Иёс ибн Муовия ибн Қурра Музаний ҳижратнинг 46-санасида Нажд диёрининг Ямома деган жойида таваллуд топди. Кейинчалик оиласи билан Басрага кўчиб кетди. Ёш Иёс ўша ерда ўсиб-улғайди ва таълим олди. Балоғат ёшига етганида Дамашққа бориб, у ерда саҳобийлар ва улуғ тобеийнлардан илм олди. Иёснинг ёшлик чоғидаёқ ноёб қобилияти ҳамда ақл-заковати аломатлари зоҳир бўла бошлади, одамлар у ҳақдаги ҳайратомуз хабарларни гапириб юришар эди.

Иёс Музаний илмга қаттиқ берилди. Илмда шундай бир даражада эдики, ёшлигига қарамай, ёши улуғ кексалар унга дин ишларида бўйсунар, уни ўзларига имом этиб, унга шогирдликка тушарди.

Бир йили одамлар Рамазон ҳилолини кўриш учун йиғилишди. Уларга улуғ саҳобий Анас ибн Молик (розияллоҳу анҳу) бошчилик қилди. Ўшанда бу саҳобийнинг ёши юзга яқинлашиб қолган эди. Одамлар ойни кўриш учун самога тикилиб қарар эдилар. Осмон гумбазининг ҳар тарафини кўздан кечириб чиқдилар, аммо ҳеч нима кўринмади. Лекин бир пайт Анас ибн Молик (розияллоҳу анҳу) осмондаги бир нуқтага кўз тикиб: “Мен ойни кўрдим”, дея у ерга ишора қила бошлади. Одамлар у киши кўрсатган тарафга ҳарчанд тикилмасин, ҳеч нима кўрмади. Иёс ибн Муовия нега бундай бўляпти дегандек Анас ибн Молик (розияллоҳу анҳу)га разм солди. Қараса, саҳобанинг бир сочи қошларидан кўзларининг устига эгилиб, тушиб турган экан. Иёс Саҳобийдан одоб билан изн сўраб, қўлларини аста чўзиб, бояги соч толасини суриб қўйди. Кейин: “Эй Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг саҳобаси, ҳали ҳам ойни кўряпсизми?” деб сўради. Шунда Анас (розияллоҳу анҳу): “Йўқ, энди кўрмаяпман, энди кўрмаяпман”, деб жавоб берди.

Иёс ибн Муовия заковатининг таърифи кундан-кунга жуда кенг тарқаларди. Одамлар ҳар тарафдан унинг олдига келар, унга илмда ва диний масалаларда дуч келган муаммоларини айтишар эди. Уларнинг баъзилари маърифат истаб келса, афсуски айримлари бўлмағур нарсаларни талашиб, Иёсни ожиз қолдириш умидида келар эдилар. Ҳикоя қилинадики: Бир қавмнинг пешвоси Иёс ибн Муовиянинг олдига келди. У кишидан:

– Эй Воиланинг отаси, маст қилувчи ичимликнинг ҳукми нима? – дея сўради.

– Ҳаром, – деб жавоб берди.

Шунда бояги киши яна сўради:

– Унинг ҳаром бўлиш сабаби нима? Ахир у мева ва сувнинг қайнатилишидан ҳосил бўладиган нарса-ку. Бу нарсалар эса мубоҳ бўлса?

Шунда Иёс сўз бошлади:

– Агар кафтимга сув олиб, уни сенга сепсам, оғрийдими?

– Йўқ.

– Агар бир ҳовуч турпоқ олиб, уни ҳам сепсам-чи?

– Йўқ.

– Агар бир сиқим сомон билан сени урсам, оғриқ сезасанми?

– Йўқ.

– Энди агар тупроқни олсам, сўнг унга сомон қўшсам, сув билан яхшилаб аралаштириб, тайёр бўлган гувалани қуёшда қотириб, ўша ғишт билан сени урсам, оғрийдими?

– Ия, оғриш тугул, ўлдириб қўясан-ку!

– Бас, хамр  ҳам шундай. Унинг таркибидаги нарсалар йиғилиб, хамр ҳосил қилинса, ҳаромга айланади.

Иёс ибн Муовия қози этиб тайинлангач, ҳақиқатни аниқлаш борасидаги ноёб қобилияти, ақлли тадбирлари, кучли ақл-заковатини тасдиқловчи кўплаб ҳодисалар бўлиб ўтди. Бир куни икки киши тортишиб қолиб, қозининг ҳузурига келди. Уларнинг бири шеригига молини сақлаб туриш учун топширгани, молини талаб қилган пайтида эса шериги ундан мол олганини рад этиб, бермаётганини даъво қиларди. Иёс айбланаётган кишидан бу ҳақда сўраганида, у рад этди ва: “Агар бу кишининг далили бўлса, марҳамат келтирсин! Ёки мен қасам ичишим ҳам мумкин”, деди.

Бу кишининг ёлғон онт ичиш билан бировнинг молини еб кетишидан қўрққан Иёс даъвогардан айнан қаерда пулини топширганини сўради. Даъвогар: “Фалон ерда”, деб қаерда топширганини аниқ айтиб берди. Иёс ибн Муовия яна сўради:

– Ўша ерда нима бор эди?

– Катта бир дарахт бор эди. Унинг соясида ўтириб бирга овқатландик. Кетишдан аввал унга пулни бердим.

– Ундай бўлса ўша дарахт олдига бор! Шоядки, етиб боргач пулни қаерга қўйганингни ва уни нима қилганингни эслатса. Кейин қайтиб келиб, менга кўрганларингни айтиб берасан!

Даъвогар ўша жойга кетди. Иёс эса қолган кишига даъвогар келгунича шу ерда ўтириб туришини буюрди. Кейин эса олдидаги даъволашиб келган бошқа одамларга юзланди. Ўша кишилар ўртасида ҳукм қилишга киришди. Аммо шу орада кўз қири билан қозихонада қолган кишига билдирмайгина қараб қўяр эди. Бир гал қараса, бояги одам тинчланган ва анча хотиржам бўлиб қолибди. Шунда унга дабдурустдан: “Нима деб ўйлайсан, дўстинг ўша жойга етиб бордимикан?” деди. Ҳалиги киши ҳеч иккиланмай: “Йўғ-е, у ер анча узоқда. Ҳали етиб бормаган”, деб қўйди. Шунда Иёс унга деди: “Эй Аллоҳнинг душмани, пулни олган ерингни биласан-у, аммо пулни олганингни рад этасанми? Аллоҳга қасамки, сен ёлғончисан!” Бояги киши эсанкираб қолди. Нима деб қўйганини энди-энди тушунаётган эди. Хиёнатига иқрор бўлишдан ўзга чораси қолмади. Иёс даъвогар келгунича ҳисоб-китобни қилиб қўйди ва дўсти келгач пулни қайтаришни буюрди.

Иёс ибн Муовия Музаний етмиш олти ёшга етганда, тушида ўзи ва отаси икки отга миниб, тенгма-тенг югуриб кетаётганини кўрди. На ўзи олдинлаб кетар, на отаси ўзиб кетар эди. Муовиянинг отаси етмиш олти ёшда вафот этган эди.

Ўша оқшом ўрнига ётаётган Иёс фарзандларидан: “Бу кеча қандай кеча эканини биласизми?” деб сўради. “Йўқ, билмаймиз”, дейишди улар. “Ушбу кечада отамнинг ҳаёти ниҳоясига етган эди”, деди Иёс. Тонг отганда у киши ҳам вафот этди.

Ақлу заковат пешвоси сифатида танилган қози Иёс ибн Муовияни Аллоҳ ўз раҳматига олсин. Зеро, у зот фаросату заковатда ҳамда ҳақиқатни излаб топишда ўз даврининг забардаст олимларидан эди. Аллоҳ у кишидан рози бўлсин.

   Илёсхон АҲМЕДОВ

 Халқаро алоқалар бўлими ходими

“Мен учувчи бўлмоқчиман”. Камтаргина новвойнинг қизининг ўн йил олдинги ана шу орзуси рўёбга чқишига кўпчилик ишонмас эди.

