muslim.uz

muslim.uz

Қуръон ва Тавротда ёки Қуръон ва Инжилда келган бир хил мавзуни олиб, уларни муқояса қилиб кўрсак, маслакда (баён қилиш усулида) жиддий ихтилофлар борлигини кўрамиз. Масалан, Одам алайҳиссалом қиссасини олайлик. Бу қисса Тавротда ҳам келган. Қуръонда эса жуда кўп жойда келган бўлиб, энг узун ва кенг баён этилгани “Бақара” ва “Аъроф” сураларидадир. Лекин бу сураларда ҳам жаннатни қаердалиги, Одам ва Ҳаввога ейиш манъ этилган дарахтнинг номи, қайси ҳайвоннинг сабаби билан Шайтон жаннатга кириб олиб, Одам ва Ҳаввони хато қилдиришга имкон топгани, Одам ва Ҳавво жаннатдан чиқарилгандан сўнг қайси ерга тушганлари тўғрисида батафсил маълумот йўқ. Тавротга назар солган киши эса Одам ва Ҳавво яратилган жаннат Аданнинг (Адан – Сомали давлати, Қизил денгиз ва Аммон денгизи оралиғидаги ер) шарқида жойлашгани, Аллоҳ уларга ейишни манъ этган дарахт жаннатнинг ўртасида бўлиб, унинг “ҳаёт дарахти ёки яхшиликни ва ёмонликни билдирувчги дарахт” деб номланиши, Шайтоннинг жаннатга киришига илон ёрдам бергани, шунинг учун Аллоҳ уни қорни билан юрадиган ва тупроқ ялайдиган қилиб жазолагани, Ҳаввони ва унинг зурриётини эса қорнида бола кўтариб, машаққат билан туғиш жазосига маҳкум эканини ва бошқа шунга ўхшаш ҳодисаларни батафсил билиб олади. 

 

Шунингдек, Қуръони каримда Исо алайҳиссаломнинг қиссаси, унинг мўъжизалари ҳақида “Марям”, “Оли Имрон” ва “Моида” сураларида мўъжазгина хабарлар мавжуд бўлса ҳам, бу сураларда Исо алайҳиссаломнинг насаби, қандай туғилгани, қаерда туғилгани, Марямга туҳмат қилган одамнинг номи, Осмондан тушган дастурхондаги таомнинг нави, Исо алайҳиссалом касални даволаган ва ўликни тирилтирган вақтдаги ҳодисалар ҳақида батафсил айтилмаган. Аммо бу маълумотлар Матто, Марк ва Лука Инжилларида муфассал баён этилган. 

 

Мусулмонлар ўз китобларида берилган маълумотларнинг мўъжаз эканини, бошқа дин аҳлларининг китобларида эса бу маълумотлар муфассал берилганини кўриб, ўзларининг билимларини ва мукаммаллаштириш мақсадида улардан баъзи ривоятларни иқтибос қилиб олишлари мумкинми ёки йўқми? Қуръон тафсирларига исроилиётлар қачондан бошлаб кириб келган? Исроилиётлардан тафсирда фойдаланишнинг чегараси нима билан белгиланади? Ана шу саволларга жавоб беришга ҳаракат қиламиз.

 

Маълумки, Қуръони карим тафсирига исроилиётларнинг кириб келиши саҳобалар давридан бошланган эди. Бунинг биринчи сабаби юқорида айтиб ўтилганидек, Қуръоннинг жуда кўп оятларидаги қиссаларнинг Таврот вқа Инжилда келтирилган қиссаларига мувофақати бўлса, иккинчи сабаби Қуръоннинг мўъжазлиги, Таврот ва Инжилнинг айни хабарга муфассаллиги эди. Учунчи сабаби эса саҳобалар замонида тафсир учун асосий масдарлардан бири аҳли китоблар эди. Муфассир саҳоба Қуръони каримдаги бирор қиссага келганда, бу қиссани батафсилроқ тушунтиришга майл қиларди ва исломни янги қабул қилиб, мусулмонлар билан бирга яшаётган яҳудий ёки насронийдан эшитишга мажбур бўларди. Чунки саҳобанинг Қуръон оятидаги қиссалар ҳақидаги саволига яҳудий ёки насронийдан бошқа одам жавоб бера олмас эди.

 

 

 

Азизхўжа ИНОЯТОВ,

Бухоро туманидаги Чор Бакр жоме масжиди имом-хатиби

 

Афғонистонлик қизлар гуруҳи роботтехника бўйича Европадаги энг йирик “Robotex” фестивалида биринчиликни қўлга киритишди. Ушбу фестивал ноябр ойи охирида Эстония пойтахти Таллин шаҳрида ўтказилган эди.

Аввалроқ, ушбу афғонистонлик қизлар Вашингтонда ўтказилган конкурсда кумуш соврин соҳиби бўлишганди.

Таллинда бўлиб ўтган мусобақада гуруҳнинг 12 аъзосидан 3 нафари иштирок этди. Уларнинг вазифаси реал топшириқларни бажара оладиган робот прототипни намойиш этишдан иборат бўлди. Қуёш батареясида ишлайдиган фермерларга кўмак берувчи робот уларга ғалаба келтирди ва бу кўплаб харидорларнинг эътиборини тортди.

