Агар огоҳсан сен…

Тарихда фаолияти қайд этилган хори­жия, қадария, муътазилия, кар­ромия каби адашган оқимлар негизида шаклланган замонавий бузғунчи фирқа­ларнинг ғояларига улуғ ватандошимиз Абу Мансур Мотуридий асарлари асосида жавоб бериш муҳим аҳамият касб этади.

Хусусан, биринчи бўлиб муътазилийлар томонидан илгари сурилган ва ҳозирги кунда мутаассиб оқимлар: “Солиҳ амаллар савобини оламдан ўтганлар­га бағишлаш жоиз эмас”, “қабр­ларни зиёрат қилиш, дунёдан ўтганларнинг ру­ҳига бағишлаб Қуръон тиловат қилиш кечирилмас гуноҳдир”, масаласини келтириш мумкин. Қайд этиш лозимки, мўътабар ман­баларда вафот этганларнинг ҳақига қилинган дуои хайр­ларнинг савоби уларга етиб бориши зикр қилинган. Жумладан, Абу Ҳафс Насафий “Ақоид” асарида: “Тирикларнинг вафот этганлар ҳақига қилган дуолари ва садақалари улар учун наф беради”, деган.¹

Ушбу фикр мотуридийлик ва тўрт фиқҳий мазҳаб имомларининг қарашларига мос. Абдулмалик Саъдий мазкур матн­ни шарҳлаш ва қўллаб-­қувватлаш асносида Ҳашр сурасининг: «Улардан ке­­йин (дунёга) келган зотлар айтурлар: “Эй Раббимиз, Ўзинг бизларни ва биздан илгари имон билан ўтганларни мағфират қилгин”» 10-оятини, шу­нинг­дек, “Май­йитни дафн қилгандан ке­йин унинг ҳақига истиғ­фор айтиб, собит ту­ришини сў­­ранг­лар. Чунки у ҳозир ҳи­­соб-­китоб қилинади” (Имом Термизий ривояти), де­ган ҳа­дисни далил сифатида кел­тирган.

Юқоридагилар билан бир қаторда, Абдулмалик Саъдий ушбу қарашни қувватловчи тўққизта ҳадисни ҳамда “Жаноза намозининг ўзи ҳам маййит ҳақига дуо, ҳам истиғфордир”, деган ­фикрни келтириб ўтади.²

Адашган оқимларнинг асо­­сий ғояси бўлиб хизмат қилган “такфир” масаласи ҳам бугунги кунда долзарблигича қолмоқда. Ҳозирги кунда “Жамоатул муслимин”, “Сохта салафийлар”, “Шабаб Муҳаммад”, “Ал-қоида” каби оқим ва ташки­лотлар “уларнинг йўлини тутмаган мусулмонларни”, “та­саввуф йўлини тутганларни”, умуман олганда, ­арзимас сабабларни важ ­қилиб, мусулмонларни ко­фирга чиқарадилар.

Бу каби ботил қарашларга аллома Абу Ҳафс Насафий “Ақоид” асарида: “Гуноҳи кабира мўмин бандани имондан чиқармайди ва уни куфрга ҳам киргаз­майди”, деб таъкидлаганини келтиришнинг ўзи кифоя.³ Тафтазо­ний мазкур матнга шарҳ бериб: “Кабира гуноҳ – бу ноҳақ одам ўлдириш, покдомон инсонни зинода айб­лаш, зино қилиш, сеҳр, етимнинг мо­лини ейиш, ота-онага оқ бўлиш…”, деган. Демак, ҳатто, шундай оғир гуноҳга қўл урган кишида ҳам имон сақланиб қолади.⁴

Шиҳобиддин Маржоний “Ақоид”да келган мазкур матн остида гуноҳи кабира билан киши мўминликдан чиқиб қолмаслиги ҳақида ҳадислар келтириб, мўътазилия ва хорижия таъли­моти вакилларига раддия берган. Абу Зарр розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «“Раббим ҳузуридан бир элчи келиб, умматимдан ким Аллоҳга бирор нарсани шерик қилмай вафот этса, жаннатга кири­шининг хабарини берди”, дедилар. Мен: “Зино қилса ҳамми? Ўғрилик қилса ҳамми?” деб сўрадим. У зот: “Зино қилса ҳам, ўғрилик қилса ҳам”, дедилар» (Имом Байҳақий риво­яти).

