muslim.uz
Аллоҳнинг розилигига эришиш йўли – нафсга қарши курашиш
Алҳамду лиллаҳи Роббил оламин. Ҳамдан касирон тоййибан муборакан фиҳи ало кулли ҳалин ва фи кулли ҳин... Вассалату вассаламу аъло саййидина ва санадина Муҳаммаданил мустафо ва аъло олиҳи ва саҳбиҳи ва ман табиаҳу бииҳсонин ила явмил жазо... Аммо баъд:
Сизларга Аллоҳнинг саломи, раҳмати, баракоти бўлсин. Аллоҳ жалла жалолуҳу дунёда ҳам, охиратда ҳам сизлардан лутфу карамини дариғ тутмасин, саодатманд қилсин. Жаннатига,жамолига мушарраф айласин...
Бу дунё, бу ҳаёт, кунларимиз ва умримиз ўткинчидир, абадий эмас, қисқадир, вақтинчадир, сўнги ва охири бордир, ўлим бордир. Ҳақиқат ва абадий ҳаёт охиратдадир, ўлимдан кейинги ҳаётдир. Охират– абадий ҳаёт, бу дунё эса– фоний, ўткинчи. Аслида охиратга ҳозирлик кўриш керак.
Исломнинг, имоннинг бизга тавсия этган ҳақиқати шундай. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳазратлари ҳам шундай фикр билан яшаганлар. Дунёга аҳамият бермаганлар, елиб-югурмаганлар, унга ҳирс қуймаганлар. Охиратда саодатли бўлишга, Аллоҳнинг розилигини топишга бизларни даъват этганлар. Ўзлари ҳам охиратнинг шавқи, соғинчи билан яшаганлар:
مالي و للدنيا؟ انما انا کراکب استظل تحت ظل الشجرة (ترمذي عن عبد الله بن مسعود)
Мо ли ва лид дунё– менинг дунё билан нима ишим бор?.. Иннамо ана карокибун истазалла таҳта зиллиш шажараҳ– Мен бир дарахт соясида бироз нафас ростлаб, ўтадиган бир отлиқ йўловчи кабидурман,– деб марҳамат қилганлар. «У дарахт, яъни бу дунё менинг асосий маконим, мақомим, мақсадим эмас», деган маънода айтганлар...
Биз ҳам шу буюк ҳақиқатга кўра ҳаётимизни қуриб, изга солиб, тузатиб яшашга мажбурмиз... Имконимиз борича шундай яшашга, ибодатларимизни қилишга, Аллоҳнинг амрларини бажаришга, ҳаромлардан, гуноҳлардан сақланишга ҳаракат қиламиз. Охират саодатига мушарраф бўлишнинг йўли шу деб, шу йўлни танлаганмиз...
Кимдир охират йўлини, Аллоҳнинг амрларини астойдил ихлос ила бажарса, кимдир зўрма-зўраки, малол билан адо этади. Баъзан ҳаромларга ҳам ўралашиб қолади, савобли ишларни қилишда ғайрат қилмайди, танбаллик қилади, оқсайди.
Албатта, ҳар бир ҳолат, ҳаракатни хоҳ савоб, хоҳ гуноҳ бўлсин «Кироман котибин» фаришталар ҳеч қолдирмасдан амал дафтарларига ёзиб қўядилар. Охиратда ҳаммаси учун ҳисоб беради, савол-жавоб бўлади...
فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ 7 وَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ 8 (سورة الزلزلة: 7–8)
Фа ман яъмал мисқола зарратин хайран яраҳ. Ва ман яъмал мисқола зарратин шарран яраҳ– Бас, ким (ҳаёти дунёлик пайтида) зарра мисқолчалик яхшилик қилса (қиёмат кунида) ўшани кўрур. Ким зарра мисқолчалик ёмонлик қилса уни ҳам кўрур! («Залзала» 7-8 оятлар).
Аллоҳнинг розилигига етказувчи, улаштирувчи йўл– тақво йўли, эҳсон йўли дейилади. Тақво қўрқиш, сақланиш, ўз-ўзини сақлаш дегани... Киши Аллоҳдан қўрқиб, гуноҳлардан, ҳаромлардан, Аллоҳ ёқтирмаган ишлардан ўзини сақлагани учун ҳам «тақво йўли» дейилади.
Яъни, нафси истаса ҳам, гуноҳ, ҳаром ишлар қилишдан ўзини сақлайди, тияди. Нафс хоҳламаса ҳам, савобли, хайрли, эзгу ишларни бажаради, савоб топади, дўзахга тушишдан, Аллоҳнинг ғазабига йўлиқишдан қўрқади.
Демак тақводор бўлиш, тақво доирасида фаолият кўрсатиш, ўзини асраш ва сақлашга ҳаракат қилиш керак. Бу ўринда ҳам нафс билан жиҳод қилиш керак бўлади. Нафс гуноҳ қилишни яхши кўради ва хоҳлайди. Ўйин-кулги, кайф-сафо, тўй-ҳашам, маишат, сайру томошо, кўнгил очарлик қилишни хуш кўради. Савобли ишларни эса, ёқтирмайди. Хайрли, савобли ишлар қилиш машаққатли кўринади, қочишга ҳаракат қилади. Хайрли ишлардан қайтаришга тиришади.
Бир бола мисолида уни кузатишимиз мумкин. Онаси, отаси мажбурламаса, намоз ўқимайди. Ҳатто ота-онасини алдашга ҳаракат қилади. Ёлғондан «таҳорат олдим, мен намозимни ўқидим...»,– дейди лекин ўқимаган бўлади. Нега?.. Чунки оғир туюлади. Ҳолбуки, савобли бир амал... Нафс сабабли савобли ишларни хуш кўрмасдан, гуноҳ ишларни эса жудаям ёқтириши мумкин.
Шундай экан, Аллоҳнинг розилигига эришишнинг йўли нафсга қарши курашишдан иборатдир. Мана шу мухолафат, кураш– тақво йўлининг асоси, тасаввуфнинг энг муҳим масаласидир... Инсон нафсини қўлга олгандан кейин, енггандан кейин, нафси истамаган нарсани «савобли, фойдали, хайрли» деб мажбуран бажартиради, нафси ёқтирган нарсани эса «гуноҳ, ҳаром, Аллоҳ севмайдиган иш» деб қилдирмайди, хоҳиш, шиддатини сўндиради... Демак, нафс билан курашиш, уни тизгинлаш орқали Аллоҳнинг розилигини топишга эришиш мумкин...
"Ислом ва ахлоқ" китобидан олинди
Москвада исломий адабиётлар дўкони очилади
Волга булғорлари Исломни қабул қилинганига 1100 йил тўлиши арафасида “Баракат” исломий китоблар концептуал чакана савдо дўконининг очилиш маросими Москва жоме масжиди ҳудудида бўлиб ўтади.
Islamnews.ru хабарига кўра, тадбир шу йил 1 апрель куни соат 13.00 да Москва шаҳридаги Выползов кўчаси, 7-уйда ўтказилади. Бу пойтахтдаги биринчи ихтисослашган мусулмон адабиёти дўконидир.
“Баракат” дўкони москвалик ва меҳмонларни зарурий Исломий адабиётлар билан таъминлаш учун мўлжалланган. Унинг жавонларида Россия ва Осиё мамлакатларининг 15 дан ортиқ тилларида чоп этилган китоблар жой олган. Айни шу номдаги компаниянинг бошқа лойиҳалари – сувенир дўконлар, ҳалол маҳсулотлар бозори ҳамда тарихий масжиддаги кийим-кечак дўконини ташкил этишдан иборат.
Янги китоб дўкони жавонларида Қуръони карим, Ислом шариати, ақида, Ислом тарихи, Пайғамбарлар сийратлари, араб тили дарсликлари, болалар адабиёти ва бошқа мавзуларга оид китоблар ўрин олган.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Халқаро алоқалар бўлими
ҲАР БИР АҚЛ ЭГАСИ ҒАФЛАТ УЙҚУСИДАН УЙҒОНМОҚЛИГИ ЛОЗИМ
Ғафлат тўшагидан уйғониш аломатлари тўрт нарсадир:
1. Дунёнинг ишларини қаноат билан, шошқалоқлик қилмасдан бажариш;
2. Охират ишларига ҳирс қўйиш ва уни шошилиб бажариш;
3. Дин ишларини илм ва ижтиҳод билан қилиш;
4. Хулқ-атвор ишларини насиҳат билан қилиш.
