Жорий йил номи – Фаол инвестициялар ва ижтимоий ривожланиш йили, шунчаки жарангдор эмас, балки моддий ва маънавий тараққиётнинг посангисини тенг равишда олиб боришга қаратилган адолатли сиёсатнинг ўзига хос ифодаси ҳамдир.

– Ҳамжиҳатлилик, уйғунлик ва ижтимоий ҳимоя – 21-асрда инсониятнинг фундаментал қадриятларидан бири эканини БМТ ҳам эътироф этган, – дейди Ўзбекистон Истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш жамиятлари федерацияси бўлим бошлиғи Шерали Сатторов. – Бугун дунё миқёсида 650 миллион ногиронлар бўлса, уларнинг 320 миллион нафари заиф этишувчилар ва сўзлаш имкониятидан маҳрум шахслардир. Қашшоқ давлатларда 90 фоиз бу тоифадаги ёшлар мактабга умуман бора олмаяпти.

ЎзАнинг таъкидлашича, БМТнинг Ногирон шахсларнинг ҳуқуқлари ҳақидаги Конвенцияси 30-моддасида “Ногиронлар уларнинг алоҳида маданияти ва тил жиҳатдан ўзига хослигидан келиб чиқиб, бошқалар қатори тан олиниши ва қўллаб-қувватланиш ҳуқуқига эга”, деб ёзиб қўйилган.

Энг эътиборлиси, жамиятимиздаги махсус эҳтиёжга эга бу кишилар ўзаро жуда тез бирикади, индивидуалликдан кўра, жамоавийлик кўнгилларига маъқул ва ўз ҳамжамияти учун жуда қайғуришади. Уларни алоҳида ажралиб қолишига йўл қўйиб бўлмайди, улар билан муттасил ишлаш икки йилдирки Президент Шавкат Мирзиёев сиёсатида энг устувор йўналишлардан бири бўлиб қолмоқда.

Имо-ишора тилини юридик мақомга эга бўлиши борасида дунёда кўпдан буён қизғин кураш кетмоқда. Масалан, Янги Зеландияда уларга давлат тили мақоми берилган ва қани, буни истамаганлар бу меъёрни бир бузиб кўришсин-чи...

Минг афсуски, бу тоифадаги фуқароларнинг ҳуқуқлари ўзимизда ҳар қадамда бузилаётгани бизни жиддий ташвишга солиб келмоқда. Тиббий хизмат муассасалари, умумий овқатланиш шохобчалари, жамоат транспорти, ҳужжатларни расмийлаштириш, савдо дўконлари, банклар, коммунал тўловларни тўлашда қўйингчи, деярли барча жойда уларнинг ҳуқуқлари камситилмоқда, десак сира муболаға эмас.

Дарҳақиқат, сурдо таржимонини топиш бийдек саҳродан дарахт излашдай мушкул иш бўлиб қолган шароитда улар ўз ҳақ-ҳуқуқларини, арзию номасини мутасаддиларга қандай қилиб етказишади?

Яқинда ишчи гуруҳлари билан вилоятларнинг бирига сафарим чоғида Президентимизнинг Олий Мажлисдаги мурожаатномасини нима учун бизга имо-ишора тилида кўрсатишмади, дея отаси орқали берган саволига очиғи жавоб беришга қийналдик.

Бир қарашда оддий гап, аммо улар сони республикамизда 30 мингга яқин. Биз албатта, бу борада телевидение раҳбариятига ўз тавсиямизни куни-кеча йўлладик. Таниқли журналист Қуддус Аъзамовнинг “Муносабат” ток-шоусида яқиндан бошлаб, бу жиҳат ҳам эътиборга олина бошлагани қувонарлидир.

Янги йилдан федерациямиз тизимида бир янгиликка қўл урилди. Энди эшитиш қобилиятига эга бўлмаган ва сўзлаш имкониятидан бутунлай маҳрум шахсларнинг ҳам ҳақ-ҳуқуқлари тўлиқ ҳимоя қила бошлайди.

Ҳозир дунё миқёсида стеноёзув, деб аталган янги технологияси кенг урфга кирмоқда. Бу эшитиш қобилиятидан маҳрум инсонларнинг ахборот олиш имкониятларини кенгайтиради.

