Ўзбекистон ва Туркия мамлакатлари ўртасида ҳамкорлик барчасоҳаларда ривожланмоқда. Икки мамлакатлар ўртасида делегациялар алмашуви бунга ёрқин мисолдир.

Шу муносабат билан, жорий йилнинг 1-6 июнь кунлари Юртимизга Туркия Республикасидан бир гуруҳ олимлар делеацияси ташриф буюриши режалаштирилган. Туркия делегацияси Самарқанд, Тошкент ва Бухоро шаҳарларини зиёрат қилишлари ҳамда ҳудудларда Диний идора вакиллари билан учрашувлар ташкил этилиши кўзда тутилган.

Делегациянинг ташрифига доир қўшимча маълумотларни Muslim.uz порталида кузатинг.

ЎМИ Матбуот хизмати

Давлатимиз раҳбарининг шу йил 14 февралдаги “Тошкент шаҳрида жамоат тартибини сақлаш, ҳуқуқбузарликлар профилактикаси ва жиноятчиликка қарши курашишнинг сифат жиҳатидан янги тизимини жорий этиш тўғрисида”ги қарорига асосан пойтахтимизнинг барча шаҳар ва туманларида жиноятчиликнинг барвақт олдини олиш ва ҳуқуқбузарликка қарши курашиш бўйича ишчи гуруҳлари тузилди.

Ушбу ишчи гуруҳ ишида турли соҳа вакиллари қаторида имом-хатиблари ҳам фаол қатнашишди. Жумладан, “Коҳ ота бузрук” жоме масжиди ходимлари иштирокида Халқ билан мулоқот қилиш, ижтимоий ҳимояга муҳтож, махсус рўйхатдан чиқарилган, афв орқали озод этилган аҳоли вакиллари холидан хабар олиш, уларни қўллаб-қувватлаш, муаммо ва таклифларини ўрганиш бўйича тизимли ишлар амалга оширилди.

Ўн икки нафар мутахассисдан иборат ишчи гуруҳ салкам бир ой давомида тумандаги 10 та маҳалланинг уч юздан ортиқ хонадонига бориб, одамлар билан юзма-юз мулоқот қилди, муаммоларини ўрганди.  

Ўрганишлар айрим ҳудудларда ёлғиз қариялар, ёш фарзандлари билан қолган оналар, ногиронлиги бўлган фуқароларга маҳалла раисларининг эътиборсизлигини кўрсатди. “Хадра”, “Гулбозор” маҳаллаларида кўплаб шикоятларга дуч келдик. Жумладан, “Хадра” маҳалласида яшовчи 72 ёшли онахон Ҳамида Қодированинг шикоятлари кишини таажжубга солади. Таъмирталаб уйда ёлғиз яшаётган бу кекса фуқаро маҳалла фаолларининг ҳатто кўмаги у ёқда турсин меҳр ва эътиборини ҳам дариғ тутаётганини куюниб гапирди. Ҳамида опа 25 йил давомида олий таълим тизимида меҳнат қилган экан. Эл-юртга хизмати синган шундай инсонларнинг эътибордан четда қолишига ҳудуд масъуллари парвосиз...

Иккинчи сектор ҳудудида касалманд, даволанишга муҳтожлиги бор-у, имконияти йўқ, ногирон, иш қидираётган, ичкиликка муккасидан кетган фуқаролар кўпчиликни ташкил этди.

Ишчи гуруҳи вакиллари томонидан кам таъминланган, ижтимоий ҳимояга муҳтож хонадонларга ҳам кириб, яшаш шароитларини ўнглаш бўйича маслаҳатлар берилди кичик тадбиркорлик лойиҳалари таклиф қилинди. Ўз мутахассислиги бўйича иш излаётганлар рўйхати бандликка кўмаклашиш марказига юборилди. Махсус рўйхатдан ўчирилган фуқароларга эса керакли тавсия ва маслаҳатлар берилди.

Аммо беш қўл баравар бўлмаганидек, бу каби ёрдамлар, маслаҳатларни ҳамма ҳам бирдай қабул қилаётгани йўқ. Айрим ишёқмас, доим ҳаётдан нолийдиган, “Гап десанг қоп-қоп, иш десанг – Аштархондан топ” қабилида иш тутувчи  одамлар, дангасаликка ўрганган, дунёқараши ўзгармаган кишилар ҳам борки, улар фақат баҳона излаш билан машғул. Гўё ҳамма нарсани давлат, одамлар бериши керагу, улар тайёрига айёр бўлиб, бошқалардан беками-кўст, тинчгина еб ўтириши зарур. Томорқасига кимдир келиб, ишлов бериши, деворини суваб қўйиши керакдек. Ёки кўп ишламасаю бинойидек ойлик олиб турадиган иш бўлса. Бундай кишилар корхона-ташкилотларнинг таклифларини ўйлаб ҳам кўрмайди. Чунки таклифни қабул қилиб қолгудек бўлса, кам таъминланганлар рўйхатидан чиқади, моддий ёрдам ва ижтимоий нафақадан қуруқ қолади.

Динимиз фақирликдан қутилиш учун, аввало, касб-ҳунар эгаллаш, меҳнат қилиш, дангасаликдан қочишга тарғиб қилади. Юқорида таъкидланган салбий ҳолатларга давлат ва жамоат ташкилотлари, жамоатчилик эътибор қаратиши зарур. Агар бунинг олди олинмаса жамиятда тиланчилик, ўғрилик, фирибгарлик каби иллатлар кўпайиб, жиноятчилик ошиб бораверади.

Бутун дунёда амал қиладиган бозор иқтисодиётининг темир қонун-қоидалари ҳеч кимни четлаб ўтмайди. Давримиз ҳар бир инсондан бирор-бир касб-ҳунар ёки тадбиркорлик билан шуғилланишни талаб қилмоқда.

Давлат ижтимоий ҳимояга муҳтож оилаларга иш, имтиёзли кредит, хайриялар бериб турган бир пайтда уларни олмасдан кам таъминланган оила сифатида рўйхатда туришни афзал билиш, ҳалол меҳнатга интилмаслик, “давлат беряпти-ку”, дея боқиманда бўлиш текинхўрлик ва ишёқмасликдан бошқа нарса эмас. Ора-сирада гарчи расмий ишламаса ҳам, даромади бор, аммо уни давлатдан, элдан яширишга ҳаракат қиладиган, кам таъминланганлар рўйхатида тураверадиган кишилар ҳам учраб туради. Бу, албатта, ноинсофлик ва ўта ношукрликдир. Аллоҳ таоло бундай огоҳлантиради: “Агар шукр қилсангиз, албатта зиёда қилажакман. Ва агар куфрона қилсангиз, шубҳасизки, азобим қаттиқдир!” (Иброҳим сураси, 7-оят).

Пайғамбаримиз (алайҳиссалом) кўп ҳолларда намоздан сўнг “Менга ялқовликдан паноҳ бер”, дея дуо қилар эканлар. Валий зотлар қўлидан иш келса, бировга юк бўлмасликка, одамларга қарамлик, боқимандаликдан қочишга чақирганлар.

Бозор иқтисодиётининг оддийгина бир қонунияти бор: ишлаган, ақлу заковат билан йўл тутган киши бойиб, иши юришиб кетаверади. Ва аксинча, бирор фаолият билан шуғилланмаган, қийинидан қочиб, осонига югурган, жонини койитгиси келмаган одамнинг эса бири ҳеч қачон икки бўлмайди. Зеро ҳаракат қилганнинг молига, касбига Аллоҳ барака беради. Боқимандалик, кишининг қўлидаги молига кўз тикиб, тайёрига айёр бўлишни иккиси ҳам гуноҳдир.

