Азиз Қуръон мухлислари галдаги қорилар мусобақасининг вилоят босқичлари 3 март, шанба куни Бухоро ва 4 март, якшанба куни Навоий вилоятларида бўлиб ўтади. Айни пайтда икки вилоятда ҳам мусобақага тайёргарлик авжида, ташкилий ва ижодий гуруҳлар Қуръон тадбирини гўзал ўтиши учун барча имкониятларини ишга солишмоқда.
Уламоларимиз баён этишларича, Қуръон каримнинг мўмин-мусулмон банда устидаги ҳақлари қуйидагилар: 1. Қуръонга имон келтириш. 2. Қуръон ўқиш. 3. Қуръон ёдлаш. 4. Қуръон тинглаш. 5. Қуръонни тадаббур қилиш. 6. Қуръонга амал қилиш. 7. Қуръон илмларини одамларга етказиш. 8. Қуръон билан даволаниш.
Мана шу ҳақларнинг энг асосийси Қуръон ўқишдир. Қуръонни тиловат қилиш энг катта ҳақлардан. Аллоҳ таоло Расули акрам ва у зотнинг умматларини Қуръон ўқишга буюрган.
Уламолар, мўмин-мусулмон киши Қуръонни ойда бир марта хатм қилишини тавсия этишган. Қуръон тиловати ҳар бир мўминнинг кундалик вазифаси бўлиши керак. Қуръон фақат қорилар ё кексалар ўқийдиган Китоб эмас. Қуръон ўқишни Аллоҳга ва охират кунига имон келтирган ҳар бир банда билиши керак.
Қуръонни қалбга жо айлаш, Каломуллоҳни яхши кўриш инсонни икки дунё саодатига етиштиради. Шундай экан, барча Қуръон ихлосмандларини эрта-индин Бухоро ва Навоийга таклиф этамиз, Қуръоний зиёфатга марҳабо, азизлар!
Бизни кузатишда давом этинг, сараланган қори ва қорияларнинг республика босқичига чиқиш учун ҳаяжонли жидду жаҳдларини тамоша қилиб, файз-баракадан насиба олинг.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

