ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Динимизда ифторликни тезлаштиришга тарғиб қилинган, оғиз очишни қасддан шом намозидан кейинга суриш суннатга хилофдир. Чунки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам одатда аввал оғиз очиб, кейин шом намозини адо этар эдилар.

Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: У киши айтади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам намоз ўқишдан олдин оғзиларини ҳўл хурмолар билан очардилар...” (Имом Абу Довуд ривояти).

Демак, рўзадор шом намозининг вақти кириши билан оғзини очиб, чанқоғини қондириб олгандан кейин шом намозини адо этишга киришиши мақсадга мувофиқ экан. Ифторни тезлатиш афзаллиги борасида ҳадиси шарифда шундай дейилган:

Саҳл ибн Саъд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Инсонлар оғиз очишни тезлаштирсалар, яхшиликда бардавом бўладилар”, деганлар (Имом Бухорий ривояти).

Бошқа бир ривоятда: Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисида Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳ азза ва жалла бундай деди: “Бандаларимнинг менга энг суюклиси, уларнинг тезроқ оғиз очганларидир”, дедилар (Имом Аҳмад ва Имом Термизий ривоят қилган).

Ушбу ҳадислардан келиб чиқиб, фуқаҳоларимиз қуёш ботиши билан намоздан олдин оғиз очиш мустаҳабдир, деганлар (“Раддул муҳтор”). Ушбу ҳукм барча фарз ва нафл рўзаларнинг барчасига тегишлидир. Чунки бу борада ворид бўлган ҳадислар фарз рўзаларга хосланган эмас. Валлоҳу аълам.

Ro‘zadan ko‘zlangan asosiy maqsad – taqvo va parhezkorlikdir.
Ubay ibn Ka’b roziyallohu anhu aytganidek, taqvo tikanli yo‘lda ehtiyotkorlik bilan qadam tashlashga o‘xshaydi.
Ey inson! Hayotda xuddi tikanzorda yurgandek ehtiyotkor bo‘lginki, biror gunohni bosib olmagin!
Ro‘za faqat ochlik va chanqoqlikdan iborat emas. Balki:
Ko‘z bilan ham ro‘za tutiladi;
Til bilan ham ro‘za tutiladi;
Quloq bilan ham ro‘za tutiladi;
Qalb va aql bilan ham ro‘za tutiladi.
Ro‘zador inson boshidan oyog‘igacha ro‘za tutadi.

Zulfiqor Ahmad Naqshbandiy hafizahulloh

Abdulloh Abdulmajid tayyorladi.

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ифторликда: "Заҳабаз зомау, вабталлатил урууқу ва сабатал ажру, иншааллоҳ" (Чанқоқ кетди, томирлар намланди, иншааллоҳ, савоб ҳосил бўлди), дер эдилар.

Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ифторлик вақтида: "Аллоҳумма, лака сумнаа ва ъалаа ризқика афторнаа, фатақоббал миннаа, иннака антас Самийъул Аълийм" (Аллоҳим, Сен учун рўза тутдик, берган ризқингдан ифторлик қилдик, биздан қабул эт. Албатта, Сен Эшитувчи ва Билувчи Зотсан), дер эдилар.

ЎМИ Матбуот хизмати

 Учинчи асрда яшаган Бағдод фақиҳларидан бири Аҳмад ибн Мискин раҳимаҳуллоҳ айтадилар: Ҳижрий 219-йилда қашшоқлик билан имтиҳон қилиндим. Аёлим ва ёш болам бор эди. Жуда қашшоқ эдик, овқатланишга ҳеч нарсамиз йўқ, очлик силламизни тамоман қуритган эди. Болам ва онасига қараб юрак-бағрим эзиларди, буни кўриб чидай олмасдим. Охири уйимни сотиб, чеккароқдан кичкина бўлса ҳам бошқа уйга кўчиб ўтишга қарор қилдим. Кўчага харидор қидиргани чиқдим. Узоқ юрмай танишим балиқчи Абу Наср Сайёдни учратиб қолдим.