Абдулҳаким ПИРНАЗАРОВ,

Тошкент шаҳри Шайхонтоҳур туманидаги “Коҳ ота бузрук” жоме масжиди имом-хатиби

• Қуръони каримни кўп ўқиш. Ўқиганда ҳам оятларнинг мазмунини тушунишга уриниб, уларда ифода этилган масалалар юзасидан кенг тафаккур юритиб ўқиш.
• Нафл намозларини кўпроқ ўқишни одат қилиш.
• “Мен кимман?” “Қаердан келдим ва қаёққа кетяпман?” “Аллоҳ таоло мендан нима истайди ва Унинг қошидаги бурчларим нималардан иборат?” деган саволлар устида кўп фикр юритиш
• Ўтмишдаги яхши-ёмон амалларни тарози палласига қўйиш, шунингдек, ҳозирги ҳолатга ҳам боқиб келажак ҳақида ўйлаш.
• Ҳар тунда йўл қўйган хатолар учун астойдил тавба қилиб, шу тунни умрнинг сўнгги туни сифатида тасаввур қилиш.
• Имкон қадар кўпроқ зикр қилиш.
• Нимадир сабаб бўлиб бирор мўминни ранжитиб қўйган бўлса, ундан дарҳол кечирим сўраб ярашиб олиш.
• Жанжаллашиб қолганларни яраштириш ва ғамга ботганларга далда бериш.
• Муҳтожларга садақа бериш, етимлар ва беморларнинг ҳолидан хабар олиш, уларга яхши муносабатда бўлиб моддий-маънавий ёрдам кўрсатиш.
• Туғишганлар ва яқинларнинг ҳолидан хабар олиб, уларга ёрдам бериш.
• Намозларни жамоат билан ўқиш
• Ўтганларни хотирлаб, уларнинг ётган жойларини зиёрат қилиш.

Дамин ЖУМАҚУЛ тайёрлади.

Сахийлик энг яхши инсоний хулқлардандир. Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссалом яхшилик қилишда, сахийликда, инфоқ-эҳсон қилишда саховатлиларнинг саховатлиси эдилар. У зотдан бирон нарса сўралса, асло йўқ  демасдилар.

Кимга  мол - дунё берилган бўлса, уни кўпайтириб, босиб ётмасдан  инфоқ - эҳсон, садақа йўлларига сарф қилиши керак. Сахийлик нажот топишнинг йўлларидандир. Аллоҳ таоло сахийликни инсонларнинг энг яхши фазилатларидан санаб, сахий кишиларга охиратда улкан ажр - савоблар бўлиши хабарини берган: “Аллоҳ йўлида молларини инфоқ-эҳсон қиладиган кишиларнинг мисоли худди ҳар бир бошоғида юзтадан дони бўлган еттита бошоқни ундириб чиқарган бир дона донга ўхшайди. (Яъни, қилинган бир яхшилик етти юз баробар бўлиб қайтишига ишора қилинмоқда). Аллоҳ ўзи хоҳлаган бандаларига бир неча баробар қилиб беради. Аллоҳ (фазли-карами) кенг, билгувчи зотдир" (Бақара сураси, 261-оят).

Ҳазрат Оишадан (розияллоҳу анҳо) ривоят қилинади: Набий (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) айтдилар: “Сахийлик бир дарахтдир, унинг томирлари жаннатда, шоҳлари эса дунёга тушгандир. Ким унинг бир шохига осилса, уни жаннатга олиб боради. Бахиллик ҳам бир дарахт, томирлари дўзахда ва шохлари дунёга тушган. Ким унинг бир шохига осилса, уни дўзахга олиб боради”.

Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам энг саховатли Зот эдилар. У кишининг саховати олдида бошқа саховатлар ип эша олмас эди. Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам одамларнинг энг яхшиси, одамларнинг энг сахийси ва одамларнинг энг шижоатлиси эдилар”.

Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан бирор нарса сўралганда, ҳеч қачон “йўқ” демаганлар”.

Саховат – аввало, Аллоҳга шукроналик қилишнинг бир белгиси. Ахир, карам билан сахони ҳам Аллоҳинг ўзи бандасига раво кўрибдими, бунинг шукронаси бўлиши, яъни бахиллик қилмаслик керак-да. Бу тўғрисида Алишер Навоий ҳазратлари шундай дейдилар:

Буки санга Тенгри ато айлади,

Қисм карам бирла сахо айлади.

Жуду саховат чоғи бухл этмагил,

Шукр замони доғи бухл этмагил.

Саховат, аллома Бадруддин Айнийнинг изоҳлашича, "Ҳақдорга тегишли нарсани бериш, ўз молидан ҳеч бир эвазсиз сарфлашдир. Бу энг улуғ чиройли хулқлардан бири. Бахиллик эса бунинг аксидир".

Сахийнинг Аллоҳга яқинлиги масофа маъносида эмас, балки Аллоҳнинг раҳмати ва савобига яқинлик маъносидадир. Зеро, Аллоҳ таоло макон ва замондан пок Зотдир.