Мурожаатчи эндиликда бизга ўз арзини бемалол имо-ишора тилида етказиши мумкин бўлади. Ўзбекистон “Ветеран” жангчи-фахрий ва ногиронлари бирлашмаси раиси қошидаги “IT-UZ” томонидан яратилган махсус дастур орқали “колл-сентр”имиздаги сурдо таржимон у нима деяётганини мутахассисларимизга тушунтириб беради.

Муаммони жойида ҳал қиламиз. Планшетга ўрнатиладиган ва интернет орқали ишлайдиган ушбу дастурни россиялик мутахассис Алексей Мелник ўйлаб топган бўлиб, уни Хушнуд Эргашев Ўзбекистон шароитига мослаштирган. Ҳозирда 20 та ана шундай дастурларни харид қилиб, барча ҳудудий бўлимларимизга ўрнатдик. Сурдо менежери Гўзал Раҳматуллаева эса мурожаатчиларга онлайн тарзда тезкор хизмат кўрсатади.

Бу шубҳасиз, имконияти чекланганларнинг хизматлар ва ахборотдан фойдаланиш сифатини яхшилайди, инсон ҳуқуқларини таъминлайди, жамиятдаги бошқа шахслар билан мулоқотини осонлаштириб, ижтимоийлашувини ва ҳимоясини кучайтиради. Улар ҳам элга фойдаси тегишга қодир эканлигига ишониб, кўнгли юксалади. Ахир паралимпиачиларимизнинг футбол бўйича оламшумул ғалабалари улар қанчалик салоҳиятли эканлигини яққол кўрсатган эди-ку.

Менимча, муаммога комплекс ёндашиш лозим.

Биринчидан, қадимий ва ҳамиша бетакрор юртимизга чет эллик сайёҳлар сони йил сайин ортиб бормоқда. Мана бу йил қарийб 5 миллион хорижлик келди. Фурсат ўтиб, 10 миллион, 20 миллионга ҳам етади, албатта. Аммо улар орасида гапира олмайдиган меҳмонларга ким “йўл кўрсатувчи”лик қилади? Уларга бой тарихимизни қандай етказамиз, меҳмонхона, ошхона, маданият муассасаларида қандай хизмат кўрсатилади? Транспорт, жамоат жойлари ва меъморий объектларда бирор муаммога дуч келишса, улар ҳуқуқлари қандай ҳимоя қилинади?

Улар имо-ишоранинг инглиз ёки бошқа тилларида сўзласа, бизнинг сурдо таржимонлар бу тилни тушунмаса, жуда оғир вазият юзага келаяпти-ку. Сурдо таржимонларига эҳтиёж янада ортмоқда ва уларни Ўзбекистон Республикаси Туризмни ривожлантириш давлат қўмитаси алоҳида марказларда ўқитишни йўлга қўйиши лозим.

Иккинчидан, биз жойлардаги давлат хизматларини кўрсатиш марказларида ушбу дастурларни ўрнатиш бўйича Адлия вазирлиги қошидаги агентлик раҳбарияти билан музокаралар олиб бориш истагидамиз. Чунки, бундай марказлар ушбу тоифадаги шахсларнинг ҳам муаммоларини осон ва тез ҳал қилиш масканига айланишидан барчамиз манфаатдормиз. Шу тариқа уларга хизмат кўрсатиш яхшиланади.

Учинчидан, уларнинг аксарияти моддий-иқтисодий аҳволи оғир бўлиб қолмоқда. Тўғри, нафақаси тайин-куя, бироқ иш берилса, эплаб кетадиганлари ҳам кўп. Жамият учун керакли инсон эканлигини ҳис қила бошласа, қудратли кучга айланади. Улар билан тизимли ишланмагани сабабли норғул йигит-қизлар ўзи тушуниб-тушунмай ҳатто миссионерлик йўналишига кириб кетаётганлари ҳам учраб туради.

Президентимиз ташаббуси билан ташкил этилган “Вақф” фонди ва Дин ишлари бўйича қўмита томонидан Тошкентдаги “Кўкча” жоме масжидида яқинда илк маротаба сурдо таржимони ёрдамида диний маърузаларни етказиш бўйича инновацион лойиҳа йўлга қўйилди. Бу хайрли ташаббус нафақат МДҲ доирасида, балки араб ва мусулмон оламида ҳам ўзига хос янгилик, деб баҳоланиб, катта халқаро акс-садо берди.

