Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳ ўткир зеҳн – заковат, фаҳм – фаросат, юксак фазилат эгаси бўлганлар. У зотнинг ўта аниқ ва теран фикрларидан кўплаб одамлар хабардор эди. Кунлардан бирида кечга яқин бир киши Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳнинг ҳузурларига келиб ўзининг шикоятини арз қилди:

• Мен пулларимни қаерга беркитиб қўганимни унутиб қўйдим. Илтимос, менга пулларимни топишимда ёрдам беринг, - деди.
• Шунда Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳ:
• Яхши, аслида бу иш билан шуғулланиш менинг вазифам бўлмаса-да уруниб кўраман, - деб жавоб бердилар.
• Сўнгра, узоқ ўйлаб Абу Ҳанифа бундай дедилар:
• Уйингизга бориб Аллоҳнинг ибодати билан тонггача машғул бўлинг, ажаб эмас шунда Аллоҳнинг инояти ила пулларингизни қаерга қўйганингиз ёдингизга тушса.
• Ҳалиги киши Абу Ҳанифа айтганларидек уйга бориб эндигина намоз ўқишни бошлаётганида бирдан пулини қаерга қўйгани ёдига тушди. Тезда намозини ўқиб, пулини олиш учун шошилиб чиқиб кетди. Эртаси куни яна Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳнинг ҳузурларига ўзининг қувончи ва ташаккурини изҳор қилиш учун ташриф буюрди. Абу Ҳанифадан қандай қилиб намоз ўқишни бошлаганда пулини беркитган жой ёдига тушишлигини билганлиги ҳақида қизиқиб сўради. Шунда Абу Ҳанифа:
• Шайтон сени то тонггача намозда қоим туришда кўришни истамайди, шу сабабли, намозни тезда тугатишинг учун сенга пулингни турган жойини эслатди, сен эса намозни тарк этиб пул томон шошиб кетдинг, деб жавоб бердилар.

Даврон НУРМУҲАММАД

Аввал хабар берганимиздек, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари ва Дин ишлари бўйича қўмита раиси Жасурбек Акрамов бошчиликларидаги гуруҳ жойларда аҳоли билан бирма-бир суҳбат қилиш, намозхонлар билан самимий мулоқотлар ўтказиш ишларини Наманган вилоятида давом эттиришмоқда.
Бугун улар Наманган вилоят бош имом-хатиби Абдулҳай Турсунов ва туман ҳокими Дилмурод Қодиров ҳамроҳлигида Норин туманига ташриф буюриб, тумандаги “Норин” номли оромгоҳда аввалда адашиб, ҳозир тўғри йўлга қайтган 60 дан ортиқ фуқаролар билан бир пиёла чой устида дилдан суҳбат ўтказдилар.
Мулоқотда бугунги кунда давлатимиз Раҳбари томонидан олиб борилаётган дин соҳасидаги улкан ўзгаришлар, Яратган Парвардигорнинг бундай берган неъматларига шукрона келтириш, тўғри йўлга қайтган кишиларнинг ҳаётини яхшилаш ва муаммоларини бартараф этиш ҳақида сўз борди.