Эй биродарлар! Aлбатта, ҳаммамиз ўлишга маҳкум, ўлим учун яратилганмиз. Ундан ҳеч ким қочиб қутула олмас. Aллоҳ таоло бундай дейди: “Ҳеч шак-шубҳасиз, сен ўлувчидирсан, улар ҳам ўлувчидирлар” (Зумар, 30);
Aйтинг: “Aгар сизлар ўлишдан ё ўлдирилишдан қочсангизлар, бу қочиш сизларга бирор фойда бермас” (Aҳзоб, 16).
Ҳар бир мусулмон кишига ўлим бошига тушмасидан олдин ўлимга ҳозирлик кўрмоқлик вожибдир. Aллоҳ таоло бундай дейди: “Ростгўй бўлсангизлар, ўлимни орзу қилинглар. Қилган кирдикорлари сабабли ҳаргиз уни (ўлимни) орзу қилолмайдилар” (Бақара, 94-95).
Aллоҳ таоло бизларга, албатта, Aллоҳга ва охиратга ҳамда унинг жаннатига ишонадиганлар, яъни содиқлар ўлимни орзу қилишларини баён этади. Ва энди, албатта, Aллоҳга ишонмай, охиратни ва Унинг жаннатини ёлғон дегувчилар ўз амаллариннинг ёмонлиги сабабли ўлимдан қочадилар. Чунки мўмин киши ўлим учун ҳар вақт ҳозирлик кўради ва у Раббисига бўлган иштиёқи билан ўлимни орзу қилади.
Шу ҳақда Aбу Дардодан ривоят қилинади. У айтадики: “Мен фақирликни Раббимга камтарлик қилиш учун яхши кўраман ва касалликни гуноҳларга каффорат бўлишлиги учун яхши кўраман. Ўлимни Раббимга муштоқ бўлганлигим учун яхши кўраман”.
"Танбеҳул ғофилин"дан.
Имом ноиблари малака ошириш курсларини муваффақиятли томомлади
Шу йилнинг 9-24 март кунлари юртимиз масжидларида фаолият юритаётган бир гуруҳ имом ноиблари касб-маҳоратларини ошириш учун ташкил этилган 72 соатлик малака ошириш курсларини муваффақиятли томомладилар.
Шу муносабат билан Ўзбекистон халқаро ислом академияси Малака ошириш марказида битирув тадбири бўлиб ўтди. Унда Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари Иброҳимжон Иномов қатнашдилар ва имом ноибларининг келгусидаги фаолиятларидаги муҳим вазифаларига урғу қатратдилар.
Тадбир давомида имом ноибларига икки ҳафталик малака ошириш курсини томомлаганлик ҳақида сертификат топширилди. Ўз навбатида тингловчилар ҳам Малака ошириш марказидаги шароитлар, мазмунли дарс ва машғулотлар учун миннатдорлик билдиришди.
Икки ҳафта мобайнида тингловчиларга Ислом тарихи ва манбашунослик, қуръоншунослик ва ҳадисшунослик, фиқҳ ва калом илми йўналишида умумий тайёргарлик, умумкасбий тайёргарлик, мутахассислик бўйича тайёргарлик, танлов фанлари бўйича машғулотлар бўлиб ўтди.
Дарсларга соҳанинг етук мутахассислари жалб этилгани машғулотларнинг қизиқарли, самарали бўлишини таъминлади ҳамда тингловчилар қисқа вақт ичида кўплаб зарурий маълумотларга эга бўлишди. Умуман ҳар бир имом-хатиб ва имом ноибнинг бу каби ўқувларда иштирок этиши уларнинг билим ва кўникмаси, касбий салоҳиятини янада ошишига хизмат қилади.
Ушбу малака ошириш курсида имом ноиблари ўрганган илмларини халқимиз диний-маърифий саводхонлигини ошириш йўлида сарф этишади, иншааллоҳ.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
Ҳаё пардаси кўтарилганда ёхуд тарбияга ким масъул?
“Ўзбекистон овози” газетасида эълон қилинган “Маънавият ва мил[1]лий хавфсизликка тажовуз ёки ижтимоий тармоқлардан бири – Tik Tokдаги ахлоқсизликлар ҳақида мулоҳазалар” мақоласини ўқиб, ўйга толдим. Муаллиф томонидан кўтарилган мавзу сўнгги вақтларда кўрган-эшитган, кузатганларим бўйича якуний хулосага келишимга сабаб бўлди. Сабр-косамга сўнгги томчи сув тушди. Сув тошди...
Бугун аксар давлатлар мақсад-муддаосида – миллий ғоясида умуминсоний қадриятлар ва демократик тамойилларга асосланган мафкуралар устуворлик касб этмоқда. Миллий хавфсизлик, сарҳадлар дахлсизлиги бирламчи мақсад ҳисобла[1]нади. Уларда тинчлик ва тараққиёт, инсон ва жамият камолотига хизмат қиладиган умуминсоний ғоялар муҳим саналади. Шунинг баробарида инсон онгида янгича дунёқараш ва тафаккур тарзи шаклла[1]наётган бир даврда муайян кучларнинг мафкура майдонида ҳукмронлик қилиш, ўз таъсир доирасини кенгайтиришга бўлган интилиши ҳам тобора зўрайиб бормоқда.
Интернет таҳдиди, ахборот урушики[1]бертерроризм, дезинформация, виртуал таъқиблар шулар жумласидандир. Энг ёмони, бугун экстремизм, умуман, вай[1]ронкорлик сафига тобора ёшлар кенгроқ жалб этилмоқда. Аксар вайронкор сайтларнинг фойдаланишга очиқлиги виртуал фирибгарлик учун кенг йўл очиши, шубҳасиз. Ўсмир-ёшларнинг қизиқувчан табиати уларни юқорида тилга олинган турдаги сайт, ижтимоий тармоқларга етаклайди. Ўз навбатида ёшлар онгига кучли руҳий таъсир ўтказади.
Бугун Ўзбекистонда интернет тармоғидан фойдаланувчиларнинг 92 фоизини ёшлар ташкил этиши, аксар ёшларда ахборотни саралаш “фильтри” йўқлиги эътиборга олинса, масаланинг нақадар муҳимлиги ойдинлашади. Бундан ташқа[1]ри, ижтимоий тармоқлар аъзолари сони ҳам ёшлар ҳисобига ошиб бормоқда.
Демак, ёшларни интернет таҳдидларидан ҳимоя қилиш долзарб масала ҳисобла[1]нади. Тезкорлик билан чора-тадбирлар ишланмаса, бу юқумли жазава келгуси ёш авлодни ҳам ўз гирдобига тортишда давом этаверади.
Манбаларда келтирилишича, мавжудотлар орасида фақат одамгина уялганида, ғазабланганда қизарар экан. Бу ҳис инсонга ато этилган экан холос. Аслида, ҳаё, уят – тарбия қилинадиган, ривожлантириладиган фазилатлардан бири. Ҳаё тарбияси қанча давом этса, у шунчалик кучли бўлади. Тарбиянинг давомийлиги, даврийлиги, изчиллиги уларнинг сифати, ҳаётийлигини таъминлайди.
Демак, тарбиянинг илк даври инсон ҳаётининг бошланиши билан белгиланар экан, ёшларга тақдим этилаётган моддий, маънавий озиқ миллий, қадриятларга мос, тарихан тўғрилиги исботланган, аждодларимиз малакаси “кўриги”дан ўтган бўлиши зарур.
Бугун болаларга берилаётган тарбия ҳақида сўз борар экан, қачон, қандай ва қаерда хатоликка йўл очиб бердик?”, деган савол бизни ўйлантиради. Йиллар давомида берилмаган тўғри тарбиянинг натижасини бугун интернет аталмиш ойна кўзимизга кўрсатмоқда.
