www.muslimuz

www.muslimuz

يَٰبَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ ٱذۡكُرُواْ نِعۡمَتِيَ ٱلَّتِيٓ أَنۡعَمۡتُ عَلَيۡكُمۡ وَأَنِّي فَضَّلۡتُكُمۡ عَلَى ٱلۡعَٰلَمِينَ١٢٢

122. Эй Бани Исроил, сизларга инъом қилган неъматларимни ва сизларни оламлар узра афзал қилиб қўйганимни эсланглар.

Ушбу суранинг 47-оятида ҳам Аллоҳ таоло Бани Исроилга шу сўзлар билан хитоб қилган эди. Энди яна мазкур хитоб такрорланмоқда. Дарҳақиқат, Аллоҳ таолонинг Исроил авлодларига кўрсатган марҳамати, ато этган неъматлари ва яхшиликларининг чеки-чегараси йўқ. Аллоҳ бу қавмни барча оламлар узра фазилатли қилиб қўйди, уларга имон, илм, солиҳ амаллар каби сифатларни ато этди, улардан пайғамбарлар, одил подшоҳлар чиқарди, осмондан турли неъматлар, ширинликлар туширди. Мусо алайҳиссалом даврида уларнинг аждодлари замонасининг энг азиз, мукаррам кишилари бўлди, Парвардигор уларни Фиръавн ва унинг аъёнлари зулмидан халос қилди, уларнинг жуда кўп осийликларини кечирди, гуноҳ ва жиноятларини авф этиб, устларига тоғни қулатмади. Аллоҳ таоло Фиръавн ва унинг аскарларини ғарқ этиб, Бани Исроилни душманнинг зулми, жабр-ситамларидан озод қилди ҳамда уларга берилган барча маънавий ва моддий неъматларини эслатди. Ана шу неъматларнинг биринчиси, уни ортидан таъқиб қилиб келаётган душманлари Фиръавннинг лашкарларини кўз ўнгиларида сувга чўктириб юборди, уларнинг зулмидан қутқариб, нажот берди. Иккинчиси, улар билан Тур тоғининг ўнг томонида ваъдалашди. Яъни уларни ҳидоятга бошловчи, ҳолларини ислоҳ қилувчи Китоб – Тавротни бериш учун пайғамбари Мусо билан ўша муқаддас маконда ваъдалашди. Миср билан Фаластиннинг ўртасида жойлашган Тур тоғининг ўнг томонида Мусо алайҳиссалом билан мулоқот бўлиши, диний ишларга аҳамият берилиши, Аллоҳнинг у зот билан роз айтиши ва Таврот нозил қилиниши Бани Исроил учун катта неъмат эди. Учинчи неъмат уларга осмондан “манна” деган ширинлик ва “салво”, яъни пишган бедана гўштини туширди. Аллоҳ таоло уларга яна бир қанча бошқа неъматларни ҳам ато этган.

وَٱتَّقُواْ يَوۡمٗا لَّا تَجۡزِي نَفۡسٌ عَن نَّفۡسٖ شَيۡ‍ٔٗا وَلَا يُقۡبَلُ مِنۡهَا عَدۡلٞ وَلَا تَنفَعُهَا شَفَٰعَةٞ وَلَا هُمۡ يُنصَرُونَ١٢٣

123. Ҳеч ким бошқа бировнинг ҳожатига ярамайдиган, ҳеч кимдан бадал олинмайдиган, ҳеч кимга шафоат фойда бермайдиган, ёрдам кўрсатилмайдиган Кундан қўрқинглар.

Эй Исроил авлодлари (ва эй барча инсонлар), биров бировга ёрдам беролмайдиган, ҳамма ўзи билан овора бўлиб қоладиган, ҳеч кимнинг шафоати ёки ёрдами инобатга ўтмайдиган қиёмат кунидан қўрқинглар. Чунки Аллоҳ таолонинг: "У кунда киши ўз оға-инисидан ҳам, онаси ва отасидан ҳам, хотинию бола-чақасидан ҳам қочади" (Абаса, 34-36) деган огоҳлантириши бор. Собит ибн Ҳажжож Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳуниг бундай деганларини ривоят қилади: "Ўлчанишингиздан олдин ўзларингни ўлчанглар, ҳисоб беришингиздан олдин ўзларингни сарҳисоб қилинглар. Рўпара бўлинадиган улуғ кун учун тайёргарлик кўринглар, бу кун қиёмат кунидир" (Абу Лайс Самарқандий ривояти).

