Ўзбекистоннинг Саудия Арабистонидаги Фавқулодда ва Мухтор элчиси Нодир Турғунов “Saudi International Travel Company  - Саудия Aрабистони халқаро сайёҳлик компанияси” менежери Aбдулазиз Сулаймон билан учрашди, деб хабар бермоқда “Дунё” ахборот агентлиги.

Учрашувда Ўзбекистон билан Саудия Aрабистони ўртасида туризм, таълим ва қишлоқ хўжалиги соҳаларидаги ҳамкорликни янада ривожлантириш, Ўзбекистонга саудиялик сайёҳлар оқимини кўпайтириш масаласи муҳокама қилинди.

Икки давлат ўртасидаги ҳамкорлик изчил ва самарали ривожланиб бораётгани, барча даражадаги ташрифлар алмашинуви кўпайиб, турли қўшма тадбирлар ўтказилаётгани таъкидланди.

Саудия компанияси менежери Ўзбекистонда туризм соҳасида амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотларни диққат билан кузатиб бораётганини, бу борада Ўзбекистон томони билан ҳамкорликни мустаҳкамлаш ва ривожлантиришдан манфаатдор эканини алоҳида таъкидлади.

Саудия халқаро сайёҳлик компанияси Европанинг кўплаб давлатлари билан ҳамкорлик алоқаларини йўлга қўйгани, мунтазам равишда видеоконференция орқали учрашувлар, ташрифлар алмашинуви ҳамда тегишли вазирлик ва идоралар билан музокаралар олиб борилаётгани таъкидланди.

Саудия томонига Ўзбекистоннинг бой сайёҳлик салоҳияти, бу борада ишлаб чиқилаётган янги истиқболли сармоявий лойиҳалар, сайёҳлик жойлари ҳақида маълумот берилди.

Учрашув якунлари бўйича музокаралар ташкил этиш ва икки давлат манфаатдор идоралари ва сайёҳлик компаниялари ўртасидаги ҳамкорлик истиқболларини муҳокама қилиш бўйича ҳам келишувга эришилди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Матбуот хизмати

Ҳаж ибодатини адо этмоқчи бўлган ҳар бир мўмин-мусулмон иложи борича ҳажнинг шартлари, рукнлари, одобларини ўқиб, ўрганиб ёки сўраб билиб олиши шарт. Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: «Бас, Агар билмайдиган бўлсангиз, зикр аҳлидан сўрангиз!» (Анбиё сураси, 7-оят).

Муборак ҳаж ибодатининг барча тартиб, қоидаларини тушуниб, адо этилса, унинг мукаммал бажарилиши ва савобининг ортишига сабаб бўлади. Зеро, илмсиз амал мевасиз дарахт кабидир.

Энг аввало ҳаж ибодатини адо этишда унинг моҳиятини яхши англаб олиш лозим. Ҳаж нақадар муборак ва ҳаммага ҳам насиб этавермайдиган ибодат эканини тушуниб етган банда бу амални тўла-тўкис адо қилишга шавқи ортади, азму қарор қилади.

Ҳаж ибодатига борувчи киши учун аввало ҳажни холис Аллоҳ учун ният қилмоғи талаб этилади. Чунки Аллоҳ таоло фақат холис қилинган амалнигина қабул қилади.

Ҳаж ибодатини истаган киши риё (биров кўрсин)дан ва сумъа (биров эшитсин)дан, одамлар мақташи, уни ибодатли киши ёки ҳожи деб айтишларини яхши кўриш ва шунга ўхшаш бошқа нафс алдовларидан сақланади.

Ҳаж ибодатига борадиган киши дунёдан кетаётгандек бўлмоғи лозим. Ҳаж ана шундай ибодатки бунда банда барча шаҳват, лаззатлардан, орзу-ҳаваслардан, оиласи, яқинларидан, лавозим, мансабидан, ҳатто устидаги кийимларидан ҳам ажралиб чиқиб, буюк Роббига юзланади.

Шунингдек, барча гуноҳларига тавба қилади. Дастлаб ўзи билан Робби ўртасидаги гуноҳларига тавба қилиб, барча гуноҳ-маъсиятлари учун тили билан Аллоҳга истиғфор айтади ва надомат қилади.

