عن أبي هريرة رضي الله عنه قال: قال رسول الله -صلّى الله عليه وسلم- : «انظروا إلى من هو أسفل منكم. ولا تنظروا إلى من هو فوقكم؛ فهو أجدر أن لا تَزْدروا نعمة الله عليكم» متفق عليه

 “Дунёвий неъматлар борасида  ўзингиздан қуйироқ даражадаги кишиларга қарангиз, ўзингиздан устунроқ кимсаларга боқмангиз, зеро бу Аллоҳнинг сизга берган неъматларига беписанд бўлмаслигингизга (шукр қилишингизга) сабаб бўлади” (Муттафақун алайҳ).

Муқаддас Ислом динимиз таълимоти бандаларни қаноатли бўлишга тарғиб қилади. Чунки қаноат шундай фазилатки, у битмас-туганмас хазина, тамом бўлмайдиган захира, у мол-дунёсиз бойлик, қўшин ва лашкарларсиз қудратдир.

Қаноат – Аллоҳ тақдир қилган қисматга инсоннинг рози бўлиши,  мол-дунё, бола-чақа ва сиҳат-саломатликда ўзидан куйироқдаги инсонларга қарашидир.

Бу Аллоҳнинг неъматларини таниш ва унинг шукрини адо этишга олиб борувчи энг яқин йўлдир.

Банда бу нарсаларда ўзидан юқоридагиларга назар солмаслиги лозим. Зеро, бу унинг ғам-қайғусини зиёда қилади. Тараддудга тушади. Охир-оқибат, Парвардигорининг неъматларига ношукурлик қилишига сабаб бўлади.

Соғлом киши, тўшакка михланиб шифтга термулиб ётган хастага боқсин…

Аллоҳ ризқини кенг қилган бадавлат киши фақирликдан азият чекаётган, ночорликдан нима қиларини билолмай боши қотган йўқсилга бир назар солсин…

Ўз юртида тинч-омон яшаётган киши, тинчликни қўлдан бой бериб, бир кун тинч яшаш учун борини беришга тайёр бўлган, бошига фалокатлар селдек ёғилиб турган қавмга қарасин!  Шунда у ўзининг нақадар бебаҳо неъматлар ичида яшаётганини мулоҳаза қилади.

Тошкент тумани “Холмуҳаммад ота” жоме масжиди
имом-хатиби Авазхўжа Баҳромов тайёрлади. 

ЎМИ Матбуот хизмати

ЎМИ Матбуот хизмати

Қуръон ўқувчи қори холис ният қилиши, тиловат одобларига амал қилиши лозим. У тиловат чоғида ўзини Аллоҳ таолога муножот қилаётгандек тутиши, Аллоҳни кўриб тургандек ҳолатда бўлиши керак. Гарчи у кўрмаса ҳам, Аллоҳ таоло бандани кўриб туради. Қуръон тиловати ва қориларнинг одоблари:

– Қироатдан олдин оғиз мисвок ёки бошқа воситалар билан тозаланади. Мисвокнинг энг афзали арок дарахтидан олинганидир. Аммо тишларни тозалашда бошқа воситаларни ҳам ишлатса бўлади.

Агар оғизда қон ёки бошқа нарсалар бўлса, уни ювиб ташламай Қуръон тиловат қилиш макруҳ саналади;

– Қуръон таҳоратли ҳолда ўқилади. Агар сув топилмаса, таяммум қилинади. Жунуб ва ҳайз кўраётган аёл бир оят ёки ундан кам миқдорда бўлса ҳам ўқиши ҳаром. Аммо ҳарфларни талаффуз қилмасдан, қалбдан ўтказса бўлади. Шунингдек, бундай ҳолда Мусҳафга назар солиш ҳам жоиз.

Жунуб ва ҳайз кўрган аёл тасбеҳ, таҳлил, таҳмид, такбир айтиши ва Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламга салавот йўллаши мумкин. Бу тоифадагилар мусибат етганда Қуръон оятини ният қилмаган ҳолда “иннаа лиллааҳи ва иннаа илайҳи рожиъун”, дейиш жоизлигига уламолар иттифоқ қилишган. Шунингдек, улар уловга минишда “субҳааналлазий саххоро ланаа ҳаазаа ва маа куннаа лаҳув муқринийн”, деб айтишлари ва фақат дуо нияти билан “роббанаа аатинаа фид-дунйаа ҳасанатав-ва фил-аахирати ҳасанатав-ва қинаа азаабан-наар”, дейишлари ҳам жоиз;

– Қироат қилинадиган жой пок ва озода бўлиши лозим. Шунинг учун кўп уламолар масжидда Қуръон ўқиш мустаҳаб деганлар. Чунки масжид доимо озода бўлади. Бунда масжиднинг ҳурмати ва шарафи ҳам эътиборга олинади;

– Қуръон ўқувчи қироатни бошлашдан аввал “аъузу биллааҳи минаш-шайтонир рожийм”, дейди. Бу фикр жумҳур уламоларнинг сўзларидир.

Аллоҳ таоло айтади:

فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ  فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ

“Қачон Қуръон ўқисанг, малъун шайтон (васвасаси)дан Аллоҳ паноҳ беришини сўрагин!”  (Наҳл, 98).

Кўпчилик салаф уламолар тааввузни “аъузу биллааҳис-самийъил ъалийми минаш-шайтонир рожийм” тарзида айтишарди. Ушбу сийға (шакл) ҳам мақбул, лекин энг афзали биринчисидир (яъни, “аъузу биллааҳи минаш-шайтонир рожийм”).

Хоҳ намозда ёки бошқа ҳолатда бўлсин қироат аввалида таъаввузни айтиш мустаҳаб, вожиб эмас. Шунингдек, Тавба сурасидан бошқа ҳамма суралар аввалида “بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ” яъни, “бисмиллааҳир-роҳмаанир-роҳийм”ни айтиш лозим. Агар басмалани тарк қилса, кўпчилик уламоларнинг фикрича, Қуръоннинг одобини бузган ҳисобланади;

– Агар қори адашиб кетмаса, Қуръонни йўлда ёки сафарга кетаётганида қироат қилиши жоиз. Агар қироатда хаёли чалғиса ёки янглишса, у ҳолда йўлда тиловат қилиш макруҳ

وَعَنْ حُمَيْدٍ الأَعْرَجِ عَنْ مُجَاهِدٍ قَالَ: إِذَا تَثَاوَبْتَ وَأَنْتَ تَقْرَأُ فَأَمْسِكْ عَنْ الْقِرَاءَةِ حَتَّى يَذْهَبَ عَنْكَ. رَوَاهُ الْبَيْهَقِيُّ فِي شُعَبِ الإِيْمَانِ.

Ҳумайд Аърож Мужоҳиддан ривоят қилади: “Ўқиётганингда эснасанг, эснаш тўхтагунича қироат қилмай тур” (Байҳақий “Шуабул-иймон”да ривоят қилган).

Демак, эснаётганда Қуръон ўқиш мумкин эмас. Бунда тиловатни тўхтатиб туриб, оғизни ўнг қўл билан ёпиш керак. Бу ҳам одобдандир;

– Намоздан ташқари ҳолатда ҳам қиблага юзланиб тиловат қилиш мустаҳаб.

– Қуръон ўқувчи қори сокин ва виқор билан, бошини қуйи солиб, ўзини худди устози олдида ўтиргандек тутиши лозим.

Аллоҳ таоло айтади:

لِّأُوْلِي الألْبَابِ  خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لآيَاتٍ  إِنَّ فِي

الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللّهَ قِيَاماً وَقُعُودا وَعَلَىَ جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ

رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذا بَاطِلاً سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّار

“Албатта, осмонлар ва Ернинг яралишида ҳамда кеча ва кундузнинг алмашиниб туришида ақл эгалари учун (бир яратувчи ва бошқариб тургувчи Зот мавжуд эканига) оят-аломатлар бордир. Улар турганда ҳам, ўтирганда ҳам, ётганда ҳам Аллоҳни зикр қиладилар ҳамда осмонлар ва Ернинг яралиши ҳақида тафаккур қилиб (дейдилар): “Парвардигоро, бу (борлиқ)ни беҳуда яратганинг йўқ! Сен (беҳуда бирон иш қилишдан) поксан! Ўзинг бизни жаҳаннам азобидан асрагин!” (Оли-Имрон, 190-191).

Абу Мусо Ашъарий розияллоҳу анҳу: “Мен Қуръонни намозда ҳам, ётоғимда ҳам ўқийман”, деган.

Жундуб ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қуръонни унга қалбларингиз улфат бўлиб турганда қироат қилинг. Қачон ихтилоф қилсангиз туриб кетинг”, дедилар” (Икки шайх ривоят қилган).

Ушбу ҳадиси шарифни уламоларимиз икки хил таъвил қилганлар.

Биринчи таъвил: Қуръоннинг маънолари ҳақида иттифоқ бўлиб турганингизда қироат қилинг. Агар ихтилоф қилиб қолсангиз, талашиб-тортишиб жанжаллашмасдан ўрнингиздан туриб кетинг.

Иккинчи таъвил: Қуръонни қалбингиз унга иштиёқ қилиб, ошиқ бўлиб турганда ўқинг. Қачон малол кўришни сезсангиз ўрнингиздан туриб кетинг.

Албатта, бу икки маънога ҳам амал қилмоқ керак.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳ чиройли овозли набийнинг овоз чиқариб Қуръонни оҳангли қилиб ўқиганига қулоқ солганчалик ҳеч бир нарсага қулоқ солмаган”, дедилар” (Учовлари ривоят қилган).

Ушбу ҳадиси шариф Қуръони каримни қоидаси билан чиройли қилиб қироат қилиш жуда ҳам марғуб амал эканига далилдир.

Абу Довуд ва Бухорийнинг ривоятида:

“Қуръонни овозларингиз ила зийнатланглар. Ким Қуръонни оҳанг билан ўқимаса биздан эмас”, дейилган.

Қуръони каримни қоидага мувофиқ қилиб оҳанг билин ўқимоқ даркор. Ким тажвид қоидаларига ва оҳанг билан қироат қилишга амал қилмаса макруҳ ишни қилган бўлади. Баъзи уламолар бу ишни ҳаром, ўшани қилган одам гуноҳкор, деганлар.

Қуръони каримни қоидага риоя қилмай ўқиётганларни кўрган кишилар уларга бу иш нотўғри эканини тушунтирмоғи лозим.

Аллоҳ таоло:

وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلاً

“Ва Қуръонни тартил билан тиловат қил” (Муззаммил, 4), деган.

Шарҳ: Қуръонни тартил билан ўқиш деб уни дона-дона қилиб, ҳар бир ҳарфини ўз ўрнидан чиқариб, оятларини алоҳида-алоҳида қилиб, тажвид қоидалари асосида ўқишга айтилади.

Қуръонни тартил билан ўқишга бўлган фармони илоҳий барча мўмин- мусулмонларга оммавий фармондир. Муҳаммад алайҳиссаломга Жаброил алайҳиссалом Қуръонни тартил билан ўқиб берганлар. Ўз навбатида Пайғамбар алайҳиссалом умматларига тартил билан ўқиб берганлар.

Мусулмон уммати эса авлоддан авлодга ўз Пайғамбаридан қандоқ қилиб олган бўлса, шундоқ ўтказиб келмоқда. Қориларимиз Қуръон қироати қоидаларини тартибга солиб китоблар қилишган. Бу қоидаларни билиш ҳар бир мусулмон учун зарур. Шунинг учун ҳар бир мусулмон тажвид қоидалари бўйича бир китоб ўқимоғи, Қуръон тиловатини тажвид илмига эга бўлган қорилардан ўрганмоғи лозим.

Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “У кишидан, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қироатлари қандоқ бўлган, деб сўралганда, чўзиб ўқиш бўлган, деди ва Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм, деб бисмиллаҳни чўзиб, ар-Роҳманни чўзиб, ар-Роҳиймни чўзиб қироат қилди» (Бухорий ва Абу Довуд ривоят қилган).