Тўртинчидан, республикамизда 6 та ихтисослашган мактаб интернатида ушбу гуруҳга мансуб ёшлар ўқитилмоқда. Аммо ундан таълим олиш тизими мавжуд эмас. Улар қайси олий таълим даргоҳида таҳсил олишлари мумкин? Қайси университетимизда лоақал бирорта сурдо таржимони дарсларни тушунтириб бераётганини учратмаймиз. Олий ўқув юртларида сурдо таржимонлик факультетини очиш у ёқда турсин, жўяли бирорта курслар ҳам ташкил этилмаган.

Миллий имо-ишора тилини албатта ривожлантиришимиз керак. Улар маънавий оламини бойитиш учун бадиий адабиётларни ҳам самарали усулда етказишимиз керак.

Бешинчидан, бугун Ўзбекистон ташаббуслар ва ғоялар марказига айланаётган шароитда пойтахтимиз Тошкент шаҳрини глобал сурдо марказига айлантириш учун қулай вазият пайдо бўлди. Тошкент шаҳридаги Инҳа ва Тошкент Ахборот технологиялари университети билан ҳамкорликда илғор компьютер дастурларини яратиш мумкин. Қароргоҳи Хельсинкида жойлашган Халқаро карлар федерациясига ҳам қўшилишимиз керак.

Ҳар йили сентябрь ойининг тўртинчи ҳафтаси Халқаро карлар ҳафталиги, деб эълон қилинган. Бу санада республика миқёсида кенг тадбирлар ўтказиш мумкин.

Президентимиз ногиронлар ва аҳолининг ижтимоий эҳтиёжманд қисмларини уй-жой ва бошқа моддий неъматлар билан таъминлаб бераётгани замирида уларнинг жамиятимизда тенг ҳуқуқли ва камситишларга йўл қўйилмаслигини тасдиқлаши билан ҳам аҳамиятлидир.

Бинобарин, биз эшитиш ва сўзлаш имконияти чекланган инсонлар билан цивилизациявий маданият даражасидаги мулоқотни йўлга қўйиш орқали нафақат Ўзбекистоннинг халқаро майдондаги обрў ва нуфузини, имижини мустаҳкамлаймиз, балки адолатли ва инсонпарвар давлат қуриш сари дадил қадам қўямиз.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

ЎМИ Матбуот хизмати

Қуйида келтириладиган фикрлар, ҳикматлар ижтимоий тармоқлардаги турли саҳифалардан олиб таржима қилинган. Бундан ташқари саҳобаи киромлар, улуғ олимлар, Яқин Шарқ, Осиё, Европа ва Америка мутафаккирларининг бир қатор фикрлари ҳам берилган.

 *****

Унинг буйрагини ҳар икки ойда 30 марта ювишади. Оғриқдан жинни бўлай дейди. Аллоҳ таоло сенинг буйрагингни ҳар куни 33 марта ювади. Сен эса ҳеч нарсани сезмайсан. Аллоҳнинг сенга берган неъматлари ҳақида яхшилаб ўйлаб кўргин ва Алҳамдулиллаҳ дегин!

“Ҳикмат дурдоналари”

*****

Мазлум одамнинг ҲАСБИЯЛЛОҲУ ВА НЕЪМАЛ ВАКИЙЛ деган гапининг маъносини биласизми? Бу дегани ўша мазлум “Кўрган зулмлари папкаси”ни ердан самога юбораётган бўлади.

“Ҳикмат дурдоналари”

*****

Муваффақиятсизлик ўтирволиб, (ҳеч нарса қилмасдан) омад, муваффақият келишини кутадиганларга етади.

Иброҳим Фақий

*****

Бир донишманддан “Сизга озор берган кишидан нега ўч олмайсиз?” деб сўрадилар. Донишманд “Мени тишлаган итни мен ҳам тишлашим ҳикматдан бўладими?!” деб жавоб берди.

“Ҳикмат дурдоналари”

*****

Агар осмондан вафо ёмғир бўлиб ёққанида, хоинлар соябон ушлаб олганларини кўрардинг.

“Ҳикмат дурдоналари”

*****

Баъзи кўзлар кўзёшисиз йиғлайди. Баъзи қалблар шикоятсиз оғрийди.