Зиммасидаги ибодатларининг қазосини адо этишга киришади. Чунки қолдирган ибодатларни қазосини ўтамагунича унга тавба фойда бермайди, сўнг надомат қилади ва Аллоҳ таолога истиғфор айтади.

Сўнгра бандаларга таалуқли бўлган гуноҳларига тавба қилади, кимнинг ўзига ёки молига зулм қилган бўлса, Аллоҳ таолодан мағфират сўраш билан бирга мол эгасидан кечирим сўраб, рози қилади.

Ҳажга тайёргарлик кўриш асносида зарур нарсаларни йиғиб, жамлашга киришганда эса охират кунига нималар жамлаб қўйганини эсига олсин.

Устидаги кийимларини ечиб, оқ икки матони ўраётганида кафанни ёдига олсин.

Эҳром либосига кирган ҳожилар бир хил бўлиб, улар орасидан бой билан камбағални, подшоҳ билан гадойни ажратиб бўлмайди. Бу баробарлик ўлимдан кейин барчаларининг кафан либосида тенг бўлишларини эслатади. Аслида вафот этган ҳар бир кишининг ҳолати шундай. Ювилади, либосларидан ечинтирилади ва оқ чойшабга ўралади. Сўнг унга (жаноза) намози ўқилиб, қабрга қўйилади.

Ҳаж қилувчи мийқотда либосини ечиб, эҳромни кийганида ушбу ҳолатни кўпроқ эслаши лозим. Дунё ҳаёти бир кун келиб албатта ўз ниҳоясига етишини ва ухровий ҳаёти бошланадиган ўлимни ёдга олади.

"Лаббайка"ни айтишни бошлаганида Аллоҳ таолонинг амри фармонига жавоб бераётганини эсга олсин. Қабул этишини умид қилиб, қабул бўлмай қолишидан қўрқиб турсин.

Ҳарамга етганида Аллоҳ таолога ўзини меҳмонлари мартабасига эриштиргани учун шукр қилсин.

Байтуллоҳга илк бор кўзи тушганида ҳамда Байтуллоҳни тавоф қилиш нақадар улуғворлигини ҳис этсин.

Ҳажарул асвадни қўли билан ушлаган ёки ишора қилганида Аллоҳ таолога барча гуноҳларидан тавба қилишга, буйруқларига итоат қилишга ваъда берсин ва бу ваъдасига вафо қилишга азму қарор қилсин.

Каъбаи Муаззаманинг эшигига осилганида ва Мултазамда турганида гуноҳкор банда Ўз Роббисининг байти остонасида турганини билсин.

Сафо ва Марва орасида саъй қилаётганида қиёмат кунини эсласин. Ҳар саъй қилаётганидаги бориб-келишни "қиёматнинг аросати" деб ўйласин.

Арафотда турганида, одамларнинг тўпланганини кўрганида, овозларининг кўтарилишини эшитганида, тилларининг турли-туманлигини билганида қиёмат кунидаги маҳшаргоҳни, унда халойиқнинг жамланишини ва шафоат сўрашларини эсга олсин.

Шайтонга тош отишда Аллоҳ таолога қулликни намоён қилишни ва буйруққа бўйсуниб, уни адо этишни қасд қилсин.

Қурбонлик сўйиш пайтида бу ишнинг Аллоҳ таолога қурбат ҳосил қилишнинг энг муҳим турларидан бири эканини, қурбонликнинг ҳар бир бўлаги эвазига қурбонлик қилувчининг бир бўлаги дўзахдан халос бўлишини эсласин.

Даврон НУРМУҲАММАД

Cавол: Эшитишимизча Жидда мийқот ичида жойлашган экан. Юртимиздан бораётган аксар зиёратчилар Жидда аэропортига қўниб, Мадинага кетишади. Шу ҳолатда жиддага эҳромсиз киргани учун жиноят қилган бўлмайдими? 

Жавоб: Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм.

