Аллоҳ севган банда бўлсам, десангиз чин тавба қилинг: “Албатта, Аллоҳ (шунгача билмай йўл қўйган хатоларидан) чин тавба қилувчиларни ва обдон покланиб юрувчиларни севади” (Бақара сураси, 222-оят).

Чин тавба қандай бўлади?

Чин тавба дилдан пушаймон бўлиш, тил билан мағфират сўраш, гуноҳдан воз кечиш ва унга бошқа қайтмасликка аҳд қилиш билан бўлади. 

Аллоҳ севган банда бўлсам, десангиз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга эргашинг: Айтинг (эй Муҳаммад!): “Агар Аллоҳни севсангиз, менга эргашингиз. Шунда Аллоҳ сизларни севади ва гуноҳларингизни мағфират этади. Аллоҳ кечирувчи ва раҳмлидир” (Оли Имрон сураси, 31-оят).

Набий алайҳиссаломга эргашиш нима дегани?

Набий алайҳиссаломга эргашиш у зот келтирган шариат кўрсатмаларига итоат этиш деганидир. 

Аллоҳ севган банда бўлсам, десангиз тақво қилинг: “Аслида эса, ким (Аллоҳ) аҳдига вафо қилса ва тақволи бўлса, албатта, Аллоҳ (бу каби) тақводорларни севади” (Оли Имрон сураси, 31-оят).

Тақво нима?

Тақво – тиканзорда яланг оёқ ўзингизни тикандан сақлаб юрганингиздек гуноҳ ва маъсиятлардан ҳам эҳтиёт, узоқ бўлишингиздир. 

Аллоҳ севган банда бўлсам, десангиз эзгулик қилинг: “Албатта, Аллоҳ эзгулик қилувчиларни севади” (Моида сураси, 13-оят).

Эзгулик нима?

Эзгулик бу яхшиликдир. Ҳар бир савобли иш – яхшилик.

Аллоҳ севган банда бўлсам, десангиз адолатли бўлинг: “Агар ҳукм қилсангиз, ўрталарида адолат билан ҳукм қилинг! Албатта, Аллоҳ одилларни севади” (Моида сураси, 42-оят). 

Аллоҳ севган банда бўлсам, десангиз ҳар бир ишни гўзал тарзда бажаринг: “(Барча ишларни) чиройли қилингиз. Албатта, Аллоҳ чиройли (иш) қилувчиларни яхши кўради” (Оли Имрон сураси, 195-оят). 

Аллоҳ севган банда бўлсам, десангиз сабрли бўлинг: “Аллоҳ (эса) сабрлиларни севар” (Оли Имрон сураси, 146-оят).

Сабр нима?

- Тоат-ибодатларни адо этишда сабр.

- Гуноҳлардан тийилишда сабр.

- Мусибатга сабр. 

Аллоҳ севган банда бўлсам, десангиз таваккул қилинг: “(Бирор ишга) азму қарор қилсангиз, Аллоҳга таваккул қилинг, зеро, Аллоҳ таваккул қилувчиларни севар” (Оли Имрон сураси, 159-оят). 

Аллоҳ таоло барчамизни Ўзининг муҳаббатига олиб борувчи амалларга муваффақ этсин.

Даврон НУРМУҲАММАД

Сафар ойи – ҳижрий-қамарий тақвим бўйича йилнинг иккинчи ойидир. Ҳар доим сафар ойи яқинлашиши билан одамлар орасида турли саволлар кўпая боради. Сафар ойида сафар қилиб бўлмасмиш. Сафар ойида тўй қилиб бўлмасмиш ва ҳоказолар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам  инсониятни жаҳолат ботқоғидан халос этиб, улар орасида тарқалган хурофотларни ислоҳ қилиш учун юборилганликлари барчамизга маълум. Илоҳий таълимотда қазою қадарга имон келтириш Ислом динимиз асосларидан биридир.  Шундай экан, инсон бошига тушадиган барча яхшилик ва ёмонликларни ҳам тақдирдан деб билиш, у бандага Аллоҳнинг иродаси билангина етади дейиш энг тўғри йўлдир. Бу ҳақда Қуръони каримда қуйидагича баён қилинган: “Сизга Аллоҳнинг изнисиз ҳеч бир мусибат етмас. Ким Аллоҳга имон келтирса, У зот унинг қалбини ҳидоятга солур. Аллоҳ ҳар бир нарсани билувчидир” (Тағобун,11).

Айрим кимсаларнинг ой, кун, жой ва одамлардан шумланиши, улардан ёмон фол очиши уларнинг нодонлигига ва Ислом таълимотидан бехабарлигига далолат қилади. Шумланишлик борасида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам муборак хадис шарифларида: “Уч нарсадан менинг умматим ҳануз қутула олмайди. Улар: хасад, бадгумонлик ва иримдир. Шу нарсалардан қутулиш йўли шуки, ҳасад қилсангиз зулмга ўтманг. Гумону шубҳа қилсангиз, уни хақиқат ҳисоб қилиб унга асосан иш тутманг. Бирор ирим қилинадиган нарсага дуч келсангиз, Аллоҳга таваккул қилиб, йўлингизда ва ишингизда давом этаверинг!”(Абу Яъло ривояти).

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу Пайғамбаримиздан ривоят қилган ҳадисда жоҳилият ақидасидан огоҳлантириб айтдиларки: “Эътиқод юзасидан бир касалликни иккинчи бир кишига ўтиши қатъий қилинмайди, магар Аллоҳ таоло хоҳласагина ўтади. Шариати исломияда ирим қилиш йўқ, у жоҳилият қолдиқларидан бўлиб, мусулмонлар орасида тарқалган зарарли ақидадир. Вафот этган одамнинг руҳи келиб, турли жониворлар шаклида чирқиллаб туриши ҳам йўқдир. Чунки одамлар ўйлаганидек, бойўғли сайраганида ёки ин қурганда, дарахт қуриб, уйлар вайронага айланмайди, аксинча, бойўғли қуриган дарахтларни ва вайроналарни қидириб топиб, ўша жойларгагина ин қуради. Чунки унинг емиши бўлмиш сичқон ва каламушлар, одатда, худди ана шундай ерларда бўлади. Сафар ойидан ҳам ирим қилиш, шумланиш нотўғри” (Муттафақун алайҳ).

Ҳар вақт ва ҳар бир амалда Аллоҳнинг ўзига таваккул этиш зарур. Зеро, Аллоҳ таоло Қурони каримда бундай марҳамат қилади: “…Кимки Аллоҳга таваккул қилса, бас,(Аллоҳнинг) ўзи унга кифоя қилар. Албатта, Аллоҳ ўзи(ҳохлаган) ишига етувчидир. Аллоҳ барча нарса учун миқдор (меъёр ва муддатни тайин) қилиб қўйгандир” (Талоқ, 3).

Ҳозирги кунда ҳам халқимиз орасида бундай бемаъни фикр ва ирим-сиримлар учраб туради. Масалан, йўлда кетаётган одам олдидан қора мушук ўтиб қолса, бир фалокат юз беради деб тушунади. Кечаси қичқирган хўрозни бехосият деб ҳисоблаб, уни сўйиб юбориш керак деб ўйлайди. Бу ишларнинг нотўғрилигини қуйидаги ҳадис исботлайди: Абу Ҳурайрадан ривоят қилинади: Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Вақтики хўроз қичқирганини эшитсангиз, Аллоҳ таолонинг фазлини сўранг, чунки хўроз фариштани кўрганда қичқиради”. Вақтики эшакни ҳанграганини эшитсангиз, Аллоҳдан паноҳ тиланг, чунки эшак шайтонни кўрганда ханграйди”, деганлар.

Сафар ойидан шумланишга қарши фақат тушунтириш ишлари олиб бориш билан кифояланиб қолинмади, балки амалий ва намунали ишлар ҳам қилинди. Жоҳилият аҳлининг сафар ойидан шумланишига тамоман зид ўлароқ бу ой Исломда “Сафарул хайр” (Сафар яхшилик) деб номланди. Жоҳилият аҳлининг сафар ойида иш бошлаб бўлмайди, деган хурофотига зид ўлароқ Исломда кўпгина ишлар айнан сафар ойида бошланди. Масжиди Набавийнинг қурилиши биринчи ҳижрий сананинг айнан сафар ойида бўлди. Жоҳилият аҳлининг сафар ойида сафарга чиқиб бўлмайди, деган эътиқодига зид ўлароқ мусулмонлар худди бошқа ойлардаги каби бемалол сафарларга чиқдилар. Пайғамбар алайҳиссалом сафар ойида сафарга чиқиб Хайбарни фатҳ қилдилар. Жоҳилият аҳлининг сафар ойида никоҳланиб бўлмайди, деган сафсатасига қарши ўлароқ мусулмонлар бу ойда никоҳларини ўтказдилар. Манбаларда Имом Зуҳрийнинг ривоятлари асосида келтирилишича, Пайғамбаримиз алайҳиссалом айнан сафар ойида ўз қизлари Фотимаи Заҳрони Али розияллоҳу анҳуга никоҳлаб бердилар. Ўшанда ҳижратнинг иккинчи йили эди. Сафар ойидан шумланишни йиғиштирайлик. Билмаганларга ҳам бу ой тўғрисида ўзимиз билган исломий ҳақиқатни етказайлик.

Алҳосил, халқимиз ичида ҳанузгача бидъат-хурофот ва ирим-сиримга берилиб, сафар ойида қилинадиган хайрли ишларни бошқа ойларга кўчирадиган, бошқаларнинг фикрини чалғитиб соф Ислом таълимотидан йироқлаштириб қўяётган айрим кимсалар юқорида айтилган гаплардан ўзларига тегишли хулоса чиқариб олсалар, айни муддао бўлур эди

Халқимизда “Хайрли амаллар кечиктирилмайди”,  деган ҳикматли ибора бежиз айтилмаган.

Ҳақ таоло ҳаммамизни Ўзининг ҳидоят йўлидан боришимизни, турли бидъат ва хурофотлардан эҳтиёт бўлишимизни, Ўзи рози бўладиган солиҳ амаллар қилишимизни насиб айласин!

М.ТЎРАҚУЛОВ,

Олтинкўл тумани бош имом-хатиби      

ЎМИ матбуот хизмати

Ушбу мақолада инсон танасидаги аъзоларнинг ажойиб хусусиятлари ҳақида сўз юритилади. Уларни ўқиб, чиндан ҳам инсон ҳали ўзини тўлиқ ўргана олмаганини англаб етасиз. Ҳар бир расмга мос фикрлар расм остида берилган.

Кўзлар. Бизнинг кўзларимиз ҳеч қачон бургутники сингари ўткирроқ бўлолмайди. Бироқ, инсоннинг кўзлари шу қадар сезгирки, агар Ер бутунлай текис бўлса, биздан 48 километр узоқликдаги ёниб турган чироқни кўришимиз мумкин.

Киндик. Киндигимизда бутун бир экотизим мавжуд. Биз уларни кўра олмаймиз, аммо инсон танасида бактериялар каби триллионлаб кичик организмлар бор. Аниқроқ айтганда, одамнинг киндигида кўплаб бактериялар бор, улар шу қадар кўпки, тропик ўрмон ҳажмидаги экотизимни ташкил қилиши мумкин.

Тери. Теримизнинг ўсиши ҳеч қачон тўхтамайди. Ҳар сонияда 25 миллион янги ҳужайралар ишлаб чиқаришимизни ҳисобга оладиган бўлсак, бизнинг теримиз доим янгиланиб туради. Одамлар умри давомида 18 килограмгача терини йўқотишади.

Тук. Табиатда мутлақо кал одам йўқ. Ҳар бир инсоннинг, шу жумладан аёллар танасининг ҳам ҳар бир квадрат сантиметри тук билан қопланган. Аммо у туклар жуда қисқа, енгил ва нозик бўлгани учун уларнинг аксариятини оддий кўз билан кўриб бўлмайди.

Ўпка. Бизнинг ўпкамизда 1609 км узунликдаги капилляр (майда қон томирлари) мавжуд. Агар ўпкамиздаги 300 000 000 капилляр бошидан охиригача чўзилса, АҚШнинг Сиэтл шаҳридан Сан-Диего шаҳригача ёки тахминан 1609 км чизиқ бўйлаб чўзилиши мумкин.

Ҳужайралар. Бизнинг ҳужайралар ҳеч қачон шакклланишдан тўхтамайди. Ҳужайралар тананинг қурилиш блокларидир. Ҳар сонияда инсон танаси 25 миллион янги ҳужайра ишлаб чиқаради. Таққослаш учун, танамиз ҳар 13 сонияда Қўшма Штатлар аҳолиси сонидан кўпроқ ҳужайра ишлаб чиқаради.

Асаб импулслари. Бизнинг асаб импулсларимиз соатига 402 километр тезликда ҳаракат қилади. Аслида, инсон бирор нарсага тегса ёки танасига игна билан санчилса оғриқ ҳиссини дарҳол сезади. Юқори даражада ривожланган асаб тизимимиз туфайли биз узоқ туришимиз керак бўлган нарсаларга миллисониядан камроқ вақтда жавоб беришимиз мумкин. Асаб импулслари шунчалик тезки, ташқи таъсирлардан келадиган сигналлар мияга соатига ўртача 402 километр тезликда келади.

Инсондаги сезги. Бизда бештадан ортиқ сезги бор. Одамлар бешта сезгига эга. Шунингдек, мувозанат, ҳарорат, оғриқ ва вақт каби 10 та муҳим ҳис-туйғулар мавжуд. Бундан ташқари яна бақириш, ташналик ва тўлиқлик (тўкислик) ҳислари ҳам бор.

Порлаймиз. Биз қоронғуда нур таратамиз. Денгиз жониворлари сингари, одамлар ҳам табиий равишда биолюминесцентдир. Биолюминесценсия – юнонча сўз бўлиб, “тирик организмларнинг кучсиз нур ҳосил қилиш хусусияти” деган маънони ифода қилади. Бироқ, биз чиқарадиган нур жуда заифдир. Шу сабабли бизнинг кўзимиз уни ажратиб ололмайди.

Кўз ёши. Кўз ёшларимиз ҳис-туйғуларимизни сезади. Одамлар нима сабабдан йиғлаётганларига қараб тузилиши турлича бўлган кўз ёшларини ишлаб чиқарадилар. Қайғу, айбдорлик ёки бахт каби ҳис-туйғулар кўз ёшларнинг молекуляр тузилишида кескин ўзгаришларга олиб келади. Кўз ёшлари, худди қор парчалари каби, молекуляр тузилиши жиҳатидан бири иккинчисига ўхшамайди.

Инсон мияси. Бизнинг миямиз асосан сувдан иборат. Миямизда оз миқдорда гўшт ва тўқима мавжуд. Қолган 80 фоизи сувдан иборатдир. Дарҳақиқат, инсон танасининг кўп қисми сувдан иборат.

Акса уриш. Бизнинг акса уришимиз шамолдан ҳам кучли. Инсоннинг акса уриши амалий функцияга эга. Бу жараён бурун бўшлиғи ва томоқни ҳар қандай тўсиқдан тозалайди. Аксириш кучи шунчалик каттаки, у соатига 160 километр тезликдан ошади. 

ДНК (Тирик организмларда ирсий белгиларни сақлаш ва наслдан наслга ўтказиш вазифасини бажаради). Инсон ДНКси жуда аниқ бўлиб, кичик ўзгариш ҳам сизни бутунлай янги қиёфага айлантириши мумкин.

Мия. Миямиз оғриқни сезмайди. Мия тананинг бошқа қисмларидаги оғриқ ҳиссини сезиши ва уни қайта ишлаши мумкин. Аммо миянинг ўзи оғриқни ҳис қила олмайди. Сизнинг қўлларингиз, оёқларингиз ва танангизнинг бошқа қисмларида мавжуд бўлган оғриқ сезгиси мияда йўқ.

Инсон бўйи. Бизнинг танамизда ҳар куни ўзгариш ва ўсиш тўхтамайди. Инсон тана аъзолари, бўйи туни билан ўсади. Одамлар кечқурунга нисбатан эрталаб 1 сантиметр баландроқ бўладилар. Кун давомида умуртқа дискида қисқариш бошланади ва кечга бориб танамиз қисқаради.

Атомлар. Коинотдаги юлдузлар сонига қараганда инсон танасида кўпроқ атом мавжуд. Барча моддалар молекулалардан ташкил топган ва молекулалар атомлардан иборат. Катта ёшдаги кишилар 7 октиллион атомдан иборат. 7 октиллион – 7 сонидан кейин 27 та нол (7 000 000 000 000 000 000 000 000 000) бўлади деганидир. Бу эса коинотдаги юлдузлар сонидан икки баробар кўпдир.

Суяклар. Суякларимиз гранит каби қаттиқдир. Биз суякларни заиф деб ўйлаймиз. Бироқ, суяклар гранит каби қаттиқ, кучлидир. Мисол учун гугурт қутиси катталигидаги суяк қисми 8 тонна оғирликни кўтариб туриши мумкин.

Юрак. Бизнинг юракларимиз танамиздаги бошқа мускулли аъзолардан кучлироқдир. Инсоннинг юраги кунига 24 соат ва хафтасига 7 кун давомида танамиздаги томирлар орқали қонни тинимсиз равишда ўтказиб туриши учун кучли бўлиши керак. Юрак мускуллари шу қадар кучлики, у қонни 9 метр узоқликка отадиган даражада босим ҳосил қилиши мумкин.

Ҳа, азизлар, инсон ана шундай мавжудотдир. Унинг тана аъзолари, уларнинг ишлаш жараёнлари, имкониятлари ҳали тўлиқ ўрганилмаган. Уларнинг ҳар биридаги мукаммаллик, аниқ тартиб-интизом уни Буюк Холиқ томонидан яратилганини кўрсатади. Биз ўзимизнинг тузилишимиз ҳақида кўпроқ тафаккур қилиб кўришимиз керак. Ихлос билан ўрганган одам унда Аллоҳнинг борлигига, бирлигига далолат қилувчи кўплаб белгиларни, аломатларни топади.

Аллоҳ таоло Қуръони Каримда шундай марҳамат қилган:

وَفِي الْأَرْضِ آيَاتٌ لِّلْمُوقِنِينَ وَفِي أَنفُسِكُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ

“Ва ер юзида чуқур ишонувчилар учун белгилар бордир. Ва ўзларингизда ҳам. Ёки кўрмаяпсизларми?!” (Зарият сураси, 20-21-оятлар).

Интернет маълумотлари асосида

Нозимжон Иминжонов тайёрлади

Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи васаллам: “Ўлим насиҳат олиш учун етарлиҳодисадир”, деганлар (Имом Табароний ривояти). Қабристонга зиёрат учун борганда қуйидагиларга эътибор бериш лозим. Биринчи бўлиб  салом бериб, хоксорлик билан қабристонга кирилади. Чунки Расулуллоҳ (с.а.в.): “Сизга салом, эй қабристон аҳллари”, деганлар.

Ўтганларнинг қабрларни зиёрат қилиш, марҳумлар руҳига бағишлаб тиловати Қуръон ҳамда дуои хайрлар қилиш динимизда рухсат берилган амал бўлиб, майитлар учун фойдаси бор. Расулуллоҳ (с.а.в.):  “Сизларга қабрлар зиёратини таъқиқлаган эдим. Мана, энди қабрларни зиёрат этаверингиз, зеро у сизларга охиратни эслатади”, деганлар (Имом Термизий ривояти).  Агар биз, ўтган аждодларимиз руҳларини шодлантириш учун хотирласак, фарзандларимиз бундан яхши ибрат олиб, вақти келганда улар ҳам бизларни шундай хотирлаб, дуода бўлишади. Бу борада Пайғамбаримиз (с.а.в.) шундай деганлар: “Агар, бир инсон вафот қилса унинг амали тўхтайди. Фақтгина учта нарсадан унга фойда етиб туради: (қолдириб кетган) садақаи жория ёки фойдали илм ёҳуд ҳаққига дуо қилиб турадиган солиҳ фарзандларидан”, (Имом Муслим ривояти).

Шунингдек, қабристонга зиёрат учун борган киши тоҳоратли бўлиши, миллатимиз ва динимизга муносиб кийимда бўлиши, ортиқча ва ношаръий гапларни гапирмаслиги, нос ва тамаки чекмаслиги, қабрларни босиб юрмаслиги шарт. Имкон бўлса қабристоннинг қибла томонига ўтиб, орқани қиблага қилиб, қабр аҳлига юзма-юз туриб тиловат ва дуо қилиш лозим бўлади. Демак, қабристонга борганлар у ерда ётган марҳумларни ўйлаб, ундан ҳар ким ўзига ўгит ва ибрат олиши лозим. Зеро, улар ҳам бизлардек бу дунёда яшаганлар, турли амалларни қилиб ўтганлар. Ҳозирда ўша амалларига яраша бир қадар Аллоҳ таолонинг ажри ёки уқубатига дохил бўлган ҳолда ётурлар. Бу эса инсонни фикр қилишга ундайди. Ўтиб кетган марҳумларнинг яхши сифатларини эслаш бизнинг бурчимиздир. Бу ҳақда Расулуллоҳ (с.а.в.): “Дунёдан ўтганларнинг яхши сифатларини эсланглар, уларнинг ёмон сифатларини айтишдан сақланинглар”, деганлар (Имом Термизий ривояти).

Азиз авлиёларнинг мақбараларини ва яқинларимизнинг қабрларини зиёрат қилиб туриш динимизда савобли ишлардан саналади. Аммо зиёрат пайтида шариат кўрсатмасига зид амалларни қилмаслик лозим. Масалан авлиёларнинг мозорига борганда атрофини айланмайди ва ундан мадад сўрамайди. Чунки тавоф фақат хонаи Каъбада бўлади, мозорларда эса одоб билан бориб, тиловат ва дуо қилиб, савобини шу қабр соҳибининг руҳига бағишлайди. Мададни эса Аллоҳ таолонинг Ўзидан сўрайди. Инсонлар фақат Аллоҳгагина ибодат қиладилар, сиғинадилар ва Унинг Ўзидангина ёрдам кутадилар. Бундан бошқача бўлиши ҳам мумкин эмас. Қуръони Каримда: “ Сенгагина ибодат қиламиз ва Сендангина ёрдам сўраймиз” (Фотиҳа сураси, 4-оят), деб таълим берилган. Бундан шу нарса маълум бўладиким, ҳар бир зиёрат этувчи киши қабрда ётган авлиё ёки бошқа зотлардан мадад сўрамайди. Ҳар қандай ҳожатларни раво этишни бевосита фақат Аллоҳ таолонинг Ўзидан сўрайди. Қабрларга шам ёқиш, қабр тошларини ўпиш, қабр устига ўтириш, қабр рўпарасида намоз ўқиш мумкин эмас.

Қабр йўқолмаслиги учун устига мўъжаз тош ёки тахтада номларини ёзиб қўйиш жоиз. Аммо дабдабали қилиб, ёзувларни кўпайтириб, суратларни чизиб қиммат баҳо тошларни ўрнатиш ва атрофни панжара қилиш мутлақо мумкин эмас ва исроф ҳам саналади.

Динимизда қабристонларни обод қилиш, ўсимликлар экиш яхши амаллардан ҳисобланади. Лекин мевали дарахтлар экиш, уларнинг мевасидан истеъмол қилиш, қабристонда чорва молларини ўтлатиш жоиз эмас.

Аллоҳ таоло ўтганларимизнинг руҳларини шод ва охиратларини обод айласин.

Аминжон Исмоилов

Сирдарё тумани бош имоми ва

 “Янги-ҳаёт” жоме масжиди имом-хатиби