Учрашувда муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари мўмин-мусулмонларнинг дарду ташвишларини енгиллатиш бугунги кунда давлатимиз раҳбари томонидан бош мақсад қилиб қўйилганини таъкидладилар. Шунингдек, кишиларнинг диний-маърифий саводхонлигини ошириш, имон-эътиқодини мустаҳкамлаш, Ислом динининг эзгу таълимотларини тарқатиш асосий мақсад эканини таъкидладилар.
Муфтий ҳазратлари бугунги доно сиёсатни кенг тарғиб этиш ва динимиз, она-Ватанимизни ҳимоя қилишда ҳамма муносиб ҳисса қўшиши ҳам фарз, ҳам қарз эканини изоҳладилар. Ҳозирги кунда жадал ривожланаётган юртимизни гуллаб яшнашига барча баробар масъул эканини алоҳида айтиб, кенг имконият ва имтиёзлар бераётган Юртбошимиз ҳақларига дуои хайрлар қилдилар.
Шундан сўнг Дин ишлари бўйича қўмита раиси Жасурбек Акрамов муҳтарам Президентимизнинг шу йил 2-3 май кунлари Наманган вилоятига ташрифи чоғида бир қатор муҳим масалалар билан бир қаторда диний-маърифий соҳада ҳам жуда катта ўзгаришлар белгилангани, айниқса, “Ҳидоя” ўрта махсус ислом билим юрти фаолиятини кенгайтириш, у ерни илм ўчоғига айлантириш, ҳудуддаги мўмин-мусулмонларнинг диний-маърифий билимларини ошириш борасида долзарб вазифалар топширилганини алоҳида қайд этди. Шунингдек, тўй, маърака маросимларни ихчам ва камчиқим қилиб ўтказиш, келажагимиз эгалари бўлмиш ёшларни ноқонуний йўллар билан четга чиқиб кетишларининг олдини олиш борасида ёшларга тушунтириш ишлари олиб бориш зарурлигини сўради.
Мулоқотда Наманган вилояти бош имом-хатиби Абдулҳай Турсунов бирдамлик, иттифоқчилик фазилати ҳақида гапириб, ўлкамиздаги барча мўмин-мусулмонлар Имом Аъзам Абу Ҳанифа мазҳабига эргашиб, ўзаро аҳил-иноқ бўлиб яшашлари динмиз буйруқларига итоат ва мана шундай неъматларга муносиб шукроналик эканини айтиб ўтди. Шунингдек, вилоят бош имом-хатиби шу йил 16 апрель куни давлатимиз Раҳбарининг “Диний-маърифий соҳа фаолиятини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармонида белгиланган вазифалар, хусусан, “жаҳолатга қарши маърифат билан курашиш” ғояси диний-маърифий соҳада олиб борилаётган барча ислоҳотларнинг бош ғоясига айлангани, ёшларнинг таълим-тарбиясини яхшилаш, уларни бузғунчи кучлар таъсирига тушиб қолишдан асрашда дастуриламал бўлиб хизмат қилишини таъкидлади.
Давра суҳбати якунида турли рўйхатлардан чиқарилган фуқароларнинг гап-сўзларига қулоқ тутилди. Жумладан, Азимов Сирожиддин, Бобажанов Муроджон, Иноятов Орифхон, Турғунов Музаффар, Ахмедов Аҳмадилло сўз олиб, катта эътибор учун миннатдорлик билдириб, муҳтарам Президентимизнинг ғамхўрликлари натижасида мана шундай эркин, фаравон кунларда турмуш кечиришаётганини билдиришди.
Учрашув дўстони ва самимий руҳда ўтди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати

(Ёхуд ноёб китобни ноёб олтинга алмашмаган ноёб одам ҳақида)

2018 йилнинг 5 май куни Ўзбекистон миллий кутубхонасида Отатурк халқаро университети доценти, таниқли туркийшунос олим, адабиётшунос ва таржимон, доктор Ҳусейн Байдемир билан учрашув бўлди. Ҳусайн афанди шу қадар таъсирчан шаклда бир ҳикоя айтдики, уни салкам бир соат ҳеч ким қулоқ қоқмай тинглади. Жумладан, мен ҳам. Таассуротларим зўр эди, афсуски, қоғозга қуруқ-беҳис тушди. Ҳеч бўлмаса, эсдалик сифатида қадрли бўлар, деган ниятда сизларга ҳам илиндим.

Китоб ўқиш хасталиги – оғир хасталик

1857 йил Туркиянинг Диёрибакр кентида бир болакай туғилади. Унга Али деб исм берадилар. Эсини танигани чоғдан у бир хасталикка – “мутолаа хасталиги”га чалинади. Бола улғайгани сари бу “хасталик” ҳам кучая боради. Бир вақт келади – ўсмирнинг кўзлари хира тортади, кўриши қийин бўлиб қолади. Унга ташхис қўйган табиблар “Борди-ю ўғлингиз китоб ўқишни тўхтамаса, бутунлай кўрмай қолади”, дея қатъий огоҳлантирадилар. Аммо Али Амирийга бу сўзлар заррача кор қилмайди.
Ташвишга тушган оилабошилари ўйлай-ўйлай бир чора топадилар. Шаҳарда мато дўкони очиб, унинг савдо-сотиғини Али Амирийга топширадилар. 
Шундан сўнг тахминан мана бундай манзара ҳосил бўлади:
Дўконга харидор кириб, матонинг нархини сўрайди. Сотувчи ўрнидаги Али Амирий шундай жавоб қилади: “Матонинг метри фалон лира, анави ердан газни олинг-да, ўлчаб, пулини қўйиб кетаверинг”. Ўзи эса отасидан бекитган китобини ўқишда давом этади... Бу хил савдо-сотиқда барака бўлганини кўрган борми? Олти ойда Али Амирий дўкони касодга учрайди.
Оилабошилари яна машварат ўтказади ва улғайиб қолган Али Амирийни бирор давлат идорасига ишга жойлаштириш қарорига келадилар. Зора, шундан сўнг унинг “хасталиги” ортда қолса – мутолаадан чалғиса.
Али Амирий эса шу қадар оғир “хаста” эдики, янги ишидан ҳам шу йўлда фойдаланади. У нима қилади? Диёрибакрдаги бори китобни ўқиб бўлган Али Амирий ўзини бошқа шаҳарга ишга жўнатишларини илтимос қилади. Ўттиз ёшлардаги Али Амирий Арзирум шаҳрига боради. Ҳам ишини қилади, ҳам китобини ўқийди. Икки-уч йилда бу шаҳарда ҳам у ўқимаган китоб қолмайди. Шундан сўнг Али Амирий тағин бошқа шаҳарга ишга тайинлашларини сўрайди.

Китоблар “оиласи”

1908 йилларда Али Амирий Истанбулга келади.
Бу вақтда ёши элликдан ошган китоб “фанат”и на оила қурган, на мол-давлат орттирган, аксинча, топган-тутганига китоб олиш одатини канда қилмасди. Уйидаги кутубхонасида 16 мингта китоб йиғилган, шунинг 4 ярим минги ноёб қўлёзма эди.

Али Амирий эса ҳамон бўш қолди дегунча китоб дўконларини айланар, нотаниш китоб топса, харид қилмагунча тинчимасди. Шу боис ҳам шаҳардаги барча саҳҳоб бу китоб ишқибозини яхши танишар, қўлларига илинган ноёб китобларни аввал унга кўрсатиб олишарди.
1910 йилнинг баҳор кунларидан бирида Али Амирий яна китоб дўконларини айланади. Бир вақт Бурҳон исмли саҳҳоб уни дўконига чорлайди. Унинг қўлида араб имлосида битилган, муқовалари бармоқ қалинлигидаги қўлёзма бор эди. Али Амирий синчковлик билан кўздан кечиради. Қўлёзманинг варақлари алмашган, йиртилган, ўчган – қандай асар эканлигини дабдурустдан англаб бўлмайди. Саҳҳофга уч лира берган Али Амирий қўлёзмани ёлғиз шогирди Рифатга кўрсатмоқ, агар сотиб олишга арзиса, саҳҳобга қўшимча ҳақ тўламоққа қарор қилади.
Устоз-шогирд икки кун қўлёзма саҳифаларига тартиб берадилар. Маълум бўладики...

Шу вақтга қадар илм аҳли орасида Маҳмуд Кошғарийнинг “Девону луғотит-турк” асари машҳур бўлса-да, унинг номигина бор, жисми йўқ эди. Умрини китобга бағишлаган Али Амирий афанди ҳақли равишда ўша жисми номаълум қўлёзмани қўлга киритиб турган эди!
Ҳикоя шу билан тугабди-да, дейсизми? Мутлақо! Қизиғи шундан сўнг бошланади.

Аллада азиз қўлёзма

Тирноққа зор киши элликдан сўнг фарзанд кўрса, зурриётини еру кўкка ишонмайди. Али Амирий учун ҳам “Девону луғотит-турк” ана шундай арзанда бўлиб қолади. Қўлёзмани кимсага бермайди, бериш не – кўрсатмайди ҳам.

Бир оқшом Али Амирийнинг кулбаси эшиги тақиллайди.

– Кимсиз?

– Зиё Кўкалпман. (Ҳа, бу ўзбек халқининг миллий уйғониш даврида фаол иштирок этган ўша машҳур Зиё Кўкалп эди).

– Хизмат?

– Маҳмуд Кошғарийнинг ноёб асарини бир боргина кўрсам дегандим...

– Йўқ! Орадан бир кун ўтади. Тағин Али Амирий афандининг эшиги тақиллайди.
– Ким?

– Афандим, – яна Зиё Кўкалпнинг овози эшитилади. – Имкон беринг, ўша асарни бир боргина дунё кўзи билан кўрай, бир боргина тавоф этай...
– Йўқ!