2 март куни Ўзбекистон мусулмонлари идорасида Ўзбекистон ёшлар тадбиркорлигини қўллаб-қувватлаш маркази билан ҳамкорликда “Ҳалол касб – фаровонлик омили” мавзусида семинар-тренинг бўлиб ўтди. Ушбу тадбир жорий йилни “Фаол тадбиркорлик, инновацион ғоялар ва технологияларни қўллаб-қувватлаш йили”, деб эълон қилиниши муносабати билан Ўзбекистон мусулмонлари идораси ва Ўзбекистон ёшлар иттифоқи Марказий Кенгаши ўртасида тузилган Меморандум доирасида ўтказилди.
Тадбирда Ёшлар иттифоқи вакиллари, ёш тадбиркорлар, соҳа мутахассислари, диний таълим муассасалари профессор-ўқитувчилари, уламолар, имом-хатиблар, Тошкент ислом институти ва мадрасалар талаба-ёшлари иштирок этди.
Учрашувда Ислом динида баён қилинган тижоратнинг қонун-қоидалари, одоблари ҳамда ҳалол меҳнат инсоннинг икки дунёсини обод қилиши ҳақида сўз юритилди. Тўғри касб-кор орқали қут-барака келиши, ҳалол тирикчилик ибодат даражасига кўтарилгани, унга катта ажр-савоблар ато этилиши тўғрисида маълумотлар берилди. Ўз навбатида бугун Давлатимиз раҳбари томонидан тадбиркорларга кенг йўл очилгани, қулайликлар берилгани, қўллаб-қувватловчи чоралар кўрилгани ҳамда турли сунъий тўсиқ ва чекловлар олиб ташланганини алоҳида таъкидланди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари Шайх Абдулазиз Мансур мулоқотда сўзга чиқиб, тижорат билан шуғулланувчи инсон энг аввало нияти тўғри бўлиши, яъни ҳалол меҳнати билан аввало оиласини покиза ризқ ила боқиши, жамият ва юртга фойда келтириши лозимлигини тушунтирди.
Зеро, ҳалол касб обод турмуш гаровидир. Инсон ўз қўл меҳнати орқали ризқ талаб қилиши эса вожиб амалдир. Аллоҳ таоло марҳамат қилиб айтади: “Эй имон келтирганлар! Мол-мулкларингизни ўртада ноҳақ (йўллар) билан емангиз! Ўзаро розилик асосидаги тижорат бўлса, у бундан мустасно” (“Нисо” сураси, 29-оят).
Тадбирда диний идора масъул ходими Исоқжон Бегматов сўзга чиқиб, тижорат қилишда керакли билим ва диний кўрсатмаларга риоя этиш, бировнинг ҳақидан эҳтиёт бўлиш ҳамда дуруст савдо билан нодуруст савдони ажратиш зарурлигини изоҳлади. Шунингдек, савдо-сотиқ борасидаги Ислом дини кўрсатмалари, ҳалол-ҳаромнинг фарқлари, ўтмишдаги ибратли воқеалар ва улуғлар ўгитидан намуналар келтирди. Жумладан, Ҳазрат Умар розияллоҳу анҳу даврларида тобеинларнинг улуғлари бозорларни айланишлари ва бозордаги сотувчилардан тижоратга доир масалаларни сўрашлари, жавоб беролмаганларни то ўрганиб келмагунча бозордан четлатилганини сўзлаб берилди.
Исоқжон Бегматов сўзида давом этиб, агар тадбиркор ҳалолликни шиор қилиб меҳнат қилса, келишмовчиликлар барҳам топишини айтиб, инсонлар орасида бир-бирга ишонч ва ишда барака бўлишини айтди. Эрта тонгдан покиза ризқ топаман, оиламни боқаман, деган пок ниятда йўл олган кишига Аллоҳ таоло ҳузурида катта савоблар ёзилиши, Ҳазрати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг: “Ким ҳалол меҳнат қилиб, ҳориб чарчаган холда тунаса, гуноҳлари кечирилган холда тунайди”, деган ҳадиси шарифларининг мазмун-моҳиятини тушунтирди.

Ҳақиқатан, ҳар бир пайғамбар ўз қалбини Аллоҳ зикри банд қилиб, ҳалол меҳнат ила ризқ топишни ўз бурчи деб билган. Одам алайҳиссалом деҳқончилик, Идрис алайҳиссалом темирчилик, Мусо алайҳиссалом чўпонлик қилганлар. Ҳазрати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам тижорат билан шуғулланганлар.
Пайғамбарлардан мерос қолган ушбу қадрият кейинчалик валий зотлар томонидан давом эттирилган. Улуғ зотлар ушбу анъанага садоқат билан ёндошишган. Азиз авлиёлар ишсиз, маълум касб-ҳунар эгаси бўлмаган инсонларни муридликка қабул қилмаганлар, ўзлари албатта бирор касб-ҳунар билан машғул бўлганлар. Хожа Али Рометаний – тўқувчи, Муҳаммад Бобойи Самосий – боғбон, Саййид Амир Кулол – кулол, Баҳоуддин Нақшбанд – наққош, тўқувчи, Хожа Убайдуллоҳ Аҳрор – чорвадор ва савдогар бўлишган.
Бу анъана асрлар давомида қалбини имон ҳаловати, жисмини меҳнат роҳати билан озиқлантирган комил инсонларнинг кўпайишига катта омил бўлган.