“Ҳикмат дурдоналари”

*****

Сен билан бирор шахснинг алоқаси ўзгариб қолса, маҳзун бўлма. Эҳтимол актёрлик қилавериш жонига тегиб, аслига қайтгандир.

“Ҳикмат дурдоналари”

Интернет материалларидан тўплаб, таржима қилувчи

Нозимжон Иминжонов

 Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
             Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
 Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

Аллоҳ таоло деди:

«Албатта, Биз ҳар бир нарсани (аниқ) ўлчов билан яратдик»

(Қамар сураси, 49).

Ибн Жавзий тафсирларида бу оятнинг нозил бўлиш сабаби хусусида икки хил гап борлигини айтганлар: Биринчиси, Макка мушриклари Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан тақдир ҳақида тортишганлар. Шунда мазкур оят нозил бўлган (Муслим ривояти). Абу Умома розияллоҳу анҳу: «Бу оят қадариялар хусусида», деганлар. Иккинчиси, Нажрон епископи Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳузурларига келиб: «Эй Муҳаммад, гуноҳлар ҳам тақдир-қадар билан содир этилади, деб даъво қиласан. Бундай эмаску», деди. Шунда ушбу оятлар нозил бўлди: «Албатта, жиноятчи-осий кимсалар гумроҳлик ва аҳмоқликдадирлар. Улар юзтубан ҳолларида дўзахга судраладиган Кунда (уларга): «Дўзах азобини тотиб кўринглар!» (дейилур). Албатта, Биз ҳар бир нарсани аниқ ўлчов-қадар билан яратдик» (Қамар сураси, 47–49).

«Ҳолбуки, сизларни ҳам, ясаб олган бутларингизни ҳам Аллоҳ яратганку!»(Вас-соффот сураси, 96).

Ибн Жарир айтганларки, бу оятни икки хил тушуниш мумкин. Аллоҳ сизларни ва амалларингизни яратган ёки Аллоҳ сизларни ва ясаб олган бутларингизни яратган. Бу оят бандаларнинг ишлари махлуқ эканига ҳужжатдир. Аллоҳу аълам. «Жонга ва уни расо қилиб-яратиб, унга фисқ-фужурини ҳам, тақвосини ҳам илҳом қилиб-ўргатиб қўйган Зотга қасамки…» (Ваш-шамс сураси, 8). Саид ибн Жубайр айтганлар: «Аллоҳ нафсга фужурини ҳам, тақвосини ҳам юклаб қўйди». Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумо: «Қадар-тақдир йўқ, ишлар энди содир бўлади –улар тақдир қилинмаган», деб даъво қиладиган қавм ҳақида: «Агар уларга йўлиқсанг, мен улардан бегоналигимни, улар мендан бегона эканликларини уларга айтиб қўй. Мабодо улардан бирининг Уҳудчалик тилласи бўлсаю, уни инфоқ қилса, то қадарга иймон келтирмагунича Аллоҳ уни қабул қилмайди», дедиларда, сўнг Жаброил алайҳиссалом ҳадисини зикр қилдилар. Жаброил Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламдан: «Иймон нима?»

деб сўраганида, у зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Аллоҳга, фаришталарига, китобларига, пайғамбарларига ва охират кунига, яхшилик ва ёмонлик қадардан эканига ишонмоғинг!» дея жавоб берганлар (Муслим ривояти).

Аллоҳга иймон келтириш – Аллоҳ таоло мавжуд, улуғ ва мукаммал сифатлар билан сифатланган нуқсонлардан пок, ёлғиз, беҳожат, барча махлуқотларни яратган, улар устида хоҳлаганидек тасарруф этадиган ва Ўз мулки-салтанатида истаган нарсасини қиладиган зот, деб тасдиқлашдир. Фаришталарга иймон келтириш уларни Аллоҳнинг бандалари деб тасдиқлашдир.

«…Йўқ (фаришталар асло Аллоҳнинг болалари эмас, балки) улуғ бандалардир. (Фаришталар) У зотдан илгари бирон сўз айтмайдилар (яъни, Аллоҳ буюрмаган бирон ишни қилмайдилар). Улар (Аллоҳнинг) амр-фармони билангина амал қилурлар. У зот уларнинг олдиларидаги (қиладиган) ва орқаларидаги (қилиб ўтган) барча ишамалларини билур. Улар (Қиёмат қойим бўлган Кунда) фақат (Аллоҳ) рози бўлган кишиларнигина шафоат қилурлар – қўллай олурлар. Уларнинг ўзлари (Аллоҳдан) қўрқиб хафву хатарда турурлар» (Анбиё сураси, 26–28).