Одамларга яқин бўлиши деганда, уларнинг муҳаббати, ҳурмати ва эъзози каби маънавий яқинлик кўзда тутилган. Мазкур ўринда ҳам макон жиҳатидан яқинлик мақсад қилинмаган.

Жаннатга яқинликдан мурод масофа бўлиши мумкин, бу жоиздир. Чунки киши ўз молидан Аллоҳ таоло розилиги учун лойиқ жойларга мўл-кўл сарф қилиш билан жаннат йўлини тутган ҳисобланади. Ҳадиси шарифларда жаннат атрофи қи­йинчилик ва машаққат, дўзах атрофи эса шаҳват ва маъсият пардалари билан ўралгани айтилади. Киши амали туфайли дўзахдан узоқ бўлиб, жаннатга яқин бўлади ёки аксинча.

Инсоннинг жаннатга яқинлашуви жаннат билан ўзи орасидаги пардаларни кўтариши демакдир. Хайрли амаллар, хусусан, Аллоҳ таоло ризоси йўлида қилинган сарф-харажатлар ана ўша пардаларни кўтаришини олимлар баён этганлар.

Хабарларда сахийлик ва сахийлар ҳақида шундай дейилган: “Сахий кишининг таоми шифодир, бахил одамнинг таоми касалликдир”, “Сахий кишининг хатоларини кечиринглар, чунки Аллоҳ таоло ҳар бир қоқилганида уни қўлидан тутиб туради”, “Хуфёна қилинган садақа Аллоҳнинг ғазабини сўндиради”.  

Аллоҳ таоло айтади: “Садақаларингизни агар ошкора берсангиз, жуда яхши. Бордию, камбағалларга пинҳона берсангиз – ўзингиз учун янада яхшироқдир ва (У) гуноҳларингиздан ўтар. Аллоҳ қилаётган (барча) ишларингиздан хабардордир”. (Бақара сураси, 271-оят).

Шу туфайли салафи солиҳлар ўзларининг садақаларини одамлар кўзидан яширишда муболаға қилганлар. Токи садақа бергувчининг кимлиги билинмасин. Баъзилари кўр камбағални, баъзилари ухлаб ётган фақирни қидирар, баъзилари эса фақирлар олиши учун улар ўтадиган йўлга садақаларини ташлаб қўйишар эди.

Абдуллоҳ ибн Масъуднинг мана бу фикрларига эътибор беринг: “Қайсиларингиз бир дирҳамни соғлигида ва бахиллигида инфоқ-эҳсон қилса, ўлим вақтида юз дирҳамни инфоқ этишни васият қилишидан яхшироқдир. Агар бойлик топсанг, уни қуртларга ем бўлмасин ёки қароқчилар қўлига тушмасин, десанг, садақа қил”. 

Яҳё ибн Муоз айтади: “Ҳар қандай одамнинг қалбида сахийга муҳаббат, бахилга нафрат бор”. Ҳасан Басрий: “Торлик, зиқналик қилманглар, акс ҳолда сизларга торлик қилинади”, деганлар.

Имом Ғаззолий айтади: “Бахиллик дунёга боғланишнинг меваси, сахийлик эса зуҳднинг, яъни дунёга қиймат бермаслик самарасидир. Сахийлик ҳақиқий тавҳид ва таваккулга эришиш натижасидир. Яъни садақа билан мол камайиб қолмаслигига, Аллоҳ таолонинг бирга ўн баробар қилиб қайтариш ваъдасига ва ризқни Аллоҳ таоло етказишига ишончдан сахийлик туғилади. Бахиллик шубҳадан туғилади. Сабабларга ёпишиб қолиш ва Аллоҳ таолонинг ризқ ҳақидаги ваъдасидан шубҳаланиш натижасидир”.

Салмон Форсийнинг айтишича, “Агар сахий киши вафот этса, ер ҳамда одамларнинг номаи аъмолларини битувчи фаришталар бундай дейди: “Эй Раббим, бандангнинг бу дунёда қилган гуноҳларини авф эт!”. Агар вафот этган кимса бахил бўлса, улар: “Эй Аллоҳим, бу бандани жаннатдан тўсгил, чунки у бандаларингни Сен унинг қўлига берган мол-дунёлардан тўсган эди”, дейишади. 

Сахийлик ва бахилликнинг бир неча даражалари бор. Сахийликнинг энг олий даражаси ўзининг мол-дунёга ҳожати бўлиб турса-да, қўлидаги ҳамма нарсани сахийлик билан бошқаларга тарқатиб юборишдир. Бахилликнинг энг юқори поғонаси эса кишининг молга ҳожати бўлатуриб, уни ўзига сарфлашда бахиллик қилишидир. Ҳазрати Али айтганларидай, “Бойлик эҳсон қилинса – иззат, беркитилса хорлик келтиради”.

Албатта, Рамазон хайру эҳ­сон ойи. Эзгуликка ташна халқимиз бу ойда янада саховатли бўлишади. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Садақаларнинг энг яхшиси Рамазон ойида қилинган садақадир”,  деганлар. Шун­га кўра закот ва нафл сада­қаларни ҳам Рамазон ойида адо этиш янада фазилатлидир.

Раббимиз ўз бандаларини доимо хайру саховатли бўлишга буюради. Сахийлик инсонга бахт-саодат келтирадиган ва ўзгаларнинг севимли кишисига айлантирадиган хислатдир. Меҳр-мурувват, ҳамжиҳатлик, сахийлик халқимиз ардоқлаган, асрлар оша амал қилиб келаётган гўзал фазилат ҳамдир. Хайр-саховат, сахийлик инсонлар ўртасида меҳр-оқибат ришталарининг мустаҳкамланишига, ўзаро ҳурмат ва тотувликнинг ортишига хизмат қилади.  Донолар айтганидек, “Ақлнинг қадри одоб билан, бойлик қадри саховат билан ошади”. 

Хожа Бухорий ўрта махсус ислом билим юрти маънавий-маърифий ишлар бўйича мудир ўринбосари Қораев Муҳаммади

Рамазон ойида жуда катта тарихий воқеалар содир бўлган.  Бу воқеалар Ислом динининг нималарга қодир эканлигини кўрсатади. Бу ўринда ўша муҳим воқеаларнинг баъзиларини санаб ўтмоқчимиз:

• Милодий 610 йили, ҳазрати Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламга қирқ ёшларида Рамазоннинг Қадр кечасида Макка яқинидаги Ҳиро ғорида илк ваҳий – Қуръони каримнинг Алақ сурасидан дастлабки беш оят нозил бўлди.
• Рамазон шарифда Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламга мабъус (пайғамбарлик) мақоми берилди.
• Буюк Бадр ғазоти. Бу ғазот Исломда “фурқон”, яъни, “Ҳақ билан ботилни айиргувчи” деб номланади. Бу уруш мусулмонларнинг устунлиги билан ҳижратнинг иккинчи йили 17-рамазон, жума кунида содир бўлган. Исломнинг ашаддий душмани бўлган Абу Жаҳл шу урушда ҳалок бўлган.
• Ҳижрий 2 йили Рамазон рўзасини тутиш ва закот бериш фарз қилинди.
• Макка фатҳи. Ҳижратнинг саккизинчи йили Рамазон ойининг 10-куни Макка озод этилди. Бутпарастликка чек қўйилди. Каъбадаги бутларнинг барчаси ер билан яксон этилди.
• Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам то Рамазон ойи тугагунигача кечалари ҳазрати Жаброил алайҳиссалом билан учрашиб, Қуръони каримни тиловат қилиб берар, шу тарзда ўзларини имтиҳон қилдирар эдилар.
• Ҳижратнинг тўққизинчи йили Рамазон ойида Табук ғазотининг бир қисми бўлиб ўтди.
• Ҳижратнинг тўққизинчи йили Рамазон ойида Тоифдаги Соқиф қабиласи Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳузурларига келиб Исломга кирганини эълон қилди.
• Ҳижратнинг ўнинчи йили Рамазон ойида Яманга Ислом кенг кўламда кириб келди.
• Испаниянинг фатҳи. Ҳижратнинг тўқсон иккинчи йили Рамазон ойининг 28-куни (милодий 711 йили июль ойининг 19 куни) Ториқ ибн Зиёд раҳбарлигидаги шиддатли урушда кофирлар раҳбари бўлган Рузрик устидан ғалаба қозонилди. Сўнгра Куртаба, Ғурната ва Испаниянинг пойтахти бўлган Тулайтилия фатҳ этилди.

Манбалар асосида

Мунира АБУБАКИРОВА

Ўзбекистон мусулмонлари идораси мутахассиси