Сўзга чиққан нотиқлар бугунги кунда дунё аҳолисининг тахминан 1,8 миллиардини, яъни ер аҳолисининг 24 фоизини мусулмонлар ташкил этиши, “Ҳалол” белгиси остида ишлаб чиқарилаётган маҳсулотлар ва хизматларга талабнинг ошаётгани, ҳатто, Европа, АҚШ, Австралия, Канада, Хитой, Ҳиндистон, Лотин Америкаси давлатлари ҳам бу масалага алоҳида эътибор қаратилаётганини қайд этишди.
Бугунги кунда мўмин-мусулмонлар томонидан ҳалол, покиза озиқ-овқат маҳсулотлари ва хизматларга бўлган талаб ортиб бораётгани ҳамда ишлаб чиқарувчилар томонидан “Ҳалол сертификат” жорий этиш бўйича мурожаатларни инобатга олиб, “Ўзстандарт” агентлиги томонидан “Ҳалол” стандарти қабул қилингани, “Ҳалол сертификат” йўриқномаси ва ушбу иш билан бевосита шуғулланадиган уламолар ҳайъати тузилганини маълум қилинди.

Тадбир якунида ёш тадбиркорларнинг қизиқтирган саволларига Ўзбекистон мусулмонлари идораси уламолари томонидан батафсил жавоб берилди. Шу билан бирга ҳалол тадбиркорлик сир-асрорларини билиш масаласида диний идоранинг эшиклари улар учун ҳар доим очиқ экани, ҳар қандай савол ёки масала юзасидан бевосита идора масъул ходимларига ёки идоранинг расмий muslim.uz портали орқали ҳам мурожаат этишлари эслатиб ўтилди.
Шундан сўнг тадбир иштирокчилари “Ҳазрати Имом” мажмуасидаги тарихий обидалар, осори атиқалар ва маънавий меросларимизни зиёрат қилиб, руҳий қувват олишди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати

“Қуёш оғишидан то тун қоронғусигача намозни мукаммал адо қилинг ва тонгги ўқишни (бомдод намозини) ҳам (адо қилинг). Зеро, тонгги ўқиш (фаришталар) ҳозир бўладиган (намоз)дир” (Исро, 78).

Барча муфассирлар бу оят кундалик беш вақт фарз намозларга ишора эканига ижмо қилган.

Уламолар оятдаги “оғиш” (“дулук”) сўзи тафсирида икки хил фикр билдирган. Биринчиси – қуёшнинг оғиши. Ҳазрат Умар ўғли Абдуллоҳ, Абу Ҳурайра, Ибн Аббос розияллоҳу анҳум ва бошқа бир гуруҳ тобеий олимлар шу фикрни айтишган.

Иккинчиси – кун ботиши. Бу фикрни ҳазрат Али, Ибн Масъуд, Убай ибн Каъб розияллоҳу анҳум айтган. Ибн Масъуд розияллоҳу анҳу оятдаги ушбу калима тафсирида бундай деган: “Жоним изнида бўлган Зотга қасам, у (вақт) рўзадорнинг оғзини очиши ва (шом) намози вақтидир” (Табарий).

Ибн Атийя айтади: «“Дулук” луғатда майл, мойиллик маъносини англатади. Унинг боши қуёшнинг оғиши, охири кун ботишидир. Яъни, оғишдан то кун ботгунигача бўлган вақт “дулук” дейилади. Чунки бу пайтда қуёш (ғарбга) мойил бўлади. Бу вақт ичида пешин, аср ва шом намозлари ўқилади. Тўғрироғи, шом тун қоронғуси тушишидир. Зеро, “тун қоронғуси” (“ғосақул лайл”) ибораси қош қорайган, (қоронғулик чўккан) вақтга нисбатан қўлланади. Бу вақт оралиғида шом билан хуфтон намозлари ўқилади».

“Қуръанал фажри”дан (“тонгги ўқиш”) мурод бомдод намози эканига муфассирлар иттифоқ қилишган. Бомдод намозининг бундай номланиши ҳақида турли фикрлар бор.

Фахриддин Розий оят тафсирида бундай ёзади: “Бу оят бомдод намозида бошқа намозлардан кўра узунроқ қироат қилишга тарғибдир. Шунга асосан, фуқаҳолар бомдод намозида узунроқ қироат қилишни суннат дейишган”.

“Зеро, тонгги ўқиш (фаришталар) ҳозир бўладиган (намоз)дир”.

