muslim.uz

muslim.uz

Буюк аждодларимиздан бири ал-Хоразмий 800 йилларда алгебра фани яралишига асос бўлган “Китоб мухтасар мин ҳисоб ал-жабр вал-муқобала” (“Ал-жабр вал-муқобала ҳисоби ҳақида қисқача китоб”) асари ёзган. Китоб номи икки муҳим алгебраик амал – ал-жабр ва ал-муқобала билан аталган. Xоразмий алгебраик амалларни, аввал тенгламаларни ечишда қандай қўлланишини баён этиб, сўнг алгебраик шакл алмаштиришларига ўтган. Акс ҳолда китобнинг мақсадини тушуниш қийин бўлар эди.

Ушбу асарни XII аср бошларида кремоналик Герардо, честерлик Роберт лотинчага таржима қилган. Ўшанда асарнинг номи қисқариб француз ва инглиз тилларида “алжебра”; немис ва рус тилларида “алгебра”  деб атала бошлаган ва фан номига айланиб кетган.

Асар муқаддимасида муаллиф китобни нима мақсадда ёзганини қуйидагича баён қилган: “Мен арифметиканинг оддий ва мураккаб масалаларини ўз ичига олувчи “Ал-жабр вал-муқобала ҳисоби ҳақида қисқача китоб”ни таълик қилдим, чунки мерос тақсимлашда, васиятнома тузишда, мол тақсимлашда, адлия ишларида, савдода ва ҳар қандай битимларда, шунингдек, ер ўлчашда, каналлар ўтказишда, геометрияда ва бошқа шунга ўхшаш турли ишларда кишилар учун бу зарурдир”. 

Робия ЖЎРАҚУЛОВА

 

 

Бир одам Каъбатуллоҳда туриб:

– Эй тўғриларга ёрдам этувчи, ҳаромдан қочганни қурувчи! – деб дуо қилаётган эди.

Унга одамлар “шундан бошқа дуони билмайсанми?” дейишди. Шунда у нега бундай дуо қилаётганининг сабабини қуйидагича изоҳлади:

– Мен Байтул шарифни тавоф этарканман, оёғимга теккан қандайдир нарсани эгилиб олдим. Қарасам, ичи олтинга тўла ҳамён экан. Шу ондаёқ шайтон ва иймоним мужодала этишни бошлади. “Минг тилло ҳазилакам пул эмас, кам-кўстингнинг бутлаб оласан”, деди шайтон. Иймоним эса  “бу сенга ҳаром, бировнинг пули, уни кўтариб юрма, эгасини топиб топшир”, деди. Ана шу мужодала ичида эканман, қулоғимга бировнинг “Шу орада бир олтин тўла ҳамён йўқолди. ким топиб олган бўлса, олиб келсин, ўттиз тилло мукофоти бор”, дея чақириб юргани чалиниб қолди.

Минг ҳаромдан ўттиз ҳалол афзал дедим-да, ҳамённи эгасига топширдим. У хурсанд бўлиб менга ўттиз тилло санаб берди. Ўттиз тиллони чўнтакка уриб мисгарлар бозорини айланиб юрган эдим, бир араб қулнинг бир тиллога сотилишини эшитиб қолдим ва шартта уни сотиб олдим.

Орадан қанчадир вақт ўтиб, қулимнинг ёнида бир тўда араблар пайдо бўлди ва улар сирли равишда шивирлаша бошлади. Ажабланиб қулимдан нимани гаплашганларини сўрадим. У яшириб ўтирмасдан тўғрисини айтди-қўйди: 

– Мен мағриб султонининг ўғлиман. Отам ҳабаш султони билан жанг қилиб мағлуб бўлди. Душманлар мени ҳам асирга олиб бу ерларга олиб келиб сотдилар. Отам бу одамларга эллик минг тилло бериб юбормишларки, мени сотиб олиб борсинлар.  Сен менга кўп яхшилик қилдинг, ўз фарзандингдек меҳрибон бўлдинг. Мен сендан жуда ҳам мамнунман. Улар мени сотиб олмоқчи бўладилар; ҳеч ҳам камига рози бўлма, эллик минг тиллога сот мени.

Унинг айтганидек бўлди. Қулимни эллик минг тиллога сотдим. Шу қадар катта пулга хийла мол олиб Бағдодга бордим. У ерда бир дўкон очдим-да, молларимни сота бошладим. Кунларнинг бирида бир танишим келиб, у ёқ, бу ёқдан гаплашиб ўтирди-да, “Машҳур бир тужжор бор эди, вафот этди. Ой каби гўзал қизи етим қолди. Юр сенга ўша қизни сўраб борамиз”, деб қолди. Мен ҳам рози бўлдим. Қизнинг васийларига ҳам маъқул бўлдим ва қизни никоҳимга олдим. 

Уйдаги жавонга териб қўйилган сандиқчалар ичида олтинга тўла ҳамёнлар бор эди. Уларнинг ҳаммасининг устига “минг олтин” деб ёзилган, фақат биттасининг устида “тўққиз юз етмиш” деб ёзиб қўйилган эди. Нега бундайлигини сўраганимда қизгина:

– Отам шу ҳамённи Ҳарами шарифда йўқотиб қўйган экан. Бир ҳалол одам топиб олиб қайтариб берибди. Отам ўша одамга суюнчи деб ўттиз танга берибди, қолгани шу, ичидагилар, – деди.

Унинг гапларини эшитиб Аллоҳ таолога ҳамду санолар айтиб, шукрлар қилдим. Зеро, буларнинг ҳаммаси тўғриликнинг, озгина яхшиликнинг беҳисоб барокати эди. Бўлган воқеаларни қизгинага батафсил сўзлаб бердим, бахтиёрлигимиз янада зиёда бўлди...

 Туркчадан Дамин ЖУМАҚУЛ таржимаси

Диний бағрикенглик намуналарини юртимизда яшаб ўтган буюк аждодларимиз ҳаётида ҳам кўплаб кўришимиз мумкин. Айримларини мисол тариқасида келтирадиган бўлсак, буюк саркарда Амир Темур бобомизнинг қўшини ичида яҳудий ва яна бошқа динга мансуб аскарларнинг ҳам хизмат қилгани ёки Соҳибқироннинг ўғилларидан Мироншоҳ Франция, Испания ва Англия каби  давлатлар билан дипломатик алоқаларга масъул этиб тайинлангани  фикримиз тасдиғидир. Ҳиндистон халқи бугунги кунгача Заҳириддин Муҳаммад Бобур ва унинг авлодларини хурмат билан ёдга олади. Сабаби бобурийзодалар давлатни диний бағрикенглик асосида бошқарган эдилар.

Тинчлик ва осойишталикни сақлаш шу куннинг долзарб вазифаси бўлиб турибди. Аллоҳ таоло: “Яхшилик ва тақво йўлида ҳамкорлик қилинг, гуноҳ ва душманлик йўлида ҳамкорлик қилманг!” деган (Моида сураси, 2-оят). Ҳозирги Ўзбекистон ҳудудида ҳанафий мазҳабининг қарор топиши бежиз эмас эди. Зеро, Имом Аъзам ўзга динлар ва маҳаллий урф-одатларга нисбатан эркинлик бериши билан ажралиб туради. Ҳанафийлик таълимотини такомилга етказган ватандошларимиз – ал-Мотуридий, Абул-Муъин ан-Насафий ва ал-Марғиноний каби алломалар мусулмонлар орасидаги ғоявий тарафкашликликка барҳам бериш, ислом динининг “аҳли сунна ва-л-жамоа” йўли барқарор бўлиб қолишига катта ҳисса қўшдилар. Диёримиздан етишиб чиққан алломалар асарларида диний бағрикенглик билан боғлиқ қадриятлар тарғиб қилинган ғояларни учратамиз. Буюк аллома, мотуридия ақидавий йўналиши асосчиси Абу Мансур ал Мотуридий (870 944) асарларида баён этилган бағрикенглик ғоялари бунга мисол бўла олади. Жумладан, Мотуридий  Қуръон тафсирига бағишланган “Таъвилот аҳли сунна” асарида Ҳаж сурасининг 40-оятини тафсир қилар экан, “Черков ва синагогаларни вайрон этиш манъ этилади. Шунинг учун ҳам, мусулмонлар юртида шу давргача улар бузилмай сақланиб қолган. Бу масалада илм аҳли орасида ихтилоф йўқдир”, деб қатъий таъкидлайди. Самарқандлик фақиҳ, муфассир Абу Лайс ас-Самарқандий (ваф. 1003 й.) эса ўзининг “Баҳр ал улум” деган тафсир китобида Қуръондаги Мумтаҳана сурасининг 8, 9-оятлари шарҳида “Сизлар билан динда уруш қилмаган ўзга дин вакиллари билан борди-келди қилинг, улар билан адолатли муомала қилинг”, деб ёзади. Мовароуннаҳрлик яна бир машҳур фақиҳ, муфассир Абул Баракот ан- Насафий (ваф. 1310 й.) ўзининг ислом оламида маълум ва машҳур “Мадорик ат танзил” асарида мазкур оятларни “Ўзга дин вакилларига эҳтиром кўрсатинг ҳамда уларга сўзда ва амалда яхшилик қилинг”,  деб шарҳлайди. Ал Мотуридий насронийлар мусулмонларга қалби мойилроқ, дўстона муносабатга яқин эканини айтиб ўтган бўлса, Абул Баракот ан-Насафий насронийлар мусулмонларга дили яқин эканини, улар орасида тавозели,  камтар “қиссис ва роҳиб” яъни, олим ва обидлар бор, дея таърифлаб, илм кимда бўлишидан қатъи назар, у албатта яхшиликка етаклашини алоҳида таъкидлайди.   Шайх Аҳмад Яссавий (1105-1166) ҳам  ўз ҳикматларида ғайридинларга яхши   муносабатда бўлишни уқтирган, “Суннат эрмиш, берма озор кофир бўлса,/Кўнгли қоттиғ дилозордан худо безор”.

Бурҳониддин ал Марғиноний (1123-1197) ўзининг “Ҳидоя” асарида мусулмонлар диёрида черков  ва ибодатхоналар бузилиб кетган бўлса, уларни ўз жойида яна қайта тиклаш мумкинлигини алоҳида айтиб ўтган. Юртимиз алломалари томонидан яратилган ислом манбаларида диний бағрикенгликка оид бу каби матнларни кўплаб топиш мумкин. Шу нуқтаи назардан, ўзга дин вакиллари билан ёнма-ён яшаб келган халқимизда диний бағрикенглик фақат зарурат келтириб чиқарган эҳтиёж эмас, балки ҳаёт тарзига сингиб кетган ўзига хос фазилат эканини кўришимиз мумкин.

Робия САИДХАНБАЛИЕВА,

Хадичаи Кубро аёл-қизлар ўрта махсус ислом билим юрти талабаси

 

Қиёматли икки дўст бор эди. Уларнинг бири муғомбир, эпчил ва ҳаракатчан; иккинчиси эса содда, ҳалол ва хотиржам эди. Бир куни муғомбир дўст содда дўстининг ёнига бориб, ишларининг юришмай қолганини айтди-да, ундан ёрдамга пул сўради. Самимий дўсти унга қанча пули бўлса ҳаммасини берди.

У ишларини йўлга тушириб олди, орадан бир қанча вақт ўтиб яна дўстининг олдига келиб у унаштирилган қизни жуда ҳам ёқтиришини айтди ва дўстлигининг ҳурматини ўртага қўйиб ўша қиздан воз кечишини илтимос қилди. Самимий дўст бу гапларни эшитиб ҳайратга тушди. Аммо қиздан кечмаса дўстликнинг шартини бажара олмагандек бўлди-да, унинг айтганини қилиб унаштирилган қизидан воз кечди.    Орадан кўп ўтмай, самимий дўстнинг ишлари тескари кетди. У қийналган вақтларда яхшилик қилган эдим, албатта, у ҳам менга ёрдам қилади, деган ишонч билан дўстининг ёнига бориб, ундан ишга олишини илтимос қилди. Аммо у ишга олмади. Самимий дўст иш сўраб келганига пушаймон бўлиб ортга қайтди, аммо дўстига жаҳл қилиб, заҳрини сочмади.

Бир куни кўчада айланиб юрганда касалманд бир қарияни учратиб қолди. Қария фақир бўлгани боис дорихонадан керакли дориларни ола олмаганини айтди. Унинг қарияга раҳми келди, у билан бирга дорихонага бориб, унга керакли дориларни олиб уйига кузатиб борди ва дам олиш учун ўтириб бир оз суҳбатлашдилар.

Орадан кўп ўтмай, ўша қариянинг вафот этганини эшитди. Аён бўлишича, қария жуда ҳам бой одам бўлган экан ва бутун меросини унга хатлаб қолдирибди. Содда дўст энди бой бўлиб қолди. Дўстига бўлган гинаси юзидан унинг ишхонасига яқин жойдан уй сотиб олиб, ўша уйда яшай бошлади.  У ишларининг зўр бўлиб кетганини, тавалло қилиб борганида уни ишга олмаган дўстининг ҳар куни кўриб туришини истар эди. Бир куни эшигини бир тиланчи аёл тақиллатди. Кекса аёл, жуда ҳам оч ва беҳол эди, ундан бирор егулик беришини илтимос қилди. Самимий дўст дарҳол аёлни уйга олиб кириб қорнини туйдирди. Унинг кимсасиз эканини эшитгандан сўнг мен ҳам ёлғизман, иккаламиз она-бола бўлиб бирга яшайверамиз, сиз уйнинг ишларини қиласиз, овқат пиширасиз, деди. Аёл ҳеч иккиланмасдан рози бўлди.

Бир неча ой шундай яшаганларидан кейин аёл унга яхши қиз топиб уйланиши лозимлигини айтди. Самимий дўст бундай қизни қандай топишини, танишлари йўқлигини айтди. Кекса аёл ажойиб бир қиз борлигини, истаса уларни учраштириши мумкинлигини сўзлади. Йигит қиз билан учрашгандан сўнг унга дарҳол кўнгил қўйди ва уйланишга қарор қилди. Тўй тараддуси бошланиб кетди, таклифномалар тайёрланди. Ранжиб юрган бўлса-да, дўстини сира ҳам унута олмаётган эди, унга ҳам таклифнома юборди. Тўй куни ҳам етиб келиб шодиёна бошланди. Меҳмонлар ўйин-кулги қилаётган чоқда куёв қўлига микрофонни олиб гап бошлаб қолди:

– Илгарироқ жуда ҳам яхши кўрган бир дўстим бор эди. Ишлари юришмай қолиб мендан қарз сўради. Қўлимда қанча пулим бўлса ҳаммасини бердим. Унаштирилган қизимни ёқтириб қолганини айтди, дўстлигимизнинг ҳурмати дея қиздан ҳам воз кечдим. Аммо ўша чоқда ичим қонга тўлди, кўзларимни яшириб йиғладим. Аммо унга асло сездирмадим. Чунки дўстликнинг шарти шундай бўлади, деб тушундим, Менинг бахтимни олгани учун хижолат бўлмасин дедим. Вақти келиб менинг ишларим тескари кетганда иш сўраб унинг фабрикасига бордим. У менга иш бермади. жуда ҳам хафа бўлдим. Аммо дўстимга жаҳл қилмадим, Негаки, биз ҳақиқий дўст эдик.

Бу таъналарни эшитган эпчил дўст чидай олмасдан югуриб саҳнага чиқди, дўстининг қўлидан микрофонни олиб бундай деди:

– Менинг ҳам бир замонлар жуда яхши кўрадиган бир дўстим бор эди. Ишларим юришмай қолиб ундан қарз сўрадим. Ҳамма пулини менга берди. Сўнгра ундан унаштирилган қизини сўрадим. малолланиброқ унаштирилган қизидан ҳам кечди.  У қиздан воз кечишини сўраганимнинг сабаби у дўстимга лойиқ эмас эди, сатанг аёл эди. Ўзи ниҳоятда пок тийнатли бўлгани боис дўстимни ана шу сатангнинг тузоғига тушишдан ана шу йўсинда ҳимоя қилдим. Ишлари юришмай қолганда келиб мендан иш сўради. Аммо бу мумкин эмас эди – дўстимни амримнинг остида ишлата олмас эдим. Шунинг учун унга иш бермадим. Кунларнинг бирида учратиб қолгани кекса чол менинг отам эди, отамнинг дарди оғир эди, ўлими яқинлашиб қолган эди. Уни дўстимнинг ёнига мен юбордим, меросини унга мен қолдиртирдим. уйига келган тиланчи аёл эса менинг онам эди, Дўстим уйида ёлғиз қийналиб қолмасин, иссиқ-совуғидан хабар олиб турсин деб онамни жўнатдим ва ҳозир у уйланаётган  қиз менинг синглим. Унинг синглимга  уйланишини мен уюштирдим. Биз ана шундай дўстмиз.

Туркчадан Дамин ЖУМАҚУЛ таржима қилди

 

Ўзбекистон  мусулмонлари идораси 2018 йил Ҳаж ва Умра мавсуми зиёратчилари учун тўрт валентлик, бир дозалик ACYW-135 менингококк вакцинаси ва мавсумий грипп вакцинасини сотиб олиш юзасидан тендер эълон қилади.

Шунингдек,  2018 йил Ҳаж ва Умра мавсуми зиёратчилари учун Ўзбекистон рамзи туширилган камзул ва сумка тикиб бериш юзасидан тендер ўтказилишини эълон қилади.

Ҳисоб-китоб миллий валютада пул ўтказиш йўли билан амалга оширилади

Маълумот учун телефонлар: (+99871) 240-18-58 (+99871) 150-18-58

 

Мақолалар

Top