Замонавий интернет эса ўз фойдаланувчиларига чексиз имкониятларни тақдим қилмоқда, сўнгги йилларда “Тик ток” номли тармоққа ҳам ёшлар қизиқиши ошиб бормоқда. Албатта, ҳар бир ишлаб чиқа[1]рилаётган интернет тармоғининг асосий мақсадларидан бири моддий бойишга қаратилади.
Бу эса ижтимоий тармоқ[1]ларни виртуал фирибгарларнинг май[1]донига айлантирмоқда. Шу сабаб соҳа мутахассисларининг вазифаси, оилада интернетдан фойдаланиш маданиятини шакллантирадиган ҳамда болаларга психологик, маънавий ҳамда жисмоний зарар етказмайдиган, очиқ ва хавфсиз ахборот маконини яратишдан иборат. Бу ўринда ота-она ҳамда фарзандлар ўр[1]тасида ишонч туйғусини мустаҳкамлаш, катталарнинг шахсий ибратини намоён қилиш, айниқса муҳим.
Юқорида келтирилган интернет тармоғи ёшларни оҳанрабодек ўзига тортаётир. Телефонининг охирги интер[1]нет маблағи қолгунга қадар қайта-қайта, ҳаёсиз, шармандалик тасвирлари билан иштирок этишга “мажбур” этмоқда. Воа[1]жаб! Қизларимиз юзидаги ҳаё пардаси бугун кўтарилгани юракни эзмоқда. Нати[1]жада бу каби тасвирлар асрий қадрият[1]ларимизнинг аҳамиятсиз бўлиб қолишига туртки бераётир.
Айтишларича, қиз фарзанд туғил[1]са, рўзғорга ризқ кирар, ўғил бола эса ўзи ризқ бўлар экан. Эҳтимол, шу боис оталар қизларни кўпроқ яхши кўришади. Ўрни келганда яна бир гап. Қиз фарзанд оила ор-номуси, таянчи, онаси учун кўмакчи… Бу таърифнинг давоми ҳали узун.
Таассуфки, айрим ота-оналар мана шу ориятини ҳимоя қилмаётгандек, уни ўз ҳолига ташлаб қўйгандек туюлади. На[1]тижа эса маълум: ижтимоий тармоқлар, бекорчиликнинг асираси, “оммавий маданият” гирдоби, ёт таъсирлар ғалабаси, билъакс, қадриятлар қадрсизланишига олиб келади.
Фикримиз исботини бугун интернет тармоғида фаол бўлган, юриш-туриши[1]дан ўзини “замонавий” ҳисоблайдиган қизларнинг ахлоқсизлик мақоматида кўриш мумкин. Ўта тор ёки калта шим, ярим яланғочлик, маъсумалик ўрнига лоқайд боқадиган, ҳаддан зиёд бўялган кўзлар, юзлар ориятини келтиради. Уларнинг ҳаёсиз гапларидан, бу қизлар, йигитларга нима бўлган? Уларни шайтон йўлдан урганми, бу қизларимиз ниманинг қулига айланмоқда?, деган савол чулғайди хаёлни.
Муаллиф Сафар Остонов “Наҳотки шулар ўзбекнинг қизлари, аёллари, Ўз[1]бекистоннинг фарзандлари бўлса, деган саволдан юракда қаттиқ оғриқ пайдо бўлади”, деб куюниб ёзади.
Дарҳақиқат, бу ўзбек қизлари шу тахлит отаси ва онаси олдида тармоққа чиқмаяптими? Ориятли акалар, тарбиячи тоғалар, меҳрибон амакилар қани? Ибрат бўлувчи онанинг ўрнини босувчи амма-холалар қаерда қолди? Улар нима билан банд? Уларнинг дарди, қайғуси нима? Тарбиядаги ноқислик оилани, миллатни маънавий таназзулга етаклайди. Шу боис мақола муаллифи фикрларини қўллаб-қувватлайман.