Ҳақиқатда Жидда шаҳри мийқот ичида жойлашган. Маккага бораётган киши нима мақсадда бораётган бўлса ҳам мийқотдан эҳром билан ўтиши вожиб саналади. Чунки Аллоҳ таоло бу жойни бошқа жойдан афзал қилиб яратган. Ҳозирда зиёратга бораётган инсонлар асосан икки хил услубда борадилар:

Биринчиси: Жиддага қўниб, тўғри Маккага бориш. Бу ҳолатда ҳали Жиддага етиб бормай, мийқотдан ўтаётганда эҳромга кириши вожиб бўлади. Агар эҳромсиз кирса, гуноҳкор бўлади ва зиммасига жонлиқ сўйиш лозим бўлади. Бундай киши мийқотга чиқиб, қайтадан эҳром боғлаб келса, жонлиқ зиммасидан соқит бўлади.

Иккинчиси: сиз айтган ҳолат. Яъни Жиддага қўниб, аввал Мадинаи мунавварага бориб зиёрат қилиш ва ундан кейин Маккага жўнаш. Бу ҳолатда Жиддага, яъни мийқот ичига эҳромсиз кириш жиноят ҳисобланмайди. Чунки бу каби инсонларнинг мийқотдан ўтаётгандаги дастлабки мақсади Маккага эмас, балки Мадинага боришдир. Бу ҳақида фиқҳий китобларимизда баён қилинган.

“Маккага, яъни ҳарам ҳудудига ҳаж (ёки умра)ни ният қилмай, бирор иш туфайли киришни мақсад қилган кишининг мийқотдан эҳромсиз ўтиб кетиш ҳаром ҳисобланади. Аммо агар Жидда ва Хуллайс каби ҳилл (мийқот билан ҳарамнинг орасидаги ерлар)даги бирор жойни қасд қилган бўлса, мийқотдан эҳромсиз ўтиши жоиздир” (“Роддул Муҳтор” китоби).

Аллома Косоний раҳимаҳуллоҳ мийқотдан эҳромсиз ўтиш масалаларини баён қилар экан, бундай дейдилар: “Бу (яъни мийқотдан эҳромсиз ўтиш ҳақидаги) ҳукмлар ҳаж ёки умра қилишни ёки Маккага ё ҳарамга киришни мақсад қилган киши беш мийқотдан биридан ўтиши ҳақидадир. Лекин бирор киши мийқотдан ўтишда буларни қасд қилмаган, балки Бани Омир боғи ёки бошқа жойни (бу жойлар мийқот билан ҳарам ўртасидаги ерлар) мақсад қилиб мийқотдан эҳромсиз ўтган бўлса, унга ҳеч қандай жарима вожиб бўлмайди” (“Бадоеъус саноеъ” китоби). Валлоҳу аълам.

 Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази

Cавол: Вафот этган инсоннинг тишлари тилладан бўлса, дафндан олдин уларни чиқариб олиш жоизми?

Жавоб: Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм.

Агар вафот топган инсоннинг тишлари тилла ва шунга ўхшаш қимматбаҳо нарсадан ясалган бўлиб,  протез шаклида бўлса ва уларни олиб қўйишда маййитга озор етмайдиган бўлса, зоеъ ва исроф бўлмаслиги учун протез тишларни олиб қўйиш лозимдир. Чунки Аллоҳ таоло мол-дунёни исроф ва зое қилишдан қайтарган. Аммо маййитнинг тишлари мустаҳкам ўрнатилган тишлар бўлса, уларни олинмайди. Чунки бу ишда маййитга озор беришлик бор.

Оиша онамиздан ривоят қилинган ҳадисда бундай дейилади: Пайғамбаримиз алайҳиссалом айтдилар: “Ўлган инсоннинг суягини синдириш худди ҳаёт (тирик) инсонни суягини синдириш кабидир”. Ушбу ҳадисга уламолар изоҳ бериб, “гуноҳкорликда ҳар иккиси бир ҳукмдадир”, деганлар.

Динимиз ҳукмларига кўра ўлган инсоннинг ҳурмати тирик инсоннинг ҳурмати билан бир хилдир. Ҳанафий мазҳабининг фиқҳий мўътабар манбаларидан бири “Роддул Муҳтор” китобида бундай дейилади:

“Одамзот шаръан мукаррамдир. Гарчи у ғайридин бўлса ҳам. Унинг устида битим тузиш, уни ҳурматсиз қилиш, унга нисбатан жонсиз нарсаларнинг муомаласини қилиш уни таҳқирлаш ҳисобланади. Бу иш жоиз эмас. Унинг бир қисми ҳам ўзининг ҳукмидадир”. Валлоҳу аълам.

 Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази