muslim.uz
Ҳадис шарҳи: Мол – дунё фитнами?
“Каъб ибн Иёз (р.а.) ривоят қилади: «Расулуллоҳ (с.а.в.)нинг бундай деб айтаётганларини эшитдим: “Ҳар бир уммат учун фитна бор, менинг умматим фитнаси мол-дунёдир” (Имом Термизий).
Шарҳ. Имом Термизий саҳиҳлигини айтган ушбу ҳадисда Пайғамбаримиз (а.с.) мол-дунё мавзусига эътибор қаратганлар. Шарҳчилар ҳадисдаги “фитна”ни залолат ва маъсият, яъни адашиш ва Ҳаққа осийлик деб изоҳлашган. Яъни, бу умматни ҳақ йўлдан оздириб, диндан узоқлаштирадиган энг муҳим омил моддият ва молдир. Ислом душманларининг ошкора ва махфий ташкилотлари мусулмонларни йўлдан тойдириш учун кўпинча моддият ва мол-дунёдан тузоқ сифатида фойдаланишмоқда. Буни кузатиб туриб, Аллоҳ таолонинг: “Кофир бўлганлар мол-мулкларини Аллоҳ йўлидан тўсиш учун сарфлайдилар” (Анфол, 36), деган огоҳлантирувининг амалдаги исботини кўрамиз. Пайғамбаримиз (а.с.)нинг юқоридаги ҳадислари билан ғайбдан хабар беришларига яна бир карра имон келтирамиз.
Айни пайтда, бу ҳадисни нотўғри талқин қилмаслик керак. Ислом дини аслида бойлик ва моддий куч-қудратга қарши эмас. Аксинча, мусулмонларни меҳнат қилишга ва пул топишга тарғиб этадиган кўплаб ҳадислар бор. Динимизнинг муҳим қисми бўлмиш закот, ҳаж, садақа каби фарз ва мандуб амалларни бажариш учун, албатта, мол-дунёга эга бўлиш керак. Шунингдек, “Берувчи қўл олувчи қўлдан яхшидир”, “Аллоҳнинг наздида кучли мўмин кучсиз мўминдан яхшироқ ва суюклироқдир”, “Тақводор кишига бойликнинг ҳеч бир зарари йўқдир” каби ҳадислар мусулмонларни меҳнатга, моддий жиҳатдан бақувват бўлишга ундайди.
Шундай экан, мол ва моддиятни ёмонлашдан мақсад, агар ҳушёр, сергак бўлинмаса, ахлоқий ва диний жиҳатдан тубанлашишга олиб келиши мумкинлигидан огоҳлантиришдир. Унутмайликки, тараққиёт, ривожланиш йўқчилик ва эҳтиёждан келиб чиққани каби, қолоқлик ва танбаллик ҳам бойлик келтирган тўкинлик, исроф сабабли юзага келади. Бунга энг ёрқин мисол Саодат асри ва ундан кейинги саҳобалар давридир. Ўша пайтда очликдан силласи қуриб, қорнига тош боғлаб юрган одамлар қисқа муддатда дунёнинг уч қитъасига Аллоҳнинг ҳақ динини етказишди. Замонлар ўтиб, бутун дунё хазиналари мусулмонларга қараб оқа бошлаганида эса, одамлар бамайлихотирликка ва дангасаликка берилишди. Оқибатда илм-фан, давлат бошқаруви ва бошқа соҳаларда дунёга устозлик қилган мусулмон олами тараққиётдан орқада қолган, қарам ва боқиманда ҳолга тушиб қолди.
Шундай экан, азалий ва абадий ҳақиқатларни етказувчи бўлган Пайғамбаримиз (а.с.)нинг мол-дунё борасидаги тутумларини ушбу ҳадисдан билиб олсак бўлади: «Одамлар мол-дунё борасида тўрт қисмдир: бир банда бор, Аллоҳ унга мол ва илм берган, у моли хусусида Аллоҳдан қўрқади ва уни силаи раҳм учун сарфлайди. Молидаги Аллоҳнинг ҳаққини билади ва уни адо этади. Мана шу одам энг юксак мартабага эришади.
