«Устознинг муборак ўрнига ҳаргиз ўтирма.

Чунки бу ишинг устозга нисбатан ҳурматсизлик бўлади».

«Таълим олувчига таълим йўлини ўргатиш» китобидан

Зиёрат туризмини ривожлантириш, уни иқтисодиётимизнинг муҳим тармоғига айлантириш бўйича жуда катта ишлар олиб борилмоқда. Муқаддас юртимиз асрлар давомида олим ва мутафаккирлар етиштириб чиқарган масжиду мадрасаларга, буюк инсонларнинг муборак қадамжоларига бой замин. Она юртимизда юзлаб, балки минглаб таълим даргоҳлари, қорихоналар мавжуд бўлган. Ана ўшалардан бири – Регистон ансамбли. Темурий ҳукмдор Мирзо Улуғбек ушбу майдонда уч бинодан иборат муҳташам обидалар яратади. Уларнинг иккитаси мадраса, биттаси эса масжид-мадраса бўлган:

1. Улуғбек (1417-1420 йиллар);
2. Шердор (1619-1635 йиллар);
3. Тиллакори (1646-1660 йиллар).

Мирзо Улуғбек ва Шердор мадрасалари барча шароитлар муҳайё қилинган, ўз даврининг илғор олий ўқув юртлари бўлган. Улуғбек мадрасаси эса Шарқдаги биринчи дорилфунун ва кенг имкониятларга эга илмий муассаса сифатида ҳам катта шуҳрат қозониб, "Улуғбек академияси" сифатида машҳур бўлди. Европалик машҳур ёзувчи, файласуф ва тарихчи олим Вольтер: «Трансаксиянада унинг (Амир Темур) ўрнига тахтга чиққан машҳур Улуғбек Самарқандда биринчи академияга асос солди. Астрономик жадвалларни тузишга бош бўлди», деб айтади.

Мадрасалар таркибида масжид, кутубхона, дарсхоналар, ҳужралар ҳамда ошхона мавжуд бўлган. Кутубхоналарга диний ва дунёвий фанларга оид китоблар жамланган. Буюк Амир Темур ва авлодлари жамлаган китобларнинг аксари ана шу ерда сақланган. Бу мадрасаларда диний ва дунёвий фанлардан чуқур таълим бериш яхши йўлга қўйилган. Мавлоно Муҳаммад Хавофий, Қозизода Румий, Ғиёсиддин Жамшид, Муъиниддин Коший мадрасаларнинг етакчи олим ва мударрислари саналган. Улуғбек мадрасасида бошқа олимлар билан бир қаторда Улуғбекнинг ўзи ва шогирди Али Қушчи ҳам дарс берган. 

Ушбу мадрасалардан Маржоний Шаҳобиддин, Шарофуддин Али Яздий, Ҳофизи Абрў, Абдураззоқ Самарқандий, Мирхонд, Хондамир, Исфаҳоний, Давлатшоҳ Самарқандий. Қутб, Сайфи Саройи, Лутфий, Ҳайдар, Хоразмий, Дурбек, Амирий, Яқиний, Атойи, Саккокий, Абдуқодир Наимий, Қулмуҳаммад Шатқий, Ҳусайн Удий, Шоҳқули Ғижжакий, Қосим Раббоний, Дарвиш Аҳмад каби буюк олим ва ижодкорлар етишиб чиққан. Бутун дунёга танилган машҳур бобокалонларимиз Абдураҳмон Жомий ва Алишер Навоий ҳам Ҳиротдан Самарқандга келиб Мирзо Улуғбек мадрасасида таълим олганлар. Шунингдек, машҳур олим Мирам Чалабий ва Абул Али Биржандий ҳам мазкур билим даргоҳларида таҳсил олганлар.

ХV асрда Самарқанд илм ва адабиёт маркази сифатида  Шарқда машҳур эди. Самарқандда қурилган Регистон ансамбли шарқ меъморчилигининг энг нодир ёдгорликларидан бўлиб, ҳақли равишда Ўрта аср мусулмон меъморчилигининг ноёб дурдонаси деб фахрланишга арзийди. 2001 йил Регистон майдони ЮНЕСКОнинг бутун дунё ёдгорликлари рўйхатига киритилди.

Дарҳақиқат, ушбу улуғ қадамжолар бутун дунёдан зиёратчиларни ўзига жалб қилиб туради. Ҳақиқатки, зиёратчиларга бу масканларнинг бошқа бирор ерда топилмайдиган ўзига хос руҳияти, шарқона гўзаллигидан баҳраманд бўлиб кетиш учун қулай шароитлар яратиш айни муддаодир. Шу ўринда шароит қандай бўлиши керак деган савол эса бугун кўпчиликни бошини қотираётгани аён. Яқинда бир интернет сайтида “Регистон майдонидаги бўш турган ҳужраларда кафетерийлар ташкил этилиши мумкин”, деган хабар тарқалди.

Хабарда айтилишича: Самарқанднинг Регистон майдонидаги бўш турган ҳужраларда кафетерий ва меҳмонхона хизматлари ташкил этилиши мумкин. Испаниянинг Саноат, энергетика ва туризм вазирлиги Халқаро бўлими бошлиғи Мария Анхелес Мартинес Мингеса Самарқандга ташрифи чоғида шаҳар ҳокимлиги томонидан туризм соҳаси вакиллари иштирокида ташкил этилган давра суҳбатида мазкур таклифни билдирган. Унинг таъкидлашича, бу каби усуллар Испаниядаги маданий мерос объектларида кенг тарқалган.

Меҳмоннинг туризмни ривожлантириш бўйича берган қолган барча таклифларини ўрганиб чиқиш мумкин. Бироқ бўш турган ҳужраларни кафетерий ёки меҳмонхона қилиш масаласи, албатта, бизга тўғри келмаслиги аниқ.  Чунки асрлар оша не-не буюк зотларни тарбиялаб келган ҳужраларни қаҳвахона ёки меҳмонхоналарга айлантириш, бу жойларнинг мартабасига тўғри келмайди. Бундай иш нафақат ўзимизда, балки бошқа диндош ўлкаларда ҳам эътирозларга сабаб бўлиши мумкин. Аслида зиёратчиларга қулайлик яратишнинг бошқа усуллари жудаям кўп. Бундай қулайликларни Ансамблдан чеккароқда ташкил қилса ҳам бўлади.

Таълим-тарбияга оид адабиётларимизда шундай ривоят нақл қилинади. «Уламолардан бири масжидга талабаларга дарс бергани киради. Қараса, талабалар устозига ҳурмат кўрсатишини ният қилиб, у зотнинг курсисини доим ўтирадиган жойидан олиб, бошқа ўринга, юқорироққа олиб қўйишибди. Буни кўрган устоз ўриндиқни аввалги жойга қайтариб, талабалардан: "Сизлар курсини қўйган жойда аввал ким ўтирганини биласизларми?" деб сўрабди. Улар: «Йўқ», деб жавоб қилишибди. Устози уларга: «Бу ерда ана шу илм даргоҳининг катта устозларидан бири ўтирган. Мен ҳали бу муборак ўринга ўтиришга лойиқ бўлмадим», дебди. Ваҳоланки, у зот 20-30 йилдан бери катта-катта уламоларга дарс бериб келаётган экан".

«Таълим олувчига таълим йўлини ўргатиш» китобида бундай дейилади: «Устознинг муборак ўрнига ҳаргиз ўтирма. Чунки бу ишинг устозга нисбатан ҳурматсизлик бўлади».

Улуғ бобокалонларимиз таълим олган муқаддас жойларни уларнинг мартабаларига мувофиқ эъзозлашимиз уларнинг муборак хотираси қаршисидаги бурчимиздир.

ЎМИ матбуот хизмати 

Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг телеграмдаги "Ҳуқуқий ахборот" каналида эҳтиёжмандларга нафақа ва моддий ёрдам қай тартибда берилишига оид инфографика эълон қилинди. Марҳамат, қуйида ушбу жараён билан батафсил танишишингиз мумкин.

ЎМИ Матбуот хизмати

Кеча, 5 февраль куни Россия Федерациясининг Москва шаҳрида йирик халқаро озиқ-овқат “ПРОДЭКСПО – 2018” кўргазмаси бошланди. Бу ҳақда “prod-expo.ru” сайти хабар бермоқда. 

Кўргазманинг 5-9 февраль кунлари давом этиши маълум қилинган. Ушбу кўргазма доирасида иккинчи йил “Ҳалол” маҳсулотлар ишлаб чиқариш бўйича етакчи “Halal Eurasia at Prodexpo” ташкилотчилик қилаётгани айтиб ўтилган. 

Кўргазманинг биринчи кунида иштирокчиларга “Жерри Вингс”нинг дунёдаги энг катта ҳалол бургери тақдим қилинди. Кўргазма давомида “Халқаро ҳалол форуми” ҳам ўтказилиши режалаштирилган. Форумда халқаро “Ҳалол” сертификати қандай олиниши борасида сўз боради. 

Кўргазма якунида тақдирлаш маросими ҳам ўтказилиб, “Продэкспо-2018”нинг “Энг яхши ҳалол” маҳсулоти тақдирланади. 

Лойиҳа ташкилотчилари Россия муфтийлар кенгаши қошидаги “Ҳалол” халқаро стандартлаштириш-сертификатлаштириш маркази ҳамда Россия мусулмонлари бошқармаси ҳисобланади.

ЎМИ Матбуот хизмати

Жамиятимизда аёлларга эътибор истиқлол йилларида ҳар қачонгидан ҳам кўпроқ бўлмоқда. Зотан, динимиз аёлни ҳурликка чиқарди. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадиси шарифида “Жаннат оналар оёғи остидадур”, дея умматларига аёл зотининг мартабаси қанчалик баланд эканини ўргатдилар.

Аёлларга меҳрибонлик қилиш, уларга шафқат кўрсатиш, аслида  инсониятга Одам алайҳиссаломдан мерос эди.

Ривоят қилишларича, Шайтони лаъин Момо Ҳаввони ёлғон-яшиқлари билан авраб Аллоҳ таоло тақиқлаган мевани ейишга кўндирганда, ёлғон дегани нима эканини билмаган содда аёл Иблисни рост гапиряпти деб ўйлаб ўша мевадан ебди. Кейин Одам алайҳиссаломнинг олдига борибди-да унга: “Анави мевадан емасак жаннатдан чиқарилар эканмиз, шунинг учун мен ундан едим”, дебди. Одам алайҳиссалом уни Иблис алдаганини билибди, тақиқланган мевадан еб қўйганидан изтиробга тушибди: энди Ҳаввонинг жаннатдан чиқарилиши аниқ. Аммо у бўлмаса ўзи қандай яшайди. Буниси ҳам майли, бир амаллаб кунини ўтказар. Бироқ жаннатдан қувилиши муқаррар бўлган Ҳаввонинг аҳволи нима кечади. Уни ким ҳимоя қилади? Ким далда бўлади? Ким меҳрибончилик қилади? У менинг жуфти ҳалолим, нима азоб бўлса бирга тортамиз, албатта, ҳар қандай шароитда ҳам менинг унинг ёнида бўлишим керак, деб ўйлаган Одам алайҳиссалом ҳам ўша мевадан ейишга мажбур бўлибди.

Айтишларича, ўша мева буғдой экан. У шундай буғдой эканки, инсоннинг нафси нимани хуш кўрса ўша нарса бўлиб кўринар эмиш...

Яна бир ривоятда айтадиларки, Аллоҳ таоло Одам алайҳиссаломнинг дуосини мустажоб қилиб, Момо Ҳаввони унинг юрагига ва қалбига яқин бўлган чап қовурғасидан яратди. Жаннатда инсон зотидан фақат иккаласи бор – бир эркак ва бир аёл. Аммо Момо Ҳавво ҳар тонгда сездирмасдан Одам алайҳиссаломнинг қовурғасини санаб чиқар экан.

Одам алайҳиссалом Момо Ҳаввонинг жаннатдан туширилишига томошабин бўлиб туриб, Аллоҳ таолого илтижо қилса, унинг ўрнига яна бир аёлни яратмасмиди?!

Аммо бундай қилишга Одам алайҳиссаломнинг ҳамияти йўл қўймади. У заифа аёлни ўз ҳолига ташлаб қўя олмас эди. Буни виждони қабул қилмасди. 

Ҳосили калом, Одам алайҳиссалом жуфти билан ерга тушди ва унга яхши муносабатда бўлди, У олим эди, жуфтига ҳам ўзининг билганларини ўргатди ва Ҳавво ҳам олима бўлди. Шу боисдан ер юзида Одамнинг авлодлари тез кўпайди ва барча махлуқотнинг шарифи деган номга муносиб эканини намоён этди.

Шу тариқа, ҳар қандай шароитда аёлга чиройли муносабатда бўлиш Одам авлодларига мерос бўлди.

Кўҳна тарихни ўша даврлардан бошлаб саҳифаласангиз, қайси жамиятда аёлларнинг муносиб ўрни бўлган эса ўша жамиятда юксалиш бўлган. Айнан шунинг учун ҳам республикамизда хотин аёл-қизларнинг жамиятдаги ўрни ва мавқеини янада мустаҳкамлаш масаласига давлат аҳамиятига молик сиёсий масала сифатида ёндашилмоқда.

Бош Қомусимизнинг 46-моддасида “Хотин – қизлар ва эркаклар тенг ҳуқуқлидирлар” деб таъкидланишининг ўзиёқ аёлларга қанчалик катта эътибор қаратилаётганини намоён этади.

Бинобарин, оила – жамият пойдевори бўлса, аёл – оиланинг асосидир. Аёл борлиги учун оилада шоду хуррамлик, озодалигу ораситалик, кўнгил хотиржамлиги бўлади.  Мамлакатимизнинг сиёсий ҳаётида, давлат ва жамият бошқарувида, иқтисодиётимиз тармоқларида, маданият, илму фан, халқ таълими, соғлиқни сақлаш, спорт каби ижтимоий соҳаларда аёлларимизнинг роли ортиб бораётганига барчамиз гувоҳмиз.

Аммо кейинги вақтларда юз берган бир неча нохушликлар, аёлларнинг ҳуқуқбузарликларга, жиноий ишларга аралашиб қолаётгани, ҳатто қотиллик қилишгача бораётгани жамиятимиздаги аёлларнинг ҳаммасининг ҳам ҳуқуқий маданияти, диний саводхонлиги етарлича шаклланмаганини, уларнинг маънавий-маърифий савиясида ҳам бир оз кемтикликлар борлигини, бу борада ҳали қилиниши керак бўлган кўп ишлар мавжудлигини кўрсатди.

Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг «Хотин-қизларни қўллаб-қувватлаш ва оила институтини мустаҳкамлаш соҳасидаги фаолиятни тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги фармони ана шу мауммолар ечимига қаратилган.

Президент фармонида жойларда оғир ҳаётий вазиятга тушиб қолган хотин-қизларни, шу жумладан, ногиронлиги бўлган аёлларни ўз вақтида аниқлаш, улар билан якка тартибда ҳамда аниқ мақсадга йўналтирилган ишларни олиб бориш, уларни манзилли қўллаб-қувватлаш;

хотин-қизларнинг бандлигини таъминлаш, улар ўртасида оилавий ва хусусий тадбиркорликни, ҳунармандчиликни ривожлантириш бўйича амалий чораларни амалга ошириш;

ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ва бошқа ташкилотлар билан биргаликда хотин-қизлар ўртасида ҳуқуқбузарликлар ва жиноятчилик профилактикасини самарали ташкил этиш, шу жумладан, уларнинг ҳуқуқий маданиятини ошириш ва маънавий-ахлоқий қадриятларни мустаҳкамлаш;

2018 йилнинг 1 апрелидан фуқаролар йиғинларининг диний маърифат ва маънавий-ахлоқий тарбия масалалари бўйича маслаҳатчиси лавозими ўрнига тегишли штат бирликларини туман (шаҳар) хотин-қизлар қўмиталари тузилмасига ўтказган ҳамда маҳаллий бюджет маблағлари ҳисобидан молиялаштириш тартибини сақлаган ҳолда хотин-қизлар билан ишлаш ва оилаларда маънавий-ахлоқий қадриятларни мустаҳкамлаш бўйича мутахассис лавозими жорий этилиши, бундай мутахассислар ҳар бир маҳаллада биттадан, оилалар сони 2000 тадан кўп бўлган маҳаллаларда иккитадан жорий этилиши кўзда тутилган.

Фармонга ушбу бандларнинг киритилиши аёл-қизларнинг муаммоларини жиддий ўрганишни вазифа қилиб қўяди. Айниқса, хотин-қизлар билан яқин муносабатда бўлиб, уларга маънавий-ахлоқий қадриятлар туйғусини мустаҳкамлаш масаласи Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг Хотин-қизлар билан ишлаш бўлими ва жойлардаги вакилликларнинг  айни вазифадаги мутахассислари ҳамда отинойилар зиммасига масъулиятли вазифа юклайди.

ЎМИ Матбуот хизмати

ONLINE:

ФАРҒОНА

ЎМИ Матбуот хизмати