“Эй Абу Наср, уйимни сотмоқчиман, аҳволим оғир”, дедим.

У қўлимга орасига ҳолва солинган икки кулча тутқазиб, “шу билан ҳозирча оилангни боқиб тур”, деди.

Мен у айтганидек уйимга қайтдим. Йўлда кетарканман йўл четида ўтирган бир аёл ва ёнидаги ёш гўдакка кўзим тушди. Қўлимдаги тугунчани кўриб, “Гўдак етим боламга раҳмингиз келсин, очликдан ҳоли қуриган, чидай олмаяпти. Бирор егулик ташлаб кетинг.. Аллоҳ сизга раҳм қилсин” деди.

Бола ҳам менга шундай нигоҳ билан қарар эдики, буни ҳеч унута олмайман. Гўдакнинг маюс юзига қараганимда худдики Жаннат ерга тушиб ушбу етим ва унинг онасининг қорнини тўйдирганларга ўзини таклиф қилаётгандек туяларди.

Шунда қўлимдагини аёлга бердим ва “Ўғлингиз қорнини тўйдиринг” дедим. “Аллоҳга қасамки, бошқа бирор егулигим ҳам, бир тийин пулим ҳам йўқ. Уйимда бунга муҳтож бўлган болам ва аёлим оч ўтиришибди” дедим. Бола таомни кўриб юзи ёришиб хурсанд бўлиб кетди, аёлнинг кўзи эса ёшга тўлди..

Лекин ўзимнинг ташвишларим ўзимга етарди. Яна аёлим ва ўғлимни ўйлаб, юрагим сиқилиб йўлимда давом этдим. Кун тиккага келай деб қолганди. Қуёшнинг иссиғидан салқинланиш учун бир четдаги деворга суяниб, уйимни қандай сотишим ҳақида ўйлай бошладим.

Шу ҳолда ўтирар эканман, Абу Наср юзида табассум билан келиб қолди.

Эй Абу Муҳаммад, бу ерда нимани ўйлаб ўтирибсиз, ахир уйингизда бойлик тўлиб ётган бўлса, – деди.

–Субҳаналлоҳ! Қаердан уйим мол-давлатга тўлсин? – дедим.

– Уйимдан у-бу нарса олиб уйингиз томон кетаётгандим, шунда сизнинг отангизни ёки унинг яқинларидан бирини излаб юрган одамни учратиб қолдим. Ўзи билан анча юк олиб келибди. Мен унга “мана мен сизга ёрдам бераман” деб, уни олиб йўлга тушдим ва йўлда унинг кимлигию отангиз билан алоқасини сўрадим. У бир савдогар экан, ўттиз йил илгари отангиз унга омонатга мол берган экан. Унинг ўша вақтларда тижорати синиб, моли касодга учрагани сабабли Басрадан Хуросонга кетибди. У ерда бир қанча йил ишлаб, Аллоҳнинг синовидан ўтиб, иши юришиб кетибди. Анча пул ишлаб, бой бўлибди. Охири Басрага бўйнидаги қарз ва омонатларни узгани қайтибди. Шунинг учун отангизнинг омонатини қайтаргани ҳамда ўттиз йиллик фойдадаги улушни бергани қидириб юрган экан.

Аллоҳга ҳамд айтдим. Уйга шошиб бордим. Қарасам, чиндан ҳам уй тўла мол-давлат эди. Ўша кундан бошлаб Аллоҳ таолонинг берган бу неъматларининг шукронасига муҳтожларга садақа, эҳсонлар қилишга бел боғладим. Аввало муҳтож аёл ва унинг етим ўғлини топиб, кийинтирдим, едириб-ичирдим, ишга жойлаб, ойлик тайинладим.

Кейин тижорат билан шуғулланишни бошладим, молларим кун сайин кўпайгандан кўпаярди, асло камаймасди.