“Йўқ!” Бу қатъий сўз кимларга айтилди экан яна? Ахир, зиёлиман дегани борки, ҳаммасининг орзуси эди ўша қўлёзма!

Ҳатто Бош вазирга ҳам “Йўқ!”

Чорасиз қолган Зиё Кўкалп ўша вақтдаги Туркия бош вазири Талъат пошонинг ҳузурига бориб, бўлган воқеадан хабардор қилади.
– “Девону луғотит-турк” топилдими? – ҳайратланади бош вазир.

– Бир ҳафта бўлди топилганига.

– Нега биз бехабармиз? – Бош вазир барибир Бош вазир-да!

– Қўлёзма соҳиби уни кимсага кўрсатмаяпти.

Бош вазир Зиё Кўкалпни эргаштириб, йўлга тушади. Яна Али Амирийнинг кулбаси эшиги тақиллайди.

– Ким?

– Мен Туркия Бош вазириман. Ноёб қўлёзмани бир кўриш орзусидамиз.

– Йўқ!

Муддаосига эришолмай ортига қайтган Талъат пошо бошқа йўлга ўтади. Али Амирий ифторликка чақирилиб, унинг шарафига зиёфатлар берилади, кўнгил овлаш бошланади. Оқибат мақсадга ўтилиб, “Девону луғотит-турк” маърифатидан бошқаларни ҳам баҳраманд этишга изн сўралади.
Али Амирий бир шарт билан рози бўлади. “Бул шарт шундан иборатким, қўлёзмани фақат шогирдим Рифатга ишонаман. Фақатгина Рифат асарни таржима қилади”.

Шарт қабул қилинади. Хазинага тенг қўлёзма устида Рифат афанди иш бошлайди. Аммо янги ташвиш туғилади. Асарнинг тўғри-ю эгри ишқибозлари кўпайди, уни қандай асраш мумкин? Рифат афанди уйидаги ҳамма одамларни бир рўйхатга тиркайди: йигирма киши. Деворга мих қоқилади ва унга асар илинади. Ёнида эса бир киши узлуксиз пойлоқчилик қилади. Йигирма тўрт соат!

Асл айнимайди

Бу орада Али Амирийнинг эшиги яна тақиллайди. Келган киши Можористон (Венгрия) Фанлар академияси элчиси экан. «Девону луғотит-турк”ка харидор бўлиб келган бу одам қўлёзма эвазига 10 минг олтин ваъда қилади.

Али Амирийнинг жавоби шундай бўлади:
– Миллатнинг маданиятини сотиш хоинликдир.

Яна бир оқшом эшик тағин тақиллайди. Келган кимса Франция миллий кутубхонаси вакили эди. У қўлёзма учун нималар ваъда қилади? 1) машҳур Париж шаҳрида росмана қаср; 2) Франция миллий кутубхонасининг қўлёзма жойлаштирилган бўлимига “Али Амирий” отини бериш; 3) умрининг охиригача ҳар ойлик маош... ва унинг миқдорини Али Амирийнинг ўзига белгилатиш ҳуқуқи; 4) Али Амирийнинг хизмати учун хизматчилар.
Бу галги жавоб мазмунан аввалги жавобнинг давоми бўлиб янграйди:
– Мен ватан хоини эмасман! Даф бўлинг!

Дунёда ягона садақа

Бу орада Туркия ҳукумати ҳам Али Амирий хизматини тақдирламоққа аҳд қилади. Бироқ Талъат пошо номидан келган 300 олтинни Али Амирий афанди қабул қилмайди.

– Истанбул теграсида ночорлар бор, – дейди Али Амирий. – Улар нонга зор бўлганида бу олтинларни емоқ мен учун ҳаромдир.
Шундан сўнг олтинлар “Девону луғотит-турк” садақаси” номи билан истанбуллик муҳтожларга тортиқ қилинади. Ҳолбуки, дунёда бир асар номи билан тарқатилган садақа-хайрия ўша вақтга қадар кузатилмаган экан!
Бу орада Али Амирий умр шоми яқинлашади. Ўн минглаб китоб ва уларнинг жамидан ҳам зиёд ноёб қўлёзма тақдири нима бўлади эртага? Бу савол Али Амирийни ҳукуматга мурожаат қилишга ундайди: “Менга бир бино ажратинг, барча китобларимни, “Девону луғотит-турк”ни ҳам миллатимга ҳадя этаман!”