Инсонларнинг энг мудҳиш хатолари уларнинг охиратга ишонмасликларидир. Улар охират дунёсига, ўлгандан кейин қайта тирилишга имон келтирмаганлари сабабли ўзларини куфр ва ширк чангалига отишади, гуноҳлар денгизига шўнғишади, ҳеч қандай ёвузлик ва бузуқликдан тап тортмайдиган ҳолга тушишади. Инсонлар охират дунёси борлигига ишонмаганлари учун кўнгилларига келган ёвузликни ва гуноҳни бемалол қилишади. Диндошларига душманлик қилишади, софдил бир мусулмонга туҳмат ва бўҳтон ёғдиришади, золимларга зулм пичоғини қайраб беришади, Аллоҳнинг динидан, ибодатидан тўсишади, шариатини оёқ ости қилишади. Эртага ҳисоб-китоб борлигини тан олмаганлари учун бошқаларнинг ҳақига тажовуз қилишади, қарз олиб, беришмайди, шерикларининг мулкини ўзлаштиришади, ўзгалар омонатига хиёнат қилишади, бузуқлик кўчаларида сарсон кезишади. Ўлгандан кейин тирилишларига имонлари йўқлиги сабабли шу дунёнинг ўзида мазза қилиб яшаб қолиш пайида бўлишади, ҳар қандай разилликдан қайтишмайди, ҳаётнинг мазмунини фақат дунё лаззатларига ғарқ бўлиб кетишда деб тушунишади. Улар дунё васвасаларига бошлари билан шўнғишадию қиёмат кунига асло тайёргарлик кўришмайди. Ҳолбуки ўша кунда улар дунёда ишониб юрган мол-дунёлари ҳам, аҳли ва яқинлари ҳам, ишонган дўстлари ва ҳамкорлари ҳам мутлақо асқотмайди.

وَلَن تَرۡضَىٰ عَنكَ ٱلۡيَهُودُ وَلَا ٱلنَّصَٰرَىٰ حَتَّىٰ تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمۡۗ قُلۡ إِنَّ هُدَى ٱللَّهِ هُوَ ٱلۡهُدَىٰۗ وَلَئِنِ ٱتَّبَعۡتَ أَهۡوَآءَهُم بَعۡدَ ٱلَّذِي جَآءَكَ مِنَ ٱلۡعِلۡمِ مَا لَكَ مِنَ ٱللَّهِ مِن وَلِيّٖ وَلَا نَصِيرٍ١٢٠

120. Яҳудийлар ва насронийлар динларига кирмагунингизча асло сиздан рози бўлишмайди. "Аллоҳнинг йўлигина ҳақиқийдир!", денг. Қасамки, агар сизга ҳужжат келганидан кейин ҳам уларнинг хоҳишларига кўнсангиз, Аллоҳ тарафидан дўст ҳам, ёрдам берувчи ҳам бўлмайди.

Яъни, эй Пайғамбар, сиз яҳудий ва насронийларнинг динингизга осонгина киришларидан умид қилманг, аксинча уларнинг динига кирмагунингизгача асло сиздан рози бўлишмайди. Бордию уларнинг хоҳишларига кўнгудай бўлсангиз, Аллоҳ ўз ҳолингизга ташлаб қўяди, сизга ҳеч қандай ёрдам бермайди. Муфассирлар бундай дейишади: “Яҳудий ва насронийлар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан яраш-сулҳ битими тузишни сўрашди. Агар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам улар билан муроса қилиб муҳлат берсалар, у кишига эргашишларини, кўрсатмаларига мувофиқ яшашларини билдиришди. Шунда Аллоҳ ушбу оятни нозил қилди. Ибн Аббос розияллоҳу анҳумо бундай дейди: "Бу оят қибла ҳақидадир. Мадина яҳудийлари ва Нажрон насоролари Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг уларнинг қибласига қараб намоз ўқишларидан фахрланишарди. Аллоҳ қиблани Каъба тарафга ўзгартиргач, бу уларга оғир ботди. Улар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сўзлари бирор нарсада бўлсин, динларига мос келишидан умид узишди. Шунда Аллоҳ мазкур оятни нозил қилди".