Ҳар куни кўплаб эҳсону ҳадялар, садақалар қиладиган бўлдим. Қилаётган эҳсонларим билан фаришталар китобини тўлдираётган бўлсам керак деб ўйлардим. Аллоҳ таолонинг солиҳ бандаларидан бўлаётганимдан хурсанд бўлардим.

Кунларнинг бирида ғаройиб туш кўрдим. Тушимда Қиёмат куни экан. Одамларнинг сон-саноғи йўқ. Бировнинг бошқаси билан иши йўқ, ҳеч ким бир-бирига қарамайди, биров-бировни танимайди. Ҳамма ўзи билан машғул, дунёда қилган амалларини ўйлаб, ҳавотирда эди.

Одамларнинг бўйи жуда баҳайбат бўлиб кетган, гуноҳлар оғир бир жисм шаклига келтирилиб, одамлар уларни елкаларига орқалаб олганди. Баъзи бир фосиқлар елкаларида бутун бошли шаҳарга тенг келадиган гуноҳларни орқалаб кетардилар.

Кейин амаллар тарозисини кўрдим, амалларимни ўлчаш учун мени чақирдилар. Гуноҳларим бир паллага, яхши эзгу амалларим нариги бир паллага қўйила бошланди. Солиҳ амалларим гуноҳларим олдида ҳеч нарса бўлмай қолди, тоғдек гуноҳларим тарози палласини босиб кетди.

Яхшилик томонга қанча эзгу амалларим қўйилмасин, аммо улар ҳеч тарозини босмасди, “бунда риё аралашган”, “бунисида кибр бор”, “одамлар мақташи учун қилинган” каби сўзлар эшитиларди.

Тамом бўлдим. Чунки тарозида амалларим қандай чиқса, аҳволим шу бўларди, тарози эса, гуноҳим нақадар кўп эканидан дарак бериб турарди.

Шу пайт: “Бошқа ҳеч қандай солиҳ амали қолмадими?” деган овоз келди.

“Манави қолди” дейилди.

Умид билан қарасам, аёл ва ўғлига берган ўша икки кулча нон экан... Кўнглим чўкди, аниқ тамом бўлдим, деб ўйладим. Минглаб қилган садақаларим ҳеч нарса бўлмади-ю, бу нима ҳам бўларди дедим ўзимга-ўзим.

Тарозига қўйилаётганда “Савобининг ярмини Абу Наср Сайёдга ёзинглар” деган овозни эшитганимдан кейин бутунлай бўшашиб кетдим. Аммо қарасам, тарозининг яхшиликлар палласи анчагина босилибди, лекин барибир ҳалиям ёмон амалларим палласи оғир эди.

Кейин “Яна мана бу амали қолибди” дейилди. Қарасам, аёлим ва боламнинг ўша кунги очлиги экан. Унинг қўйилиши билан тарозининг паллалари бир-бирига тенг бўлди. Энди ҳалокат ва нажот орасида эдим, ичимда бироз бўлсада умид чироғи порлай бошлади.

“Бўлдими?” деган овоз келди. “Мана бу қолди” дейишди.

Қарасам, ҳалиги бечора аёлнинг ўша куни тўккан кўз-ёшлари экан. Улар тарозига қўйилиши билан тарозининг яхшилик палласи ортиб кетди.

Ва ниҳоят “Қутилди!” деган овоз янгради...

Ўша вақтда бор овозим билан бақириб юбордим.. Уйғониб кетдим, қарасам ўнгимда ҳам кўз-ёшим дув-дув оққанича йиғлаётган эканман!

Даврон НУРМУҲАММАД

Бир намоздан кейинги намозгача, жумадан жумагача гуноҳлардан покланиш фурсати бўлса, Рамазондан келгуси рамазонгача – йиллик гуноҳлардан қутилиш учун энг қулай мавсумдир.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бу ойга алоҳида эътибор берардилар. Ҳатто Ражаб ойи кирганда: “Аллоҳумма барик лана фи ражабин ва шаъбана ва баллиғна рамазона”

“Аллоҳим, ражаб ва шаъбон ойларида бизларга барака ато қилгин ва бизларни рамазон ойига етказгин” деб дуо қилардилар.

