muslim.uz
Дин ва эътиқод эркинлигини таъминлаш борасида олиб борилаётган ислоҳотлар
Ўзбекистонда диний эркинлик таъминлангани халқаро миқёсда эътироф этилмоқда. 2020 йил 7 декабрь куни эълон қилинган АҚШ Давлат департаментининг расмий баёнотида Давлат котиби Майкл Помпео Ўзбекистонни диний эркинликлар соҳасидаги «Махсус кузатувдаги давлатлар рўйхати» (Special Watch List)дан чиқарилганини билдирди. Бу билан Ўзбекистон эътиқод эркинлигини таъминлаш соҳасида улкан ўсишга эришганини қайд этди.
Халқаро миқёсда дин эркинлиги билан боғлиқ бундай баҳоланиш нимани англатади? Бу эътирофга мамлакатимиз қандай эришди? Бунинг аҳамиятли томони нимада?
«Махсус кузатувдаги давлатлар рўйхати»дан чиқиш Ўзбекистон эндиликда дин эркинлиги тўлиқ таъминланган мамлакат сифатида халқаро миқёсда баҳоланаётганини билдиради.
Аслини олганда ҳам, мамлакатимизда динлараро бағрикенглик, барча миллат ва элатлар эътиқодига ҳурмат билан қараш ва улар учун шароитлар яратишга давлат даражасида алоҳида эътибор қаратилган.
Конституциямизда Ўзбекистон Республикасида демократия умуминсоний принципларга асосланиши, уларга кўра инсон, унинг ҳаёти, эркинлиги, шаъни, қадр-қиммати ва бошқа дахлсиз ҳуқуқлари олий қадрият ҳисобланиши, демократик ҳуқуқ ва эркинликлар Конституция ва қонунлар билан ҳимоя қилиниши белгилаб қўйилган.
Ўзбекистон тараққиётининг янги даврида Президентимизнинг саъй-ҳаракатлари ва ташаббуслари билан юртимизда дин ҳамда эътиқод эркинлиги борасида жуда катта ишлар амалга оширилди. Мамлакатда амалга оширилаётган ислоҳотларнинг муҳим йўналишларидан бири — бу диний соҳани либераллаштириш, бағрикенглик ва инсонпарварлик маданиятини ривожлантириш, динлараро тотувликни мустаҳкамлаш, шунингдек, аҳолининг диний эҳтиёжларини қондириш учун зарур шарт-шароитларни яратиш этиб белгиланди. 2017-2021 йилларда Ўзбекистонни ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясида диний эркинлик учун янада кенг шароит яратиш, фуқароларнинг бу борадаги ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш борасида асосий вазифалар аниқ акс эттирилди ва белгиланган вазифалар доирасида қатор ишлар амалга оширилди.
Жумладан, 2018 йилда Ўзбекистондаги мавжуд диний-ижтимоий жараёнларни муҳокама қилиш ҳамда тавсиялар ишлаб чиқиш учун Дин ишлари бўйича қўмита ҳузурида Конфессия ишлари бўйича кенгашнинг янги таркиби тасдиқланди. Кенгаш таркиби 9 тадан 17 та аъзога — Ўзбекистонда фаолият юритаётган барча диний конфессиялар вакиллари ҳисобига кенгайди.
Диний ташкилотлар фаолиятининг эркинлаштирилишини ҳуқуқий кафолатлашга эътибор қаратилмоқда. Ижро ҳокимияти органи — Адлия вазирлигининг диний ташкилот фаолиятини тугатиш бўйича қарор чиқариш ваколати судларга ўтказилди.
Диний ташкилотни рўйхатга олиш учун тўланадиган давлат божи миқдори беш бараварга камайтирилди ва уларнинг ҳар чоракдаги ҳисобот тақдим қилиш амалиёти бекор қилинди.
Жамиятда экстремистик ғояларнинг тарқалишига қарши курашиш йўналиши тубдан қайта кўриб чиқилди. Жумладан, жазолаш чоралари ўрнига маънавий-маърифий ва бундай ғоялар тарқалишининг барвақт олдини олишга қаратилган тадбирлар самарадорлигини ошириш бўйича тизимли ёндашув жорий қилинди.
Жамиятда тотувликни таъминлашнинг муҳим омили сифатида динлараро мулоқотни мустаҳкамлаш ва кенгайтиришга алоҳида эътибор қаратилмоқда.
Ўзгаришлар эътиқод эркинлигига оид конституцион ҳуқуқларни амалга ошириш учун қулай ташкилий-ҳуқуқий шароитларни яратди.