ٱلَّذِينَ ءَاتَيۡنَٰهُمُ ٱلۡكِتَٰبَ يَتۡلُونَهُۥ حَقَّ تِلَاوَتِهِۦٓ أُوْلَٰٓئِكَ يُؤۡمِنُونَ بِهِۦۗ وَمَن يَكۡفُرۡ بِهِۦ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡخَٰسِرُونَ١٢١

121. Биз Китоб берганлар унинг ҳаққини адо этиб ўқишади, ўшалар имон келтиришади. Ким уни инкор қилса, ана шулар зиёнкорлардир.

Аҳли китоблардан баъзилари инсофли бўлишгани учун ўз китобларини яхши фаҳмлаб-англаб ўқишар эди. Улар Ҳақни таниб, Қуръони каримга имон келтиришганди. Улар ичида Абдуллоҳ ибн Салом каби олимлари ҳам бўлган. У киши бир неча сафдошлари билан бирга Исломга кирган. Ато ва Калбийдан ривоят қилинишича, оят Ҳабашистондан Жаъфар ибн Абу Толиб билан келган денгизчилар ҳақида нозил бўлган. Улар Ҳабашистон ва Шом аҳлларидан иборат қирқ киши эди. Заҳҳок: "Бу оят имон келтирган яҳудийлар ҳақида тушган" деса, Икрима ва Қатода: "Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳақларида нозил бўлган", дейишади.

— Яқинда онамиз бандаликни бажо келтирдилар. Таъзия кунлари онамизнинг кийим-кечаклари қариндош ва қўшни аёлларга тарқатилди. Бир жуфт кийимларини эсдалик учун қолдиргандик. Эшитишимизча, бундай қилиш тўғри эмас экан. Шу ҳақида бирор маслаҳат берсангизлар, илтимос.

— Динимизда мерос деб аталган улкан ҳукмлар тўплами мавжуд бўлиб, унинг баёнини Аллоҳ таоло Қуръони каримда алоҳида зикр қилган ва тақсимотни Ўзи белгилаган. Мерос оятининг нозил бўлишига ушбу воқеа сабаб бўлган эди. Саъд ибн Робеънинг хотини Саъддан бўлган икки қизини Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келтириб:

“Эй Аллоҳнинг Расули, манави иккови Саъд ибн Робеънинг қизлари, оталари сиз билан Уҳудда (иштирок этиб) шаҳид бўлди. Энди бўлса амакилари уларнинг молларини олиб қўйди. Уларга ҳеч қандай мол қолдирмади. Икковларининг моли бўлмаса, биров никоҳига ҳам олмайди”, деди.

“Бу ҳақда Аллоҳ Ўзи ҳукм чиқаради”, дедилар у зот. Шунда: “Аллоҳ сизларга фарзандларингиз ҳақида васият этиб...” ояти – мерос ояти нозил бўлди. Кейин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уларнинг амакисига одам юбориб: “Саъднинг икки қизига учдан иккисини, уларнинг онасига саккиздан бирини бер, қолгани эса сенга бўлади”, дедилар.

Айнан ушбу воқеа мерос оятларининг нозил бўлишига сабаб бўлган эди.

Вафот қилган кишининг қолдирган нарсалари меросхўрларнинг ҳаққи ҳисобланади, уни ноҳақ йўл билан олиш ёки тақсимлаш мутлақо жоиз эмас. Магар ўша мерос эгалари бўлган кишилар ўзаро рози бўлишса, олиш жоиздир. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Ҳеч бирингиз биродарингизнинг нарсасини ҳазиллашиб ҳам, жиддий маънода ҳам олмангиз. Сизлардан бирингиз ҳатто ўз биродарининг таёғини олган бўлса ҳам, қайтариб берсин”. Валлоҳу аълам.

Муҳаммад Айюб ҲОМИДОВ

وَقَالُواْ ٱتَّخَذَ ٱللَّهُ وَلَدٗاۗ سُبۡحَٰنَهُۥۖ بَل لَّهُۥ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ كُلّٞ لَّهُۥ قَٰنِتُونَ١١٦

116. "Аллоҳнинг фарзанди бор", дейишади. Аллоҳ бундан покдир! Осмонлару Ердаги ҳамма нарса Унинг мулкидир, ҳамма Унга бўйсунувчидир.

Яҳудийлар "Узайр – Аллоҳнинг ўғли", дейишди. Насронийлар эса: "Исо Масиҳ – Аллоҳнинг ўғли", дейишди. Араб мушриклари: "Фаришталар Аллоҳнинг қизларидир", дейишди. Аллоҳ таоло ана шундай адашганлар ҳақида юқоридаги оятни нозил қилди. Аллоҳ таоло туғмаган, туғдирмаган ва туғилмагандир, У бундай айбу нуқсонлардан покдир! Осмонлару Ердаги, улар орасидаги ҳамма нарсани Ўзи яратган, ҳамма нарса Унинг Ўзиники, борлиқ ва коинотдаги ҳамма нарса Унга бўйсунади. Шундай бўлгач, Унинг ҳеч қандай фарзандга эҳтиёжи йўқ! Аллоҳ таолога фарзанд нисбат берувчилар фақат қаттиқ адашишади. Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деганлар: "Аллоҳ таоло бундай дейди: "Одам боласи Менга туҳмат қилди, у бундай қилмаслиги лозим эди. (Одам боласи) Мени ҳақорат қилди, у бундай қилмаслиги лозим эди. Аммо Менга туҳмат қилгани хусусига келсак, у илгариги ҳолимга қайтара олмайди, деб таъкидлайди. Аммо Мени ҳақорат қилгани хусусига келсак, "Аллоҳ таолонинг боласи бор, У Ўзига жуфт ва бола қила олади", дейди" (Бухорий ривояти).

بَدِيعُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ وَإِذَا قَضَىٰٓ أَمۡرٗا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُۥ كُن فَيَكُونُ١١٧

117. У осмонлару Ернинг яратувчисидир, бирор ишни қилмоқчи бўлса, фақат "Бўл!" дейди, шунда бўлади.

Аллоҳ таоло шунчалар қудратли, буюк, илми ва ҳикмати олий Зотки, У осмонларни, ундаги Қуёш, Ой, сайёра ва юлдузларни ҳам, Ер ва унинг устидаги ҳамма нарсани – тоғлару уммонларни ҳам, водийлару шаҳар-қишлоқларни ҳам, ҳамма нарсани яратган. Бунда Унга ҳеч ким шериклик қилолмайди. Унинг қудрати ва иродаси шунчалар улуғки, бундай беҳисоб мавжудотларни яратиш Унга ҳеч қандай қийинчилик-машаққат туғдирмайди, биргина "Кун!" (Бўл!) деган сўзни айтиши билан ҳамма нарса бўлади.

Ушбу оятдан шу нарса англанадики, фақат ал‑Холиқ (яратувчи) сифатли Зотгагина ибодат қилиш лозим, Холиқдан бошқага ибодат қилинмайди. Агар инсон Холиқдан бошқа Зотга юзланса, унда тўғри йўлдан оғиб кетади. Фақат Холиққа ибодат қилсанг, ибодат сабабли бахтиёр бўласан. Агар ибодат қилсанг, Унинг азобидан нажот топасан. Агар ибодат қилсанг ҳаётингда ва ўлимингдан кейин ютуққа эришиб, жаннатга кирасан ва абадий бахт‑саодатни қўлга киритасан. Демак, коинотда бирдан‑бир томон бор, ўша томонга қараб ибодат қилиб, итоат қилишинг даркор. Ўша томон ал‑Холиқ сифатига эга бўлган Аллоҳдир. Ал‑Холиқ дегани барча нарсани, олдин бўлмагани ҳолда, йўқликдан пайдо қилиб, яратган Зотга айтилади. Ваҳоланки бу нарса инсонга нисбатан мажозий ишлатилади. Яъни инсон, олдин бор бўлган барча нарсадан бир нарсани ясайди. Бу билан олдин бўлмагани ҳолда Еру‑осмонларни яратиш билан, бор нарсадан битта нарса ясашнинг орасида катта фарқ бор. Демак Аллоҳ йўқ жойдан, олдин бўлмагани ҳолда яратувчидир. Инсон эса бор нарсалардан битта нарса ясовчидир, яратувчи эмас.