Рамазон жуда кўплаб яхшиликлар ҳамда имкониятлар ойидир. Уларнинг энг аввали – бу Қуръондир. Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилган: “Рамазон ойики, унда одамларга ҳидоят ҳамда ҳидояту фурқондан иборат очиқ баёнотлар бўлиб Қуръон туширилгандир”.

Аллоҳ таоло бошқа оятда бундай марҳамат қилади: “Алиф. Лаам. Мийм. Бу китобда шак-шубҳа йўқ, у тақводорларга ҳидоятдир”.

Аллоҳ таоло биринчи оятда рамазон ойида Қуръони каримни барча одамлар учун нозил қилганини, иккинчи оятда эса, Қуръон фақат тақводорларга ҳидоят манбаи эканини таъкидламоқда. Шу боис, рамазонда кўпчилик одамларнинг қўлига Қуръон олганини кўрасиз.

Қолаверса, рамазонда кўп Қуръон ўқиш Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларидир. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бу ойда Жаброил алайҳиссалом билан Қуръонни дарс қилишарди. Шунинг учун биз ҳам, бу ойда кўпроқ Қуръон ўқиб, ўргансак Аллоҳ таолонинг раҳматига эришамиз, Расулуллоҳнинг суннатларига амал қилган бўламиз.

Рамазон – хайр-саховат ойидир. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам одамларнинг энг сахийи эдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бу ойда яхшиликда эркин шамолдан ҳам сахий бўлиб кетардилар.

Демак, рамазон ойида имкон қадар ҳар куни хайр-эҳсон, садақа беришга ҳаракат қилиш керак. Масалан, “Бир одам рамазонда 1000 (минг) риёл садақа қила олишг имкониятим етади” деса, шу минг риёлни ҳар куни бўлиб-бўлиб бериб борсин.

Бу билан сиз агар ҳар куни бир ёки бир нечта рўзадорнинг ифторлик қилишига сабаб бўлишингиз мумкин. Муҳими ҳар бир инсон қўлидан келган яхшилик қилиши керак.

Рамазондаги энг муҳим жиҳатлардан бири – бомдод ва хуфтон намозларини жамоат бўлиб ўқишга эътибор беришдир. Айримлар таровеҳ намозини қолдирмасдан ўқишади-ю, лекин фарз намозларга унчалик эътиборли бўлишмайди. Шуни билингки, бир фарз намозни (ўз вақтида) адо этиш, бутун Рамазон ойида қоим бўлишдан афзал туради. Чунки аввалгиси фарз амал бўлса, кейингиси нафлдир. Шунинг учун, аввало фарз намозларни ўз вақтида жамоат билан ўқиб, кейин нафл ибодатларни адо этиш лозим. Албатта, Рамазон ойининг кечаларини бедор ўтказиш амалларнинг энг афзали саналади.

Рамазон ойи яхшиликларга тўла ой. Ривоятларга кўра, бу ойнинг ҳар кечасида Аллоҳ таоло 600 мингта дўзахга маҳкум бўлганларни дўзахдан озод қилинади. Лекин Рамазоннинг биринчи кечасининг ҳам бир қанча фазилатлари бор, аммо аксарият одамлар бундан ғафлатда қоладилар.

Рамазон ойининг биринчи кечасида Аллоҳ таоло бандаларига раҳмат назари билан боқади, кимга Аллоҳ раҳмат назари билан боқса, уни ҳеч қачон азобламайди.

Афсуски, кўпчилик бу кунни бозорда “ҳали уни, ҳали буни сотиб олишим керак” деган бекорчи ўй-ҳаёллар билан ўтказиб юборади. Демак, банда рамазоннинг илк кунларидан бошлаб уни ғанимат билмоғи лозим экан.

