раҳбарининг бевосита бошчилигида тизимли ишлар қилинмоқда.

Хабарингиз бор, ушбу йўналишларда ҳукуматимиз томонидан кенг кўламли чора-тадбирлар узлуксиз амалга оширилмоқда. Ўз навбатида, юртимиз аҳолиси томонидан ушбу хасталикни инсоният бошидан аритиш мақсадида, хатми Қуръонлар ўқилди, саловотлар, айтилди, дуою тазаррулар ва хайриялар қилинди. Халқимиз орасида Аллоҳ таолонинг валий бандалари, дуолари мустажоб чин дўстлари бор. Уларнинг биргина дуолари балоларни аритиши, енгиллик ва кушойишлар келтириши мумкин.

Яратган Эгамизга беадад ҳамдлар бўлсинки, бугун 7 нафар дастлабки бутунлай соғайган беморларимиз шифохонадан чиқарилиб, реабилитация марказига ўтказилди. Бу Ўзбекистон тиббиётининг катта ютуқларидан бири бўлиб, бу каби машаққатли натижаларга жаҳоннинг саноқли давлатларигина эришди, холос. Бу каби хушхабарлар кўп бўлишига умид қиламиз.

Мамлакатимиз шифокорларининг ушбу улкан муваффақияти, халқимиз, ота-оналаримиз, фарзандларимиз соғлиғи йўлида тун-у кун қилинаётган меҳнатлар мевасидир. Ўз ҳаёти ва соғлиғини гаровга қўйиб, пандемия билан курашаётган шифокорлар, ҳамширалар фаолиятлари таҳсинга лойиқ. Шунингдек, бундай машаққатли дамларда туну кун хизмат қилаётган Ички ишлар, Давлат хавфсизлиги хизмати ходимлари, Миллий гвардия зобитлари, Мудофаа вазирлиги ҳарбийлари каби матонатли хизматчилар билан барча фуқароларимиз фахрланади, халқимиз уларнинг меҳнатларидан розидир.

Аллоҳ таоло қийинчиликдан осонликка, беморликдан саломатликка, оғир ҳолатлардан хурсандчилик чиқариши ораси яқин бўлишини Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилади:
“Бас, албатта, қийинчилик билан осончилик бордир. Албатта, қийинчилик билан осончилик бордир (“Шарҳ” сураси, 5-6-оятлар). Демак, Ҳақ таолодан ёлвориб сўрайдиганимиз, қийинчилик вақтлари аста-секин чекинаётган бўлсин, яқин кунларда бизларни осончилик, саломатлик кунларга етказсин.

Таъкидлаш жоизки, халқимиз, яқинларимизнинг саломатлигини сақлаш барчамизнинг бурчимиз эканини бир зум ҳам унутмайлик! Қатъий тартиб-интизом ва карантин тадбирларига жиддий риоя қилиш орқали вазиятни барқарор ушлаб қолишимиз мумкин. Имкон қадар уйда қолинг, ортиқча эҳтиёж бўлмаса кўчага чиқманг, муносабатларни, мулоқотларни кескин камайтиринг.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Қодир Эгамдан бу дардни бартараф этишини сўраб, истиғфорлар, салавотлар айтиш баробарида Қуръон тиловатлари, илтижолар, хайриялар қилишни давом эттиради. Яратган Парвардигор бу дуою тазарруларимизни ижобат қилади, хушхабарлар давом этади.


Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Бугун дунёнинг бир ҳудудида пайдо бўлиб, 200 га яқин давлатларга тарқалиб улгурган оммавий касаллик “коронавирус”нинг хавфи ортиб бораётганлиги кузатилмоқда. Барча давлатлар эҳтиёт чорасини кўриб, ўз халқи, давлатини бу балодан сақлаб қолишга жуда катта аҳамият қаратмоқда. Юртимизга ҳам бу касаллик кириб келди ва ўз таъсирини кўрсатмоқда. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг топшириғига мувофиқ, коронавируснинг кириб келиши ва тарқалиши олдини олиш юзасидан чора-тадбирлар дастурини тайёрлаш бўйича республика махсус комиссиясининг қарори билан бир қатор чекловлар ўрнатилиб, муайян чоралар кўрилмоқда. Ҳукуматимиз томонидан тезкорлик билан ушбу балони бартараф этиш чоралари кўрилиб, халқимизни инфекция хавфидан асраб қолишга катта эътибор қаратилмоқда. Шу билан бирга халққа ҳам бу касалликдан ўзини ўзи асраш, уни кенг ёйилишини олдини олиш бўйича қатор кўрсатма ва тавсиялар бериб борилмоқда.

Тарихда бу каби хавфли ва юқумли иллатлар кузатилганлиги ва ўз даврида қандай муолажа қилинганлиги тўғрисида кўплаб манбаларда маълумотлар келтирилган. Бугун тиббиёт, илм-фан техника ривожланган даврда ҳам тўсатдан пайдо бўлган бу иллатнинг муолажасида бутун дунё ожиз қолмоқда.

Халқнинг бошига келган оммавий ҳар хил касалликлар ислом тарихида ҳам бўлиб, “Вабо” ва “Тоъун” деб номланган. Бу иллатдан шифо топиш ва сақланиш борасида муқаддас динимиз таълимотларида кўплаб кўрсатмалар берилган. Имом Бухорий ва Имом Муслимларнинг саҳиҳ асарида “Тоъун ва вабо” касалликлари ҳақида қуйидаги ҳадислар келтирилади:

Асома ибн Зайддан Расулуллоҳ (с.а.в) Тоъун ҳақида шундай марҳамат қилдилар: “Тоъун – азоб ва касалликдир. Бу касалликни Аллоҳ таоло Баний Исроил қавмидан бўлган баъзи тоифаларга ва сизлардан олдинги қавмларга юборган. Сизлар уни бирон жойда тарқалгани ҳақида эшитсангиз, у ерга (зинҳор) кирманг. Агар кирсангиз у ердан (ҳеч қачон) чиқиб кетманг”,  дедилар. Шунингдек, “Саҳиҳ Бухорий” асарида:  Абу Ҳурайрадан Расулуллоҳ (с.а.в): “Бемор киши, соғлом кишини олдига келмасин” дедилар”. Бу ҳадисда тоъун ва вабога ўхшаш юқумли касалликлар билан бемор бўлганлар ҳақида таъкидланган.

Инсонни Аллоҳ таоло ердаги махлуқотлари ичида энг улуғ ва мукаррами қилиб яратган. Жисм ва руҳдан иборат инсон ҳаётда ҳар хил синов ва имтиҳонлар билан синалади. Унга бардош бериб сабр қилган кишига улуғ ажрлар берилиши ваъда қилинган. Аллоҳ таоло “Бақара” сураси 155-оятида: “Албатта, Биз сизларни бир оз қўрқинч ва очлик билан, мол-мулкка, жонга, меваларга нуқсон етказиш билан синаймиз. Ва сабрлиларга башорат бер”,  деб марҳамат қилган. Қаттиқ синовлардан кейин сабр қилганларга улуғ ажр ва мукофатлар берилиши ваъда қилинган.

Араб тилида  тоъун ва вабо (الطاعون والوباء) сўзлари бир хил маънога эга бўлиб, унинг оммага салбий таъсири, тез тарқалиб кетиш хавфи билан фарқланади. Уламолар бу икки ҳолатда ҳам қуйидаги тавсияларни беришади:

  1. Зиён келтирувчи сабаблардан эҳтиёт бўлиш ва ундан узоқлашиш;
  2. Тоъун ва вабо бор жойларга умуман кирмаслик, бу касаллик ҳаводан ўтиши сабабидан унга яқин бормаслик;
  3. Шу касаллик билан касалланганлар билан бирга бўлмаслик ва уларни ўзига яқин олмаслик (касалнинг юқумлилиги сабабидан);
  4. Нафсини поклаш, Аллоҳга таваккал қилиш, мусибатга сабр қилиш ва рози бўлиш;
  5. Покликка катта эътибор қаратиш, ўзини ва теварак атрофни покиза тутиш;
  6. Касалликни тарқалиб кетишидан сақлаш ва уни олдини олишга бор вужуди билан киришиш;
  7. Инсонларни касаллик майдонига кириш ва чиқишини ман қилиш. Чунки инсонлар кириб беморлар билан мулоқатда бўлиб, ташқарига чиқадиган бўлса бу борада олиб борилаётган барча ишлар самарасиз бўлади. Бу касаллик ҳаводан кўчувчи ва тез тарқалиш хусусиятига эга бўлиб, бошқа ҳудудларга ҳам тез тарқалиб кетади.

Ислом дини инсониятнинг ҳаёти, соғлигини сақлаш ва уни ҳимоя қилишга катта эътибор қаратган дин. Инсон ўз нафси ва ҳаётини ҳалок қилувчи ишлардан сақлашга буюрилган. Аллоҳ таоло “Бақара” сурасининг 195-оятида: “Ўзингизни (ўз қўлларингиз билан) ҳалокатга дучор қилманг”,  деб огоҳлантиради. Мазкур оят ва ҳадислар инсонни бошига шундай хавф хатар бўлган вақтда ўзини қандай тутиш, бу ҳолда теварак атроф, ўзаро муомала маданиятини, шахсий гигиена масалалари қай ҳолда бўлишига эътибор қаратган.

Тоъун-вабо касаллиги жамиятда ҳар даврда учраб турсада, улар бир биридан касалликнинг хусусияти билан фарқ қилган. Касаллик сабаби, тарқалган майдони, танланган ҳудуд, муолажаси, тарқалиш сабабларида ихтилофлар бўлган. Шунинг учун ҳам бу касалликнинг илк муолажаси “тош қотиш саломатлиги”,  яъни уйдан чиқмаслик. Бу муолажани ўн тўрт аср олдин Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в) муборак ҳадисларида таълим берганлар. Бугунги даврда ҳам айнан бу усулдан фойдаланиш муҳимдир.

Ислом дини жамиятда юқумли, хавфли касалликлар аниқланган вақтда қуйидаги амалларни бажаришни лозим санайди:

Бу касалликни даъвоси учун табиблар томонидан ижтиҳод қилмоқ лозим бўлади;

Уни бошқаларга ўтмаслигини олдини олишга катта эътибор қаратилади;

Касалликни қасддан бошқага юқтириш исломда ҳаром, шаръан ножойиз амал ҳисобланади;

Соғлом кишилар вақтинча беморлар билан ҳар қандай алоқани узишлари лозим бўлади. Бу борада жуда мулойимлик билан беморлар кўнглига азият бермаслик шарт қилинади;

Лозим топилса жамоатдан ажратиш ва яшаш манзилини  ўзгартиришга ҳам рухсат берилган.

Мақолада зикр этилган оят ва ҳадислардан олинадиган фойдалар ҳамда фақиҳларнинг жамиятда хавфли ва юқумли касаллик тарқалган вақтда унга нисбатан инсонларнинг муносабати қандай бўлишига оид масалалар кўриб чиқилди.

Дарҳақиқат бугунги кунда айнан биздан талаб этилаётган вазифалар ҳам шундан иборат. Бу “Коронавирус” деб номланган касалликни олдини олиш уни кенг тарқалишига йўл қўймасликка қаратилган зарур чора-тадбирлар ишлаб чиқилиб, амалиётга жорий этилмоқда. Фуқароларимиздан талаб қилинаётгани ўз соғлигини, ҳаётини сақлашга қаратилган. Бу талаб ва тавсиялар тарихда синалган илмий-ҳаётий тажрибаларга асосланган бўлиб, “тош қотиш саломатлиги” тажрибасига тўғри келади. Яъни уйда қолиш, покликни лозим тутиш, ўз соғлигига жиддий эътибор қаратиш, шахсий гигиена қоидаларига риоя этиш, инсонлар ўртасидаги ўзаро мулоқотни камайтириш, меҳр-мурувватли бўлиш, ўзаро ёрдамни кўпайтириш, уйда фарзандлар тарбияси билан машғул бўлиш, таътил давридан мақсадли фойдаланиш, масофадан ишлаш каби қулайликлардан иборат.

Барчамизга ушбу талаб ва тавсияларга амал қилиб, жамиятимизга келган бу синовни ҳамжиҳатликда енгиб ўтишимизни Аллоҳ таоло  насиб этсин!

Шукурилло Умаров,
Ҳадисшунослик ихтисослиги бўйича фалсафа доктори,
 Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази 
директори ўринбосари
Top