Мамлакатимизда инсонларнинг дин ва эътиқод эркинлигини таъминлаш борасида олиб борилаётган ислоҳотлар ҳуқуқий-демократик давлат сифатида ижобий имижининг ортиб боришига, халқаро миқёсда эътироф этилишига асос бўлмоқда.
Алишер Назаров,
Тошкент давлат шарқшунослик университети катта ўқитувчиси,
сиёсий фанлар бўйича фалсафа доктори.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
Юрт тараққиёти – ёшлар тарбияси ва халқ соғлиғига боғлиқ
Илм ва тафаккур инсонни маънавий ва моддий юксакликга чорлагани каби Ренессансга кишиларни илм ва тафаккур даражаси буюк инсонлар етаклайди.
Президентимиз Шавкат Мирзиёев Олий Мажлисга мурожаатномасида 40 дан ортиқ соҳа бўйича илмий асосга эга бўлган кенг қамровли нутқ қилди. Жумладан, у киши халқимиз учун бугунги даврнинг муҳим вазифаларини баён қилар экан: “Биз ўз олдимизга мамлакатимизда Учинчи Ренессанс пойдеворини барпо этишдек улуғ мақсадни қўйган эканмиз, бунинг учун янги Хоразмийлар, Берунийлар, Ибн Синолар, Улуғбеклар, Навоий ва Бобурларни тарбиялаб берадиган муҳит ва шароитларни яратишимиз керак”, дея мақсадлар моҳиятини белгилаб берди. Бунга барча моддий имкониятлар, соғлиқни сақлаш соҳаси, таълим-тарбия йўналтирилишини таъкидлаб ўтдилар.
Юртбошимиз Ўзбекистон халқини, айниқса, ёшларни уйғонишга, буюк аждодларнинг инсоният тарихида қолдирган илмий асарлари, куч-қудратини англаб етиб, уни чуқур ўрганган ҳолда бугунги ҳаётга татбиқ қилишга чақирди.
Шу ўринда тилимизда “уйғониш”, “қайта туғилиш” маъноларини англатувчи “Ренессанс” сўзи ҳақида тўхталиб ўтсак. Бу сўз франсузча бўлиб, унинг мазмуни анча кенг: маданият, илм-фан, санъат, таълим-тарбияда узоқ муддатли турғунликдан кейин қайта жонланиш демакдир. У ўзбек тилига “Уйғониш даври” деб таржима қилинган.
Бу сўз австриялик атоқли шарқшунос Адам Меснинг 1909 йилда “Мусулмон ренессанси” номли фундаментал асари чоп этилгандан сўнг илмий асосларга эга бўлди.
Ренессанс – халқларнинг илм ва тараққиёт бобида, моддий ва маънавий жиҳатдан юксалиши демакдир. Ривожланишнинг асоси инсон фактори билан бўлади. Инсоният ўз илми ва тажрибаси билан комиллик сари интилмаса, таназзулга учрайди.
Тарихда боболаримиз илмий кашфиётлари билан қуёш мисол нур сочган эди. Давлатимиз раҳбари бу ҳақда: “Бой тарихимиз дурдонаси бўлган маданий меросимизни асраб-авайлаб, келажак авлодлар учун безавол етказишимиз зарур. Ҳозирги вақтда уларнинг сони 7 мингдан зиёдни ташкил этади”, деди. Ёшларимиз буюк боболарига муносиб авлод бўлишлари учун аждодлар етишган илм манбаларини ўрганиши шарт.
Бизнинг бойлигимиз юксак иқтидорга эга бўлган ёшларни тайёрлашдир. Улар буюк аждодларига муносиб ўринбосар бўлиши мумкин. Бунинг учун уларни қўллаб-қувватлаб, барча зарур шароитларни яратиб беришимиз керак.
Ҳар бир жамиятнинг келажаги қандай бўлиши ёшларига берган эътибори ва тарбиясига боғлиқ. Бу борада Юртбошимиз: “Катта авлоднинг билими ва тажрибасини, узоқни кўра олиш фазилатларини, ёшларимиздаги ғайрат – шижоат, мардлик ва фидойилик билан бирлаштира олсак, кўзлаган марраларга албатта етамиз”, деди.
Пандемиянинг оғир кунлари бошимиздан ўтади. Қийинчиликлар ҳам ҳал бўлади, иншоаллоҳ. Аммо ёшлар таълим-тарбиясига эътибор бермаслик жуда оғир асоротларга олиб келади, балки барча нарсалар бой берилади.
Биз аждодлар ва фарзандларимиз ўртасида кўприк вазифасини ўтаймиз. Демак, ёшларимизда буюк ўтмишга нисбатан муҳаббат уйғота олишимиз керак. Моддий ва маънавий юксакликга эришишда муваффақият икки нарсага: ёшлар тарбияси ва халқимиз соғлиғини сақлашга боғлиқ.
2021 йил Президентимиз таклифи билан “Ёшларни қўллаб -қувватлаш ва аҳоли саломатлигини мустаҳкамлаш”, деб аталди. Бу шарафли ишда ҳар бир юртдошимиз онгли тарзда жипслашиб, фаолият кўрсатиши лозим.
Абдумутал Отабоев,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Жиззах вилояти вакили ўринбосари
Меҳрга ташна қалбларга илиқлик улашиб
Ислом дини ижтимоий адолатли бўлиш, кам таъминланган, ёрдамга муҳтож бўлганларга кўмаклашиш, уларни ҳам маънан ҳам моддий қўллаб-қувватлаш, етимлар ва боқувчисини йўқотганларнинг бошларини силашни таълим беради. Хусусан, Қуръони каримда Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади: “… Сиздан, шунингдек, етимлар тўғрисида сўрамоқдалар. Айтинг: “Уларни ислоҳ қилиш яхшидир. Агар (молларингизга) уларнинг молларини қўшиб юборсангиз (зарари йўқ), зеро, улар (бамисоли) ўз биродарларингиздир. Аллоҳ бузғунчи билан ислоҳ этувчини (фарқини) билади. Агар Аллоҳ хоҳласа, сизларни қийинчиликка солиб қўйган бўлур эди. Албатта, Аллоҳ қудрат ва ҳикмат эгасидир (Бақара сураси 220-оят).
Ана шундай савобли ишни кўзлаган Тошкент вилояти Янгийўл тумани бош имом-хатиби Баҳодир домла Мадумаров, туман ҳокими Улуғбек Ялгашев ҳамда бир қатор мутасадди раҳбарлар Янгийўл шаҳрида жойлашган “Меҳрибонлик уйига” ташриф буюрдилар. Меҳрга ташна қалбларга илиқлик улашиш мақсадида уларнинг ҳолидан хабар олдилар. Жонлиқ сўйилди, Қуръон тиловат қилиниб, хайрли дуолар қилинди. Таъкидлаш жоизки, мазкур “Меҳрибонлик уйида” 3 кунликдан 3 ёшгача бўлган болалар тарбияланади. Ана шундай янги туғилган чақалоқларга азон айтилди, ҳақларига умидли дуолар қилинди.
Абу Умома розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким Аллоҳ азза ва жалла учун бир етимнинг бошини силаса, қўли нечта сочнинг устидан ўтса, шунча ҳасанот ёзилади.Ким ўз ҳузуридаги етим қизга ёки болага яхшилик қилса, мен ўша одам билан жаннатда мана бундай бўламан”, деб икки бармоқларини яқинлаштирдилар”.
Қилинаётган эҳсонлар, кўнгли ўксик қалбларга кўрсатилаётган меҳр сабаб, иншааллоҳ, жаннатда ана шундай даражаларга эришилса, не ажаб.
fitrat.uz
Даврий нашрларда: Зайнаб бинти Муҳаммад алайҳиссалом
Зайнаб розийаллоҳу анҳо Набий алайҳиссалом ўттиз ёшга кирганларида, яъни, рисолатдан ўн йил олдин дунёга келдилар. Онаси: Хадича бинти Хувайлид розийаллоҳу анҳо. Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг Қосимдан кейин иккинчи, қизлардан энг катта фарзандидир.
Зайнаб розийаллоҳу анҳо ўн ёшдан ошганларида, ҳошимийлар уни кўз остиларига ола бошлашди. Маккаликлар Қурайшнинг энг муҳтарам хонадонига мансуб қизни келин қилишга ўзаро рақобатлаша бошлашди. Бу рақобатда Макканинг энг шарафли хонадонларидан бири, Хадича онамиз розийаллоҳу анҳонинг синглиси Ҳола бинти Хувайлиднинг ўғли Абул Ос ибн Робиа зафар қучди (“Сийратун Набавия”). Ушбу ҳодиса Набий алайҳиссаломга ваҳий келишидан олдин бўлиб ўтди. Ушбу никоҳдан Зайнаб розийаллоҳу анҳо Али ва Амома исмли фарзандларни дунёга келтирди. Абдуллоҳ кичиклигида вафот этди. Амома эса вояга етди. Ривоят қилинишича, Набий алайҳиссалом бир сафар бомдод намозини Амомани елкаларида кўтариб ўқиганлар (Ибн Ҳишом ривояти).
Зайнаб розийаллоҳу анҳо ота-онасидан вафодорлик, ихлос ва муҳаббатни ўрганди. Шу боис турмуш ўртоғининг энг суюкли ёрига айланди. Шунингдек, Абул Ос ибн Робиа ҳам вафодорлик, ихлос ва муҳаббат борасида завжасидан қолишмасди.
Зайнаб розийаллоҳу анҳо Набий алайҳиссаломга биринчи имон келтирганлардан. Бу йўлда қурайшнинг озорларига бардош берди. Лекин турмуш ўртоғи ўз динида қолди. Шундай бўлса-да, эр-хотиннинг аҳиллигига путур етмади. Қурайшликлар: “Муҳаммаднинг қизини қайтариб юбор. Ўзинг истаган қизга никоҳлаб қўямиз”, деб талаб қўйишганда, Абул Ос ибн Робиа: “Йўқ, умр йўлдошимдан ҳаргиз ажрашмайман. Аёлим эвазига келадиган ҳеч бир хотиннинг менга кераги йўқ”, деб рад жавобини берди (“Сийратун Набавия”).
Хадича онамиз розийаллоҳу анҳо ҳамда Абу Толибнинг вафотидан кейин қурайшнинг зулми кучайди. Маҳзунлик устига маҳзунлик ортди. Лекин Зайнаб сингиллари билан отасига елкадош бўлди.
Зайнаб розийаллоҳу анҳонинг тимсолида собира аёлни кўрамиз. Набий алайҳиссаломнинг Мадинага ҳижрат қилганларига қарамасдан, Зайнаб Маккада қолди. Қурайшнинг жабр-ситамларига сабр қилиб, эрининг ҳақ динга эргашишини умид қилди.
Зайнаб вафодор, муҳаббатли аёл эди. Эри Абул Ос Қурайш билан мусулмонларга қарши Бадрга чиққанида, у Маккада қолди. Жанг асносида Абул Ос мусулмонларга асир тушди. Ойша онамиз розийаллоҳу анҳо бундай ривоят қилади: “Макка аҳли асирларнинг озод бўлишлари учун бадалларини юборишганда, Зайнаб розийаллоҳу анҳо Абул Ос учун мол билан бирга тўйи куни онаси таққан шода марваридни ҳам юборди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам марваридни кўриб, Хадича онамиз билан ўтган саодатли кунларини эсладилар. Қизлари Зайнабга раҳмлари келди. Сўнг: “Агар маъқул кўрсангиз, Зайнабга асири билан молини ҳам қайтариб юборамиз”, дедилар. Саҳобалар рози бўлишди. Шундан кейин Набий алайҳиссалом Абул Ос ибн Робиа билан Зайнабни Мадинага юбориши ҳақида ваъдалашдилар.
Абул Ос Маккага қайтгач, ваъдасига вафо қилиб, аёлига рухсат берди (Ибн Касир ривояти). Шундан кейин Зайнаб сафарга тайёргарлик кўрди. Бу вақт Ҳинд бинти Утба унга кўмаклашмоқчи эканини айтди. Зайнаб розийаллоҳу анҳо унга зиён етказишидан хавфсираб, рад этди.
Сафарга тайёр бўлгач, қайниси Кинона ибн Робиа туя келтирди. Улар кундузи йўлга чиқишди. Кинона Зайнабни қўриқлаш учун ўзи билан камонини ҳам олди. Зайнаб розийаллоҳу анҳонинг ҳижратидан Қурайш хабар топиб, йўлини тўсгани чиқишди ва Зу Туво деган жойда унга етиб олишди.
Зайнабга биринчи бўлиб Ҳаббор ибн Асвад, кейин Нофеъ ибн Абду Қайс етиб олди. Ҳаббор найза отди. Кажавада ўтирган Зайнаб розийаллоҳу анҳони зарб билан отилган найза чўчитиб юборди. Қаттиқ қўрқиш натижасида Зайнаб ҳомиласидан айрилди (“Сийратун Набавия”).
Кинона ва Абу Суфён Зайнабга ёрдамга шошилди. Уни Маккага қайтаришди. Сўнг қурайшликлар қайта ҳужум қилишидан қўрқиб, тунда йўлга чиқди. Бу вақтда Набий алайҳиссалом Зайд ибн Ҳориса билан ансорийни Зайнабни Мадинага олиб келишлари учун юборгандилар. Кинона йўлда Зайнаб розийаллоҳу анҳони иккаласига топширди (“Сийратун Набавия”).