– Бугун “Девону луғотит-турк”нинг ўша якка-ягона нусхаси – Истанбулдаги Миллат кутубхонасида сақланади, – деб ҳикоясини якунлади профессор Ҳусейн Байдемир.

Отабек МУҲАММАДИЙ

қоғозга туширди.

Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Пайғамбаримиз саллолоҳу алайҳи вассаллам айтилар: “Умматимнинг шарафлилари Қуръонни (ёдлаб) олиб юрувчилар ва кечаси қоим бўлувчилардир” (Табароний  ривояти).

Анна розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Пайғамбаримиз саллолоҳу алайҳи вассаллам айтилар: “Инсонлар ичида Аллоҳнинг хос бандалари бор”, дедилар. Улар кимлар, деб сўрашди. У зот “Қуръон аҳли – Аллоҳнинг аҳли ва хос бандаларидир”, дедилар (Ибн Мажжа ривояти).

«Осмон эшиклари беш нарса учун очилади: Қуръон қироати, ҳужум қилганларга қарши туриш, ёмғир ёғиши, мазлумнинг дуоси ва азон учун.

Беш нарса ибодатдандир: Мусҳафга назар солиш, Каъбага назар солиш, ота-онага назар солиш, замзамга назар солиш – булар хатоларни ўчиради – ва олимнинг юзига назар солиш».

Абу Зарр розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Мен: «Эй Аллоҳнинг Расули, менга насиҳат қилинг», дедим. У зот: «Тақво қилгин. Чунки у барча ишларнинг бошидир», дедилар. Мен: «Яна қўшимча қилинг», дедим. У зот: «Қуръон тиловатини лозим тут. Чунки у ерда нур, осмонда сен учун захирадир», дедилар».

«Ким Аллоҳ ва Расули уни яхши кўришини хоҳласа, қарасин, агар Қуръонни яхши кўрса, демак, Аллоҳ ва Расули уни яхши кўради».

«Ким фарзандига Қуръонни қараб ўқишни ўргатса, аввалу охир қилган гуноҳлари кечирилади. Ким унга ёдлатса, қиёмат куни Аллоҳ таоло уни тўлин ой суратида юборади ва фарзандига «Ўқи», дейди. Ҳар бир оятни ўқиган сайин, то ёдлаган жойининг охирига етгунича Аллоҳ азза ва жалла отасининг даражасини кўтараверади».

«Қуръонни ёдлаб, ҳалолни ҳалол, ҳаромни ҳаром деб билса, Аллоҳ уни жаннатга киритади ва оиласидан дўзахга ҳукм қилинган ўнтасини шафоат қилишига имкон беради».

«Ким Қуръон ўқиса, у ўз ичида нубувватни ҳосил қилган бўлади (яъни нубувват хислати ва илмини қамраб олган бўлади), фақат унга ваҳий қилинмаган, холос. Қуръон соҳиби ичида Аллоҳнинг каломи бўла туриб, ўзига ўхшаган (соҳиби Қуръон) билан урушмаслиги ва жоҳил билан жоҳиллик қилмаслиги лозим. Балки у гўзал ва комил бўлиб юриши лозим. Чунки унинг ичида ва қалбида Аллоҳ таолонинг каломи бор».

Оиша розияллоҳу анҳо айтадилар: «Жаннат даражаларининг сони Қуръони Карим оятларининг ададичадир». Ким тўла ёдласа, жаннатнинг энг баланд даражасига эга бўлади. Ким бир бўлагини ёдласа, даражаси шунга яраша бўлади, шу шарт биланки, ўқиган нарсасига амал қилувчи ва тадаббур қилувчи бўлсин.

Суютий айтадилар: «Қуръони Каримнинг жаннатда ўқилиши Қуръони Каримнинг хусусиятларидандир. Зеро, бошқа китоблар хусусида бунга ўхшаш ривоятлар ворид бўлмаган». Бу даражалар Қуръонга амал қилган қорилар учундир. Чунки у кунда ҳеч ким бир оят ҳам тиловат қилишга қодир бўлмайди, амал қилган бўлса, мустасно.