Китобларга иймон келтириш – Аллоҳ таоло Ўзининг танлаб олган элчиларига ваҳий қилган каломини тасдиқлашдир. Бу каломлар жамланиб, девон қилиниб, покиза саҳифалар ва қийматли китобларга айланган. Мўмин улардан билганига батафсил, билмаганига умумий суратда иймон келтиради. Пайғамбарларга иймон келтириш – уларнинг Аллоҳ таоло номидан берган хабарларига ишонишдир. Аллоҳ уларни ростгўйликларига далолат қиладиган мўъжизалар билан қўллаб қувватлаган, улар Аллоҳнинг рисолатини етказганлар, мукаллаф бандаларга Аллоҳнинг буйруқларини баён қилиб берганлар. Уларни эҳтиром қилиш ва улардан биронтасини ажратиб қўймаслик вожиб бўлади. Охират кунига иймон келтириш – Қиёмат кунини ва у кунда рўй берадиган қайта тирилиш, маҳшаргоҳга тўпланиш, ҳисоб-китоб, мезон, пульсирот, жаннат ва дўзах, бу иккиси муҳсинларга савоб, нобакорларга жазо диёри эканини ва булардан бошқа саҳиҳ нақлда келган нарсаларни тасдиқлашдир. Тақдирга иймон келтириш қуйидаги ояти карималар ифодалайдиган маʼнолаларни тасдиқлашдир: «… Ҳолбуки, сизларни ҳам, ясаб олган бутларингизни ҳам Аллоҳ яратганку!»(Вас-соффат сураси, 96).

«Албатта, Биз ҳар бир нарсани (аниқ) ўлчов билан яратгандик» (Қамар сураси, 49).

«На ерга ва на ўзларингизга бирон мусибат етмас, магар (этса), Биз уни пайдо қилишимиздан илгари Китобда (Лавҳул-Маҳфузда битилган) бўлур. Албатта, бу Аллоҳга осондир» (Ҳадид сураси, 22).

Ибн Аббос розияллоҳу анҳу ривоят қиладилар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар: «Билгинки, агар сенга бирон нарсада фойда бериш учун бутун уммат тўпланса ҳам, фақат Аллоҳ таоло сен учун ёзиб қўйган нарса билангина фойда беради. Агар сенга бирон зарар етказиш учун тўпланса ҳам, фақат Аллоҳ таоло ёзиб қўйган нарса билангина зарар етказади. Қаламлар кўтарилган, саҳифалар қуриган» (Термизий ривояти).

Салафлар ва халаф имомларининг мазҳаби-фикри шуки, кимда-ким бу ишларни ҳеч шубҳаланмасдан ва иккиланмасдан қатъий тасдиқласа, мўмин бўлади. Бу тасдиқ ёрқин ҳужжатлар орқали бўладими ёки қатъий эътиқодлар ёрдамидами, фарқи йўқ. Валлоҳу аълам. Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳу ривоят қиладилар: «Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: «Аллоҳ махлуқотлар тақдирини осмонлару ерни яратишидан эллик минг йил олдин ёзиб қўйган» (Муслим ривояти).

Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, бир киши: «Ё Расулуллоҳ, бугунги амаллар нимага боғлиқ? Қаламлар қуриб, тақдирда белгиланган нарсагами ёки биз энди қиладиган, энди содир бўладиган нарсагами?» деб сўради. «Қаламлар қуриб, тақдирда белгиланган нарсага боғлиқ», дедилар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам. «Унда амал қилишнинг нима кераги бор?» деб сўраган эди, «Амал қилинглар, ҳар бир киши муяссар бўлгувчидир», дедилар Набий. (Муслим ривояти).

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: «Ҳар бир нарса қадар-тақдир биландир. Ҳаттоки ожизлик ва зийраклик ҳам»

(Аҳмад ва Муслим ривояти).

Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: «Қадариялар ва муржиалар бу умматнинг мажусийларидир. Агар улар касал бўлсалар, зиёрат қилманглар ва агар ўлсалар, (жанозаларида) қатнашманглар» (Табороний ривояти).