Саййида Салва Фотима ҳаво йўллари компаниясида иш бошлаш арафасида. У Ҳиндистонда Тижорий учувчи лицензияси берилган тўртинчи муслима ҳисобланади.

Янги Зеландиядаги мулти-юргизгич (мотор) ва Баҳрайндаги турли тоифадаги самолётларни бошқаришга рухсат берувчи курсларни тамомлаган ҳайдарободлик аёл “Airbus A320” русумли самолётни бошқариш учун Фуқаролик авиацияси бош директорининг имзосини кутмоқда. 

Орзуси йўлида Салва хоним кўп қийинчилик ва тўсиқларни енгиб ўтишига тўғри келди. Оддий новвойнинг қизи бўлган ёш муслима учувчи Ҳайдарободнинг эски шаҳар қисмидаги қашшоқ Султон Шаҳи маҳалласида вояга етган.

Бу ҳикоянинг диққатга сазовор жойи шундаки, дейди http://muslimnews.co.uk нашри, ундаги қаҳрамонимиз қашшоқликдан илм зиёси томон тинмай интилган ва ана шу жараёнда ўзлигини, иймонини сақлаб қола олган.

 “Мен доим рўмолимни иш, ўқиш кийими билан  бирга ўраб юрдим, бу масалада менга ҳеч қандай тўсиқ бўлмади”, дейди Салва Фотима Ҳиндистоннинг энг йирик янгилик ресурси бўлган IANS нашрига. Баҳрайндаги Кўрфаз авиация академияси эса унинг ҳижобдаги суратини ўз журналида чоп этди.

“Қайси соҳада бўлмасин, авиациями ёки бошқаси, сизга билим ва қобилиятингиз ёрдам беради. Қолган гап бекор. Сиз муайян соҳада белгиланган вазифани астойдил бажара олишингизни исботлашингиз керак. Мен авиация имтиҳонларидан уч маротаба йиқилдим, лекин ҳар сафар имтиҳондан ўта олмай тушкунликка тушганимда, “мағлубият” муваффақиятга босилган қадам эканини эслатиб туришди”, деб ҳикоясини давом эттиради Салва Фотима.

 2013 йилда учувчилик қилишга берилган дастлабки сертификатни олганда, Салва Фотиманинг катта самолётларни бошқариш учун ўқишга киришга катта маблағи йўқ эди. 24 ёшни қаршилаган Салва ҳонимни уйдагилари турмушга узатишди.  Аёллик вазифасини адо этса, Аллоҳ таоло, албатта, орзусини амалга оширишига ишонар эди. Тақдир қўп куттирмади. Салванинг қизалоғи 4 ойлик бўлганда, унга Телангана ҳукумати турли самолётларни бошқаришга рухсат берувчи сертификатни олиш учун ўқишга молиявий ёрдам кўрсатишини билдирди. Мотоцикл салонида ишлайдиган турмуш ўртоғининг қўлида шўхлик қилаётган қизига қараб Салва Фотима: “Қизим менга омад келтирди”, дейди.

  Ўзига ўхшаган катта орзуларга эришишни мақсад қилиб олган қизларга қарата  Салва  ҳоним бундай дейди:  “Мақсадни аниқ қўйинг ва доим у ҳақда ижобий фикрда бўлинг. Мақсадингиз сизни оила ва фарзанд неъматидан тўсиб қўймасин. Фидоийлик ва тинмай қилинган ғайрат албатта орзуингизни амалга оширади”.

 Учувчи ҳоним ўзи яшайдиган жамиятга хизмат қилишга бел боғлаган. Ҳар ойлигининг бир қисмини таълим олишга, даволанишга мухтож ва турмуш қуриш учун маблағи бўлмаганларга ёрдам тариқасида сарфламоқчи.

Алишер САТТОРОВ,

Халқаро алоқалар бўлими ходими

Ўзбекистонда Ислом Тараққиёт Банкининг минтақавий директори Ҳишом Толиб Маъруф жаноблари бошчилигидаги  делегация меҳмон бўлиб турибди.

Бугун, 21 ноябрь куни Ўзбекистон мусулмонлари идораси кичик мажлислар залида Ўзбекистондаги ислом цивилизасияси маркази директори Ш.Миноваров делегация аъзоларини қабул қилди.

