Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳ васаллам: “Бешикдан то қабргача илм талаб қилинглар”, деганлар. Бу амр умумий бўлиб, ёш-у кексаларга баробардир.

Демак, илм талаб қилмоқ учун маълум бир ёш тайин қилинмаган ва ҳар ким ҳар-хил ёшда илмни таҳсил қилиш имконига эга. Оқил инсон эса ана шу имкониятдан унумли фойдаланади. Бундан ташқари, илм излаш чегара билмас ҳузур бағишлайди.

Ҳасан ибн Зиёд фиқҳ илми билан шуғулланишни бошлаганида саксон ёшда эди. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳ васаллам асҳобларининг кўплари кекса бўлса-да, Исломни қабул қилиб, сўнгра илм таҳсили билан машғул бўлганлари ҳаммамизга маълум. Аммо имкониятга қараб ёшликдан таҳсилни бошламоқ мақсадга мувофиқ.

Толибнинг фаҳми етадиган, англаб олишига яқин, енгилроқ бўлган сабоқдан бошлаш керак. Агар ўтган машойихларнинг услубларини кўллаб дарс берилса, энг тўғри йўл ва фойдалироқ бўлар эди, – дейди Шайхул Ислом, буюк имом Шарафуддин ал-Уқайлий (р.а.) ҳазратлари. Чунки улар таълимни бошловчига кичик-кичик, кенг ёритилган манбаларни ихтиёр қилганлар. Зеро, бу ёд олиш, тушуниб олишга ҳам енгил ва қулай бўлиб, малол ва оғир келишдан узоқдир. Дарс ўзлаштириб, пишиқ такрорлагандан кейин, янги сабоқни улаб кетмоғи шартдир. Дарсни узиб қўйишдан сақланиши зарур. Талаба дафтарига ўзи тушунмайдиган нарсани зинҳор ёзмасин! Чунки бу толиқишни, кейинроқ эса эринчоқликни келтиради. Зеҳнни кетказади ва вақтни зое ўтмоғига сабаб бўлади.

Дарс тайёрлашлик учун энг қулай вақт саҳар вақти ва шом билан хуфтон намозининг ўртасидир. Чунки саҳарда инсоннинг зеҳни, фикри ўткир ва тиниқ бўлади ҳамда бутун олам сукунатга, тинчликка шўнғиган бўлади. Бу ҳолат эса толиби илмга илҳом бахш этади.

Албатта, толиби илм шу икки вақт билангина кифояланиб қолмасдан, балки бутун вақтини имконияти борича, дарс тайёрлашга бахшида қилиши лозимдир. Агар бир дарси унга малол келса, бошқаси билан машғул бўлсин, униси малол келса, яна бошқаси билан. Муҳаммад ибн Ҳасан Раҳматуллоҳи алайҳ тун бўйи ухламас эдилар. Ёнларида доимо дафтар бўлиб, агар бир дарс малол келса, бошқасига қарар, буниси ҳам малол келса, ёзиш билан машғул бўлар эдилар. Ёнларида доимо сув ҳам турар эди, агар уйқу ғолиб келса, сув билан уйқуларини кетказар эдилар.

Маълумки, инсон ҳаёти ўлчовлидир. Вақтнинг қадрига етган, уни ҳурмат қилган киши ўзини, ўз умрини ҳурмат қилган ҳисобланади. Ҳар ким ҳар вақтда ўзи ўйлаган ишни бажара олмайди. Зотан баъзида пайдо бўлиб қоладиган бўш вақтларда ўша битира олмаган ишларни бажариб олишга имкон туғилади. Мўмин киши мана шундай бўш вақтларни ҳам Аллоҳнинг неъмати деб билмоғи лозим. Аксинча, вақтга бепарво бўлиш умрнинг заволидир.   

Имомиддин домла Бобоқулов,

 Имом Термизий ўрта махсус ислом

таълим муассассаси ўқитувчиси

Cавол: Соҳиби узрга тегишли қандай ҳукмлар бор?

Жавоб: Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм.

Соҳиби узрга тегишли ҳукмлар қуйидагилар:

1. Соҳиби узр ҳар бир фарз намоз вақти учун янги таҳорат олади ва ушбу таҳорати билан мазкур фарз намозининг вақтида истаганича намоз ўқийверади. Қачонки ушбу намознинг вақти чиқса, унинг таҳорати синган ҳисобланади ва кейинги фарз намози учун яна қайтадан таҳорат олади.
   
   
2. Соҳиби узрнинг бомдод намози учун олган таҳорати қуёш чиқиши сабабли ботил бўлади. Аммо қуёш чиққанидан кейин таҳорат олган бўлса ва узридан бошқа таҳоратни синдирувчи иш содир бўлмаса, унинг таҳорати пешиннинг вақти чиққанидагина синади. Чунки соҳиби узрнинг таҳоарати вақт кириши билан эмас, балки намознинг вақти чиқиши билан синган ҳисобланади.
   
   
3. Бир киши масалан: пешин намози вақтининг ярмида тиши қонашни бошласа ва пешиннинг охирги вақтига қадар қон тўхтамаса, сўнг у таҳорат қилиб, пешинни ўқиса, кейин асрнинг вақти кирса ва янги таҳорат олиб, асрни ўқиса, сўнг аср вақтининг ярмида ёки охирида қони тўхтаса, ушбу одам пешинни ҳам, асрни ҳам қайтадан ўқийди. Чунки унинг узри тўлиқ бир фарз намозининг вақтини қоплаб олмагани учун, ҳар иккала намозни ҳам бетаҳорат ўқиган бўлади. Агар мазкур ҳолатда унинг қони асрнинг охирги вақтигача ҳам тўхтамай давом этса ва шомни вақти кирганида ҳам қон оқиши давом этса, у ҳолда унинг ўқиган пешини ҳам асри ҳам жоиз ҳисобланади.
   
   
4. Соҳиби узр бир фарз намозининг охирги вақтига яқин таҳорат олса ва таҳорат олаётганида ёки ундан кейин бетаҳоратлик етмаса, яъни узри тўхтаб турса, мазкур таҳорати билан кейинги намозни ўқиса бўлади. чунки вақтнинг чиқиши аслида таҳоратни синдирувчи амал эмас, балки соҳиби узрнинг таҳорати вақт чиқиши туфайли синади, дейилишининг сабаби шуки унинг собиқ таҳоратсизлиги юзага чиқади.
   
   
5. Соҳиби узрга узридан бошқа ҳадас, яъни таҳоратни синдирувчи иш етса, у ҳолда унинг таҳорати синади ва бошқа таҳорат олиши шарт бўлади.
   
   
6. Соҳиби узр узри йўқ кишиларга имомлик қила олмайди.
   
   
7. Соҳиби узр ўзи билан узри бир-хил кишига имомлик қилса бўлади. Аммо узри бошқа бўлса, ёки узри оғирроқ бўлса, ўзидан узри енгил кишига имомлик қилса бўлмайди.
   
   
8. Соҳиби узр имкон қадар узрини тўхтатишга ҳаракат қилиши керак. Масалан: қон оқаётган жойни боғлаб, ёки бирор нарса ёпиштириб бўлса ҳам, бетаҳоратликни тўхтатишга ҳаракат қилиши керак. Шу каби тик турса бетаҳоратлик етадиган ва ўтирса тўхтайдиган бўлса, ўтириб намоз ўқийди. Агар рукуъ ва сажда қилса, бетаҳоратлик етадиган бўлса, имо-ишора билан намоз ўқийди. Ўтириб имо-ишора қилса, таҳорати кетиб, тик турган ҳолатда имо-ишора билан ўқиса, таҳорати синмайдиган бўлса, тик туриб имо-ишора билан ўқийди. Чунки намозни таҳоратсизлик билан ўқишдан кўра, унинг баъзи рукнларини тарк қилиб бўлсада, таҳорат билан ўқиш авлодир.
   
   
9. Соҳиби узр кийимига теккан нажосатни ювса, намозни ўқигунича яна нажосат бўладиган бўлса, масалан: сийдик томиб турган бўлса, либосини ювгани билан, яна сийдик томиб, нажосат бўладиган бўлса, у ҳолда кийимини ювиши лозим бўлмайди. Аммо бошқа жойига теккан нажосатларни ювиши лозим бўлади.

 Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари Муҳаммадолим домла Муҳаммадсиддиқов, Тошкент Ислом институти “Таҳфизул-Қуръон” кафедраси мудири Жаҳонгир қори Неъматов ва “Қуръони карим ва тажвид ўқув курслари” бўлими бошлиғи Жаҳонгир қори Рўзиев Сирдарё вилоятининг Гулистон шаҳридаги “Қуръони карим ва тажвид” ўқув курси фаолияти билан яқиндан танишиб, тингловчилар билан мулоқот қилди.