Ривоят қилишадики, Аллоҳ қиёмат кунида аввалгилару охиргиларни тўплаган вақтда бир жарчига буюради, у: «Аллоҳнинг хусуматчилари қани?» деб нидо қилади. Бу нидони аввалгилару охиргилар эшитади. Шунда қадариялар ўринларидан турадилар ва уларга дўзахга кириш буюрилади. Аллоҳ таоло айтади: «Дўзах азобини тотиб кўринглар. Албатта, Биз ҳар бир нарсани аниқ ўлчов – қадар билан яратдик». Аллоҳ бандага маъсият-гуноҳ ишни тақдир қилиб, сўнг у сабабли азоблаши жоиз эмас, деб тортишганлари учун уларга: «Аллоҳнинг хусуматчилари», дейилади. Ривоят қилинадики, Аллоҳ қайси пайғамбарни юборган бўлса, унинг умматида қадариялар ва муржиалар бўлган. «Аллоҳ етмишта пайғамбар тилида қадария ва муржиаларни лаънатлади». Хабарда келтирилишича, «Қадариялар бу умматнинг мажусийларидир». Яна айтиладики: «Ҳар бир умматнинг мажусийлари бўлади. Бу миллатнинг мажусийлари эса тақдир-қадар йўқ, ишлар энди содир бўлади, деб даъво қиладиган кимсалардир».

Ҳасан Басрий ҳазратлари айтганлар: «Аллоҳга қасамки, агар бир қадарий арқондай бўлиб қолгунча рўза тутса, сўнг симдай бўлиб қолгунча намоз ўқиса ҳам, Аллоҳ уни дўзахга юзтубан улоқтиради. Кейин унга: «Дўзах азобини тотиб кўр. Албатта, Биз ҳар бир нарсани аниқ ўлчов – қадар билан яратдик», дейилади». Фасл

Тобеъинлар, мусулмон имомлари, салафлар ва фуқаҳолардан етмиш киши қуйидаги ишлар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан қолган суннат эканлигига ижмў қилганлар: «Аллоҳнинг қазо ва қадарига рози бўлиш, буйруғига таслим бўлиш, ҳукми остида сабр қилиш, буюрган нарсаларини бажариш, қайтарган нарсаларидан тийилиш, Аллоҳ учун холис амал қилиш, яхшию ёмон тақдирга иймон келтириш, дин хусусидаги тортишувмунозара ва хусуматни тарк этиш, маҳсига маҳс тортиш, вафот этган аҳли қиблага жаноза ўқиш. Иймон – сўз, амал ва ниятдир, тоат билан зиёдалашади, осийлик билан камаяди. (Изоҳ: Бу фикр Шофеъий мазҳабиникидир. Ҳанафий мазҳаби уламолари фикрига кўра эса, иймон – тил билан иқрор бўлиш, қалб билан тасдиқлашдир. Шунингдек, иймон зиёда ёки кам бўлмайди, балки унинг нури кўпайиб озаяди. ) Қуръон Аллоҳнинг каломидир. Уни Жаброил Аллоҳнинг пайғамбари Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга олиб тушган. У махлуқ эмас. Султон тарафидан адолат ёки зулм содир бўлсада, унинг байроғи остида сабр қилинади. Амирлар жабр-зулм қилсалар ҳам, уларга қарши қилич кўтармаймиз. Аҳли қибладан биронтасини, гарчи гуноҳи кабира қилса ҳам, кофир ҳисобламаймиз. Фақат ўша гуноҳни ҳалол деб билса, кофир деймиз. Аҳли қибладан биронтасига қилган яхши амали сабабли жаннатий деб гувоҳлик бермаймиз. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам жаннатий деб гувоҳ берган зотлар бундан мустасно. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам саҳобалари орасида бўлиб ўтган нарсалар хусусида тилимизни тиямиз, баҳслашмаймиз. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан кейин махлуқотларнинг энг афзали Абу Бакр, сўнг Умар, сўнг Усмон, сўнг Али ибн Абу Толибдир (Аллоҳ барчасидан рози бўлсин). Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг барча азвожи мутоҳҳаролари (аёллари), авлодлари ва асҳобларига Аллоҳнинг раҳматини сўраймиз.

Имом Ҳофиз Шамсиддин Заҳабий
“Гуноҳи кабиралар” китобидан

http://vakillik.uz