Али розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Пайғамбаримиз саллолоҳу алайҳи вассаллам айтилар: “Ё Али, Қуръонни ўрганиб, уни ўргатгин. Шунда вафот қилсанг, инсонлар худди Аллоҳнинг байтини тавоф қилганлари каби фаришталар қабринг атрофини тавоф қилади”.  (Имом Абу Нуайм ривояти).

Пайғамбаримиз саллолоҳу алайҳи вассаллам айтилар: “Сизларни энг яхшиларингиз Қуръонни ўрганиб, Уни ўргатганларингиздир”  (Имом Бухорий ривояти).

Абу Ҳарайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Пайғамбаримиз саллолоҳу алайҳи вассаллам айтилар: “Қуръон бойликдир, ундан сўнг фақирлик йўқ, ундан бошқа бойлик ҳам йўқ” (Абу Аъло ва Таборони ривояти).

“Кўкалдош” ўрта махсус ислом билим юрти талабаси

Ойбек МАЪРУПОВ

тайёрлади

«Батаҳқиқ, Биз инсонни энг яхши суратда яратдик» (Тийн сураси, 4 оят).

Ислом дини инсон боласининг жисми баркамол ва соғлом бўлиб дунёга келишини таъминлашга катта аҳамият қаратган. Жумладан, ака-сингил, амаки-жиян каби яқин қариндошларнинг оила қуришини ҳаром қилган. Қуда-андалик узоқроқ қондан бўлишини тавсия этган. Бир киши ҳазрат Умар розияллоҳу анҳуга қабиласида туғилаётган фарзандлар нимжон ва ногирон бўлиб қолаётганини айтганда: «Сизлар бошқа қабилалар билан қуда-анда бўлинглар», деганлар. Ушбу тавсияга амал қилишгач, ўша қабиланинг муаммоси ҳал бўлган экан.

Фарзанд дунёга келгач, унга бўлган эътибор янада кучаяди. Фарзанднинг руҳий-жисмоний тарбияси ота-онанинг, ота-онаси вафот этган  бўлса, яқинларининг, бўлмаса, жамият зиммасига юклатилган. Янги фарзанд кўрган онага унинг таъминоти учун кўмак сифатида бериладиган моддий ёрдам ҳам илк бор исломда йўлга қўйилган.

Ислом умумий маънодаги жисм тарбиясини ибодат – фарз даражасига кўтарди. Мисол учун, инсонга жисми учун зиён бўлган ҳар қандай нарса (масалан, маст қилувчи нарсалар) ҳаром қилинди. Инсонга ўз жисмини ўзи қийнаши, ҳатто ибодат юзасидан бўлса ҳам, тақиқланди. Баданда тангадек нопок нарса бўлса ҳам намозга ярамаслиги қоидаси билан танани доимо ҳар қандай зарарли микроблардан узоқ тутиш таъминланди. Хатна, тирноқ, мўйлабларни қисқартириш, баъзи тукларни тозалаб юриш суннат қилинди. Маййит танани, агарчи у жонсиз бўлиб, тупроққа қоришиш арафасида бўлса ҳам, тириклигидагидек ғусл қилдириб, поклаб, оппоқ либосларга ўраб дафн этилиши шарт қилинди. Инсонга, унинг жисмига шунчалар аҳамият, иззат-икром кўрсатган Ислом жисмоний тарбияга қандай қараши ўз-ўзидан аён бўлса-да, ушбу мавзуда сўз юритиш мақсад қилинганининг боиси бу борада кенгроқ маълумот беришдир.