Ташриф асносида ўқув курсида 3 ой таълим олиб, таҳсилни якунлаган битирувчилар учун тадбир ташкил этилди. Унда диний соҳа масъул вакиллари мусаффо динимизнинг таълим-тарбияга бўлган эътибор, Қуръон аҳли Аллоҳ таолонинг хос бандалари экани ҳақида мавъиза қилди.

Тадбир якунида битирувчиларга сертификат ва Мусъҳафи шарифлар ҳадя қилинди.

Маълумот ўрнида Президентимизнинг “Диний-маърифий соҳа фаолиятини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 2018-йил 16 апрелдаги фармони билан тасдиқланган чора-тадбирлар дастурига мувофиқ Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг буйруғи билан Сирдарё вилоятида 2018 йил 10 июндан “Қуръони карим ва тажвид” ўргатиш бўйича пуллик ўқув курслари ташкил этилди.

Ўқув курсларига Ўзбекистон Республикаси “Таълим тўғрисида”ги қонунига мувофиқ 18 ёшга тўлган фуқароларимиз суҳбат асосида қабул қилинади.

Тингловчилар диний таълим муассасасига қуйидаги ҳужжатларни тақдим этади:

Таълим муассасаси раҳбари номига ариза;

паспорт нусхаси (асли кўрсатилади);

4 дона фотосурат (3×4 ҳажмдаги);

Манзил: Гулистон шаҳри, Тарққиёт МФЙ, Бунёдкор кўчаси 605 уй

☎️ (77) 007-01-38, (94) 007-19-95

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Матбуот хизмати

Ривоят қилинишича чанқоқдан силласи қуриган тўртта ака-ука елиб-югуриб сув қидириб юришган экан. Йўллари давомида тўртта дарага дуч келибдилар ва ҳар бирлари алоҳида йўлдан юришга, ким сув топса қолганларга олиб боришига ҳамда натижа қандай бўлишидан қатъи назар қуёш ботгунча қайтиб келишга келишишибди.

Бироқ ҳеч қайсилари бир томчи ҳам сув топа олишмабди.

Қуёш ботгач, улардан учтаси қайтибди ва сув қидириш бефойдалигини, ундан кўра турган жойларини қазиб сув чиқарган яхши, деган тўхтамга келишибди. Туни бўйи қазиб, охири тонгга яқин сув чиқаришга муваффақ бўлишибди ва ҳаммалари ундан ичиб чанқоқларини қондиришибди.

Бу воқеани ҳикоя қилиб берган одам айтади: “Келишилган вақтда ортга қайтмаган ва жамоатдан ажраган тўртинчи ука ҳали ҳануз сув излаб юрар эмиш!”.

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Жамоатни лозим тутинглар, бўлинишдан сақланинглар. Чунки шайтон ёлғиз одамга ёпишади, иккита одамдан узоқлашади. Ким Жаннат фаровонлигини истаса, жамоатни маҳкам тутсин!”.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам яна айтадилар: “Аллоҳ таоло умматимни залолат узра жамламайди. Аллоҳнинг ёрдами жамоат биландир!”.

Сиз қилаётган ишингиздан роҳат топсангиз, бошқалар ҳам сизнинг қўл остингизда бу ишдан роҳат топишади.

Ҳолидан хабар олишга масъул бўлган одамларингиздан бохабар бўлинг, уларга яхши муомала қилинг. Ахир ўзингиз ҳам сизга масъул шахсларнинг эътиборини кутасиз-ку, яхши муомала қилишини хоҳлайсиз-ку! Қаттиққўллик зарарлидир, фақат ўзингизга қаттиққўл бўлишингиз фойда бериши мумкин.

Биздаги ачинарли ҳолатлардан бири шуки, кўпчилигимиз бир-биримизга ёрдам беришга ҳаракат қилмаймиз, жамоавий ишларда ҳамжиҳат бўлмаймиз.

Модомики, эгоистлик, худбинлик ичимизда ҳукм сурар экан, жамиятимиз ривожланмайди, аксинча таназзулга юз тутиб бораверади.

Орамизда баъзи одамлар ҳамма нарса ўзиники бўлишини, фақат ўзи бошлиқ бўлишини хоҳлайди. Кимнингдир қўл остида бўлишни хоҳламайди.

Фақат ўзининг фикри олинишини истайди. Биз бу оғриқли дарддан қачон халос бўламиз?!

Доктор Ҳассон Шамси Пошонинг "Метин қоялар" китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Неъматуллоҳ Исомов таржимаси.