Убода ибн Сомит розияллоҳу анҳудан нақл қилинган бошқа ривоятда Пайғамбаримиз алайҳиссалом: «Ким: “Ёлғиз Аллоҳдан ўзга илоҳ мавжуд эмас, Унинг шериги йўқдир, Муҳаммад Унинг бандаси ва Расулидир. Исо Аллоҳнинг бандаси, расули ва Марямга ташлаган “калима”си ҳамда Ўзидан бўлган руҳдир. Жаннат ҳақ, ­дўзах ҳам ҳақ”, деб гувоҳ­лик берса, қилган амалига қараб, Аллоҳ уни жаннатга киритади”, деганлар» (Имом Бухорий ривояти).

Ҳазрат Усмон розияллоҳу анҳудан нақл қилинган ҳадисда бундай дейилган: «Ра­сулуллоҳ соллаллоҳу алай­ҳи ва саллам: “Ким Аллоҳ­дан ўз­га илоҳ йўқлигини эътироф этган (тасдиқлаган) ҳолда вафот этса, жаннатга киради”, дедилар» (Имом Муслим ривояти). Бун­дай маънодаги ҳадислар маънавий мутавотир даражасига етган. Мазкур ҳадислардан киши гуноҳи кабира орқали имондан айрилмаслиги тушунилади.⁵

Ғулом Ҳусайн “Шарҳу ақоидин Насафий” китобида: “Оят, ҳадисда гуноҳи каби­ра қилган кишиларга нисба­тан “куфр” сўзининг ишлати­лишидан зоҳирий маъно ­ту­шунилмайди. Чунки бош­қа оят ва ҳадисларда гуноҳи кабира қилган киши имонидан айрилмаслиги қатъий собит бўлган.

Хулоса қилиб айтганда, Абу Ҳанифанинг “Ал-фиқҳул акбар”, Абул Юср Паздавийнинг “Усулуд дин”, Абул Муин На­сафий­нинг “Баҳрул калом”, Абу Ҳафс Насафийнинг “Ақоид”, Абул Баракот На­сафий­нинг “Умда”, Усмон Ўшийнинг “Бадъул омолий” асарларида ҳанафий-­моту­ридий­­­лик таълимоти асос­ла­ри тў­ла-тўкис баён этилган.

Мутаассиб оқимларнинг имон ва такфир мавзусида­ги нотўғри қарашларига аҳ­ли сунна вал жамоа олимларининг асарларида тарихда ҳам, ҳозир ҳам асосли рад­диялар берилган.

ТИИ Ижтимоий фанлар кафедраси

ўқитувчиси Жасур НАЖМИДДИНОВ

Америкалик мусулмон шифокор Умар Атик уларнинг кўпчилиги ҳисобларни тўлай олмаслигини англагач, саратон касаллигига тиббий хизмат тўловини бекор қилишга қарор қилди.
"Мен вақт ўтиб, шунчаки тўлай олмайдиган одамлар борлигини тушуниб етдим," - деди доктор Атик.
Душанба куни шифокор ўз беморларига махсус хабарларни юборди. Покистонлик америкалик шифокорнинг айтишича, бу жуда қийин йил бўлди ва у ўз беморларига молиявий жиҳатдан ёрдам беришдан мамнун.
"Саратон жуда жиддий касаллик бўлиб, пандемия пайтида беморлар учун янада қийин бўлади".
Islam.ru маълумотларига кўра, шифокор жами 200 нафар беморларнинг ҳисобларидаги 650 000 долларни ҳисобдан чиқариб ташлади.
"Мен оддий шифокорман - оддий одамман, шунга қарамай бу одамларга ёрдам бера олишим мумкин бўлди", - деди Атик.
Умар Атик бу янги 2021 йил янада ёрқинроқ бўлишига умид уйғотишига умид қилади. "Мен уларни яхши кўраман, улар ҳақида ғамхўрлик қиламан ва беморларим учун бирор нарса қила олганимдан хурсандман", - таъкидлади Атик.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Абу Жуҳайфа Ваҳб ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Салмон билан Абу Дардо розияллоҳу анҳумоларни биродар тутинтириб қўйган эдилар.