Ҳозирда “спорт” деб танилган жисмоний тарбия тўғрисида сўз борар экан, мусулмон шахсда Исломнинг бунга муносабати қандай экан, деган савол туғилиши табиий. Маълумки, Пайғамбаримиз Муҳаммад Мустафо соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзларининг пайғамбарлик даврлари, 23 йил мобайнида Аллоҳ таолонинг кўрсатмаси билан инсон ҳаётининг барча жабҳаларида етарли йўлланмаларни бериб кетганлар. Бинобарин, Исломда юқоридаги савол ҳам ўз жавобини олган. Аввало, Ислом инсонда жисмининг ҳам ҳаққи борлигини эълон қилди.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам тунларини намоз, кундузларини рўза билан ўтказаётган Абдуллоҳ ибн Амр ибн Ос розияллоҳу анҳуга: «Рўза тут, оғиз очиқ ҳам юр, таҳажжуд ўқи, ухла ҳам, чунки зиммангда танангнинг ҳам ҳаққи бор, кўзингнинг ҳам ҳаққи бор, аёлингнинг ҳам ҳаққи бор», – деганлар. Исломда фарз қилинган рўза руҳий тарбия бўлиш билан бирга жисмоний тарбия ҳамдир. Бу муолажа инсон танасини тозалаш муолажасидир. Ҳозирги кунга келиб, табобат билимдонлари инсонга бир йилда бир курс очлик муолажасини олишни тавсия қилмоқдалар. Улар Исломдаги Рамазон рўзасидан бехабар ҳолатда бир курс 28-29 кун бўлишини ҳам таъкидламоқдалар. 
Кундалик беш маҳал намозда ҳам ажойиб жисмоний тарбия бор. Мусулмон киши ўз Роббига ибодат қилар экан, намозга тайёргарлик ҳамда намоз мобайнида ўзи сезмагани ҳолда талайгина жисмоний хатти-ҳаракатларни бажаради. Намоз қанча мукаммал адо этилса, бошқа жиҳатларидан ташқари мазкур жиҳати ҳам самарали бўлиб боради.

Маълумки, жисмоний тарбияда нафас масаласи бирламчи масала ҳисобланади. Машҳур тиббиёт академиги, россиялик Бутерина махсус тадқиқот олиб бориб, организмга тўғри, осон ва фойдали нафас олиш учун тана туришининг энг қулай вазиятларини аниқлаган ҳамда уларни нафас машқлари сирасига киритган. Буни қаранки, рўйхатнинг бошида турган машғулотлар айнан намоздаги қиём, руку, сажда ҳолатларига мос келади.
Ҳар бир нарсада энг мукаммал намуна бўлган Пайғамбаримиз Муҳаммад Мустафо соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳамма нарса оиладан бошланишини кўрсатиб, таълим-тарбия ва ислоҳотларни ўз оилаларидан бошлар эдилар. Жисмоний тарбия борасида у зот бизга яхши намуна бўлганлар. 
Оиша онамиз рохияллоҳу анҳо айтадилар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан сафардалигимда У киши билан югуриш ўйнаб, ўзиб кетдим. Вазним оғирлашганидан кейин У киши мендан ўзиб кетдилар, сўнг: «Ҳалиги билан биру бир бўлди», – деб қўйдилар».

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ёш авлоднинг жисмоний тарбиясига ҳам алоҳида эътибор берар эдилар. Зеро, келажак авлод соғлом ва кучли бўлиши учун, халқнинг эртаси буюк бўлиши учун жисмоний тарбия зарур. Абдуллоҳ ибн Ҳорис розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда у киши айтадилар: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Абдуллоҳ, Убайдуллоҳ ва бошқа кўпгина Аббоснинг авлодларини саф қилиб мусобақалаштирар, «Ким менга биринчи етиб келса, унга фалон-фалон нарса»,  –  дер эдилар. Улар (бир-биридан) ўзишиб келиб, У кишининг орқаларига, кўксиларига урилишар эди. У зот уларни ўпиб, ажратиб қўяр эдилар».
Асҳоби киромларнинг ораларида жисмоний машғулотлар, мусобақалар одатий ҳол эди. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам югуриш, кураш, сузиш, улов чопиш каби машғулотларга ҳам кўп эътибор берар эдилар. 
Салама ибн Акваъ розияллоҳу анҳу Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам билан ғазотдан қайтишаётгандаги воқеани шундай ҳикоя қилади: «Ансорлардан югуришда ҳеч ким ундан ўза олмаган бир киши бор эди. Бир пайт ўша киши: «Ким мен билан Мадинагача кимўзарга ўйнайди (мусобақа қиладиган борми)?» – деб қайта-қайта айтиб қолди. Мен унинг сўзини эшитиб: «Улуғни ҳурмат қилмайсанми (шарафлидан ҳайиқмайсанми) дедим. У: «Йўқ, фақатгина Расулуллоҳ бундан мустасно», – деди. Шунда мен: «Эй Аллоҳнинг Расули, изн беринг, мен у билан мусобақалашай», – дедим. У зот: «Хоҳласанг мусобақалашавер», – дедилар. Кейин унга: «Ўзингга келиб ол», – дедимда, сакраганча кетдим… Мадинага ундан олдин кириб бордим…». 
Абдуллоҳ ибн Зубайр розияллоҳу анҳу шундай дейди: «Умар ибн Хаттоб билан мусобақалашдим. Уни ютдим ва: «Каъбага қасамки, сени ютдим», – дедим. Кейин у мени ютиб қўйди ва: «Каъбанинг Роббига қасамки, сени ютдим», – деди. Кураш мусобақалари жоҳилият даврида ҳам бор бўлиб, Укоз бозори ёнида қабилалараро йиллик беллашувлар бўлиб турар эди. Араблар мазкур йиғинларни катта қизиқиш билан ўтказишар эди.  
Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу мусулмон бўлмай туриб ҳам курашчиларнинг энг машҳурларидан эди. Ислом ушбу машғулотни тасдиқ ва тарғиб қилиш билан бирга ундан кишилар одатланган ваҳшийлик, ахлоққа, инсонийликка зид нарсаларни чиқариб ташлади.