Меҳмонлар Ўзбекистон мусулмонлари идорасида Самарқандда қурилаётган халқаро Имом Бухорий илмий-тадқиқот маркази ва Тошкентда қуриладиган Ўзбекистон ислом цивилизацияси маркази лойиҳаси ва илмий концепцияси билан яқиндан танишдилар.

Делегация раҳбари Ҳишом Толиб Маъруф Ўзбекистонда амалга оширилаётган ислоҳотлар, жумладан Ислом цивилизацияси маркази ва Имом Бухорий илмий-тадқиқот маркази лойиҳаларига ижобий баҳо берди. Ушбу лойиҳаларнинг амалга оширилиши ўзбек халқи учун ҳам, Имом Бухорийни ўзига устоз санайдиган бутун мусулмон уммати учун ҳам бирдек фойдали бўлади.

Дунёнинг кўплаб мамлакатларидан Имом Бухорий ва бошқа мутафаккирлар меросини ўрганиш учун олимлар ва тадқиқотчилар ташриф буюришларига ишонамиз, дея ишонч билдирди. Амалга оширилаётган лойиҳаларда Ислом тараққиёт банки Ўзбекистонга яқиндан ёрдам кўрсатади, дея ишонтирди.

Маълумот учун, Ислом тараққиёт банки(ИТБ) 1975 йилда ИҲТ мамлакатлари молия вазирлари йиғилишининг қарорига кўра ташкил этилган. ИТБнинг штаб-квартираси Саудия Арабистонининг Жидда шаҳрида жойлашган.

ИТБнинг Ҳудудий офислари 1994 йили Работ (Марокаш)да, шу йили Куала-Лумпур (Малайзия)да, 1997 йили Олма-Ота (Қозоғистон)да ва 2008 йили Дакар (Сенегал)да очилди. Банк шунингдек 12 та аъзо мамлакат Афғонистон, Озарбайжон, Бангладеш, Гвинея, Индонезия, Эрон, Нигерия, Покистон, Сьерра-Леона, Судан, Ўзбекистон ва Яманда маҳаллий ваколатхоналарга эга.

ИТБнинг асосий вазифаси аъзо-мамлакатларда шариатга мувофиқ ижтимоий ва иқтисодий тараққиётни қўллаб-қувватлашдан иборат.

Банк ташкил этилаётган вақтда унинг низом жамғармаси 6 млрд.исломий динорни, аъзолари сони 22 тани ташкил этган. Исломий динор – ИТБ фойдаланадиган ҳисоб бирлиги; бир исломий динор ХВЖнинг бир қарз олиш махсус ҳуқуқига (CDR IMF) тенг (ҲВЖ томонидан чиқариладиган  сунъий заҳира ва тўлов воситаси). Ҳозирги вақтда ИТБга иштирокчи аъзолар 56 та давлат ҳисобланади. 2013 йили ИТБнинг эълон қилинган ҳиссадорлик капитали – 30 млрд.исломий динорни, шу жумладан, обуна ҳиссадорлик капитали – 18 млрд.исломий динорни ташкил этди. Банкнинг асосий ҳиссадорлари Саудия Арабистони(23,6% акция), Ливия(9,5%), Эрон(8,3%), Нигерия(7,7%), БАА(7,5%), Қатар(7,2%), Миср(7,1%), Туркия(6,5%) ва Қувайт(5,5%) ҳисобланадилар.

2013 йилда ИТБ бошқарувчилар кенгаши умумий ҳиссадорлик капиталини 30 млрд.исломий динордан 100 млрд.исломий динор(150 млрд.доллар)га кўтариш ҳақида қарор қабул қилди. Банкнинг обуна капитали ҳам 18 млрд.исломий динордан 50 млрд.исломий динорга оширилди. Ушбу қарор аъзо-мамлакатларнинг молиялаштириш маблағларига бўлган катта эҳтиёжи билан боғлиқ.

Сўнгги 12 йил давомида етакчи рейтинг агентликлари (Moodys, Standard&Poors, Fitch) томонидан ИТБга узоқ муддатли кредит рейтинги - “ААА” ва қисқа муддатли олий барқарор кредит рейтинги – “А+” бериб келинмоқда. 2013 йилнинг декабрида ушбу рейтинглар яна тасдиқланди.

Австралияда бош офиси жойлашган “Иқтисодиёт ва тинчлик институти” мутахассислари томонидан Global Terrorism Index ҳисоботини бешинчи марта эълон қилди.

Ҳисоботда дунё бўйлаб 2000-2016 йилларда содир бўлган террор воқеалари таҳлил қилинган.

Ушбу ҳисоботда Ўзбекистонга терроризм таъсири кам бўлган мамлакатлар қаторидан жой берилган. Ўзбекистон рейтингда дунёнинг 163 мамлакати орасида 125-ўринни эгаллаган. Терроризмнинг иқтисодиёт ва тинчликка таъсири кам эканини Ўзбекистондаги террорчилик хавфи даражаси максимал 10 баллдан 0,077 баллни ташкил қилганида кўриш мумкин.

2016 йилда Ўзбекистон индексда 117-ўринда қайд этилган ва 2017 йилда ўз ўрнини янада мустаҳкамлаган.

Рейтингда биринчи ўрнида террорчиликдан энг кўп жабр кўрган мамлакат жойлашган бўлса, 130-поғонада эса ҳужумларга дуч келмаган давлат жойлашган.

Террор хавфи юқори бўлган давлатлар қаторида Туркия (9-ўрин), Украина (17-ўрин), Саудия Арабистони (26-ўрин), АҚШ (32-ўрин), Қозоғистон (67-ўрин), Тожикистон (72-ўрин), Қирғизистон (79-ўрин) қайд этилган.

Юқорида келтирилган маълумотлар асосида айтиш мумкинки, халқаро экспертлик гуруҳлари Ўзбекистонни хавфсиз мамлакат сифатида қайд этиб, бу ерга ташриф буюриш сайёҳлар ва инвесторлар учун хавфсиз эканини билдирмоқдалар.

Франция Ички ишлар вазирлиги хабарига кўра, ҳукумат топшириғига кўра, кўчада намоз ўқиш полиция томонидан назорат остига олинади. Ички ишлар вазири Жерар Коллон бир вақтнинг ўзида мамлакатда дин ишлари бўйича вазир сифатида ҳам фаолият олиб боради.

Вазир “кўчаларда ибодат қилинмайди, биз бу каби ибодатларга ҳалақит берамиз”, дейди.

10 ноябрь кунги жума намози вақтида Парижнинг Клиши-ла-Гарен ҳудудида юз берган ҳодиса ҳукуматнинг ушбу қарорни қабул қилишига сабаб бўлган. Ҳукумат мусулмонларга масжидлар биносини кенгайтириш таклифини бермоқда.

Ушбу куни юзлаб парижликлар кўчалардаги ноқонуний ибодатларни чеклаш талаби билан намойишга чиққан. Туман мэри, парламент аъзолари, маҳаллий депутатлар Париж бўйлаб намойиш ташкил қилган.

Француз сиёсатчилари мусулмонларга жума намозини кўчада ўқишга қаршилик қилганлар ва тўққиз ойдан буён давом этаётган пиёдалар учун мўлжалланган Клиши-ла-Гарен кўчасидаги ибодатга йўл қўймасликни мақсад қилган эдилар. Ушбу кўчада туман мэрияси ҳам жойлашган.

Бироқ парижлик мусулмонлар ҳам шаҳар марказидаги 3-5 минг нафар одамга мўлжалланган ибодат уйининг ёпилишига қарши намойиш мақсадида ибодат қилишда давом этмоқдалар.

Маҳаллий маъмурият ибодат қилмоқчи бўлганларга ушбу ибодат уйининг ижара муддатини узайтиришдан бош тортгани ҳамда намозларни бу ердан 1,5 км узоқликда жойлашган масжидда давом эттиришларини “маслаҳат берган”.

Маълумот учун, Франция мусулмонлар улуши юқори бўлган Европа мамлакати ҳисобланади. Бу ерда 11 миллионга яқин мусулмонлар истиқомат қилади. Францияда 2 мингдан ортиқ масжидлар фаолият юритади.