Набий алайҳиссалом Ҳаббор ва Нофеъни ўлдириш учун сария жўнатар эканлар: “Агар Зайнабга биринчи бўлиб ҳужум уюштирган Ҳаббор ибн Асвад ёки Нофеъ ибн Абду Қайслардан устунликни қўлга киритсангиз, иккаласини ҳам ёқиб юборинглар”, деб амр қилдилар. Эртаси куни сарияга одам юбориб: “Тутишга қодир бўлсангиз, иккисини ёқиб юборишга амр қилгандим. Кейин билдимки, олов билан азоблашга фақат Аллоҳ таоло ҳақли экан. Иккаласи устидан зафар қучсангиз, уларни ўлдирингиз”, деб буюрдилар (“Сийратун Набавия”).
Зайнаб розийаллоҳу анҳонинг эри Абул Ос Маккада қолди. Ҳижратнинг 8 йили, Макка фатҳидан олдин Абул Ос қурайшдан мол қарзга олиб, Шомга сафарга чиқди. У ердан қайтишда Набий алайҳиссаломнинг сарияларидан бири уни тўхтатиб, молини олди. Кейин Абул Ос тунда Мадинага кириб, Зайнаб розийаллоҳу анҳодан ҳимоя сўради. Ўша куни тонгда одамлар намоз ўқишаётганида, Зайнаб розийаллоҳу анҳо барчага эшиттириб: “Эй одамлар, мен Абул Ос ибн Робиани ҳимоямга олдим”, деди. Пайғамбаримиз алайҳиссалом унинг гапини тасдиқлаб: “Мусулмонлардан ҳар бири ўзи истаган одамни ҳимояга олишга ҳақли”, дедилар. Кейин саҳобалардан Абул Осдан олганларини қайтариб беришларини талаб қилдилар.
Абул Ос Маккага қайтди. Қурайшга молларини топшириб, мусулмон бўлганини эълон қилди. Сўнг Мадинага ҳижрат қилди. Набий алайҳиссалом Зайнабни унга аввалги никоҳини сақлаган ҳолда қайтардилар (Ибн Ҳишом ривояти).
Ҳижратнинг 7 ёки 8 йили, ҳали 29 ёшга кирмасидан Зайнаб розийаллоҳу анҳо оламни тарк этди. Вафотининг сабаби Мадинага ҳижратида ҳомиласидан айрилгани, деган ривоятлар ҳам бор. Бетоблик уни тарк этмай, оламдан ўтди (Ибн Абдул Бар ривояти). Набий алайҳиссалом: “Зайнаб мен туфайли энг кўп мусибатга гирифтор бўлган қизимдир”, деганлар (“Бидоя ван ниҳоя”).
Зайнаб розийаллоҳу анҳони Умму Айман, Савда бинти Замъа, Умму Салама розияллоҳу анҳунна ювишди. Набий алайҳиссалом жаноза намозини ўқиб, эри Абул Ос ёрдамида қабрга қўйдилар.
Ибн Аббос розийаллоҳу анҳу ривоят қилади: “Зайнаб бинти Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам вафот этганида, Набий алайҳиссалом қабр оғзида турдилар. Бу вақт Фотима розийаллоҳу анҳо йиғларди. Пайғамбаримиз алайҳиссалом эса унинг кўз ёшини кийимлари билан артиб турардилар. Шунда аёллар ҳам йиғлашди. Ҳазрат Умар розийаллоҳу анҳу йиғини бас қилишлари учун аёлларни қамчилари билан туртди. Набий алайҳиссалом: “Эй Умар, уларни ўз ҳолига қўй. Кўз ёш тўкади, нафс жафо чекади. Сизлар ҳам, улар ҳам йиғлаверинглар. Шайтонга йўлиқишдан сақланинглар. Албатта, қалбдан ва кўздан келгани Аллоҳдан, аммо қўл ва тилдан келгани шайтондандир”, деб таълим бердилар (Имом Табарий ривояти).
Манбалар асосида Иқбола НАРИМОНОВА тайёрлади.
“Мўминалар” журналининг 2020 йил, 5-сонидан
Ўзбекистонда ҳам Исломий молия тизими ривожланади
Сўнгги пайтларда жадал ривожланиб бораётган ва жаҳон молиявий маконини тобора ишончли забт этаётган Исломий молия тизимига бўлган қизиқиш тобора кучаймоқда. Янги исломий банклар, суғурта ташкилотлари, инвестиция жамғармалари пайдо бўлиб, ушбу тизим мусулмон бўлмаган мамлакатларда ҳам фаол ривожланмоқда.
Мақолалар