Бир куни Салмон Форсий розияллоҳу анҳу Абу Дардо розияллоҳу анҳуни кўргани борса, дўстининг аёли Умму Дардо зийнат кийимларини тарк қилиб, иш кийимларини кийиб олибди. “Нима бўлди?” деган эди аёл: “Дўстинг Абу Дардонинг дунёга, яъни аёлларга эҳтиёжи йўқ”, деди.

Бироздан сўнг Абу Дардо розияллоҳу анҳу келди. Меҳмонга таом олиб келинди. Салмон: “Ўзинг ҳам олмайсанми?” деган эди, “Мен рўзаман”, деди. Салмон розияллоҳу анҳу: “Сен емасанг, мен ҳам емайман”, деди. Ярим тунда Абу Дардо розияллоҳу анҳу (таҳажжудга) турмоқчи эди, Салмон: “Ухла”, деди. У бироз ухлаб, яна турмоқчи бўлди. Салмон яна: “Ухла”, деди. Тун охирлаганда Салмон: “Ана энди тур”, деди. Иккови намоз ўқишди.

Эртаси куни кетиш олдидан Салмон розияллоҳу анҳу деди: “Сенда Роббингнинг ҳам ҳаққи бор, нафсингнинг ҳам ҳаққи бор, аҳлингнинг (аёлингнинг) ҳам ҳаққи бор. Ҳар бир ҳақдорга ҳаққини бергин”, деди. У Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам олдиларига келиб, бўлган воқеани сўзлаб берган эди, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Салмон тўғри айтибди”, дедилар (Имом Бухорий ривоят қилган).

"Солиҳлар гулшани" китобидан

2019 йилги маълумотларга кўра, глобал ислом молия бозори йил давомида 7% га ўсди ва 2,2 триллион АҚШ долларини ташкил этди,.
"Ислом банкинги" деб тўғри деб аталувчи шариат қонунларига асосланган молиявий фаолият одатдаги молиявий воситалар - кредит, фойдадан олинадиган даромад, молиялаштириш ставкаларига асосланади.
Yvision.kz маълумотларига кўра, унинг ўзига хос хусусияти фақат мавжуд бўлмаган фойданинг фоизини олиш таъқиқланади. Яъни, Агар Ғарб банки сизга 20% остида юз доллар берса, унга 20 доллар миқдоридаги келишилган маблағни олиб келишингиз шарт. Ислом банк ходими эса сиздан фақат олинган фойдадан фоиз олади.
Шунинг учун "ислом банкинги" аслида қарз олувчига пул бермайди, балки ишлаб чиқариш воситалари - бинолар, ускуналар, айланма маблағларни сотиб олиш учун маблағлар беради. Бу сармоядир. Бундай банк яхши, чунки банк фоизлари кредитнинг ўзида берилган нақд пулдан ошганда "совун кўпиклари"дан қочишга имкон беради.
Ҳозир маблағларни тўлдиришнинг янги манбаларига эҳтиёж туғилганда "ислом банкинги" ана шундай воситалардан бирига айланиши мумкин.
Марказий Осиё давлатлари президентлари эса бу манбага аллақачон эътибор қаратишмоқда.
Шундай қилиб, Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев парламентга мурожаатида Ўзбекистонда ислом молиявий хизматларини жорий этиш вақти келганини айтган.
Президент маълум қилди, Ўзбекистон капитал бозорини ривожлантириш агентлиги ислом қимматли қоғозлари - суқуқни жорий этиш тамойилларини аллақачон ишлаб чиқди.
Суқуқлар - давлатнинг молиялаштириш ташкилоти олдидаги қарз мажбуриятлари. Оддий қимматли қоғозлардан фарқи шундаки, молиялаштириш ташкилоти нафақат фоизларни, балки қарз олувчи активининг маълум қисмига бўлган ҳуқуқни ҳам олади, у билан олинган кредитдан фойдаланмоқчи бўлади.
Шундай қилиб, Ўзбекистон ислом қимматли қоғозлар бозорини яратишда илк қадамларни қўйди. Қозоғистон ҳозирча фақат шундай бозор яратиш ниятларини билдирган.
Ишончли кредиторлар жуда ҳам кўп эмаслигини таъкидлаш зарур. Шунинг учун Қозоғистон ҳеч бўлмаганда "ислом банкинги" ни янада мақсадли ўрганишни бошлаши керак. Бу инвестиция учун яна бир имконият яратади.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати