Оила жамиятнинг энг муҳим бўғини. Таъбир жоиз бўлса, у ер юзидаги энг кичик давлат. Унинг ҳам раҳбари, маслаҳатчиси, ёшлари, беморлари, соғлари бор.

Тасаввур қилинг, заминимизда неча миллионлаб шундай митти-митти давлатчалар бор. Ана шуларнинг ҳаммасини пойдевори бирдай мустаҳкамми? Бу саволга бир овоздан “ҳа” деб жавоб айта олмаймиз. Чунки инсоният ўзи мутлақо хоҳламаган тарзда муқаддас туйғулардан, олий қадриятлардан йироқлашиб бораётир.

Бунинг сабаби нимада? Мислсиз равишда тез ривожланаётган техника тараққиётими? ёки информация алмашинуви такомиллашуви сабабли юзага келаётган пала-партиш тақлидчиликми? Оилани муқаддас билиш, оиласидагилар бахти учун тер тўкиш, улар учун бутун билими, кучи, умрини сарфлаш туйғуси ҳозир олдинроқ яшаб ўтган аждодларимиздагидек эмас. Айниқса, бу туйғу тараққий этган давлатлар фуқароларида янада сусайиб бормоқда. Жумладан, Италия, Германия, Буюк Британия каби мамлакатларда аксарият ёшлар турмуш қуриб, оила юкини зиммасига олишдан кўра шунчаки, ҳамхона бўлиб яшашни афзал кўрмоқда.

Оила мустаҳкамлиги Россия Федерациясида ҳам мақтагудек эмас. Россия статистика қўмитаси маълумотига кўра, 2017 йилда бу мамлакат фуқароларининг ҳар 1000 никоҳдан 829 таси барбод бўлган Айни шу йили Ўзбекистонда 306197 никоҳ қайд этилган. бу ўтган йилги 275048 никоҳдан 11 фоиз кўп демакдир. Аммо, айни пайтда  31930 та ажралиш ҳам бўлганки, бу – никоҳнинг 8 фоизини ташкил қилади. Шу ҳисобда, оилавий ажримлар 2002 йилдагидан 5 фоиз камайишига эришилган. Бироқ 2016 йилга нисбатан 2609 тага ёки 8,1 фоизга кўп демакдир Агар ажралишлар нисбатан олинадиган бўлса, биз бу кам кўрсаткичимиз билан мақтанишимиз мумкин.

Яқин ўтмишимиздаги оила масалаларига эътибор қаратсак, қизиқ манзаранинг гувоҳи бўламиз. 1991 йилдан 2001 йилга қадар мамлакатимизда 2117000 янги оила ташкил топди. Бу олдинги ўн йилликлар билан қиёслаганда 37 фоиз кам оила қурилди демакдир. Энг қизиғи, шунга акс тарзда аҳолининг умумий сони бирмунча ошган.

Европа давлатлари аҳолиси менталитети, оилага муносабати биздан бирмунча фарқ қилади. Уларда ажралиш, янги оила қуриш ёки шунчаки ҳамхона бўлиб яшаш одатий ҳол бўлиб қолган. Аммо бизнинг юртимизда ажралиш сони нега ошиб, янги никоҳлар камайиб бораяпти, деган саволга жавобни қаердан излаш керак? Ёшлар оила қуришга тайёр эмасми? Ундай десангиз, сўнгги ўн йилликлар давомида оила ҳар доим давлат ва жамиятнинг эътиборида бўлиб келмоқда. Бундан ташқари, ўтаётган ҳар бир йилимизнинг бевосита оила мустаҳкамлигини бориб тақаладиган номлар билан аталиши ҳам оила мустаҳкамлигини асрашга қаратилган.

Давлатимиз оилага шу қадар катта эътибор беришига қарамасдан, нега оилалар пойдевори мустаҳкам эмас? Ажрашишлар Навоий, Сирдарё, Жиззах, Тошкент вилоятларида кўп бўлганини ҳисобга олсак, бу вилоятларда бошқа миллат вакиллари кўп яшайди ва ажралишларнинг асосий қисми ҳам ўшаларга тўғри келади. Нима учун? Чунки истиқлол даврида бошқа миллат вакилларининг айримлари хорижга ишлаш ва яшаш учун кўчиб кетишди. Шу жараёнда эр кетиб, хотин кетишни хоҳламаган ёки хотин кетиб, эр қолган ҳоллар кузатилади. Бу – умумий ажралишларнинг 4 фоизга яқинини ташкил этади.

Бироқ оилавий ажримлар сони ҳам гоҳ у томонга, гоҳ бу томонга ўзгариб турибди. Ажримлар жорий йилнинг биринчи чорагида ўтган йилнинг шу даврига нисбатан Хоразм вилоятида 41 фоизга, Қорақалпоғистон Республикасида 34 фоизга, Бухоро вилоятида 24 фоизга, Сурхондарё вилоятида 23 фоизга кўпайган.

Ажримлар ёш оилалар ўртасида кўпаяётганини, шаҳарларда қишлоқларга нисбатан ажрашишлар сони ортиб бораётгани росмана ташвишли ҳодиса. Негаки, шаҳарда бошланган нимаики нарса бўлса, албатта, бир куни қишлоққа етиб боради. Бугунги кунда қишлоқ жойларда ҳар саккизта никоҳдан биттаси ажрим билан тугаётган бўлса, шаҳарларда 5-6 та никоҳдан бири, айрим шаҳарларда эса 3-4 та никоҳдан биттаси ажрим билан якунига етмоқда. Аллоҳ ана шу кўрсаткичларнинг қишлоқларга ёйилиб кетишидан асрасин.

Тошкент шаҳрининг Мирзо Улуғбек, Чилонзор, Шайхонтоҳур, Яшнабод, Олмазор туманлари фуқароларидан ажралиш ҳақида тушган даъво аризалари ўрганилганда улар дунёқарашлари тўғри келмаслигини, иқтисодий муаммоларни, қайнона-келин ўртасидаги муносабатларни, ажралишга хиёнат сабаб бўлганини важ қилгани маълум бўлган. Қолган қисми эса турли-туман деди-деди, миш-мишлар “маҳсули”.

Шунингдек, айрим ёшларнинг оила қуришга тайёр эмаслиги, йигитларнинг оилани бошқариш, рўзғорни таъминлаш, фарзанд тарбиялаш масъулиятини унчалик ҳис этмаслиги, қизларнинг эса уй бекаси, оналик вазифаларини тушунмаслиги, оилада нормал маънавий муҳитни яратишга қодир эмаслиги каби масалалар ҳам сабаб бўлмоқда.

Умуман олганда, оиланинг ўзи нима? У икки жинс ҳамкорлигида ташкил топган янги авлод ишлаб чиқариш корхонасими ёки уларнинг ёшликда бир-бирига берган ваъдаларини бажариш учун яратилган узоқ муддатли синовми? Балки у умрбоқий муҳаббат маҳсулидир.

Ҳа, 70 фоиз ёшларимиз шундай ўйлайди ва севиб, севилиб турмуш қуришни исташади. Қолган 30 фоиз ёшлар эса ҳисоб-китоб бўйича турмуш қуриб бадавлат оилага куёв ёки келин бўлишни орзу қилади. Аммо бундай моддиятпарастлик оила мустаҳкамлигини кафолатламайди. Чунки бадавлат оила янги аъзосини ё ўзига тенг кўрмайди ёхуд вақт ўтиши билан бойлик оиланинг қўлидан кетади. Шу боисдан ёш эр-хотин бир-биридан совийди.

Хўш, унда оила мустаҳкамлигининг шарти нимада?

Оилани сақлаб қолишнинг энг муҳим йўли – Аллоҳ таоло ризолиги учун яшамоқ, оила масъулиятини ҳис қилиб ҳаёт кечирмоқдир. Зотан, Раббимиз: “Унинг аломатларидан (яна бири) – сизлар (нафсни қондириш жиҳатидан) таскин топишингиз учун ўзларингиздан жуфтлар яратгани ва ўртангизда иноқлик ва меҳрибонлик пайдо қилганидир. Албатта, бунда тафаккур қиладиган кишилар учун аломатлар бордир” (Рум, 21),  дея марҳамат қилганки, ушбу ояти карима юзасидан тафаккур қилишнинг ўзиёқ оиланинг мустаҳкам бўлишига кифоя қилади.