Яна бир банда бор, Аллоҳ унга илм бергану аммо мол бермаган. У яхши ниятда: “Агар молим бўлса эди, фалончига ўхшаб хайрли йўлларга сарфлардим”, деб орзу қилади. Аллоҳ унинг ниятини қабул қилади ва олдингилар билан тенг ажр беради.
Учинчи (хил) банда бор, моли етарли, лекин Аллоҳ унга илм бермаган. У молини шаҳват ва бузуқлик-фитна йўлларига сарфлайди. На Раббидан қўрқади ва на силаи раҳм қилади. Молидаги Аллоҳнинг ҳаққини ҳам билмайди. Бу энг ёмон мартабадир.
Тўртинчи (хил) кимса бор, Аллоҳ унга мол ҳам, илм ҳам бермаган. Аммо у исрофчиларга ҳасад қилиб: “Қанийди, менинг ҳам пулим бўлсайди, фалончига ўхшаб сарфлаб, унга ўхшаб яшардим”, дейди. У ҳам нияти сабаб ўша исрофгарлар билан гуноҳда тенг шерик бўлади».
Манба:irfon.uz
Ҳасан Қизил 300дан ортиқ ҳайвонга ёрдам берди
Туркиялик бу йигитнинг ҳаёти жуда ҳам таъсирли. 23 ёшли Ҳасан ўзининг ойлик маошини турли ҳайвонларга протез ясаш учун сарфлайди. Хонакими ёки ёввойими фарқи йўқ, ёрдам бераверади. Яқинда тирноғи синган бургутга 3D принтерида протез ясаб берди. Шундан сўнг бургут уча бошлади.
Ҳасан шу вақтгача 300дан ортиқ ҳайвонга ёрдам берди. Туркия ҳукумати унга махсус мукофот ҳам берди. Маҳалла аҳли уни “Ҳаётни қутқарувчи” дея номлаган.
Исломда нафақат инсонларга, балки ҳайвонот ва набототга ҳам ёрдам бериш улуғ савоб экани айтилган.
kamolon.uz
Аёлнинг маҳрамлари
Мўминаларга ҳам айтинг, кўзларини (номаҳрам эркаклардан) қуйи тутсинлар ва авратларини (зинодан) сақласинлар! Шунингдек, (одатда) кўриниб турадиганидан бошқа зийнатларини кўрсатмасинлар ва рўмолларини кўкраклари узра тушириб олсинлар! Улар зеб-зийнатларини эрлари, ё оталари, ё эрларининг оталари, ё ўғиллари, ё эрларининг ўғиллари, ё ўзларининг ака-укалари, ё ака-укаларининг ўғиллари, ё опа-сингилларнинг ўғиллари, ё ўзлари (каби) аёллар, ё қўл остиларидаги (чўри)лар, ёки аёллардан беҳожат бўлган (яъни жуда кексайиб қолганлар, хунасалар ёки ақлсиз-девоналар каби) эркак хизматкорлар, аёлларнинг авратларидан хабардор бўлмаган ёш болалардан бошқа кишиларга кўрсатмасинлар! Яна яширган зийнатларини билдириб, оёқларини (ерга) урмасинлар! Барчангиз Аллоҳга тавба қилингиз, эй мўминлар! Шояд (шунда) нажот топсангиз» (Нур сураси, 31-оят).
Ислом умматининг бахт-саодатга эришиши учун барча нарсани батафсил баён этиб берган Қуръони карим аёллар зийнатларини кўрсатиши мумкин бўлган умр йўлдошидан ташқари маҳрам эркакларни умумий ҳукмдан истисно тарзда бирма-бир баён этган. Бунинг ҳикмати оятда зикр қилинган эркаклар билан аёлнинг доимий муомалада бўлиш заруратидир. Бу зикр қилинган эркаклар аёл ила қариндошлик риштаси билан боғлиқ ва фитнага ўрин йўқ. Демак, аёлнинг маҳрамлари билан танишиб чиқамиз.