Афғонистондаги аёлларнинг имкониятларини янада кенгайтириш бўйича ташкилот етакчиси Рўя Маҳбуб қизларнинг Эстониядаги мазкур ғалабасидан қувонган ҳолда, бу гуруҳ билан фахрланишини, улар инновацион билимларни эгаллаб, ўз ватанларини дунёга танитувчи афғон аёлларининг янги авлоди эканлигини таъкидлаб ўтди.

 

Хуршида АБДУЛЛАЕВА

тайёрлади

 

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам жума куни ҳақида шундай дедилар: Бу кунда шундай фурсат борки, мусулмон банда намоз ўқиш учун шу вақтга дуч келади ва Аллоҳдан нимани сўраса, истаганини шубҳасиз беради. У фурсатнинг жуда қисқалигини қўллари билан ишора қилиб кўрсатдилар”.

“Бу кунда шундай фурсат борки...” ифодасида аниқ вақт айтилмаган. Лекин бу фурсат ҳақида баъзи ҳадислар мавжуд. Уларнинг бирида зикр қилинган фурсат имомнинг хутба ўқиш учун минбарга ўтирган пайтдан бошлаб то масжиддан чиқиб кетгунига қадар эканлиги айтилган.

Иккинчисида эса, жума куни аср ва шом намозлари орасидаги вақтлиги ҳақида билдирилган. Ўша фурсатнинг қисқалиги ҳақида Ибнул Мунир шундай дейди: “Фурсатнинг қисқалигига ишорат инсонларни ўша вақтни қадрлашга ташвиқ қилиш ва лутфнинг кенглигидан фойдаланиб қолишга ундашдир”.

Саҳобалар, тобеинлар ва улардан кейинги олимлар бу фурсатнинг Асри Саодат билан чегараланганми ёки йўқми, мазкур мунаввар фурсат йилнинг ҳар жумасида мавжудми ва ёки йилдаги биргина жума куни келадими деган хусуслар ҳақида ўз фикрларини билдирганлар.

Биринчи фикр: шундай кун, фурсат бор, лекин йил бўйи келадиган жума кунларининг биттасида намоён бўлади. Бу фикр Каъбул Ахбор розияллоҳу анҳу томонидан Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳуга айтилган, аммо у киши буни рад қилганл. Имом Молик ва Сунан Соҳиблари Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳунинг фикрларини асос қилиб олганлар.

Иккинчи фикр: Қадр кечаси рамазон ойининг сўнгги ўн кунлигида яширингани каби, бу фурсат ҳам тўлиқ жума кунида яширилган. Ибн Умарнинг розияллоҳу анҳунинг фикрича, бир кун ҳожатларни сўраб дуо қилиш мушкул эмас ва жума кунини фақат дуо билан ўтказа олган одам тилаклари мустажоб бўлиши учун яхши имкониятга эга бўлади.

Учинчи фикр: бу фурсат жума куни ичида яширинган ёки ўз вақтини муттасил ўзгартириб туради. Имом Ғаззолий фикрлар орасида ҳақиқатга яқинроғи шу экани айтган. Ибн Асокир ва Муҳиб Табарийлар ҳам шу фикрдалар.

Тўртинчи фикр: муаззин жума куни бомдодга азон айтган пайтидир. Бу фикр Ҳофиз Абул Фазлнинг “Шарҳут Термизий” асарида келтирилган.

Бешинчи фикр: имом минбардан тушиб, такбир айтилгунига қадар бўлган муддат. Бу фикр Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган.

Олтинчи фикр: жумага азон айтилган пайт. Бу Оиша онамиз розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган.

Еттинчи фикр: имом минбарга ўтиришидан бошлаб намознинг тугашигача бўлган вақт. Буни Муслим ва Абу Довуд Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилган.

Аслида манбаларда ушбу вақт ҳақида қирқдан ортиқ фикрлар билдирилган. Асосийси, бунчалик кўп ривоятлар қилинган бу вақтни излаш мустаҳабдир. Зеро, дуо – мусулмоннинг қуроли. Аллоҳ таолонинг амрларига бўйсуниб, Унинг марҳаматига сазовор бўлиш ҳар биримизга насиб қилсин.

ЎМИ Матбуот хизмати

vendredi, 05 janvier 2018 00:00

Дунёда йўловчидек бўлинг

“Ар-Раҳмон” сурасида шундай марҳамат қилинади: 
«Ер юзидаги барча мавжудот фонийдир, ўткинчидир, аммо улуғлик ва икром соҳиби бўлмиш Роббингизнинг важҳи эса боқийдир».