Имом Термизий Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бу оятни тафсир қилиб: “Унга тунги ва тонгги фаришталар гувоҳ бўлади” деганлар». Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу Пайғамбаримиз алайҳиссаломдан нақл қилади: “Жамоат билан ўқилган намоз фазилати ёлғиз ўқилган намоздан йигирма беш баробар ортиқдир. Тунги ва тонгги фаришталар бомдод намозида тўпланади” (Имом Бухорий ривояти).

Кўп олим бу оят тафсирида бундай деган: “Кеча ва кундуз фаришталари бомдод намозида имомнинг ортида туради. Жамоат бомдод намозини ўқиётганида, кеча фаришталари ҳали осмонга кўтарилмасдан кундуз фаришталари ер юзига тушади. Имом бомдод намозини тугатгач, кундуз фаришталари ерда қолади, кеча фаришталари осмонга кўтарилади. Улар: “Парвардигоро, бандаларинг Сенга ибодат қилаётганида улардан айрилдик”, дейишади. Кундуз фаришталари эса: “Эй Раббимиз, бандаларинг олдига тушганимизда улар намоз ўқиётган эди”, дейишади. Аллоҳ таоло у фаришталарга: “Гувоҳ бўлинг, Мен уларни кечирдим, гуноҳларидан ўтдим”, деб марҳамат қилади” (“Мафотиҳул ғайб”).

Оятни яна бундай шарҳласа бўлади: Тунги уйқудан сўнг инсоннинг фикру хаёлида ёмон ўйлар қолмайди, улар тоза бўлади. Покланиб, тоза фикр, мусаффо ақл билан уйғонган одам кунни Аллоҳ таолога ибодат (бомдод намозини ўқиш) билан бошласа, онги ва кўнглида покиза ва соф туйғулар нақшланади. Бунинг самараси ўлароқ, тоат-ибодатга майли ортади, Яратганга яқинлиги ортиб, нафсоний истаклари заифлашади. Бу ҳол тонгда ширин уйқудан кечиб, бомдодга туришни одатга айлантира олган инсонда рўй беради.

Албатта, эрта тонгда уйғониш нафсга оғир келади.

Демак, фаришталар Аллоҳ таоло ҳузурида бизнинг фойдамизга гувоҳлик беришини, энг муҳими, Раббимизнинг мағфиратига эришишни истасак, барча намозлар, айниқса, аср ва бомдод намозларини жамоат билан адо этишга ғайрат қилишимиз зарур.

Табарий, Қуртубий ва Фахриддин Розий тафсирлари асосида

Нўъмон АБДУЛМАЖИД тайёрлади.

ЎМИ Матбуот хизмати

 بسم الله الرحمن الرحيم

ЖАННАТ- ОНАЛАР ОЁҒИ ОСТИДА

Муҳтарам жамоат! Оналаримизни бошга кўтаришга, уларга ҳамиша шафқатли, хокисор бўлишга, хизматларини қилишга буюрилганмиз. Фарзандини тўққиз ой қорнида авайлаб кўтариб юриш, ҳомиладорликнинг қийноқ-азобларига бардош бериш, туғиш чоғида бир ўлиб-бир тирилиш, туққанидан сўнг икки-уч йилгача бағридан бўшатмай, қўлидан қўймай ардоқлаб парваришлаш, боласи учун бир тунни бир неча бўлакка бўлиб оромдан кечиш, ҳатто улғайиб, уйли-жойли бўлиб кетганида ҳам меҳрини, шафқатини, марҳаматини аямаслик фақат оналаргагина хос илоҳий фазилатдир. Аллоҳ таоло она зотини улуғлаб, унинг меҳнатини қадрлаш учун одам фарзандининг эътиборини унга қаратиб,  Аҳқоф сурасида шундай марҳамат қилади:

وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ إِحْسَانًا حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهًا وَوَضَعَتْهُ كُرْهًا وَحَمْلُهُ وَفِصَالُهُ ثَلَاثُونَ شَهْرًا

(سورة ﺍﻷحقاف/15آية)

яъни: “Биз инсонни ота-онасига яхшилик қилишга буюрдик. Онаси уни (қорнида) қийналиб кўтариб юрган ва уни қийналиб туққандир. Унга ҳомиладорлик ва уни (сутдан) ажратиш (муддати) ўттиз ойдир…”.

Она зотини фарзандига ўта меҳрибонлиги ҳақида Оиша розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда қуйидагича келади:

عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا قَالَتْ: جَاءَتْنِى مِسْكِينَةٌ تَحْمِلُ اِبْنْتَيْنِ لَهَا، فَأَطْعَمْتُهَا ثَلاَثَ تَمَرَاتٍ، فَأَعْطَتْ كُلَّ وَاحِدَةٍ مِنْهُمَا تَمْرَةً وَرَفَعَتْ إِلَى فِيهَا تَمْرةً لتَأَكُلَهَا، فَاسْتَطْعَمَتْهَا اِبْنَتَاهَا، فَشَقَّتْ التَّمْرَةَ الَّتِي كَانَتْ تُريدُ أَنْ تَأْكُلَهَا بَيْنَهُمَا، فَأَعْجَبَنِىْ شَأْنُهَا، فَذَكَرْتُ الَّذِيْ صَنَعَتْ لِرَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: "إنَّ اللَّهَ قَدْ أَوْجَبَ لَهَا بِهَا الْجنَّةَ، أَوْ أَعْتَقَهَا بِهَا مِنَ النَّارِ"

(رواه الإمام مسلم)

яъни: “Ҳузуримга бир мискина аёл икки қизини кўтариб келди. Шунда унга учта хурмо бердим. У ҳар бир қизга биттадан хурмо берди. Бир дона хурмони емоқчи бўлиб, оғзига тутди. Икки қиз уни ҳам беришини сўрашди. У ўзи емоқчи бўлган хурмони иккига бўлиб, икковига берди. Унинг ҳоли мени ажаблантирди. Унинг қилганини Расулуллоҳ (с.а.в)га айтдим. Шунда Расулуллоҳ (с.а.в) “Бунинг учун Аллоҳ унга жаннатни вожиб қилди ёки уни дўзахдан озод қилди”, дедилар” (Имом Муслим ривояти).

Демак, фарзандларини дунёга келтириш, кейин боқиб катта қилишда бемисл матонат ва фидоийлик кўрсатувчи оналаримизнинг ҳурматини жойига қўйиш, улар олдида ҳамиша ўзини хоксор тутиш, уларга ёқимли гапларни сўзлаш, уларнинг ҳаққига дуолар қилиб туриш фарзанднинг энг муҳим бурчларидандир.

Муовия ибн Жоҳима (р.а.)дан ривоят қилинган ҳадисда қуйидагича келади:

عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ جَاهِمَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّهُ جَاءَ إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللهِ أَرَدْتُ أَنْ أَغْزُوَ، وَقَدْ جِئْتُ أَسْتَشِيْرُكَ؟ فَقَالَ:"هَلْ لَكَ أُمٌّ"؟ قَالَ: نَعَمْ، قَالَ:"فَالْزَمْهَا فَإِنَّ الْجَنَّةَ تَحْتَ رِجْلَيْهَا"

(رواه الإمام النسائي والإمام الحاكم)

яъни: Муъовия ибн Жоҳима (р.а)дан ривоят қилинади, у зот Пайғамбаримиз (с.а.в)нинг ҳузурларига келиб, эй Расулуллоҳ, мен ғазотга бормоқчи эдим, маслаҳатингизни олишлик учун келдим, деди. Пайғамбаримиз (с.а.в): “Онангиз борми?”, дедилар. У киши: “Ҳа”, деди. Шунда Пайғамбаримиз (с.а.в): “Онангизни хизматларини ғанимат билинг, чунки жаннат унинг оёғи остидадир”, дедилар (Имом Насаий ва Ҳоким ривояти).

Ҳадиси шарифни шарҳлаган уламоларимиз шундай дейдилар: “Сен жаннатдаги насибангга фақат онанг орқалигина етишасан. Шундай экан, унинг розилигини олишга ҳаракат қилгин”.

Ибни Ҳажар Асқалоний  (р.а) ўзларини “Ал-исоба” номли китобларида шундай дейдилар: ”Оналарни ҳурмат ва эҳтиром қилиш, уларга ғамхўр ва меҳрибон бўлиш, уларни олдиларидаги фарзандлик бурчини адо қилиш биз умматларга Пайғамбаримиз (с.а.в.)дан меросдир. Пайғамбаримиз (с.а.в.)нинг гўдаклик пайтларида оналари оламдан ўтганликлари учун Пайғамбаримиз (с.а.в.)га онанинг хизматини қилиш насиб этмаган, бироқ У зотни эмизган Ҳалима онамиз Пайғамбаримизни ҳузурларига келганларида ўрниларидан туриб, кийиб турган ридоларини Ҳалима онамизга тўшаб, устига ўтқизар эдилар”.

حِيْنَ سِيْقَ إِلَيْهِ السَّبْيُ مِنْ هَوَازِنَ كَانَتْ الشَيْمَاءُ بِنْتُ حَلِيْمَةَ فِيْهِمْ فَلَمَّا اِنْتَهَتْ إِلَى رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَتْ: يَا رَسُولَ اللهِ إِنِّي لَأُخْتُكَ مِنَ الرَّضَاعَةِ وَعَرَّفَتْهُ بِعَلاَمَةٍ عَرَّفَهَا صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَبَسَطَ لَهَا رِدَاءَهُ، وَدَمَعَتْ عَيْنَاهُ وَقَالَ لَهَا: هَهُنَا، فَأَجْلَسَهَا عَلَى رِدَائِهِ وَخَيَّرَهَا بَيْنَ أَنْ تُقِيْمَ مَعَهُ مُكْرَمَةً مُحَبَّبَةً أَوْ أَنْ تَرْجِعَ إِلَى قَوْمِهَا، فَأَسْلَمَتْ وَرَجَعَتْ إِلَى قَوْمِهَا، وَأَعْطَاهَا رَسُولُ اللهِ نَعَماً وَشَاةً وَثَلَاثَةَ أَعْبُدٍ وَجَارِيَةٍ

 (كتاب الإصابة لابن الحجر الاسقلاني)

Расулуллоҳ (с.а.в)нинг ҳузурларига Ҳавозин асирлари олиб келинганда, уларнинг орасида Пайғамбаримизни эмизган Ҳалима онамизнинг Шаймо исмли қизлари ҳам бор эди. Шунда Шаймо Пайғамбар (с.а.в)га У зотга таниш бўлган бир белги орқали ўзини таништириб, “Эй Аллоҳнинг Расули мен сизни эмикдош синглингизман”, деди. Шунда, беихтиёр Расулуллоҳ (с.а.в)нинг кўзларидан севинч ёшлари балқиб чиқди, ридоларини тўшаб: “Мана бу ерга ўтиринг”, дедилар ва унга хоҳласа У зотнинг ҳузурларида иззат-икром кўриб яшаш, хоҳласа ўз қавмига қайтиш ихтиёрини бердилар. Шаймо Пайғамбаримиз (с.а.в)дан бундай ҳурмат ва эҳтиромни кўриб мусулмон бўлди ва ташаккур айтиб ўз қавмига қайтишини билдирди. У зот алайҳиссалом унга бир нечта туя ва қўйлар ҳамда учта қул ва чўри ҳадя қилиб, кузатдилар. Пайғамбаримиз (с.а.в) эмикдош сингилларига бундай иззат-эҳтиром қилишларини сабаби оналари Ҳалима онамизнинг ҳурматларидан эди (“Ал-исоба” китоби). 

Имом Баззор ривоят қилган ҳадисда шундай дейилади:

أَنَّ رَجُلًا كَانَ بِالطَّوَافِ حَامِلًا أُمَّهُ يَطُوفُ بِهَا فَسَأَلَ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ هَلْ أَدَّيْتُ حَقَّهَا؟ قَالَ: "لَا وَلَا بِزَفْرَةٍ وَاحِدَةٍ!"

(رواه الإمام  البزار)

яъни: Бир киши онасини елкасида кўтариб Байтуллоҳни тавоф қилдирар эди. Тавофни тугатгач: “Онамнинг мендаги ҳаққини адо этдимми?” деб сўради. Расулуллоҳ (с.а.в): “Йўқ, сен тўлғоқ азобидаги бир марта оҳ уришининг ҳаққини ҳам адо этолмадинг”,  дедилар.

عَنْ ابْنِ عُمَرَ، أَنَّ رَجُلاً أَتَى النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللهِ، إِنِّي أَصَبْتُ ذَنْبًا عَظِيمًا فَهَلْ لِي تَوْبَةٌ؟ قَالَ: هَلْ لَكَ مِنْ أُمٍّ؟ قَالَ: لاَ، قَالَ: هَلْ لَكَ مِنْ خَالَةٍ؟ قَالَ: نَعَمْ، قَالَ: "فَبِرَّهَا"

(رواه الإمام  الترمذي)

яъни: Бир киши қайғуга ботиб, Расулуллоҳ (с.а.в) ҳузурларига борди ва: “Эй Расулуллоҳ! Мен катта гуноҳ қилиб қўйдим, менинг тавбам қабул бўлармикин?" деди. Расулуллоҳ (с.а.в): "Онанг борми?" дедилар. У "Йўқ", деди. Расулуллоҳ (с.а.в) "Холангчи?", деб сўрадилар. "Ҳа," деб жавоб берди. Расулуллоҳ (с.а.в):  "Ундай бўлса, холангга яхшилик қил",  деб марҳамат қилдилар (Имом Термизий ривояти). 

Муҳтарам жамоат! Мавъизамиз давомида фарзандларнинг ота-оналари олдидаги вазифалари ҳақида суҳбатлашамиз.

Ота-онанинг фарзанд зиммасида кўплаб ҳақлари бўлиб, уларнинг баъзиси ота-онанинг ҳаётлик вақтларига боғлиқ бўлса, қолгани эса вафотларидан кейинги даврга тааллуқлидир.

Ота-онаси ҳаёт бўлган даврда фарзанд бажариши лозим бўлган баъзи  амаллар:

• ота-онасига итоат қилиш, яъни: гуноҳ бўлмайдиган ишларнинг барчасида ота-онага лаббай деб, буюрган ишларини малолланмасдан, гўзал тарзда бажариш;
• ота-онага доимо яхшилик ва эҳсонда бўлиш, яъни: фарзанд ўз шароитидан келиб чиқиб, ота-онасига егулик, кийим-кечак ва бошқа заруриятларини таъминлаши;
• ота-онага камтарлик ва камсуқумлик билан муомала қилиш, яъни: олдиларида ҳурмат билан ўтириш, баланд овозда гапирмаслик, умуман “уф” калимасини уларга нисбатан ишлатмаслик, улар ҳузурида беҳуда кўп гапирмаслик, одоб билан сўзларини тинглаш, исмлари билан чақирмаслик, юришда ёки бир жойга кириб чиқишда рухсатларисиз улардан олдин ҳаракат қилмаслик;
• ота-оналарнинг рухсатларисиз сафарга чиқмаслик, яъни: қандай сафар бўлишидан қатъий назар, фарзандлар доимо ота-оналарининг розиликлари, дуо ва оқ фотиҳалари билан сафарга чиқишлари лозим;

Ота-онаси вафотидан сўнг фарзанд бажариши лозим бўлган баъзи амаллар:

• ота-онанинг ҳаққига дуо ва истиғфорларни доим айтиш;
• ота-онанинг дўстлари билан алоқани узмай, уларга яхшилик қилиш орқали ҳурматларини жойига қўйиш;
• ота-оналарнинг васийятларини бажариш;
• ота-она сабабли қариндош бўлганлар билан силаи раҳм қилиш.

Аллоҳ таоло ҳаёт бўлган ота-оналаримизнинг умрларини узоқ қилсин, ўтганларини эса, Ўз раҳматига ғарқ айласин!