Шарҳ: Албатта, Аллоҳ таоло Қуръони каримни Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга Жаброил алайҳиссалом орқали нозил қилган. У зот Қуръони каримни қандоқ қилиб қабул қилиб олган бўлсалар, худди шундоқ қилиб ўз саҳобаларига ўргатганлар. Саҳобаи киромлар эса худди ушбу ривоятда Анас розияллоҳу анҳу ўргатаётганларидек тобеинларга ўргатганлар. Ана шу тарзда Қуръони карим ва унинг қироати авлоддан авлодга омонат ила ўтиб келмоқда.

Хулоса килиб айтганда, Қуръони карим тиловати Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг тиловатларига ўхшаши керак. Бунинг учун эса Қуръони карим ва унинг қироатини силсиласи Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга етиб борадиган устоздан ҳар бир ҳарфни, ҳар бир сўзни, ҳар бир оятни ўрганиш лозим бўлади.

Азизахон МЎМИНОВА,

Хадичаи Кубро ўрта-махсус ислом билим юрти талабаси

Булунғур туманидаги тарихий аҳамиятга эга тепаликлар сақланиб қолиниб туристлар ташриф буюрадиган жойларга айлантирилади. Яқинда Археология инситути вакиллари ҳамда кўчмас мулк ва ер тузиш кадастри туман бўлими ходимларидан иборат ишчи гуруҳ томонидан мавжуд тепаликлар кўздан кечирилди.
- Бундай тепаликларни қайта ўрганишдан мақсад уларни сақлаб қолиш ва келажак авлодга етказишдан иборат, - дейди Самарқанд Археология институти катта илмий ходими Б. Сайфуллаев “Булунғур ҳаёти” газетасига берган интервьюсида. - Мисол учун, “Шероз қалъа”ни олайлик. Бу эски тепалик аслида маҳобатли қалъа бўлган. Бир неча йил илгари бу ерда олиб борган изланишларимиз чоғида кўплаб қадимий буюмлар топилган эди. Бугун ҳам бир нечта намуналар топиб олдик. Келгусида бу каби жойларда музей ва унга келувчи йўлаклар барпо қилинади.
Митан қишлоғидаги халқ тилида “Пишактепа” ва “Жалпоқтепа” деб аталувчи ҳамда “Нурли йўл” маҳалласидаги номсиз тепа ҳам ўрганилганда ўз даврига оид сопол буюм бўлаклари топилди. Шунингдек, “Бўдана” маҳалласидаги “Ғиштли ота” масжиди, “Мингтепа” маҳалласидаги “Минтгтепа” ва “Мингтепа 2”, “Мингтепа қабристони”, яъни халқ тилида “Мозортепа” деб аталувчи тепаликлар ўрганилди. “Боғбон” маҳалласидаги “Кампиртепа”, “Кампиртепа 2” ва “Ботботтепа” тепаликлари ҳам қадим тарихга эга эканига яна бир бор ишонч ҳосил қилинди.
“Зарафшон” нашри билдиришича, келажакда ушбу жойлар зиёратгоҳ ва тарихий обидалар қаторига киритилиши, улар давлат муҳофазасига олиниши кўзда тутилган бўлиб, уларнинг харитаси ҳам ишлаб чиқилмоқда.
Бундай тепаликларни бир-неча йил илгари қишлоқларимизда кўплаб учратиш мумкин эди, деб ёзади, мақола муаллифи Воҳид Ўрозалиев. Уларнинг айримлари одамларнинг эътиборсизлиги, тупроқ ва атрофидаги ерлардан тартибсиз фойдаланиши натижасида йўқолиб кетган. Энди мавжудларини сақлаб қолиш, давлат муҳофазасига олиш борасида аниқ чора-тадбирлар ишлаб чиқилади.
- Тепаликларнинг атрофида шу ерда яшовчи аҳоли томонидан эгалланган ер бўлса, қурилган девор ёки асос олиб ташланади, - дейди А.Юсупов. – Экилган дарахтлар тартибга келтирилади. Ички туризмни йўлга қўйиш учун, майдоннинг ўлчами ва унга олиб борувчи йўлакнинг харитаси тузиб чиқилади.

Ўзбекистон мусулмонлар идораси матбуот хизмати