Бугун жамиятимиз турли ютуқларга эришмоқда. Аммо, нуқсонларимиз ҳам кўпайишда давом этяпти. Қуйида барчамизни ўйлантирадиган “камчиликларимиз” ҳақида сўз юритилади.
- Ўзи қилолмаган ишни бошқалардан талаб қилиш.
- Ақл ўргатишга усталик, ўрганишга нўноқлик.
- Майда гапларнинг қули бўлиш.
- Ош учунгина бирлашиш.
- Саволни “Унга қандай ёрдам, далда бера олдим?” деб эмас, “Нега у менга ёрдам, далда бермади?” шаклида қўйиш.
- Ўзини осмоннинг устуни деб билиш.
- Бойга бўйин эгиш, уларга давранинг тўрини бериш.
- Ўз тарихи, ўзлигини билмаслик, биладиганни эса “миллатчи” ва “фалоний”га чиқариш.
- Қўрқоқлик.
- Яхшилик қилганга ёмонликни раво кўриш.
- Бир-бирини кўролмаслик.
- Яхши одамни тиригида тепиб, ўлгандан кейин улуғлаш.
- Қаттиққўл раҳбарни севиш.
- Динда чаласавод бўлиш, бидъатларни маҳкам тутиш, Худога ишониб, лекин ердагиларни ундан устун қўйиш.
- Топган-тутганини тўй ва уй қуришга “инвестиция” қилиш.
- “Нозик” меҳмонларни отасидан улуғ деб билиш.
- Одамларга ақл-заковатига қараб эмас, уй-жойига қараб баҳо бериш.
- “Орзу-ҳавас”лар жиловини хотинларга тутқазиб, сўнгра уларни рўёбга чиқариш учун жонни жабборга бериш, буни умр мазмуни, деб билиш.
- Дўстликнинг ҳаққини билмаслик.
- Бошига иш тушган одамдан юз буриш.
- “Менга нима?” шиори билан яшаш.
- Хато қилишни оддий нарса, кечирим сўрашни ўлим билан тенг кўриш.
- Йиқилганни яна бир марта тепиш.
- Манфаат учун дўстни, миллатни, Худони ва бутун борлиқни осонгина сотиб юбориш.
- Билим олишда кимўзарлик қилиш эмас, чаласаводлик пойгасига кириш.
- Баҳслашиш маданиятини билмаслик.
- Сўкиниш борасида ўзга сайёраларни ҳам забт этиш.
- Бугуни, келажаги ҳақида эмас, ўтмиши, тарихи ҳақида гапириш.
- Фақатгина ўз гапини ҳақ деб билиш.
- ”Ҳап сеними, кўрасан ҳали!” хаёли билан яшаш.
- Мансабдорни тиригида оёғини ўпиб, ўлгандан кейин гўрига тош қалаш.
- Буларнинг ҳаммасини ўқиб ё эшитиб, “шу ҳам гап бўлдими?”, дейиш.
- Ўзига ёқмайдиган ҳақиқатни рад этиш.
- Ўзига ёқадиган ёлғонга ишониш.
- Юзинг бурилдими, орқадан гапириш.
- Бетига айтгандан хафа бўлиш.
- Танқидни “Душманнинг иши”, иғво деб билиш.
- Мақтаса, шайтоннинг ҳам шериги бўлиш.
- Туҳматга мойиллик.
- Китоб ўқимаслик.
- Маишатни севиш (гап-гаштак, чойхона, ҳар қандай ютуқ ёки янгиликни “ювиш” ва ҳ.к.).
- Машваратсиз иш қилиш.
- Мансабга миниб қолса, тобутга мингунча тушмаслик.
- Кўчада ётган чўпдан ҳам шубҳа қилиш.
- Бировдан бир нарса ундиришга уста бўлиш.
- Ўз қонуний ҳақ-ҳуқуқларини билмаслик.
- Ёмонлик қилишдан ҳузурланиш.
- Кўнглида тан олиб турганини ҳам тилида писанд қилмаслик.
- Бировга нон бермасдан уни нонкўрликда айблаш.
- Гуноҳини хаспўшлаш учун гуноҳ қилиш.
- Ўзганинг ҳаққидан қўрқмаслик
- Гап тагидан “гапча” қидириш.
- Бойликни савлатим деб билиш.
- Бировни ёмон кўрса, ўлаётганда ҳам ўшани қарғаб ўлиш.
- Айтилган жойга айтилган вақтда бормаслик.
- ”У ким бўлибдики?” саволини тез-тез такрорлаш.
- Пора бериш ва пора олишни яхши кўриш.
- Пора олмайдиган ва пора бермайдиган одамни “порахўр” деб айблаш.
- Қарз беролмаган дўсти ёки танишидан юз ўгириш.
- “Ўзингга ақл ўргатсанг-чи?” деган ҳукмнинг ҳукмдори бўлиш.
- Одамларни ўзидан паст санаш.
- Илмига ва билганларига амал қилмаслик.
Фақат ўзимизга хос фазилат ва қусурлар омухтаси бўлмиш (“трагикомедия”га ўхшаш) “ўзбекчилик” рўйхатини яна узундан-узоқ давом эттириш мумкин…
“Инсоннома” китоби асосида
Саидаброр Умаров тайёрлади