Маълумингизки, ҳар бир инсоннинг ўз бурчлари бор. Ватан дахлсизлигини ҳимоя қилиш бурчи, ота-онага муносиб фарзанд бўлиш, кексайганда уларга сидқидилдан хизмат қилиш бурчлари ва ҳоказолар. Шунча бурчни бажарган одам оила олдидаги бурчни бажарса нима бўлибди. Оила илмий маркази бир йили “Оилангизни намунали оила деб ҳисоблайсизми?” деган савол билан 2500 анкета тарқатган  эди. Саволга 3,67 фоиз оила “ҳа” 6.7 фоиз оила “йўқ”, қолганлар эса “қисман” дея жавоб берган эди ўшанда.

Нима бўлганда ҳам бизнинг динимиз, менталитетимизга қўйди-чиқдилар тўғри келмайди. Биз оилапарвар, болажон халқмиз. Ширингина чақалоқнинг биргина жилмайиши  эр-хотин ўртасидаги ҳар қандай низо-ю аразни кўтариб юборади. Ёшларимиз ўзлари учун турмуш қўрсалар-да, болалари бахти учун яшашади. Шундай экан, ўз зурриёдини етим қилишга ким журъат этади? Ҳеч ким.

Дамин ЖУМАҚУЛ,

ЎМИ Матбуот хизмати

Ўзбек ва қозоқ халқлари асрлар давомида яхши қўшни, устоз-шогирд бўлиб ҳаёт кечириб келмоқда. Аллоҳ таолонинг марҳамати ва икки давлат раҳбарининг саъй-ҳаракати билан қардошлик алоқалари кейинги йилларда янада кенг қулоч ёйиб бораётир.

Бинобарин, нега яқин бўлмайликки, бир динга эътиқод қилсак, бир-биримизни таржимонсиз тушунсак, бир дарёдан сув ичсак, бобокалонларимиз, шайхул машойихларимиз бир бўлса...

Ана шу ришталарни янада мустаҳкамлашни ният қилиб, Қозоғистон республикаси президенти Нурсултон Назарбоев “2018 йил Қозоғистонда – Ўзбекистон йили” деб эълон қилди. Шу муносабат билан 19-20 июнь кунлари қадимдан маданият учоқларидан бири бўлиб келган Туркистон шаҳрида “Қозоғистон – Ўзбекистон: диний алоқаларининг янги босқичи” халқаро форуми бўлиб ўтди.

Унда мамлакатимиздан Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари бошчилигидаги олиму уламолар делегацияси иштирок этди

Халқаро форумда икки қўшни давлат, икки қардош халқ ўртасидаги алоқаларни янада ривожлантириш, турли таҳдидларга қарши биргаликда курашиш, мўмин-мусулмонлар бирдамлигини таъминлаш ва шаръий эҳтиёжларини қондириш каби масалалар муҳокама қилинди. Шунингдек, икки диний идора ўртасида жорий йилда имзоланган англашув меморандумига кўра, ўзаро алоқаларни ривожлантириш, диний делегациялар ташрифини амалга ошириш, долзарб мавзуларда қўшма анжуманлар ўтказиш ва бошқа соҳаларда ҳамкорлик қилиш масалалари тўғрисида ҳам сўз борди.

Форумда нуқт сўзлаган муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлар икки мамлакат ўртасидаги азалий дўстона алоқалар бугунги кунда янгича қиёфада давом этаётгани, бу хайрли ишларда икки мамлакат раҳбарлари жонбозлик кўрсатаётганини алоҳида таъкидлаб ўтдилар. Шундан сўнг мамлакатимизда амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотлар, хусусан, Ислом дини ривожи, алломларимизнинг бебаҳо асарларини ўрганиш йўлида олиб борилаётган саъй-ҳаракатлар ҳақида атрофлича тўхталдилар.

Форум иштирокчилари Ўзбекистон ва Қозоғистон мусулмонлари ўртасидаги илмий-маърифий алоқаларнинг янада ривожланиб бораётгани, бундан диндорларга катта фойда етаётганини эътироф этишди. Хоссатан, Қозоғистон муфтийси Серикбай ҳожи Ўраз ушбу йилда Марказий Осиё уламоларининг рамазон ойи бошланиши ва Рамазон ҳайити саналарини ҳамжиҳатликда кенгашиб белгилагани муҳим аҳамиятга эга бўлганига эътибор қаратиб, жумладан, бундай деди: "Бу – тарихий қарор, бизнинг диний бирдамлигимизнинг ёрқин намунасидир. Қозоғистонда Ўзбекистон йили муносабати билан ҳамкорликнинг янги қирраларини кашф этишимиз, мавжуд йўналишларда ҳаракатларни фаоллаштиришимиз ва уларни тизимли равишда амалга оширишимиз зарур".

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари ана шу ишларда бардавом бўлиб, ўзбек ва қозоқ тилларида диний-маърифий китоблар нашр қилиш, ёшларни тарбиялаш борасида тажриба алмашиш, икки мамлакатдаги муқаддас қадамжоларга зиёратларни аниқ режа бўйича ташкил этиш юзасидан ўз фикрларини билдириб ўтдилар.

Қозоғистонлик диндорларнинг Усмонхон Алимов бошчилигидаги делегация билан учрашиш, айниқса, муфтий ҳазратнинг суҳбатларини, дуоларини олиш истакларидан келиб чиқиб, жойларда кўплаб тадбирлар ўтказилди. Туркистон шаҳри ҳокими Тажибек Мусаев муфтий ҳазратларига юқори эҳтиром кўрсатиб, шаҳарнинг диққатга сазовор жойлари ва қадамжоларини зиёрат этишда ҳамроҳлик қилди. Муфтий ҳазрат Туркистон пири Аҳмад Яссавий ҳазратларининг муборак мақбарасини ҳам зиёрат қилдилар.

Ўзбекистон делегациясининг Қозоғистонга ташрифи қутлуғ келди, ушбу шарафли меҳмонларнинг ташрифидан, халқаро анжумандан руҳланган Қозоғистон президенти Нурсултон Назарбоевга ғойибдан бир илҳом келиб, Чимкент шаҳрига республика аҳамиятига эга шаҳар мақомини беришни кўзда тутувчи фармонни имзолади. Ушбу фармон билан Жанубий Қозоғистон вилоятининг номи Туркистон вилояти деб ўзгартирилиб, Туркистон шаҳри унинг маъмурий марказига айлантирилди. Ушбу фармонни Нурсултон Назарбоев форум ўтказилаётган чоқда имзолади.

Назарбоев фармонни имзолаш маросимидаги нутқида: “Чимкент, нафақат, бизнинг мамлакат, балки бутун Марказий Осиё минтақасининг инвестициялар, технологиялар ва интеллектуал заҳираларни жалб қилиш марказига айланади. Бунинг учун барча шароитлар ва зарур салоҳият мавжуд”, деди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратларининг Қозоғистон давлатига ташрифи ва форум иши оммавий ахборот воситалари ва интернет сайтларида кенг ёритиб борилди.

Ўзбекистон делегациясининг Қозоғистон давлатига ташрифи икки халқ ўртасидаги дўстона алоқаларнинг жадал ривожланишига катта ҳисса бўлиб қўшилди, иншоаллоҳ.

ЎМИ Матбуот хизмати

Озарбайжон Республикаси маданият вазири Абулфас Қораев (ISESCO)халқаро ташкилоти Олий анжумани раиси сифатида Ислом ҳамкорлик ташкилотининг Таълим, фан ва маданият масалалари бўйича Халқаро Ислом ташкилоти (ISESCO) Бош котиби Доктор Абдулазиз Усмон ат-Тувайжирий жаноблариниБоку шаҳрида қабул қилди.

Мулоқот чоғида Озарбайжон Республикасидаги Нахичеван шаҳрига 2018 йилда(ISESCO)халқаро ташкилотитомонидан Осиё минтақасиданИслом маданиятининг пойтахти мақоми берилгани муносабати билан шу йилнинг 11-12 октябрь кунлари Робот шаҳрида ўтказиладиган халқаро анжуманни ўтказиш тартиботлари муҳокама қилинди.

ЎМИ Халқаро алоқалар бўлими