وَقَالَ ٱلَّذِينَ لَا يَعۡلَمُونَ لَوۡلَا يُكَلِّمُنَا ٱللَّهُ أَوۡ تَأۡتِينَآ ءَايَةٞۗ كَذَٰلِكَ قَالَ ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِم مِّثۡلَ قَوۡلِهِمۡۘ تَشَٰبَهَتۡ قُلُوبُهُمۡۗ قَدۡ بَيَّنَّا ٱلۡأٓيَٰتِ لِقَوۡمٖ يُوقِنُونَ١١٨

118. Жоҳил кимсалар: "Аллоҳ биз билан сўзлашса эди ё Ундан бир далил келса эди", дейишади. Булардан олдингилар ҳам уларникидай гап айтишган эди, диллари бир-да! Биз оятларни чиндан ишонувчиларга баён қилганмиз.

Жоҳилларнинг табиати шундай: ҳақиқатни кўриб-билиб туриб ҳам исбот-далил талаб этишаверади. "Бу оятлар Аллоҳ таоло ҳузуридан келган" десанг, бунга ишонмайди, исботлаб беришни талаб этиб тураверади. "Бу киши Аллоҳнинг элчиси, Унинг рисолатини биз, бандаларга келтирган" десанг, бунга ҳам ишонмайди, охирги Пайғамбарнинг арабларидан чиққанига тоқат қилолмай, куфрга кетаверади. "Имонга келинглар, ҳидоят йўлидан юринглар" десанг, Аллоҳнинг Ўзи бизларга буюрсин ёки Ўз ҳузуридан бирор далил келтирсин", деб гумроҳликка боришади. Олдинги аждодлари ҳам худди шунга ўхшаш гапларни айтишганди. Мусо алайҳиссаломнинг қавмига Аллоҳдан бир сигир сўйиш амри келганида унинг қанақа рангдалиги, неча ёшдалиги, қай кўринишда экани ҳақида пайғамбарга савол қилавериб, охири Аллоҳнинг ғазабига учрагани зикри ушбу сурада батафсил келтирилган.

إِنَّآ أَرۡسَلۡنَٰكَ بِٱلۡحَقِّ بَشِيرٗا وَنَذِيرٗاۖ وَلَا تُسۡ‍َٔلُ عَنۡ أَصۡحَٰبِ ٱلۡجَحِيمِ١١٩

119. (Эй Муҳаммад), Биз сизни Ҳақ билан хушхабар берувчи ва огоҳлантирувчи қилиб юборганмиз. Дўзахийлар хусусида сиздан сўралмайди.

Оятдаги "Ҳақ"дан мурод, Қуръон, тавҳид ва Исломдир. Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссалом Қуръон, тавҳид ва Ислом воситасида мўминларга охиратдаги улкан мукофотларнинг хушхабарини, кофир ва мушрик кимсаларга эса абадий жазо-азоблардан огоҳлантиришни етказиш учун юборилганлар. Қуръони каримда шундай марҳамат этилади: "Зотан, Ҳақ Подшоҳ – Аллоҳ юксакдир!" (Муъминун, 116). Аллоҳ таоло бундай дейди: "Эй одамлар, сизларга Парвардигорингиздан ҳақ келди" (Юнус, 108); "Аллоҳ Ўз Пайғамбарини ҳидоят ва ҳақ дин (Ислом) билан, уни барчага ғолиб-устун қилиш учун юборган Зотдир!" (Фатҳ, 28). Аллоҳ таолога яқинлашиш, Унинг меҳрибонлиги, раҳм-шафқати, ажр-мукофотларидан умидвор бўлишнинг энг ишончли ва тўғри йўли Исломдир! Дўзахийлар хусусидаги ишларни Аллоҳнинг Ўзига ҳавола қилинг, эй Пайғамбарим, улар ҳақида сиздан сўралмайди, Уларнинг жазосини Парвардигорингизга ҳавола этинг. Ибн Аббос розияллоҳу анҳумо айтади: "Бир куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Қанийди ота-онамга нима бўлганини билсайдим" деганларида ушбу оят нозил бўлган. Баъзи муфассирлар бу оятни "дўзах аҳли ҳақида сўраманг" деган маъно билан ўқишади. Муқотил эса бундай деган: "Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Аллоҳ яҳудларга азоб туширса эди" деганларида мазкур оят нозил бўлган".

Тошкент шаҳри “Ҳазрати Али” жоме масжиди имом-хатиби, фазилатли олим Салоҳиддин домла Шарипов

Youtube: MuslimTV 
Facebook: MuslimUz

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Янгиликлар

Top