Рукона ибн Абду Язид Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан кураш тушади, У зот уни енгиб қўядилар ва у мусулмон бўлади. Имом Заҳабий: «Руконани Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам икки марта йиқитганлар», – дейди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Абул Асвад ал-Жумаҳий каби бақувват ва забардаст саҳобалар билан ҳам кураш тушар эдилар. Ёш саҳобаи киромлар ҳам кураш тушишар эди. Имом Ҳасан билан Имом Ҳусайн ҳам Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам олдиларида курашишар эди. Сузиш ҳақида гапирадиган бўлсак, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:  «Зикрдан бўлмаган ҳар бир нарса лағвдир ёки хатодир,  фақатгина тўрт нарса бундан мустасно: кишининг икки нишон орасида юриши (яъни ўқ отиш), от ўргатиши, ўз аҳли билан мулоаба қилиши ва сузишни ўрганиш», деганлар. Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу Шом амирига ёзган мактубларида: «Болаларингизга ўқ отишни ва сузишни ўргатинглар уларни отларингизга сакраб чиқишга буюринг»,  – деб айтган эканлар.

Имом Суютий сузиш фазилати ҳақида келган ҳадис ва асарларни жамлаб бир китоб қилган. Суютий жумладан қуйидагиларни зикр қилади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам асҳоблари билан бир кўлга тушдилар ва «Ҳар ким ўз соҳибига қараб сузсин», – дедилар. Кейин ўзлари Абу Бакр томон суздилар ҳамда унинг бўйнидан қучиб: «Агар мен ўзимга халил тутганимда Абу Бакрни тутган бўлар эдим, лекин у менинг соҳибимдир», – дедилар». Бошқа бир ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Мадинадаги бир ҳовлига ишора қилиб: «Онам билан шу ерга тушганмиз, мен Бану Адий ибн Нажжор қудуғида яхши сузганман», – деганлар. Ўшанда У зот олти ёш атрофида бўлганлар. Оталари Абдуллоҳнинг қабри шу ерда эди. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам улов мусобақасига ҳам алоҳида аҳамият берганлар. Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда қуйидагилар айтилган: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уловга тайёрланган отларга (Мадина ташқарисидаги) Ҳафё билан Санийятул вадо орасида, уловга тайёрланмаган отларга Санийятул вадо билан Бану Зурайқ масжиди орасида мусобақа уюштирдилар». Имом Термизий ривоятида Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳу: «Мен ғолиблардан бўлдим, кейин отим мени бир девор устига ирғитиб юборди», – деганлар. Ҳафё билан Санийятул вадо ораси 6-7 мил, Санийятул вадо билан Бану Зурайқ масжиди ораси тақрибан 1 мил бўлган. (1 мил 750 метрга тўғри келган).

Уқба ибн Омир розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қуйидаги сўзларни айтганлар: «Ўқ отинглар, от мининглар, мен учун отганингиз минганингиздан яхшироқдир». Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳарбий жисмоний машғулотларга асосий эътиборни қаратар эдилар. Зеро миллатнинг, юртнинг шарафли ҳимояси ҳам шунда. Бунга ўхшаш мисолларни яна кўплаб келтиришимиз мумкин. Аммо шунинг ўзи ҳам Исломнинг жисмоний тарбияга муносабатини билишга кифоя қилади.

Обиджон МИРҲАМИДОВ

Қибрай тумани,
 “Саъдулла ота” жоме

 масжиди имом-хатиби