Дарҳақиқат, умримизнинг бир қисми бўлмиш бу йилимизда қанчалик хайрли, савобли ишлар қилганимиз ёки гуноҳ ва хатоларга йўл қўйганимиз охиратда ўзимизга ҳужжат бўлади. Умрни яхшилик билан ўтказган бўлсак, алҳамдулиллаҳ. Аммо гуноҳ ва хатоларни кўп қилган бўлсак, уларни тўғрилаб олиш учун ҳали имкон бор. Зeро, инсоннинг умри ниҳоясига етгач, камчликларни тўғрилашнинг имкони қолмайди. Чунки тавба эшигининг икки томони бор бўлиб, бири – умумий, иккинчиси – хос эшик. Хос тавба эшиги ҳар бир инсоннинг жони ҳалқумига кeлгунича, ғарғара бошлангунича очиқ бўлади. Шунгача тавба қилишга имкон бор. Умумий тавба эшиги эса Қиёмат кунигача очиқ бўлади.

Фотир сурасида: «Улар у ерда «Парвардигоро, бизларни азобдан чиқаргин, токи бизлар қилиб ўтган амалларимиздан бошқача, яхши амалларни қилайлик» дeб фарёд қилурлар. Ахир Биз сизларга эслатма оладиган, киши эслатма олгудeк узун умр бeрмаганмидик? Сизларга огоҳлантирувчи Пайғамбар ҳам кeлган эди-ку! Бас, энди жазоларингизни тотавeрингиз. Золимлар кофирлар учун ёрдамчи бўлмас» дeган жавоб бўлади», дейилади.

Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади: 
«Пайғамбар алайҳиссалом елкамдан тутиб туриб: «Дунёда гўё ғарибдeк, йўловчидeк бўлгин», дeдилар”.

Шундан буён Ибн Умар розияллоҳу анҳумо ҳар сафар: «Кeч кирса, тонгни кутиб ўтирма. Тонг отса, кeч киришини кутиб ўтирма. Соғлигингда бeморликда қила олмайдиган ишларингни қилиб ол. Тириклигингда вафотингдан кeйин асқатадиган амалларни қилиб қол», дeр эканлар.

Раҳматуллоҳ САЙФИДДИНОВ

“Мирза Юсуф” масжиди имом-хатиби

Доим китобга ошно инсон ҳатто кексайганда ҳам мантиқий фикрлаш қобилиятини йўқотмайди. Ёзма ва оғзаки нутқнинг равон ва чиройли бўлиши ҳам мунтазам китоб ўқишга боғлиқ. Биз шу каби маълумотларни жуда кўп ўқиганмиз. Аммо, китоб мутолааси борасида янада қизиқарли фактлар ҳам бор экан.
 
Китоб саҳифалардан, саҳифа эса қаторлардан иборат. Мутолаани ҳам айнан қаторлардан бошлаймиз. Аввал биринчиси, кейин иккинчиси, учинчиси.... Аммо америкали ихтирочи Томас Эдисон матннинг 2-3 қаторини бирваракайига ўқий олган. Ва бир саҳифага яқин матн сўзма-сўз ёдида қолган.
 
Одатда бирон матнни яхшироқ тушуниш учун уни ҳижжалаб ўқиймиз. Аммо, бу усул билан кўзни толиқтириб қўйиш мумкин экан. Яъни кўз тез ўқиганда эмас, балки секин ўқиганда толиқади, демоқда бугун дунё олимлари.
 
Танишингиз сиздан китоб сўради. Бердингиз. У эса ҳадеганда қайтармаяпти. Баҳонаси ҳам тайёр: ҳали ўқиб тугатганини йўқ. Ундан хафа бўлишга шошилманг. Ҳамма ҳам тез ўқий олмайди. Маълум бўлишича инсонларнинг фақат 5 фоизигина бу қобилиятига эга.
 
Француз адиби Бальзак нафақат ўз асарлари билан, балки мутолаа тезлиги билан ҳам тарихда қолган. У ярим соатда исталган романнинг 200 саҳифасини ўқиб ташлаган. Рус ёзувчиси Максим Горький эса бир дақиқада 4 мингта сўз ўқий олган. 
 
Ҳарфни кўзимиз танимайди. Ҳамма гап мияда. Мутолаа жараёнида кўз ҳарфлар шаклинигина мияга жўнатади, мия эса бу шаклларн аниқлаштириб, сўнг бирлаштиради. Натижада бизга таниш сўз ҳосил бўлади.
 
Ашаддий китобхондан моҳир изқувар чиқиши мумкин, деса ишонаверинг. Гап шундаки бундайларда теварак-атрофни кузатиш қобилияти бошқаларга караганда кучлироқ бўлади. Мисол учун, улар бир вақтнинг ўзида турли телеканаллардаги кўрсатувларни томоша қилиб, сизга уларнинг мазмуни ҳақида сўзлаб бериши мумкин.
 
Ўрта даражали китобхон матнни сўзлар билан ўқиса, ашаддийси саҳифани жумлалар билан мутолаа қилади.
 
Китоб ўқиш фақат маънавий эҳтиёж билан боғлиқ дегувчилар хато қилади. Дунё олимларнинг янги тадқиқотларига кўра унинг моддий эҳтиёжга ҳам боғлиқ жиҳатлари бор. Яъни, китобхон инсонга таом кўпроқ юқар экан. 
 

 

Малоҳат Ҳусанова, ЎзА

Мақолалар

Top