Аллоҳ таоло рамазоннинг охирги кечасида рўзадорларнинг гуноҳларини кечириб юборади. Аммо аксар одамлар бу кечанинг фазилатларидан ҳам ғафлатда қоладилар. Айниқса, рамазоннинг охирги тоқ кечасини “Лайлатул қадр” кечаси сифатида бедор бўлиб ўтказадилар-у, лекин рамазоннинг сўнгги кечасига беэътибор бўладилар.

Қадр кечаси ҳар бир рўзадор алоҳида эътибор бериши керак бўлган муҳим кечадир. Лекин Аллоҳ таоло бу кечанинг қачонлигини яшириб қўйган. Нима учун? Чунки шунда биз бу кечани рамазон ойининг илк кунидан бошлаб кутамиз ва бутун рамазон кечасини ибодатда ўтказишга ҳаракат қиламиз. Агар қадр кечасининг кунини аниқ билганимизда, эҳтимол рамазоннинг бошқа кунларини дангасалик билан ўтказиб юборган бўлардик. Аллоҳ таоло Ўз фазли билан рамазондан тўлиқ фойдаланишимизни истайди.

Оиша онамиз розияллоҳу анҳо Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан: “Ё Расулуллоҳ агар Қадр кечасини топишга муваффақ бўлсам нима деб дуо қилай?” деб сўрадилар.

Шунда Набий алайҳиссалом ушбу дуони айтишга буюрдилар: “Аллоҳумма иннака афуввун, туҳиббул афва, фаъфу ъанний” (Аллоҳим, албатта, Сен кечирувчисан, кечиришни яхши кўрасан. Гуноҳларимни кечиргин).

Жаброил алайҳиссалом Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга: “Эй Муҳаммад, Рамазон ойини топиб, мағфират қилингмаган кишининг бурни ерга ишқалсин”, деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Омийн”, дедилар.

Фараз қилинг, имтиҳон топишираётган талабаларга барча имконият ва воситалар муҳайё қилиб қўйилган бўлса, яъни имтиҳон мавзулари соддалаштирилган, имтиҳон қайси фандан бўлиши олдиндан айтилган, алоҳида муаллим бириктирилган, саволлар ўргатилган, ручка-қоғоз ҳам берилган. Фақатгина жавобларни ёзиш қолган. Лекин шунда ҳам талаба имтиҳондан йиқилса “Нега топшира олмадинг?” дейсиз-ми?!

Худди шундай, рамазон биз учун кўплаб яхшиликларга эришимиз учун жуда катта имкониятдир.

Рамазон ойида “Лаа илаҳаа иллаллоҳу ва настағфируллоҳ” зикрини айтиш Аллоҳни рози қиладиган амаллардан саналади.

Шунингдек, “насалукал жанната ва наъузу бика минаннар” дуосини ҳам кўп қилиш керак. Ўтган солиҳлар бу зикр ва дуоларни кўп айтардилар. Шундай экан, рамазоннинг ҳар куни “Ашҳаду аллаа илаҳа иллаллоҳ, астағфируллоҳ, насалукал жанната ва наъузу бика минаннар”ни кўп айтишга одатланинг.

Албатта, рамазон – тоат-ибодатлар ойи. Бу ойда кўпроқ намоз ўқиш, таҳажжудларда бедор бўлиш, тиловат, хайр-эҳсон, садақалар қилиш кўпайтирилади. Аммо, бу ой – эҳтиёжларни, жамиятдаги ишларни тўхтатиб туриш ойи эмас. Зеро, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бу ойда янада фаол бўлардилар. Шу сабаб, кўплаб ғазотлар, фатҳлар ҳам айнан рамазон ойида бўлган.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким Рамазонда иймон билан, савоб умидида қоим бўлса, ўтган гуноҳлари мағфират қилинади”, деганлар.

Аллоҳ таоло тутаётган рўзангизни, қилаётган дуо ва ибодатларингизни Ўз даргоҳида қабул айласин!

Даврон НУРМУҲАММАД