Пайғамбаримиздан ривоят қилинган ҳадисларда келтирилишича, ҳаё иймондан. Яъни, бу икки фазилат ёнма-ёндир. Аллоҳ адашувчининг аввал ҳаёсини, ундан кейингина иймонини олиб қўяр экан. Шунга кўра айтиш мумкинки, инсондан ҳаёнинг кўтарилиши ажиб бир огоҳлан[1]тиришдир. Бундан ташқари, иймоннинг ўз эгаси билан жаннатда ҳам бирга бўлиши эътиборга олинса, ҳаёнинг ҳаётимизда тутган ўрни нақадар муҳимлиги аён бўлади.
Ёшларнинг бўш вақтларини мазмунли ташкил этиш, уларни илм-фан, спорт, санъатга бўлган қизиқишини ошириш талаб этилади. Аммо олтинга тенг бўлган вақтларини бекорчи нарсаларга сарфлаётган ёшлар, афсуски, оз эмас, ачи[1]нарли ҳолдир. Ижтимоий тармоқлардан фойдали билим олиш ўрнига маза-мат[1]расасиз, ҳаёсизлик, ахлоқсизлик, жангариликни тарғиб қиладиган видеоларни кўриш, ғарбнинг “оммавий маданияти” таъсирига тушиб, кўр-кўрона тақлид қилаётган ўғил-қизларимизни бу йўлдан қайтаришимиз зарур. Бу каби салбий иллатларга қарши курашда қуйидаги йўналишларга эътибор қаратиш лозим, деб ўйлайман.
– Аввало, газета, журнал, радио, телевидение ва интернет хизматидан фойдаланишни кенг йўлга қўйиш, миллий қадриятларимизни ўзида акс эттирадиган интернет сайтлари, мультимедиа ва роликларни кўпайтириш. Ёшлар онгига ижобий таъсир этувчи мусиқа ва кино санъатининг тарбиявий имкониятларидан фойдаланиш;
– ёшлар онгини шакллантиришга оид умумбашарий тажрибаларнинг ютуқ ва камчиликларини ўрганиш ҳамда улардан самарали фойдаланиш, бошқа миллатларни ҳурмат қилиш, уларнинг маданияти ва миллий қадриятларига онгли ёндашиш, ижтимоий муносабатларда инсонпарварлик, бағрикенглик ғоялари[1]нинг акс этишига эришиш;
– тарбиявий ва маънавий-маърифий ишларни ташкил этишда ёшларнинг ис[1]так ва хоҳишларини инобатга олиш;
– миллий ва умуминсоний қадрият[1]ларнинг уйғунлигига эришиш. Бунда, асрлар оша қон-қонимизга сингиб кетган ота-онани улуғлаш, оилани муқаддас сақлаш, фарзанднинг бурчи, ўзаро меҳр[1]оқибат, иффат, ор-номус, ҳаё каби фази[1]латларга содиқ қолиш;
– миллий интеллектуал салоҳиятни ривожлантириш. Бунинг учун таълим ва миллий тарбияни ривожлантириш, урф-одат, анъана ва қадриятларни умумбашарий қадриятларга уйғун ҳолда ёшлар дунёқарашининг ажралмас қис[1]мига айлантириш. Ёшларнинг маънавий, сиёсий онгини, ҳуқуқий, ахлоқий, эстетик маданиятини юксалтириш.
Юқорида кўрсатиб ўтилган ҳолатлар[1]нинг қарор топиши, шунингдек, таълим[1]тарбия жараёнида ёшларда миллий ғурур туйғусини шакллантириш масаласига алоҳида эътибор қаратилиши глобал[1]лашув шароитида тарбия жараёнининг муваффақиятини таъминлайди. Ташқи ва ички таҳдидларга қарши курашда бой маънавиятимиз биз учун нажоткор ва халоскор куч. Асрлар да[1]вомида сайқалланиб келган маънавий[1]ахлоқий қадриятларимиз эса қалқон вазифасини ўтайди. Улар жам бўлса, шубҳасиз, юртимиз буюк, ҳаётимиз фа[1]ровон, қадриятларимиз абадий, ёшлари[1]миз маърифатли бўлади.
Алишер МАДРАҲИМОВ,
Ўзбекистон халқаро ислом академияси
Ёшлар билан ишлаш,
маънавият ва маърифат бўлими услубчиси
Мақолалар