- Эр. Эр хотиннинг барча жойига, бутун вужудига қараши мумкин. Яна оятда истисно этилган аъзодан ташқари барча аъзолардан манфаатланиши мумкин;
- Ота ва боболар. Аёлнинг ота ва она томонидан оталари;
- Эрнинг отаси (қайнотаси);
- Аёлнинг ўз ўғиллари, эрнинг ўғиллари (ўгай ўғиллари) ва набиралари;
- Аёлнинг қариндоши (ак-ука,опа-сингил)лари. Хоҳ ота-онаси бир, хоҳ фақат она, ёки ота бир қариндоши бўлсин, фарқи йўқ;
- Қариндош(ака-ука, опа-сингил)ларининг ўғиллари;
Санаб ўтилганларнинг барчаси аёлга маҳрам ҳисобланади. Булар олдида зийнатларини очиш мубоҳдир. Аллоҳ таоло юқоридаги оятда амаки ва тоғаларига оид ҳукмни баён этмаган. Фиқҳ илми олимларнинг фикрига кўра, амаки ва тоғаларнинг ҳукмлари ҳам маҳрамият эътиборидан яқинлик даражалари саналган кишилар билан бирдир. Амаки ва тоғалар ота ҳукмида бўлгани учун оятда алоҳида саналмаган. Оятда айтиб ўтилган қариндош эркаклар аёлнинг маҳрами бўлгани каби эмикдош (бир онанинг сутидан озиқланган) ака-укалар ҳам аёлнинг маҳрамлари ҳисобланади.
Шу ўринда зийнат ва зийнат ўринларини билиб олишимиз шарт. Зийнат икки хил бўлади. Бири халқий (яратилишдан) бўлган зийнат, иккинчиси эса эришилган зийнат. Тананинг аъзолари халқий зийнатдир. Эришилган зийнат эса, кийилган гўзал либос, тақинчоқлар, кўзга сурилган сурма, қўлга қўйилган хинага ўхшаш нарсалардир. Зийнат ўринларига аёлнинг бўйни, қўл ва билаклари ҳамда оёғи киради. Аёлнинг маҳрамлари мана шу зийнат ўринларини кўришлари мубоҳ саналади. Маҳрамлардан ташқари бегона эркаклар юз ва қўлларидан бошқа ўринларни кўриши ҳаромдир. Юз ва қўлнинг аврат эмаслигини айтадиган олимлар у иккисида ҳеч бир зийнат ашёси бўлмаслигини ва буларнинг очилиши фитнага сабаб бўлмаслигини шарт қилиб қўядилар.
Имом Замахшарий раҳматуллоҳи алайҳ айтади: “Оятдаги зийнатнинг зикр этилишидан ҳикмат – зийнат жойларини беркитиш зарурлигини ифода этишдир. Чунки Аллоҳ таоло “Зийнатларини кўрсатмасинлар” дея буюрар экан, аслида зийнат жойларини ирода қилган, яъни мақсад қилиб қўйган. Чунки тақилмаган зийнатларни кўриш ҳаром эмас. Бу жиҳатдан зийнатларнинг тақиқланишига зарурат йўқ. Демак, аслида тақиқланадигани – зеб-зийнат буюмлари тақиладиган жойлардир”.
Уламолар “ҳали аёлларнинг яширин жойларидан хабардор бўлмаган болалар” ояти ҳақида турли фикрларни айтганлар: Бу оятда балоғатга етмаган болалар назарда тутилган; ёшлиги туфайли аёлнинг махфий бўлмаган жойларини фарқлай олмайдиган болалар. Булар ўн ёшга етмаган бўлишлари керак. Агар бола балоғатга етмаган бўлса ҳам аёлнинг махфий жойларини тушунса, аёллар бундай болалар олдида зийнатларини кўрсатмаганлари маъқул.
Манбалар асосида “Мирза Ғолиб” жоме масжиди имом ноиби Қ. Салимов
тайёрлади.
Уч офатдан сақланиш дуоси
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам):
Аллоҳумма инний аъзу бика мин ғалабатит дайни ва ғалабатил ъадувви ва шамататил аъдаи.
Маъноси: “Ё Аллоҳ! Қарзга ботиб, чорасиз қолишдан, душманимнинг ғалабасидан, душманимнинг ҳузурланишидан Сендан паноҳ сўрайман”, деб дуо қилар эдилар.
Ҳаво қобиғи ҳақида ажойиб ҳақиқатлар
Қуръони каримда ҳар бир неъмат бенуқсон ва бетакрор қилиб яратилгани ва уларнинг барчаси инсонлар учун хизмат қилиши ҳақида кўплаб оятлар туширилган. «Албатта осмонлар ва ернинг яратилишида, кеча ва кундузнинг алмашиб туришида, денгизда одамларга керакли нарсаларни олиб юрган кемаларнинг (сузишида) ва Аллоҳ осмондан туширган ва у сабабли ўлик ерни тирилтириб, бор жонзотни тарқатиб-ёйиб юборган сув деган неъматда ва шамолларнинг йўналтирилишида, осмон ва ер орасидаги итоатгўй булутда (буларнинг ҳаммасида) ақлли кишилар учун оят-аломатлар бордир» (Бақара, 164).
Атмосфера ер шарининг ҳаво қобиғи бўлиб, биосферада ҳаёт мавжудлигини таъминловчи асосий манбалардан биридир. Атмосфера барча жонзотларни зарарли космик нурлардан ҳимоя қилиб туради, сайёра юзасидаги иссиқликни сақлайди. Агар ҳаво қобиғи бўлмаганида ер юзасида кундузи +1000С ва кечқурун -1000С ҳарорат кузатилган бўлар эди. Атмосферанинг юқори чегараси тахминан 2000 км. баландликдан ўтади. Атмосфера бир неча қатламлардан иборат бўлиб, унинг асосий массаси (90%) 10-16 км. баландликкача бўлган қуйи тропосфера қисмида жойлашган. Об-ҳаво ва иқлим асосан тропосферадаги жараёнлар билан боғлиқ. Атмосферанинг шу қатламида барча ёғинлар ва булутлар ҳосил бўлади, бўронлар юз беради. Тропосфера устида 40-50 км.гача баландликда стратосфера жойлашган ва унда ҳарорат пасайиб боради. Стратосферада 22-24 км. оралиқда Ердаги тирик организмларни ҳимоя қиладиган, ультрабинафша нурланишнинг катта қисмини ютиб қоладиган озон (03) қатлами жойлашган. Озон гази йиғилганда юпқа, 2-4 мм. қатламни ҳосил қилади, лекин ҳимоя аҳамияти жуда ҳам катта.
Стратосферадан кейин, 50 км. дан юқорида мезосфера жойлашган ва унда ҳарорат пасайиб боради. 80 км. юқорида ҳарорат –700 С ни ташкил қилади. Ундан юқорида термосфера жойлашган бўлиб, 500-600 км. баландликда ҳаво ҳарорати +16000 С гача кўтарилади. 800-1600 км. да экзосфера жойлашган ва унда ҳаво жуда ҳам сийракдир.
Бегона қўшимчалари бўлмаган атмосфера ҳавоси қуйидаги таркибий қисмлардан иборат: азот-78.09%, кислород 20.94% , аргон 0.93 %, углерод қўшоксиди- 0.03 %. Бошқа газларнинг миқдори нисбатан кам. Бундан ташқари, ҳавода доим 3-4 % сув буғлари мавжуд, чанг зарралари бўлади. Атмосферадаги ҳар бир газ ўзига хос физик ва кимёвий хусусиятларга эгадир. Масалан, кислород тирикликни таъминловчи, азот тўйинтирувчи ва совитувчи ва ҳоказо.
Бироқ кейинги вақтларда саноатнинг ривожланиши натижасида атмосферага кўплаб чиқинди газлар чиқарилиши оқибатида глобал миқёсдаги экологик муаммолар келиб чиқмоқда. Жумладан “Иссиқхона самараси”, “Озон қатламини емирилиши”, “Чўлланиш жараёнининг авж олиши” кабилар. Бу жараёнларгаҚуръону каримидаги қуйидаги оятни мисол қилиб келтириш мумкин.
«Одамларнинг ўзлари қилган қилмишлари сабабли қуруқликда ҳам, денгизда ҳам (турли) бало-офатлар юз берди.(Бу бало ва офатлар одамлар қилаётган гуноҳ-маъсиятлардан)қайтишлари учун, уларга қилган гуноҳларининг (жазосини) тотдириб қўйиш учундир» (Рум, 41).
Аҳолининг эҳтиёжлари доимий равишда геометрик шаклда ўсиб бормоқда. Бироқ моддий неъматлар яратилиши эса арифметик шаклда ўсмоқда. Ўртадаги тафовут табиий ресурлардан янада кенг ва кўпроқ фойдаланиши тақозо этмоқда. Натижада атмосферага янада кўпроқ чиқиндилар чиқишига сабаб бўлмоқда.
Халқимизнинг ажойиб бир мақоли бор “Тоза ҳаво-танга даво”. Албатта ,халқимиз азалдан атроф-муҳитни асраб авайлаган, айниқса, бекордан бекорга хазон ва баргларни ёқмаган, далаларни ўт қўйиш орқали тозаламаган. Сабаби инсонлар учун энг зарур бўлган кислород (О2) ёниб кетади. Масалан 1 литр бензин ёниши учун 15 кг. ҳаво зарур. Лондондан Нью-Йоркка учун Боинг 747 самолёти 80 тонна керосин сарф қилади ва бу ўртача кенгликда жойлаган 10 минг гектар ердаги ўрмоннинг бир кун давомида ишлаб чиққан кислородига тенг келади. Эндиликда ўйлаб кўринг, дунё бўйича қанча транспорт техникаси (самолёт, кемалар, автомашиналар, поездлар ва ҳоказолар) ҳаракатланади. Рум сурасинининг 41-оятида келтирилганидек, қилган ишларимиз бизларга бало қазо бўлмасилиги учун ақл кўзи билан атроф-муҳитга муносабатда бўлсак, уни асраб авайлаш, тежашга тарғиб қилсак, Аллоҳнинг берган неъматлари янада зиёда бўлиб бораверади. Иншоаллоҳ
Воҳиджон ИНОМОВ,
“Ҳидоя” ўрта махсус ислом билим юрти ўқитувчиси
ХОРИЖДАГИ ЮРТДОШИМ САҲИФАСИ
КОНЦЕПЦИЯ
Дунё дарвозалари янада кенгроқ очилиб, хорижий давлатлар фуқароларининг юртимизга келиб-кетишларига қулай шароитлар яратилмоқда. Жумладан, 39 та давлат фуқароларига туристик визаларни расмийлаштириш тартиби соддалаштирилди, Ўзбекистон билан визасиз давлатлар сони кўпайди.
Шунинг баробарида бизнинг юртдошларимизнинг ҳам хорижий давлатларга чиқиши ортмоқда.
Одатда, чет элга, умуман, йўлга чиқаётган ҳар қандай йўловчига олдиндан йўловчилик машаққатини тортган, бу борада бой тажриба тўплаган кишилар; китоб кўрган олиму уламолар йўл-йўриқлар кўрсатиб, панду наисҳатлар қилишган. Зеро, нотаниш манзиллар сари сафарга отланган кишиларга бундай тавсияю насиҳатларнинг аҳамияти жуда ҳам катта.
Бинобарин, хорижга чиқаётган мўмин-мусулмонлар ушбу сафарида давлатнинг қонунларига амал қилгани каби шариатимиз кўрсатмаларига ҳам амал қилмоғи ниҳоятда муҳимдир.
Масаланинг ана шу жиҳатлари эътиборга олиниб, muslim.uz Интернет порталида “Муҳожир ватандошлар” лойиҳаси иш бошлади. Ушбу лойиҳа доирасида янги рукн очилиб “Хориждаги юртдошим” номланди.
Ушбу рукнда:
- хорижда таълим олаётган, меҳнат қилаётган, узоқ муддатга даволанишга кетган ватандошларимиз тўғрисида ҳаётий мақолалар;
- йўлга чиқувчиларга тавсиялар, маслаҳатлар;
- узоқ муддатли сафарларнинг ижтимоий ҳаётга, оилавий масалаларга таъсири ва бошқа долзарб муаммоларга доир савол-жавоблар дастурий равишда ёритилади;
- Интернет сайтда эълон қилинган мақоланинг аудио формати ҳам тавсия қилинади.
Ушбу материаллар оят, ҳадис ва уламоларимизнинг илмий меросларига асосланган ҳолда ёритилади.